EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ

Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος Τομέας ιαχείρισης Περιβάλλοντος και Οικολογίας EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κ. Ποϊραζίδης Α. Μαρτίνης EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το παρόν υποέργο αφορά στη μελέτη της επίδρασης των διαχρονικών αλλαγών χρήσεων γης στο τοπίο και στη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών Ζακύνθου, Κεφαλονιάς και Λευκάδας (περιοχή δραστηριοποίησης του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων) 1

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Υπεύθυνος φορέας για τον σχεδιασμό,, κατάρτιση και για την υλοποίηση του έργου ήταν ο Τομέας ιαχείρισης Περιβάλλοντος Οικολογίας του τμήματος Τεχνολόγων Περιβάλλοντος του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ και χρηματοδοτήθηκε από την Πράξη «ΑΝΑ ΕΙΞΗ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ Ι ΡΥΜΑΤΟΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΩΣ ΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» που υλοποιήθηκε από το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με την συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Υπουργείου Παιδείας, και Θρησκευμάτων 2

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κύριος σκοπός ήταν η υλοποίηση η ενός προγράμματος που θα βασίζεται στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων με χρήση σύγχρονων επιστημονικών εξελίξεων και πρακτικών πάνω στην ανάλυση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο βασικός στόχος ήταν η αναζήτηση σχέσεων ανάμεσα στις διαχρονικές αλλαγές στο Ιόνιο τοπίο και στις κοινωνικο-οικονομικές δομές, με στόχο τη διατύπωση μιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη με περιβαλλοντικά υγιείς εναλλακτικές λύσεις. 3

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Για να επιτευχθεί αυτό,, χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα για την κατανόηση της αλληλεξάρτησης των φυσικών και οικονομικών πόρων και έγινε καταγραφή σημαντικών παραμέτρων που θα βοηθήσουν τις τοπικές κοινωνίες και αρχές στη διαφύλαξη της αειφορίας στα νησιά. EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Για την καταγραφή των διαχρονικών αλλαγών στις χρήσεις γης χρησιμοποιήθηκαν τέσσερις δορυφορικές εικόνες της περιόδου 1980-2011 παρόμοιας διακριτικής ικανότητας (Landsat) και η ανάλυση έγινε με σύγχρονες μεθόδους η η γ μ γχρ ς μ ς τηλεπισκόπισης, υποστηριζόμενες από εργασίες πεδίου. 4

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Με ειδικά λογισμικά και με βάση τις τέσσερις ρς διαφορετικές χρονιές (1984,1990,2000,2011) υπολογίστηκαν μια σειρά τοπιακών δεικτών για να καταγραφεί η χωροχρονική χρ μεταβολή στα χαρακτηριστικά του τοπίου και στις λειτουργίες των οικοσυστημάτων. 5

ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΣΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟ EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Με τη βοήθεια στατιστικών αναλύσεων συσχετίστηκαν όλοι οι παραπάνω τοπιακοί δείκτες με τις μεταβολές των κοινωνικοοικονομικών δεικτών στα παραπάνω τρία νησιά για να γίνει εκτίμηση της επίδρασης τους στη γ γ μη η ης ρ ης ς η βιώσιμη ανάπτυξη και να προταθούν στρατηγικές και μέτρα διαχείρισης. 6

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1981 1991 2001 EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Τα αποτελέσματα των δράσεων προβάλλονται μ ρ ρ β προς τις τοπικές κοινωνίες μέσω εκπαιδευτικών ημερίδων που οργανώνονται σε κάθε νησί με στόχο τη διάχυση της γνώσης στα Ιόνια Νησιά. 7

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙ ΑΣ Χαρτογράφηση αλλαγών χρήσεων γης Καταγραφή των βασικών τύπων κάλυψης γης για τις περιόδους 1984, 1990, 2000 και 2011 Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο Συσχέτιση κοινωνικο-οικονομικών δεικτών και τοπίου Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη Στρατηγικές και μέτρα διαχείρισης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων Συζήτηση EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Εντοπισμός και χαρτογράφηση των διαχρονικών αλλαγών των 8

Ο όρος «χρήσεις γης» σχετίζεται με την ανθρώπινη δραστηριότητα ή την οικονομική λειτουργία (function) που συνδέεται με ένα ειδικό κομμάτι γης και ο όρος κάλυψη γης σχετίζεται με τον τύπο των χαρακτηριστικών που εμφανίζονται πάνω στην επιφάνεια της γης. Η πίεση που ασκείται στους φυσικούς πόρους από τον άνθρωπο τις τελευταίες δεκαετίες, οδηγεί τα φυσικά οικοσυστήματα σε έντονη υποβάθμιση με επακόλουθες επιπτώσεις τόσο στην ποιότητα ζωής των ανθρώπινων κοινωνιών όσο και στην κοινωνική συνοχή. Τα Ιόνια νησιά χαρακτηρίζονται από πλούσια βλάστηση και σημαντικούς προστατευόμενους οικότοπους. Όμως, με την πάροδο των χρόνων, εμφανίστηκαν έντονες αλλαγές στις χρήσεις/κάλυψη γης, υποβαθμίζοντας έντονα και απειλώντας την ακεραιότητα του φυσικού περιβάλλοντος ρβ τους. 9

Οι αλλαγές αυτές οφείλονται κυρίως σε δύο κύριους παράγοντες α) σε ανθρωπογενείς παράγοντες και επεμβάσεις, π.χ. η ανάπτυξη του τουρισμού και των τουριστικών εγκαταστάσεων και β) σε φυσικές καταστροφές που πολλές φορές σχετίζονται με τον πρώτο παράγοντα (π.χ. επαναλαμβανόμενες δασικές πυρκαγιές). Ιδιαίτερα σχετικά με το τελευταίο, τα τελευταία χρόνια, οι συχνές και μεγάλες πυρκαγιές που πλήττουν τα νησιά -κυρίως τη Ζάκυνθο και Κεφαλονιά- έχουν ως αποτέλεσμα την καταστροφή ενός μεγάλου μέρους του φυσικού του τοπίου τους, με έντονες επιπτώσεις στον κοινωνικό-οικονομικό ιστό των νησιών (π.χ. πλημμυρικά φαινόμενα και διάβρωση εδαφών). 10

Ο σκοπός αυτής της δράσης ήταν η περιγραφή και χαρτογράφηση της κάλυψης γης και των παρατηρούμενων αλλαγών των τελευταίων 30-40 χρόνων (περίοδος1984-2011) Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε στο περιβάλλον των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ GIS) και της Τηλεπισκόπησης (Remote Sensing), τα οποία είναι τα δύο βασικά εργαλεία επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων που αφορούν τις χρήσεις και την κάλυψη γης. Εκτός των κατηγοριών κάλυψης μελετήθηκαν σε δορυφορικές εικόνες - υψηλής ανάλυσης - και γραμμικά στοιχεία όπως οι δρόμοι και οι οικισμοί/ μεμονωμένα κτίσματα για να μελετηθεί η μεταβολή αυτών των χρήσεων γης στο χρόνο. 11

Η ανίχνευση των αλλαγών έγινε τόσο με δείκτες μετασχηματισμού των εικόνων (π.χ. δείκτες βλάστησης) όσο και με ταξινομήσεις των εικόνων ΠΡΟΤΑΞΙΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΞΙΝΟΜΙΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green, TCWetness=Blue. Με τον τρόπο αυτό, με κόκκινο στην εικόνα φαίνονται οι γυμνές ή αστικές ή με λίγη βλάστηση εκτάσεις (π.χ. χωράφια) που ανακλούν κυρίως στον πρώτο δίαυλο (Brightness). Με πράσινο οι εκτάσεις με έντονη βλάστηση που ανακλούν στο δεύτερο δίαυλο (Greeness). Με μπλε οι εκτάσεις με εδαφική υγρασία που ανακλούν στον τρίτο δίαυλο (Wetness). 12

Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green, TCWetness=Blue. Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green, TCWetness=Blue. 1984 2011 13

Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green, TCWetness=Blue. Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green TCWetness=Blue. 14

Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green, TCWetness=Blue. Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μετασχηματισμός Tasseled Cap = δημιουργία RGB εικόνων με την ακόλουθη αντιστοίχιση: TCBrightness=Red, TCGreeness=Green TCWetness=Blue. 15

είκτης βλάστησης NDVI Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών 1984 1990 είκτης βλάστησης NDVI Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών 2009 2011 16

Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών είκτης βλάστησης NDVI composite (R=IR band, G=NDVI, B =Green Band) 24/06/1984 23/09/2011 είκτης βλάστησης NDVI Προ Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών 2011 2011 17

Προ- Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Επιβλεπόμενη Ταξινόμηση Landsat 18

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Ανίχνευση αλλαγών βλάστησης 19

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Επιβλεπόμενη Ταξινόμηση Landsat 20

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Ανίχνευση αλλαγών βλάστησης 21

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Επιβλεπόμενη Ταξινόμηση Landsat 22

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Ανίχνευση αλλαγών βλάστησης 23

Μετα Ταξινομική Ανίχνευση αλλαγών Μεταβολή των καλύψεων / χρήσης γης στα Ιόνια Νησιά την περίοδο 1984-2011 ΓΙΑΤΙ? 24

ΓΙΑΤΙ? Πηγή δεδομένων: /νση ασών Ζακύνθου ΓΙΑΤΙ? 25

Τι έχουμε τώρα Πευκοδάσος Μακί (15-18% του νησιού) ΖΑΚΥΝΘΟΣ 2012 - Κάλυψη γης άσος χαλεπίου πεύκης Θαμνώνες αειφύλλων-πλατυφύλλων Μεταβατικές δασώδεις-θαμνώδεις εκτάσεις Φρύγανα Ελαιώνες ενδρώδεις καλλιέργειες-αμπελώνες Ξηρικές καλλιέργειες Οικισμός Γυμνό έδαφος-βράχια Καμμένες εκτάσεις Ανάλυση γραμμικών στοιχείων Για την καταγραφή και αναγνώριση των γραμμικών στοιχείων, χρησιμοποιήθηκαν εικόνες από το Κτηματολόγιο (περιόδου λήψης 2008) και αεροφωτογραφίες λήψης 1996 σε ίδια κλίμακα (1:5.000). 26

Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΖΑΚΥΝΘΟΣ Συνολικά στο νησί της Ζακύνθου, το 1995 καταγράφηκαν 1.824 Km δρόμων ενώ μέχρι το 2008 αυξήθηκαν λίγο φθάνοντας τα 1.865 Km. Το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνουν κεντρικοί αγροτικοί δρόμοι, ακολουθούν οι δευτερεύοντες αγροτικοί δρόμοι, οι επαρχιακοί δρόμοι και οι κεντρικοί δρόμοι. 2008 Κεντρικός δρόμος 99,09 Επαρχιακός δρόμος 214,14 Κεντρικός αγροτικός 1177,06 Δευτερεύων αγροτικός 372,94 Αντιπυρικός 2,11 ΖΑΚΥΝΘΟΣ 2008 - ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΜΩΝ Value High : 1,2027 Low : 0 Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Συνολικά στο νησί της Κεφαλονιάς, το 1995 καταγραφήκανε 2.102 Km δρόμων, ενώ μέχρι το 2008 είχαν φθάσει στα 2.175 χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνουν οι δευτερεύοντες και κεντρικοί αγροτικοί δρόμοι, ακολουθούν ενώ οι επαρχιακοί δρόμοι και οι κεντρικοί δρόμοι είναι πολύ λιγότεροι. 2008 Κεντρικός δρόμος 223,04 Επαρχιακός δρόμος 250,88 Κεντρικός αγροτικός 773,29 Δευτερεύων αγροτικός 789,99 Αντιπυρικός 138,16 Πυκνότητα δρόμων 2008 High : 0,700317 Low : 0 0 5 10 2,5 Km ± 27

Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΛΕΥΚΑ Α Συνολικά στο νησί της Λευκάδας, το 1995 καταγράφηκαν 1.222 Km δρόμων ενώ μέχρι το 2008 είχαν φθάσει στα 1.254 χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνουν κεντρικοί αγροτικοί δρόμοι, ακολουθούν οι δευτερεύοντες αγροτικοί δρόμοι, οι επαρχιακοί δρόμοι και οι κεντρικοί δρόμοι ΛΕΥΚΑ Α_ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΜΩΝ_2008 High : 0,930121 Low : 0 2008 Κεντρικός δρόμος 96,34 Επαρχιακός δρόμος 189,43 Κεντρικός αγροτικός 454,49 Δευτερεύων αγροτικός 483,97 Αντιπυρικός 30,70 ± 0 5 10 2,5 Km Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΖΑΚΥΝΘΟΣ - ΟΜΗΣΗ Η δομημένη περιοχή στο νησί της Ζακύνθου το 1995 καταλάμβανε έκταση 15.434 στρέμματα ενώ το 2008 μια έκταση 16.664 στρέμματα (4,1% της έκτασης του νησιού) ΟΙΚΙΣΜΟΙ 2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΟΙΚΙΕΣ 2008 2 1 0 2Km ± (διαφορά 1995 2008 + 7,3%) ΟΙΚΙΣΜΟΙ 2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΟΙΚΙΕΣ 2008 10 5 0 10 Km ± 28

Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ - ΟΜΗΣΗ Η δομημένη περιοχή στο νησί της Κεφαλονιάς το 1995 ήταν 21.952 στρέμματα καταλαμβάνει το 2008 μια έκταση 23.745 στρέμματα (3% της έκτασης του νησιού) (διαφορά 1995 2008 + 7%). ΟΙΚΙΣΜΟΙ 2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΟΙΚΙΕΣ 2008 2,5 Km± 0 5 10 0 1 2 0,5 Km ΟΙΚΙΣΜΟΙ 2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΟΙΚΙΕΣ 2008 ± Ανάλυση γραμμικών στοιχείων ΛΕΥΚΑ Α - ΟΜΗΣΗ Το 1995 καταγράφηκε δομημένη περιοχή 5.832 στρεμμάτων ενώ το 2008 μια έκταση 6.852 στρέμματα (2,2% της έκτασης του νησιού) (διαφορά 1995 2008 +14,8%). ΟΙΚΙΣΜΟΙ_2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 2008 Lefkada_GR 0 1,25 2,5 5Km ± ΟΙΚΙΣΜΟΙ_2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 2008 Lefkada_GR 0 0,5 1 2 Km ± ΟΙΚΙΣΜΟΙ_2008 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 2008 Lefkada_GR 0 0,3 0,6 1,2 Km ± 29

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Γεωργική έκταση μετά από μια μικρή αύξηση στα τέλη του 1980, σχετικά σταθερή με κυριαρχία των ελαιώνων (Λευκάδα 25-30%, Ζάκυνθος 16-20%, Κεφαλονιά 5-7%). Χαρακτηριστικό σε όλα τα νησιά: Υπεραιωνόβιοι ελαιώνες ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ασική έκταση με διαφοροποιήσεις σε Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και Λευκάδα Μεγάλη μείωση της αναγεννητικής ικανότητας μεγάλων περιοχών στη Ζάκυνθο, εξαιτίας πολύ συχνά επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών επιταχυνόμενη ερημοποίηση. 30

