Οικονομική ανάλυση και τιμολογιακή πολιτική χρήσεων και υπηρεσιών νερού. Δ. Ασημακόπουλος Σχολή Χημικών Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Transcript

1 Οικονομική ανάλυση και τιμολογιακή πολιτική χρήσεων και υπηρεσιών νερού Δ. Ασημακόπουλος Σχολή Χημικών Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

2 Ολοκληρωμένη Διαχείριση Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδατικών πόρων βασίζεται στην αντίληψη ότι το νερό είναι ταυτόχρονα: Αναπόσπαστο τμήμα του οικοσυστήματος Φυσικός πόρος Κοινωνικό αγαθό Οικονομικό αγαθό UN Agenda 21, Rio, 1992 Οικονομικό αγαθό Περισσότερο νερό για κάποιον μπορεί να σημαίνει λιγότερο νερό για άλλους, οι οποίοι μοιράζονται τον ίδιο πόρο Το νερό έχει οικονομική αξία στις ανταγωνιστικές του χρήσεις International conference on Water and Enironment, Dublin, 1992

3 Οδηγία 2000/60 Στόχος: Η προστασία/βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων και η προώθηση της βιώσιμης χρήσης νερού Βασικά σημεία Επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης ως το 2015 Ολοκληρωμένη Διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού Διαχειριστικά σχέδια Διαδικασία παρακολούθησης (monitoring) Διαδικασία αναφοράς (reporting) Συμμετοχή του κοινού (ενημέρωση-διαβούλευση- συναπόφαση) Ανάκτηση κόστους/τιμολόγηση

4 Οδηγία 2000/60 Οικονομικές αρχές (1) Το νερό δεν είναι εμπορικό αγαθό όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης (38) Η αρχή της ανάκτησης του κόστους υπηρεσιών του ύδατος, συμπεριλαμβανομένων του κόστους για το περιβάλλον και του κόστους των πόρων τα οποία συνδέονται με κάθε βλάβη ή αρνητική επίπτωση στο υδάτινο περιβάλλον, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, ιδίως, σύμφωνα με την αρχή ο «ρυπαίνων πληρώνει» (Άρθρο 9.1) Μέχρι το 2010 τα Κράτη Μέλη εξασφαλίζουν ότι οι πολιτικές τιμολόγησης του ύδατος παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και κατά συνέπεια συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της παρούσας Οδηγίας

5 Οδηγία 2000/60 - Στόχοι τιμολόγησης Ανάκτηση κόστους Επάρκεια και σταθερότητα εσόδων Οικονομική βιωσιμότητα φορέων παροχής υπηρεσιών Δίκαιη κατανομή κόστους Αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» Αποδοτική χρήση πόρων Κίνητρα για εξοικονόμηση και οικονομικά άριστη χρήση Κοινωνική δικαιοσύνη Εξασφάλιση πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες νερού Δυνατότητα πληρωμής Διαφάνεια Διαφανής κατανομή κόστους και εκτίμηση χρεώσεων για τον καταναλωτή Αναγνώριση και αιτιολόγηση επιχορηγήσεων και ενδοεπιδοτήσεων μεταξύ χρήσεων και χρηστών

6 Μεθοδολογική προσέγγιση

7 Σχεδιασμός Ανάκτησης κόστους & Τιμολόγηση Ανάλυση σε επίπεδο λεκάνης απορροής Ανάλυση σε επίπεδο φορέα παροχής υπηρεσιών Ανάλυση χρήσεων & υπηρεσιών νερού Σημερινά επίπεδα ανάκτησης κόστους Εκτίμηση εξέλιξης κόστους παροχής υπηρεσιών Διατύπωση εναλλακτικών σχεδίων ανάκτησης Απαιτήσεις ανάκτησης Προσδιορισμός απαιτούμενων εσόδων κόστους από την ανάλυση σε Αξιολόγηση βάσει οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων επίπεδο Λεκάνης Απορροής: Εξωτερικό περιβαλλοντικό κόστος Επιλογή μεθόδου τιμολόγησης Κόστος φυσικών πόρων Υπερβολική οικονομική επιβάρυνση χρηστών ΝΑΙ Εναλλακτικές προτάσεις Μείωση ανάκτησης Διαφορετικός τρόπος κατανομής κόστους ΟΧΙ Εφαρμογή πολιτικής Χρηματοοικονομικό κόστος για κοινές υποδομές Αποτελέσματα αξιολόγησης Κατανομή κόστους Σχεδιασμός τιμολόγησης Αξιολόγηση τιμολόγησης