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ασική έκταση με διαφοροποιήσεις σε Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και Λευκάδα Κίνδυνος ερημοποίησης Environmental Sensitivy Areas (ESA) 0-1,17 1,171-1,22 1,221-1,26 1,261-1,32 1,321-1,37 1,371-1,41 1,411-1,53 1,531-1,878 Τρέχουσα έρευνα για την εκτίμηση του κινδύνου ερημοποίησης στα Ιόνια ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ασική έκταση με διαφοροποιήσεις σε Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και Λευκάδα Στη Λευκάδα, σταδιακή ανάκαμψη των μεσογειακών δασών της, σε ενδιάμεση θέση η Κεφαλονιά. Μείωση της πράσινης βιομάζας επιπτώσεις και στο κλίμα + κλιματική αλλαγή Για μερικά taxa όχι πάντα κακό (42 είδη ορχιδέων βοτανικός κήπος) 31

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους στη διερεύνηση της μεταβολής των είναι η επίδραση τους στη διαμόρφωση των τοπίων που αντανακλά με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την ανθρώπινη επίδραση πάνω σε αυτά. 32

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μέσα από την ανάλυση αυτή 1. διαπιστώνονται οι αλλαγές που έχουν υποστεί τα τοπία σε σχέση με τα συγκεκριμένα αίτια που τις προκαλούν (π.χ. αλλαγές στις χρήσεις γης) 2. ενώ δίνεται η δυνατότητα καθορισμού συγκεκριμένων μέτρων για τη διατήρησή τους. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πρώτο βήμα για να γίνουν κατανοητές αυτές οι μεταβολές είναι η ποσοτικοποίηση της δομής και της μεταβολής της τοπίου. Αυτή η ποσοτικοποίηση μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: α) με περιγραφή της μεταβολής περιφραστικά, β) με χάρτες και διάφορες γραφικές παραστάσεις και γ) με διάφορους δείκτες. 33

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η τελευταία μέθοδος, η οποία χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα έρευνα, έχει πρόσφατα αναπτυχθεί καθώς δίνει την δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν στατιστικά δεδομένα και να γίνει σύγκριση μεταξύ τοπίων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και σε διάφορες κλίμακες. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ποσοτικοποίηση των μετρικών τοπίου στα Ιόνια νησιά με βάση τις παραπάνω κατηγορίες κάλυψης, πραγματοποιήθηκε με ειδικό λογισμικό (Fragstats - http://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/fragstats.html) για να καταγραφεί α) η χωροχρονική μεταβολή στα χαρακτηριστικά του τοπίου και β) να αναζητηθούν ενδείκτες που χαρακτηρίζουν τη δομή του τοπίου των νησιών. 34

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάλυση της δυναμικής μεταβολής του τοπίου στηρίχθηκε στην αναγνώριση της μεταβολής της χωρικής ετερογένειας και διάσπασης Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΠΙΟΥ Ειδικότερα για τη μελέτη της χωρικής ετερογένειας χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω μετρικές: Α) Χωρική ετερογένεια NP = Number of patches Αριθμός ψηφίδων Ο δείκτης αυτός μας δείχνει μια γενική ιδέα της χωρικής ετερογένειας στο σύνολο του μωσαϊκού της περιοχής μελέτης. 35

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΠΙΟΥ Ειδικότερα για τη μελέτη της χωρικής ετερογένειας χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω μετρικές: Α) Χωρική ετερογένεια PD = Patch Density Πυκνότητα ψηφίδων (PD= NP/A 100) Ο δείκτης αυτός μας δείχνει μια παρόμοια γενική ιδέα της χωρικής ετερογένειας στο σύνολο του μωσαϊκού της περιοχής μελέτης αλλά είναι χρήσιμος για σύγκριση ανάμεσα σε περιοχές διαφορετικής έκτασης (π.χ. τα νησιά του Ιονίου) καθώς διαιρείται ο αριθμός των ψηφίδων με μια σταθερή μονάδα έκτασης. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο Α) Χωρική ετερογένεια ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΠΙΟΥ PR = Patch Richness: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει τον αριθμό των κατηγοριών κάλυψης και δεν επηρεάζεται από τη σχετική αφθονία κάθε κατηγορίας ή τη χωρική διάρθωση της. PRD = Patch Richness Density: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει τον αριθμό των κατηγοριών κάλυψης σε μια σταθερή μονάδα έκτασης. 36

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο Α) Χωρική ετερογένεια ΕΙΚΤΕΣ ΤΟΠΙΟΥ είκτης ποικιλότητας του Shannon - SHDI (SHDI 0, χωρίς όριο): Ο δείκτης αυτός παίρνει την τιμή 0, όταν το τοπίο αποτελείται από μια μόνο χωροψηφίδα, ενώ αυξάνεται όσο αυξάνει ο αριθμός των χωροψηφίδων. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο Μόνο με διαγράμματα ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! Μεταβολή των δεικτών NP (αριθμός χωροψηφίδων) και PD (πυκνότητα ψηφίδων) 25000 NP 40.00 PD 35.00 20000 30.00 15000 25.00 20.00 10000 15.00 5000 10.00 5.00 0 ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 1984 13695 17562 7978 1990 13285 20538 7245 2001 12785 19007 10266 2011 12655 21214 8127 ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 1984 33.74 22.50 26.57 1990 32.73 26.37 24.13 2001 31.49 24.35 34.19 2011 31.24 27.18 27.07 37

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! ί είκτης ποικιλότητας Shannon (και ένας τροποιημένη Simpson) 2.50 SHDI 2.500 MSIDI 2.00 2.000 1.50 1.500 1.00 1.000 0.50 0.500 ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 1984 2.05 1.78 1.65 1990 2.06 2.03 1.57 2001 1.92 2.14 2.01 2011 1.96 1.86 1.73 ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΛΕΥΚΑΔΑ 1984 1.851 1.542 1.369 1990 1.849 1.921 1.310 2001 1.680 1.758 1.749 2011 1.630 1.527 1.441 Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! είκτες ποικιλότητας το 1984 και το 2011 38

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! είκτες ποικιλότητας το 1984 και το 2011 Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! είκτες ποικιλότητας το 1984 και το 2011 39

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! Η Ελλάδα και η κάθε Περιφέρεια της με βάση την Ευρωπαϊκή σύμβαση για το τοπίο (υπογράφηκε στη Φλωρεντία της Ιταλίας από την επιτροπή των υπουργών του συμβουλίου της Ευρώπης, στις 19 Ιουλίου 2000) έχει υποχρέωση να προάγει την προστασία και διαχείριση των τοπίων μέσα από κατάλληλες ρυθμίσεις και σχεδιασμούς. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ!!! ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τις παρατηρούμενες διαχρονικές αλλαγές σε βασικές μεταβλητές του τοπίου των νησιών του Ιονίου, - παρότι υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα σε δημοτικά διαμερίσματα - μια γενική τάση δείχνει 1. σταδιακή μείωση της ποικιλότητας του τοπίου σε πολλές περιοχές της Ζακύνθου 2. Αυξομειώσεις στο τοπίο της Κεφαλονιάς 3. Βελτίωση της ποικιλότητας του τοπίου στη Λευκάδα 40