8 Δομή τιμολογίου

9 Στάδιο 1 Οικονομική ανάλυση χρήσεων νερού

10 Οι σημαντικότερες χρήσεις νερού στη Λεκάνη Οικιακή χρήση Αύξηση πληθυσμού (Δ. Θέρμης και Βασιλικών) Σχέδια για τουριστική ανάπτυξη (Δ. Θέρμης) Αγροτική χρήση Σημαντικότερη οικονομική δραστηριότητα στις μη- αστικές περιοχές (Δ. Βασιλικών & Ανθεμούντα) Ελαφρά βιομηχανία Μεγάλη ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα (Δ. Θέρμης) 40,000 30,000 20,000 10,000 0 Πραγματικός πληθυσμός 20,790 30, Ζήτηση νερού ανά χρήση (2003) 2% 7% 10% 81% Γεωργική Κτηνοτροφίκή Βιομηχανίκή Ύδρευση

11 Κοινωνικοοικονομική σημασία τομέων Γεωργία και Κτηνοτροφία Απασχόληση ανά τομέα (2001) Δήμος Ανθεμούντα Δήμος Ανθεμούντα 32% 25% 6% 37% Δήμος Βασιλικών 27% Δήμος Βασιλικών 40% Δήμος Θέρμης 25% 8% Δήμος Θέρμης 63% 22% 5% 10% Υπηρεσίες Πρωτογενής Τριτογενής Δευτερογενής Άγνωστα στοιχεία/άνεργοι

12 Στάδιο 2 Οικονομική ανάλυση υπηρεσιών νερού

13 Σύστημα παροχής υπηρεσιών Πηγές Νερού Υπηρεσίες Ζήτηση Επεξεργασία Επιφανειακά Νερά (Άρδευση) Δήμος Θέρμης Αγροτική χρήση ΕΥΑΘ Δήμος Βασιλικών Νοικοκυριά Δημοτική Επιχείρηση (ΔΟΠΠΟΙΖΩ) Δημοτικές Γεωτρήσεις x Δήμος Ανθεμούντα Δήμος Ανθεμούντα Ιδιωτικές Γεωτρήσεις Ιδιωτική επεξεργασία Βιομηχανία

14 Χρηματοοικονομικές σχέσεις μεταξύ φορέων Μ.Ε.Λ. Θέρμης (Διαχείριση: ΔΟΠΠΟΙΖΩ) Ο Δήμος καλύπτει τις δαπάνες ενέργειας ως αντάλλαγμα της επεξεργασίας λυμάτων Επεξεργασία λυμάτων από ΕΥΑΘ Δεν αποδίδεται τέλος από το Δήμο Γίνεται συμψηφισμός μέσω άλλων εργασιών που αναλαμβάνει η ΕΥΑΘ για το Δήμο Σύνδεσμος Κοινής Ύδρευσης Καταχώρηση κόστους αγοράς νερού στην κατηγορία Λοιπές Δαπάνες Χρηματική ροή Νοικοκυριά Δήμος Θέρμης Παροχή υπηρεσίας ΕΥΑΘ ΔΟΠΠΟΙΖΩ Περιορισμένη διαφάνεια και περίπλοκη λογιστική αποτίμηση

15 Σύστημα λογιστικής καταγραφής κόστους Ελλιπής καταγραφή στοιχείων κόστους ανά υπηρεσία Δαπάνες προσωπικού υπηρεσιών νερού Καταχωρούνται συνολικά στους απολογισμούς εξόδων της Υπηρεσίας Ύδρευσης ενώ αφορούν όλες τις υπηρεσίες νερού ή δεν καταχωρούνται επειδή καλύπτονται από το προσωπικό άλλων δημοτικών υπηρεσιών ή επιχειρήσεων Δαπάνες ενέργειας Καταχωρούνται συνολικά στους απολογισμούς εξόδων της Υπηρεσίας Ύδρευσης ενώ αφορούν όλες τις υπηρεσίες νερού ή δεν καταχωρούνται πάντα επειδή: Δεν γίνονται μετρήσεις Γίνεται συμψηφισμός με άλλους λογαριασμούς που σχετίζονται με Δημοτικά Τέλη Δαπάνες επενδύσεων Μη καταγραφή πηγών χρηματοδότησης Ελλιπή στοιχεία για επενδύσεις πέραν της τετραετίας Έσοδα Τα έσοδα σε εκκρεμότητα συχνά καταγράφονται για το σύνολο των υπηρεσιών νερού και δεν επιμερίζονται Αδυναμία προσδιορισμού πραγματικών ετήσιων εισπράξεων