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Αναλύοντας τη σχέση με τις μεταβολές στα τοπία και τους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες τα βασικά συμπεράσματα ήταν: 1. Αναγνωρίστηκε μια έντονη κοινωνικο-οικονομική μεταβολή της ανθρώπινης παρουσίας στα Ιόνια νησιά, που διαφοροποιόταν ακόμα και μέσα στο ίδιο το νησί. Όλες αυτές οι αλλαγές στους οικονομικούς τομείς των Ιονίων νήσων έχουν επηρεάσει τη σύνθεση του τοπίου στα νησιά. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 2. Η συσχέτιση του συνολικού πληθυσμού σε σχέση με όλους τους δείκτες χωρικής ετερογένειας διαφοροποιείται στη Ζάκυνθο σε σχέση με τα άλλα δύο νησιά. Στη Ζάκυνθο, δείχνει να μην υπάρχει ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στο δείκτη του πληθυσμού και τη χωρική ετερογένεια, αναδεικνύοντας τις δύο όψεις του νησιού, την πυκνοκατοικημένη πεδινή και παράκτια ζώνη (με ομοιογενή τοπία) σε σχέση με το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού στην ημιορεινή ζώνη, όπου ο πληθυσμός είναι πολύ μικρός. 41

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 2. Η συσχέτιση του συνολικού πληθυσμού σε σχέση με όλους τους δείκτες χωρικής ετερογένειας διαφοροποιείται στη Ζάκυνθο σε σχέση με τα άλλα δύο νησιά. Αντίθετα στην Κεφαλονιά και στη Λευκάδα, το μέγεθος του πληθυσμού σχετίζεται θετικά με τον αριθμό των χωροψηφίδων και αρνητικά με την πυκνότητα του αριθμού τύπων κάλυψης. Αυτό αναδεικνύεται περισσότερο στην Λευκάδα, όπου επιπρόσθετα τα.. με μεγάλη παρουσία ανθρώπων έχουν αρνητική σχέση με την ποικιλότητα του τοπίου. Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 3. Οι συνολικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και οι αντίστοιχες εκτάσεις που καταλαμβάνουν παρουσιάζουν μια παρόμοια εικόνα σε σχέση με τους δείκτες της χωρικής ετερογένειας στα νησιά του Ιονίου. Η αύξηση των εκμεταλλεύσεων και των εκτάσεων τους δημιουργούν ένα τοπίο διασπασμένο, με πολλές και διαφορετικές γεωργικές μονάδες. Η άρδευση αυτών των εκτάσεων επηρεάζει αρνητικά την ποικιλότητα του χώρου, πιθανώς λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας. 42

Επίδραση των αλλαγών στο τοπίο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Τα πρόβατα και οι αίγες (κυρίως σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά) εμφανίζονται σε περιοχές που έχουν τόσο μεγάλη μωσαϊκότητα όσο και μεγάλη ποικιλότητα, που δείχνει ότι η δραστηριότητα αυτή εφαρμόζεται σε δασικότερα περιβάλλοντα και όχι κοντά σε αγροτικές περιοχές «ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΩΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» Επίδραση των αλλαγών στην βιώσιμη ανάπτυξη Στρατηγικές και μέτρα διαχείρισης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων Ποϊραζίδης Κ., Μαρτίνης Α., Λιαρίκος Κ., Μήτσαινας Γ., Καρρής Γ., Κολοκοτσά Α., 2014 43

Λίγα λόγια για τους δείκτες αειφορίας Με τον όρο «δείκτης» εννοείται µια απλή μεταβλητή ή µια μεταβλητή η οποία έχει προκύψει από τη σύνθεση επί μέρους παραμέτρων Οι δείκτες ως αποτέλεσμα πρωτογενών ή / και επεξεργασμένων δεδομένων χρησιμοποιούνται για να απλοποιήσουν και να ποσοτικοποιήσουν την πληροφορία Αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για την αειφόρο διαχείριση Πιο συγκεκριμένα, οι δείκτες αειφορίας μπορούν να παρέχουν πληροφορίες για: την κατάσταση του περιβάλλοντος, ρβ της οικονομίας και της κοινωνίας, περιγράφοντας ένα φαινόμενο. διάφορες αδυναμίες και έντονα προβλήματα, µε έμφαση σε θέματα που πρέπει να επιλυθούν. δό άξ λ ή λί ί επιδόσεις πράξεων πολιτικής ως εργαλεία εκτίμησης της επίδοσης, οι οποίοι ελέγχουν κατά πόσο οι πολιτικές και αναπτυξιακές επιλογές είναι επιτυχείς και τελικά κατά πόσο οι άνθρωποι οδηγούνται σωστά στο δρόμο προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. 44

Αξιολόγηση της αειφορίας είκτες αειφορίας Θεσμικοί δείκτες Περιβαλλοντικοί δείκτες Σύνθετοι δείκτες Κοινωνικοί δείκτες Οικονομικοί δείκτες Μεθοδολογική προσέγγιση Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (1981 1991 2001) τα οποία αντιστοιχούν σε τρεις περιόδους χωρικής ανάλυσης των μεταβολών στο φυσικό περιβάλλον Η έρευνα έγινε σε επίπεδο ημοτικού Η έρευνα έγινε σε επίπεδο ημοτικού ιαμερίσματος και η σύνθεση μπορεί να γίνει και σε επίπεδο ήμου ή πεδινών, ημιορεινών και ορεινών 45

Κοινωνικοί - Οικονομικοί δείκτες Κοινωνικοί δείκτες: Πραγματικός πληθυσμός Πυκνότητα πληθυσμού (κατ/km2) Γεροντικός πληθυσμός Παραγωγικός πληθυσμός Παιδικός πληθυσμός είκτης γήρανσης είκτης εξάρτησης Οικονομικά ενεργός πληθυσμός 15-64 ετών (%) κλπ. (20 κοινωνικοί δείκτες) Οικονομικοί δείκτες είκτες ες της Οικονομίας ομ : Πρωτογενής τομέας ευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας 46

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ημογραφικά στοιχεία: είκτης «πραγματικός ρ ς πληθυσμός» 47

Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη % διακύμανση της αναλογίας παιδικού- παραγωγικούγεροντικού πληθυσμού ανά έτος απογραφής (1991,2001) και ανα χωρική ενότητα. Παιδικός Πληθυσμός % το 2001 15% 14% 15% 17% Κεφαλονιά Ζάκυνθος Λευκάδα ΠΙΝ Γεροντικός πληθυσμός % το 2001 20% 25% 22% 18% Κεφαλονιά Ζάκυνθος Λευκάδα ΠΙΝ Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη 1981 1991 2001 48

Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη 1981 1991 2001 Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη 1981 1991 2001 49

Το μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού Μορφωτικό επίπεδο πληθυσμού Ζακύνθου 50

Μορφωτικό επίπεδο πληθυσμού Κεφαλονιάς Μορφωτικό επίπεδο πληθυσμού Λευκάδας 51

Κεφαλονιά - Ζάκυνθος - Λευκάδα Συμπεράσματα: Πάνω από το 50% του πληθυσμού δεν έχει ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Γύρω στο 7-8% του πληθυσμού έχει πανεπιστημιακή μόρφωση με 1% να έχει μεταπτυχιακά ή διδακτορικά. Λαμβάνοντας υπόψη και τα στοιχεία της Eurostat, σχετικά με τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στην ανεργία και το εκπαιδευτικό επίπεδο του ατόμου, η περιοχή μελέτης αντιμετωπίζει υψηλή εξάρτηση από τις εκάστοτε κοινωνικο- οικονομικές συνθήκες Ανεργία - Απασχόληση ΕΙΚΤΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ % ΟΕΠ 15-65 % ΟΕΠ 15-65 Άνδρες % ΟΕΠ 15-65 Γυν. % Συμ/Απασχ. 15-65 % Συμ/Απασχ. Άνδρ 15-65 % Συμ/Απασχ. Γυν. 15-65 % Ποσοστό Ανεργίας 20-60 % Ποσοστό ανεργίας ανδρών 20-6 60 % Ποσοστό ανεργίας γυναικών 20-60% Ποσοστό ανεργίας νέων 15-24 20-60% Ποσοστό ανεργίας νέων ανδρ. 15-24... ΕΙΚΤΕΣ Ποσοστό ανεργίας νέων γυν. 15-24... Μακροχρόνια άνεργοι 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΟ % ΕΕ27 Ελλάδα Ιόνια νησιά 52

ημογραφικά συμπεράσματα ΖΑΚΥΝΘΟΣ Σταδιακή αύξηση του πληθυσμού στην πεδινή ζώνη της Ζακύνθου Σε κάποια. της ημιορεινής παρατηρείται μείωση πληθυσμού. Μεγαλύτερη αύξηση σε παράκτιες περιοχές (Καλαμακίου, Βασιλικού, Πλάνου, Τραγακίου, Αλυκών) ημογραφικά συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ - ΙΘΑΚΗ Μικρή μείωση σε αρκετά ημιορεινά και ορεινά.. Στην περιοχή Ληξουρίου και γύρω από το Αργοστόλι έχουμε μείωση την περίοδο 81-91 και επανάκαμψη 91-01 Στην Ιθάκη μετά τη μείωση που παρατηρήθηκε το 81-91 ο Στην Ιθάκη μετά τη μείωση που παρατηρήθηκε το 81-91, ο πληθυσμός σταθεροποιείται μεταξύ 91 και 01. 53

ημογραφικά συμπεράσματα ΛΕΥΚΑ Α Στο σύνολο των. παρατηρείται μικρή μείωση του πληθυσμού από το 1981 μέχρι το 1991 και επανάκαμψη του πληθυσμού από το 1991 μέχρι το 2001, φτάνοντας στα επίπεδα του 1981. Μικρή μείωση στα ημιορεινά και στα ορεινά του νησιού. ημογραφικά συμπεράσματα Στο σύνολο των νησιών Ο δείκτης εξάρτησης πληθυσμού (ενεργός / μη ενεργό) σε συνδυασμό με τον σχετικά υψηλό δείκτη γήρανσης και για τα τρία νησιά, εκτιμάται ότι σύντομα θα επηρεάσουν την τοπική παραγωγική αλυσίδα. Οι δείκτες ανεργίας και απασχόλησης αν και αναφέρονται σε επίπεδο Οι δείκτες ανεργίας και απασχόλησης αν και αναφέρονται σε επίπεδο περιφέρειας είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικοί της κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες των νησιών Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Λευκάδας 54

Σχολικά Κτίρια Ο δείκτης «σχολικά κτίρια», δείχνει μια στασιμότητα στο σύνολο των. και στα τρία νησιά του Ιονίου, με μικρές αυξομειώσεις στην κατανομή μεταξύ πεδινού,, ημιορεινού και ορεινού χώρου ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ-ΚΛΙΝΙΚΕΣ Συγκρίνοντας τα πληθυσμιακά στοιχεία των τριών νησιών, φαίνεται ότι η Ζάκυνθος με το μεγαλύτερο πληθυσμό, έχει το χαμηλότερο επίπεδο υποδομών υγείας σε αντίθεση με την Κεφαλονιά που είναι υψηλότερο. Γενικά στα νησιά του Ιονίου παρατηρείται μια τάση έντονης υποβάθμισης του τομέα της υγείας, η οποία συμπεραίνεται από την εξέλιξη ξ και την κατανομή των υποδομών υγείας στα νησιά και ενισχύεται από τις δύσκολες συνθήκες της κρίσης που περνά η Ελλάδα. 55

Οικονομικοί είκτες Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία κατά τομέα παραγωγής (Πηγή: ΓΓ ΕΣΥΕ, 2009) Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία κατά Τομέα Παραγωγής ΠΙΝ - 2007 4% 16% Πρωτογενής Τομέας ευτερογενή Τομέας Τριτογενής τομέας 80% 56

ΟΙΚΟΝΟΜΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 25000 Οικονομική Δραστηριότητα στα Ιόνια Νησιά Αριθμός απασχολούμενων 20000 15000 10000 5000 0 Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής Κέρκυρα 6062 6051 23803 Λευκάδα 1.504 1.305 4.351 Κεφαλονιά 2.077 2.591 6.916 Ζάκυνθος 4.094 2.594 7.091 Κατανομή των τριών τομέων της οικονομίας στα Ιόνια νησιά το 2000 57

είκτης «ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Ζάκυνθος 6.000 στο σύνολο των.. Κεφαλονιά 5.000 Λευκάδα 4.000 Η αναλογία εκμεταλλεύσεων σε σχέση με τη συνολική έκταση του κάθε νησιού, πρώτη στην κατάταξη είναι η Ζάκυνθος με μία εκμετάλλευση ανά 67 στρέμματα περίπου, δεύτερη η Λευκάδα με μία εκμετάλλευση ανά 75 στρέμματα αντίστοιχα και τρίτη η Κεφαλονιά με μία εκμετάλλευση ανά 156 στρέμματα περίπου. είκτης «ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Η αναλογία εκμεταλλεύσεων σε σχέση με τον πληθυσμό όέχει ως εξής: Ζάκυνθος: περίπου 1 εκμετάλλευση / 7 κατοίκους Κεφαλονιά: 1 εκμετάλλευση /8 κατοίκους Λευκάδα: περίπου. 1 εκμετάλλευση / 6 κατοίκους Από τα στοιχεία αυτά, φαίνεται ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί βασικό οικονομικό πυλώνα στα Επτάνησα. 58

είκτης «ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Στην Ζάκυνθο για κάθε γεωργική εκμετάλλευση αντιστοιχούν περίπου 17 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, στην Κεφαλονιά η αντιστοιχία είναι περίπου 16 στρέμματα ανά γεωργική εκμετάλλευση, ενώ στη Λευκάδα περίπου 28 στρέμματα. Παρατηρείται ότι στη Λευκάδα αντιστοιχούν σχεδόν διπλάσια στρέμματα ανά γεωργική εκμετάλλευση σε σχέση με τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά, ενώ η Κεφαλονιά, παρά το ότι είναι το μεγαλύτερο σε έκταση νησί, διαθέτει τη μικρότερη γεωργική έκταση, γεγονός που ερμηνεύει και το μικρότερο αριθμό γεωργικών και αγροτικών εκμεταλλεύσεων. είκτης «ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ Μεταβολή συνόλου εκτάσεων στα νησιά του Ιονίου τη χρονική περίοδο 1991 2000 Σχέση πεδινών ορεινών: Ανισορροπία σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά Στη Λευκάδα η ίδια τάση αποτυπώνεται τόσο στην πεδινή, όσο και στην ημιορεινή και ορεινή ζώνη 59

είκτης ΒΟΟΕΙ Η-ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ είκτης ΒΟΟΕΙ Η-ΣΥΝΟΛΟ ΚΕΦΑΛΩΝ Οι επιχειρήσεις βοοειδών στα τρία νησιά του Ιονίου παρουσιάζουν σημαντική μείωση, γεγονός που σημαίνει τη δραματική υποβάθμιση ενός σημαντικού τομέα της πρωτογενούς παραγωγής, τόσο για την τοπική, όσο και για την εθνική οικονομία 60