16 Σημερινό σύστημα τιμολόγησης Ύδρευση & Αποχέτευση Στόχος Ανάκτηση λειτουργικού κόστους παροχής υπηρεσιών Αναπροσαρμογή τιμών όταν αυτό δεν καλύπτεται Τύπος τιμολόγησης Ύδρευση Κλιμακωτά αυξανόμενες τιμές Πάγιο (ή ελάχιστη χρέωση) Τέλη σύνδεσης Αποχέτευση Δήμος Θέρμης Επίπεδη χρέωση Δήμος Ανθεμούντα Ετήσιο τέλος αποχέτευσης % επί της αξίας της υδρευτικής κατανάλωσης Τέλος σύνδεσης Προβλήματα Πολυπλοκότητα τιμολογίων Μη αναλυτική περιγραφή χρεώσεων Αδυναμία παρακολούθησης χρεώσεων από τους καταναλωτές Διαφοροποιήσεις μεταξύ καταναλωτών ίδιου Δήμου Ανά Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμος Θέρμης περίοδος, κλίμακες & τιμές χρέωσης νερού ύδρευσης Δήμος Ανθεμούντα τρόπος τιμολόγησης αποχέτευσης Ανά ομάδα καταναλωτών Δήμος Βασιλικών πολύτεκνοι, δημοτικοί υπάλληλοι, απλοί καταναλωτές

17 Σημερινό σύστημα τιμολόγησης Δημοτικές υπηρεσίες άρδευσης Στόχος Ανάκτηση λειτουργικού κόστους παροχής υπηρεσιών Τύπος τιμολόγησης Δήμος Θέρμης Επίπεδη χρέωση με βάση την έκταση και το είδος καλλιέργειας Δήμος Βασιλικών Αριθμός αγροτών που ποτίζουν ταυτόχρονα & διάρκεια άρδευσης Μέθοδος άρδευσης & διάρκεια άρδευσης Ογκομετρική τιμολόγηση Δήμος Ανθεμούντα Ογκομετρική τιμολόγηση Τέλος σύνδεσης Προβλήματα Ανισότητες μεταξύ καταναλωτών των Δημοτικών Αρδευτικών Δικτύων του ίδιου Δήμου Διαφοροποίηση βάσης τιμολόγησης και χρεώσεων ανά Δ.Δ.. (Δήμοι( Θέρμης & Βασιλικών) Έλλειψη ή αναξιοπιστία μετρήσεων κατανάλωσης σε όλους τους Δήμους Αδυναμία προσδιορισμού πραγματικών καταναλώσεων Μειωμένα κίνητρα για εξοικονόμηση

18 Εκτίμηση ανάκτησης κόστους υπηρεσιών Εκτίμηση χρηματοοικονομικού κόστους ανά υπηρεσία νερού Κόστος κεφαλαίου (κατασκευή έργων, εξοπλισμός, μελέτες) Ιστορική αξία υποδομών Χρόνος ζωής (40 έτη για έργα και μελέτες - 20 έτη για εξοπλισμό) Κόστος λειτουργίας και συντήρησης Δεδομένα Απολογιστικές καταστάσεις εσόδων- εξόδων υπηρεσιών Μισθοδοσία προσωπικού «Μισθώματα-Φωτισμός-Καθαριότητα- Μεταφορές» Συντήρηση και επισκευή υποδομών Προμήθεια καταναλωτικών αγαθών Λοιπές δαπάνες/έξοδα Έσοδα ανά υπηρεσία νερού με βάση την εκάστοτε πολιτική τιμολόγησης Ανάκτηση (%) Ανάκτηση (%) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 93% 96% Δήμος Θέρμης Ύδρευση 83% Δήμος Θέρμης 76% Δήμος Βασιλικών Άρδευση 23% Δήμος Βασιλικών 89% 77% Δήμος Ανθεμούντα Αποχέτευση 43% Δήμος Ανθεμούντα