είκτης ΠΡΟΒΑΤΟΕΙ Η Εκμεταλλεύσεις & Κεφαλές Συμπεράσματα: μ - Σαφής κτηνοτροφική δυναμική στην Κεφαλονιά - Η Λευκάδα, αναλογικά με την έκταση διαθέτει, παρά τη μείωση, μεγαλύτερο ζωικό κεφάλαιο - Λευκάδα ανά 30 στρ. μια ζωική κεφαλή, Ζάκυνθο ανά 34, στην Κεφαλονιά ανά 8 στρέμματα. - Εάν συνυπολογιστεί και η πληθυσμιακή διαφορά των νησιών αντιλαμβανόμαστε ότι η προβατοτροφία ως οικονομική δραστηριότητα στη Ζάκυνθο, υστερεί πολύ έναντι των άλλων δύο νησιών. είκτης ΜΟΝΟΠΛΑ- ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ 61

ευτερογενής Τομέας Δευτερογενής τομέας Η μεταποιητική δραστηριότητα στα Ιόνια νησιά είναι για την ικανοποίηση των τοπικών αναγκών και αφορά κυρίως: αγροτικά προϊόντα, οικοδομικά υλικά, εκμετάλλευσηαξιοποίηση ορυκτών και παραγωγή τουριστικών ειδών. Στη Ζάκυνθο, τα εργοστάσια εργαστήρια μειώθηκαν περίπου κατά 50% στοσύνολοτων., με τη μεγάλη μείωση να συμβαίνει στον πεδινό χώρο. Στην Κεφαλονιά, ημείωσηήταν 18% και αφορούσε τον ορεινό- ημιορεινό χώρο, ενώ στον πεδινό χώρο παρατηρηθηκε αύξηση. Στη Λευκάδα, η μείωση των δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τομέα 12,5%. μειωμένης σημασίας για την οικονομική ζωή της Περιφέρειας και της περιοχής μελέτης, σαφώς μικρότερη σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα 62

Τριτογενής Τομέας Τριτογενής τομέας Επικράτηση της τουριστικής δραστηριότητας κυρίως στον παράκτιο χώρο, σε βάρος κάθε άλλης οικονομικής δραστηριότητας. Το πρόβλημα παρουσιάζεται έντονα κυρίως στη Ζάκυνθο, όπου στη δεκατία 1990-2000 καταγράφηκε μια αύξηση περίπου 400% στις ξενοδοχειακές μοναδες με το 90% αυτών να καταγράφονται στο πεδινό-παραθαλλασίο χώρο. ΓιατηνΚεφαλονιάηκατανομήστοχώροτωνΞενοδοχειακώνμονάδωνήταν59% σε αστικό και παράκτιο, 32% σε ημιορεινό και 9% σε ορεινά. Αντίθετα στη Λευκάδα οι ξενοδοχειακές μονάδων αν και σημείωσαν αύξηση 300% από το 1990, η κατανομή τους στο χώρο διαφοροποιείται με το 64% να είναι στα ορεινά και το 31% στα πεδινά. 63

Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη ΠΩΣ ΕΠΙ ΡΟΥΝ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ; Οι πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης Ανάπτυξη= ένα δυναμικό σύνολο, το οποίο τροφοδοτείται από τρεις τομείς δράσης. Οικονομία Δικαιοσύνη Διατήρηση - Προστασία Συνθήκες διαβίωσης Κοινωνία ιαβίωση ικαιοσύνη Βιώσιμη Ανάπτυξη Βιώσιμότητα Οικονομία Συνύπαρξη οικονομίας περιβ/κής προστασίας Βιωσιμότητα Περιβάλλον Βιώσιμη ανάπτυξη 64

Αξιολόγηση Βιώσιμης ανάπτυξης Ικανοποίηση των αναγκών των γενιών του παρόντος 1 είκτης αν νθρώπινης ευημερίας 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 02 0,2 0,1 0 11 10 Περιβάλλον σε υποβάθμιση Οικονομία σε ανάπτυξη Περιβάλλον σε υποβάθμιση Οικονομία μη αναπτυγμένη 9 8 7 6 Οικολογικό αποτύπωμα (ha/hab) 5 4 3 2 Επίπεδο οικολογικής αειφορίας Βιώσιμη ανάπτυξη IDH, Μέσο επίπεδο Περιβάλλον σε προστασία Οικονομία μη αναπτυγμένη 1 0 Ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενιών d après Aurélien Boutaud, EMSE, RAE Αξιολόγηση αειφορίας διαφόρων εθνών Ικανοποίηση των αναγκών των γενιών του παρόντος είκτης ανθ θρώπινης ευημερίας 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 03 0,3 0,2 0,1 0 11 USA, Europe du Australia, Nord et de Canada l'ouest 10 9 8 7 6 5 4 Νότια Ευρώπη Οικολογικό αποτύπωμα (ha/hab) 3 2 1 0 Αναδυόμενες χώρες της Ασίας, νότια Αμερική +Τουρκία Αναδυόμενες χώρες της βορείου Αφρικής, Μέση Ανατολή Χώρες σε διαδικασία ανάπτυξης της Άσίας και Αφρικής Ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενιών d après Aurélien Boutaud, EMSE, RAE 65

Από την Κλασσική ανάπτυξη, στη Βιώσιμη ανάπτυξη Ικανοποίηση των αναγκών των γενιών του παρόντος 1 : Κλασσική πορεία ανάπτυξης : Βιώσιμη πορεία ανάπτυξης νθρώπινης ευημερίας είκτης α 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 02 0,2 0,1 0 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 Οικολογικό αποτύπωμα (ha/hab) 1 Βιώσιμη ανάπτυξη 0 Οι «επιθυμητές» πορείες ανάπτυξης διαφέρουν, αλλά τείνουν να δημιουργήσουν μια μακροπρόθεσμη σύγκλιση, οικολογικά βιώσιμη και πολιτικά αποδεκτή. Ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενιών d après Aurélien Boutaud, EMSE, RAE Επίδραση των αλλαγών στη βιώσιμη ανάπτυξη ΠΩΣ ΑΞΙΟΛΟΓΕΤΑΙ; 66

Αξιολόγηση Βιώσιμης Ανάπτυξης Μέθοδος Οικολογικού Αποτυπώματος Στόχος: η ποσοτικοποίηση της ανθρώπινης χρήσης της φύσης, δηλαδή παρέχει μια μέτρηση του φυσικού κεφαλαίου, η οποία μπορεί να προσδιορίσει σε κάθε κλίμακα (από την παγκόσμια ως την ατομική), πόσες από τις υπηρεσίες της φύσης χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη αυτών των οντοτήτων. Όπου Ζ= η τίμη οικολογικού αποτυπώματος Χ = η τιμή το δείκτη «Ανθρώπινη επίδραση» στη μεγαδιάπλαση Xmin = η ελάχιστη τίμη του δείκτη «Ανθρώπινη επίδραση» στη μεγαδιάπλαση Xmax = η μέγιστη τιμή του τίμη του δείκτη «Ανθρώπινη επίδραση» στη μεγαδιάπλαση Ymin = η ελάχιστη τίμη του δείκτη «Ανθρώπινη επίδραση» στη μεγαδιάπλαση στη Γη (0) Ymax = = η μέγιστη τιμή του τίμη του δείκτη «Ανθρώπινη επίδραση» στη Γη (64) Αξιολόγηση Βιώσιμης Ανάπτυξης Μέθοδος Οικολογικού Αποτυπώματος Τα σημεία με τις μεγάλες τιμές οικολογικού αποτυπώματος και στα τρία νησιά είναι σημεία με έντονη τουριστική ανάπτυξη ή ανθρώπινη επέμβαση (πόλεις, καμένες εκτάσεις, βόσκηση). Η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά εμφανίζουν αναλογικά πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις με έντονο οικολογικό αποτύπωμα σε σχέση με την Λευκάδα. 67