19 Στάδιο 3 Διαμόρφωση Εναλλακτικών Σχεδίων Ανάκτησης κόστους & Τιμολόγηση

20 Σχεδιάζοντας μια νέα τιμολογιακή πολιτική

21 Άξονες σχεδιασμού & Προϋποθέσεις εφαρμογής Άξονες σχεδιασμού Ανάκτηση κόστους Κατάργηση επιδοτήσεων μεταξύ δημοτικών υπηρεσιών Κάλυψη δαπανών από τα ίδια έσοδα της υπηρεσίας Αύξηση εσόδων για την επαρκή κάλυψη του χρηματοοικονομικού κόστους Τρόπος τιμολόγησης και καθορισμός χρεώσεων Εφαρμογή ενιαίου τρόπου τιμολόγησης σε κάθε Δήμο Εφαρμογή ενιαίου τιμολογίου για τους καταναλωτές του ίδιου Δήμου με τα ίδια χαρακτηριστικά Διαφάνεια στον υπολογισμό κόστους και καθορισμού χρεώσεων Προϋποθέσεις εφαρμογής Εγκατάσταση υδρομέτρων σε όλες τις δημοτικές γεωτρήσεις (υδρευτικές και αρδευτικές) Συστηματική μέτρηση καταναλώσεων για όλους τους χρήστες Συστηματική καταγραφή εσόδων και εξόδων σε επίπεδο υπηρεσίας Συστηματική ενημέρωση του κοινού για τον τρόπο καθορισμού των χρεώσεων

22 Σχέδια τιμολόγησης: Ύδρευση Απλή συνδυασμένη τιμολόγηση Συνιστώσες 100% ανάκτηση Πάγια χρέωση & Τέλος σύνδεσης Ενιαία τιμή ογκομετρικής χρέωσης Στόχοι Απλότητα στην εφαρμογή Έλεγχος καταναλώσεων/ κίνητρα για εξοικονόμηση Διασφάλιση ελάχιστου επίπεδου εσόδων Εφαρμογή της αρχής «ο χρήστης/ ρυπαίνων πληρώνει» Συνδυασμένη τιμολόγηση με κλιμακωτά αυξανόμενες τιμές Συνιστώσες Πάγια χρέωση & Τέλος σύνδεσης 3 κλίμακες κατανάλωσης, ενιαίες & για τους 3 Δήμους Στόχοι Έλεγχος καταναλώσεων/ κίνητρα για εξοικονόμηση Εφαρμογή της αρχής «ο χρήστης/ ρυπαίνων πληρώνει» Πιθανά δικαιότερη κατανομή κόστους Αυξημένη δυνατότητα πληρωμής στις χαμηλότερες κλίμακες Διασφάλιση ελάχιστου επιπέδου εσόδων

23 Σχέδια τιμολόγησης: Αποχέτευση & Άρδευση Αποχέτευση: Απλή συνδυασμένη τιμολόγηση Συνιστώσες 100% ανάκτηση Πάγια χρέωση Ενιαία τιμή ογκομετρικής χρέωσης Στόχοι Απλότητα στην εφαρμογή Διασφάλιση ελάχιστου επίπεδου εσόδων Εφαρμογή της αρχής «ο χρήστης/ ρυπαίνων πληρώνει» Άρδευση: Απλή ογκομετρική τιμολόγηση Συνιστώσες Διαφοροποίηση σχεδίων ανάλογα με το βαθμό ανάκτησης Στόχοι Έλεγχος καταναλώσεων Εφαρμογή της αρχής «ο χρήστης/ ρυπαίνων πληρώνει»

24 Τιμές ογκομετρικής χρέωσης ύδρευσης - Ανάκτηση 100% Χρέωση ( /m³) Πάγια χρέωση ύδρευσης Δήμος Θέρμης: 21 /έτος Δήμος Ανθεμούντα: 24 /έτος Δήμος Βασιλικών: 36 /έτος Απλή συνδυασμένη τιμολόγηση Συνδυασμένη κλιμακωτή m³ Συνδυασμένη κλιμακωτή m³ Συνδυασμένη κλιμακωτή >300 m³ Δ. Θέρμης Δ. Βασιλικών Δ. Ανθεμούντα

25 Τιμές ογκομετρικής χρέωσης αποχέτευσης - Ανάκτηση 100% Χρέωση ( /m³) Πάγια χρέωση αποχέτευσης Δήμος Θέρμης: 35 /έτος Δήμος Ανθεμούντα: 4 /έτος Δήμος Θέρμης Δήμος Ανθεμούντα