Χρήσεις γης Αποτελέσματα αξιολόγησης χρήσεων γης Η Ζάκυνθος παρουσιάζει την πιο ανισομερή ανάπτυξη, με έντονη ανάπτυξη όλων των οικονομικών τομέων στην πεδινή ζώνη και ελάχιστη απασχόληση στα ημιορεινά του νησιού 68

Χρήσεις γης και βιώσιμη ανάπτξη Στα Ιόνια νησιά ο τουρισμός αποτελεί λίτη βασική οικονομική δραστηριότητα, με την πρωτογενή παραγωγή να αποτελεί δεύτερο, πλην όμως ισχυρό πυλώνα της οικονομίας. Ο δευτερογενής τομέας έχει υποχωρήσει ιδιαίτερα στη Ζάκυνθο - και μάλλον απορροφήθηκε από τον τομέα του τουρισμού. Η ανάπτυξη του τουρισμού στο νησί της Ζακύνθου φαίνεται ότι δεν επηρέασε σημαντικά τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην πεδινή και παραγωγική ζώνη, σε αντίθεση με την ημιορεινή, στην οποία δεν παρατηρείται η ίδια αυξητική τάση Χρήσεις γης και βιώσιμη ανάπτξη Από τα τρία νησιά, στη Λευκάδα παρατηρείται ένα μοντέλο ανάπτυξης διαφορετικό από τα άλλα δύο νησιά. Η οικονομία στηρίζεται και στους τρεις παραγωγικούς τομείς, με σημαντικότερο τον τριτογενή τομέα (κυρίως την τουριστική δραστηριότητα), αλλά και τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα σε πολύ καλό επίπεδο. Ο τουρισμός κατανέμεται ισόρροπα σε όλη την επικράτεια του νησιού και ο ορεινός χώρος αναδεικνύεται και αξιοποιείται με σεβασμό στο περιβάλλον και στις αρχές της αειφορίας. 69

Χρήσεις γης και βιώσιμη ανάπτξη Ακολουθεί η Κεφαλονιά, στην οποία επίσης τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός καταλαμβάνει την πρώτη θέση στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας του νησιού. Και εδώ η ανάπτυξη επιμερίζεται, ανισομερώς μεν, αλλά σε όλες τις υψομετρικές ζώνες. Οι αειφορικές επιδόσεις της Κεφαλονιάς είναι ικανοποιητικές, όμως υπάρχει ανάγκη αναπτυξιακού σχεδιασμού και ορθολογικότερης διαχείρισης, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας. Χρήσεις γης και βιώσιμη ανάπτξη Αντίθετα, στη Ζάκυνθο παρατηρείται έντονη ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού, με παράλληλη υποβάθμιση όλων των άλλων παραγωγικών τομέων αν και διατηρεί την πρωτογενή παραγωγή, κυρίως στην ελαιοπαραγωγή, η οποία αποτελεί και το σημαντικότερο προϊόν του νησιού. Παρατηρείται διαχρονικά αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ ημιορεινού και ορεινού χώρου, εγκατάλειψη παραδοσιακών δραστηριοτήτων, έντονες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, οι οποίες επιφέρουν και σημαντικές αλλαγές στις χρήσεις γης. 70

% Αναλογία των χρήσεων γης ανάλογα με την βαθμό επέμβασης του ανθρώπου Αξιολόγηση Βιώσιμης Ανάπτυξης Οικοσυστημικές υπηρεσίες (ESs) Ορίζονται «οι παροχές που λαμβάνουν οι άνθρωποι απο το οικοσύστημα» (Millennium Ecosystem Assessment, 2005). Η οικονομική αποτίμηση και χαρτογράφηση των ESs αποτελεί ένα σημαντικό επικοινωνιακό εργαλείο για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, καθώς μεταφράζονται σε νομισματικές μονάδες. 71

Αξιολόγηση Βιώσιμης Ανάπτυξης Οικοσυστημικές υπηρεσίες (ESs) Μια απλή προσέγγιση είναι η σύνδεση των ESs απευθείας με τη χρήση γης / κάλυψης ή χάρτες ενδιαιτημάτων (Burkhard κ.α. 2009, Kienast κ.α. 2009). Πρόσφατα, η οικονομική αξία των ESs και της βιοποικιλότητας έχει μεγάλη αναγνωρισιμότητα, και προτείνεται παράλληλα να αποτελέσουν παράγοντα/ συντελεστή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Μεταβολή οικοσυστημικών υπηρεσιών 10000000 9000000 8000000 7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1984 1990 2001 2011 Ζακυνθος Κεφαλονιά Λευκάδα 72

10000000 9000000 8000000 7000000 6000000 Μεταβολή οικοσυστημικών υπηρεσιών 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1984 1990 2001 2011 Ζακυνθος Κεφαλονιά Λευκάδα Το 1984, η Κεφαλονιά είχε υπερδιπλάσια αξία οικοσυστημικών υπηρεσιών από τα άλλα νησιά. Στη δά διάρκεια των επόμενων 30 ετών, στη Λευκάδα, η αξία των ESs ακολούθησαν μια σταθερή και έντονη αύξηση της αξίας τους, φθάνοντας το 2011 σε αξίες μεγαλύτερης ακόμα και από την Κεφαλονιά. 10000000 9000000 8000000 7000000 6000000 Μεταβολή οικοσυστημικών υπηρεσιών 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1984 1990 2001 2011 Ζακυνθος Κεφαλονιά Λευκάδα Στη Ζάκυνθο παρατηρήθηκαν δύο περίοδοι μείωσης (τις δεκαετίες 1984-1990 και 2001-2011), ώ Κ λ ά έ ί ήθ ενώ στην Κεφαλονιά μια έντονη μείωση παρατηρήθηκε τη δεκαετία 1990 2001, με σταδιακή ανάκαμψη την επόμενη δεκαετία. 73

10000000 9000000 8000000 7000000 6000000 Μεταβολή οικοσυστημικών υπηρεσιών 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1984 1990 2001 2011 Ζακυνθος Κεφαλονιά Λευκάδα ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΑΥΤΑ; Μεταβολή (%) της Οικονομικής αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών 100,00% Ποσοστιαία Μεταβολή της Συνολικής αξίας της Ζακύνθου 80,00% 60,00% Καλλιεργήσιμη Δασική 250,00% 200,00% Ποσοστιαία Μεταβολή της αξίας της Κεφαλονιάς 40,00% 20,00% 0,00% 20,00% 1984 1990 2001 2011 Φρύγανα Ενδιάμεση 150,00% 100,00% 50,00% 0,00% 1984 1990 2000 2011 Καλλιεργήσιμη Δασική Φρύγανα Ενδιάμεση 40,00% 50,00% 60,00% 100,00% Συμπέρασμα Οι δασικές πυρκαγιές και η γενικότερη υποβάθμιση των οικοσυστημάτων επιφέρει μεγάλη μείωση της συνολικής αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών 150,00% 100,00% 50,00% 0,00% 50,00% 100,00% Ποσοστιαία Μεταβολής της αξίας της Λευκάδας Καλλιεργήσιμη Δασική Φρύγανα 1984 1990 2001 2011 Ενδιάμεση 74

Γενικά συμπεράσματα (Για να αποκτήσει η Π.Ι.Ν. χαρακτηριστικά βιώσιμης ανάπτυξης) Αναστροφή της υποβάθμισης των φυσικών οικοσυστημάτων (ιδιαίτερα σε Ζάκυνθο & Κεφαλονιά) Βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των αγροτικών περιοχών Προστασία, αποκατάσταση και αειφόρος διαχείριση των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό κλπ) Περιβαλλοντική προστασία και υποδομές για τη διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων Ισόρροπη βαρύτητα στους τρεις πυλώνες της Βιώσιμης Ανάπτυξης: την Κοινωνία, την Οικονομία και το Περιβάλλον. SWOT Ανάλυση για το νομό Ζακύνθου Strengths Πλούσια οικοσυστήματα και τοπία φυσικού κάλους Ο πρωτογενής τομέας στην οικονομία της Ζακύνθου Η ελαιοκαλλιέργεια με δυνατότητες παραγωγής ποιοτικού λαδιού ΠΓΕ Η ύπαρξη υπεραιωνόβιων ελαιώνων Γνωστά κτηνοτροφικά προιόντα. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου Υψηλά ποσοστά βροχοπτώσεων Η πολιτιστική κληρονομιά Weaknesses Η εσωτερική μετανάστευση από την ημιορεινή στην πεδινή ζώνη του νησιού Οι μη εκσυγχρονισμένες κτηνοτροφικές κατασκευές Η μικρή γεωργική εκμετάλλευση (17στρ/εκμετάλευση) Μη βελτίωση υποδομών (δρόμοι, λιμάνια, αποχετευτικό, σχολεία) Χαμηλό επίπεδο υποδομών υγείας Opportunities Στον τομέα των κηπευτικών Η ενίσχυση της καλλιέργειας εσπεριδοειδών Η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία με δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης Η δυνατότητα ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού Η δυνατότητα σύνδεσης των τοπικών αγροτικών προϊόντων με το τουρισμό Threats Παρατηρείται πλήρης έλλειψη σύνδεσης των τοπικών προϊόντων με την τοπική αγορά και τις τουριστικές μονάδες. Η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού Μεγάλο έλλειμμα στην πληροφόρηση Η αδυναμία επεξεργασίας του συνόλου των λυμάτων Διαχ. αποβλήτων Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Η έλλειψη χωροταξικού σχεδίου Η έλλειψη διαχείρισης υδάτων Η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων Η άναρχη τουριστική οικιστική ανάπτυξη Η συγκέντρωση δραστηριότητων στην πεδινή ζώνη Η μείωση του Δευτερογενή τομέα 75

Πλεονεκτήματα στη Ζάκυνθο Πλεονεκτήματα Ο πρωτογενής τομέας στην οικονομία της Ζακύνθου Η ελαιοκαλλιέργεια με δυνατότητες παραγωγής ποιοτικού λαδιού ΠΓΕ Η ύπαρξη υπεραιωνόβιων ελαιώνων με πολύ ψηλά δένδρα της ποικιλίας «ντόπιας» Η καλλιέργεια της κορινθιακής μαύρης σταφίδας Ο οίνος - αρχαιότατο προϊόν της Ζακύνθου Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Γνωστά κτηνοτροφικά προϊόντα το λαδοτύρι και η κεφαλογραβιέρα Πλούσια οικοσυστήματα και τοπία φυσικού κάλους. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου Η ανάπτυξη της μελισσοκομίας Η πολιτιστική κληρονομιά Απειλές στη Ζάκυνθο Απειλές Έλλειψη σύνδεσης των τοπικών προϊόντων με την τοπική αγορά και τις τουριστικές μονάδες. Η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού Ανύπαρκτη η οργάνωση της εμπορίας (εκτός οίνου, σταφίδας) Μεγάλο έλλειμμα στην πληροφόρηση και στην επιστημονική στήριξη των γεωργών - κτηνοτρόφων Το μεγάλο κόστος παραγωγής αποθαρρύνει προσπάθειες βελτίωσης της παραγωγικής διαδικασίας και της ποιότητας Η αδυναμία επεξεργασίας του συνόλου των λυμάτων (ελαιοτριβείων, οικιακών, βιομηχανικών) Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Η έλλειψη χωροταξικού σχεδίου Η έλλειψη διαχείρισης υδάτων και καταστροφής των υδατικών αποθεμάτων Η έλλειψη διαχείρισης στερεών αποβλήτων Έλλειψη σχεδίου οργάνωσης και διαχείρισης βοσκότοπων Η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων κυρίως στην ημιορεινή ζώνη από τη φωτιά και η αλλαγή χρήσης των γαιών σε γεωργική/ κτηνοτροφική /οικιστική Η άναρχη τουριστική οικιστική ανάπτυξη Η συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου των δραστηριοτήτων (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής) στην πεδινή ζώνη Η μείωση του ευτερογενή τομέα 76

Ένα βασικό ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι: «Πως γίνεται να εφαρμοστούν οι προτάσεις;» Στρατηγικός Σχεδιασμός Κύριος στόχος: η προστασία και διατήρηση του φυσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η αλλαγή της τουριστικής εικόνας των νησιών, από προορισμούς εποχιακού και χαμηλής ποιότητας τουρισμού σε προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού ομοιόμορφα κατανεμημένου στο χώρο και στο χρόνο Ένα βασικό ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι: «Πως γίνεται να εφαρμοστούν οι προτάσεις;» Στρατηγικός Σχεδιασμός Ως στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος και όραμα για την Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών προτείνεται: «Να καταστεί η Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών ένας διεθνής προορισμός με χαρακτηριστικά βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης» Πως; Ισόρροπη βαρύτητα και στους τρεις πυλώνες της Βιώσιμης Ανάπτυξης: την Κοινωνία, την Οικονομία και το Περιβάλλον. 77

ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ Κανένας σχεδιασμός δεν έχει τη δυνατότητα της υλοποίησης χωρίς την αποδοχή της κοινωνίας στην οποία πάει να εφαρμοστεί ημιουργία δομών - Λειτουργία της δομής για τη βιωσιμότητα Πρωτόκολλα μετάβασης Κοινωνία οικονομία - περιβάλλον, έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες αλλά και τη δική του βαρύτητα στην Ανάπτυξη, για τον καθένα από εμάς αναλυτικά παρουσιάζονται στη μελέτη Μετά την ολοκλήρωση κάθε σχεδίου δράσης, πρέπει να τίθεται το ερώτημα στην κοινωνία: Τώρα τι γίνεται; ημιουργείται η δομή μέσω μιας ανοικτής πρόσκλησης ης και καθορίζονται οι ομάδες εργασίας για τα πρωτόκολλα μετάβασης μέσα στα οποία θα καθοριστούν και οι ποσοτικοί στόχοι. Ανάπτυξη συνεργασιών με δομές εκπαίδευσης και έρευνας τόσο για την εκπαίδευση των μελών σε νέες τεχνολογίες και μεθόδους όσο και για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών (π.χ. χ ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εξοικονόμηση ενέργειας - νερού ). 78

Μετά την ολοκλήρωση κάθε σχεδίου δράσης, πρέπει να τίθεται το ερώτημα στην κοινωνία: Τώρα τι γίνεται; Ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των μελών για την ενίσχυση της τοπικής αγοράς π.χ. κατανάλωση τοπικών αγροτικών προϊόντων από εστιατόρια- ξενοδοχεία, αναμνηστικά, παροχή πληροφοριών για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ενδοχώρας. Ετήσια αξιολόγηση των ενεργειών δράσεων και παρακολούθηση των δεικτών για την επίτευξη των στόχων όπως έχουν καθοριστεί στον Στρατηγικό Σχεδιασμό. Επικαιροποίηση των σχεδίων δράσης το αργότερο ανά 3ετία. Βραβεία επίτευξης στόχων και κριτηρίων βιώσιμης ανάπτυξης Στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος και όραμα για την Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών 79

Στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος και όραμα για την Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ - ΕΛΛΑ Α ΜΑΓΙΟΡΚΑ ΜΙΝΟΡΚΑ - ΙΣΠΑΝΙΑ Ευχαριστούμε! 80