26 Τιμές χρέωσης άρδευσης Μεγάλη διαφορά εκτιμώμενων και μετρούμενων (?) καταναλώσεων Εκτίμηση ενδεικτικών τιμών με βάση τη θεωρητική ζήτηση Ενδεικτική τιμή διάθεσης αρδευτικού νερού ( /m³) Απαραίτητος ο έλεγχος των απολήψεων από τις δημοτικές γεωτρήσεις 0.00 ΔΑΔ Θέρμης ΔΑΔ Βασιλικών ΔΑΔ Ανθεμούντα Ανάκτηση 100% Ανάκτηση 90%

27 Δυνατότητα για πληρωμή (Ανάκτηση 100%) Ύδρευση & Αποχέτευση Ποσοστό εισοδήματος που αντιστοιχεί στην ετήσια δαπάνη ενός 4μελούς νοικοκυριού για υπηρεσίες Άρδευση Ετήσια δαπάνη για άρδευση βασικών καλλιεργειών 4,0% 3,0% 2,6% 2,6% 80 2,0% 1,0% 0,0% 1,1% 1,4% Απλή συνδυασμένη τιμολόγηση 1,3% 1,0% Συνδυασμένη κλιμακωτή τιμολόγηση 0,6% 0,8% 1,4% Σημερινή τιμολόγηση Μέση δαπάνη ( /στρέμμα) ΔΑΔ Θέρμης ΔΑΔ Βασιλικών ΔΑΔ Ανθεμούντα Δήμος Θέρμης Δήμος Βασιλικών Δήμος Ανθεμούντα Κηπευτικά Αροτριαία

28 Εκτιμώμενη μείωση ζήτησης Ύδρευση & Αποχέτευση Ελαστικότητα ζήτησης ως προς τη μέση τιμή: -0,2 (τυπική( τυπική, βιβλιογραφική τιμή) Άρδευση Θεώρηση ενός ελάχιστου ορίου για την ελαστικότητα: -0, 0,0404 Μη δυνατή εκτίμηση για το Δήμο Ανθεμούντα Εκτιμώμενη εξοικονόμηση (m³) (+1%) (-7,5%) (-6%) Δ. Θέρμης Δ. Βασιλικών Δ. Ανθεμούντα Εκτιμώμενη εξοικονόμηση (m³) (-2,1%) (-9,5%) (-2,7%) (-11%) Ανάκτηση 90% Ανάκτηση 100% ΔΑΔ Θέρμης ΔΑΔ Βασιλικών

29 Επίτευξη στόχων Στόχοι Απλή συνδυασμένη Ύδρευση Αποχέτευση Άρδευση Κλιμακωτή Ανάκτηση 100% Ανάκτηση 90% Διαφάνεια Απλοποίηση χρηματοοικονομικών σχέσεων Ταυτοποίηση χρηματικών ροών Ευκολία στην κατανόηση Απλότητα στην εφαρμογή - Αποδοτική χρήση πόρου Έλεγχος καταναλώσεων Δυνατότητες εξοικονόμησης Ικανοποιητικές Υψηλές Ικανοποιητικές Οδηγία 2000/60 Δίκαιη κατανομή κόστους Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα Εξάλειψη ανισοτήτων (καταναλωτές ίδιου Δήμου) Κατανομή κόστους με βάση την αρχή «Ο ρυπαίνων πληρώνει» Πλήρης κάλυψη χρηματοοικονομικού κόστους Διασφάλιση ελάχιστου επιπέδου εσόδων Επαρκής - - Κοινωνική δικαιοσύνη Εξασφάλιση πρόσβασης Δυνατότητα για πληρωμή - Ικανοποιητική Μεγάλη 3-10% Ακαθάριστης προσόδου 2,7-9% Ακαθάριστης προσόδου

30 Συμπεράσματα Ανάγκη για ένα διαφανές σύστημα λογιστικής καταγραφής κόστους Τα καταγεγραμμένα κόστη πρέπει να αφορούν μόνο την παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας Οι ενδοεπιδοτήσεις μεταξύ υπηρεσιών και χρηστών πρέπει να είναι σαφείς και αιτιολογημένες Οι πηγές χρηματοδότησης (κρατικές επιχορηγήσεις) πρέπει να είναι καταγεγραμμένες στο επίπεδο της υπηρεσίας Διαφανής (και αιτιολογημένη) διαδικασία προσδιορισμού στοιχείων τιμολογίου Διαφανής εκτίμηση χρεώσεων για τον καταναλωτή