Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ 1. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) 1 Η Ελλάδα ζήτησε τη συνδρομή της Κοινωνίας των Εθνών, προκειμένου να αντιμετωπίσει την περίθαλψη των προσφύγων την αποκατάσταση των προσφύγων ΙΔΡΥΣΗ ΕΑΠ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (ΕΑΠ) Ιδρύθηκε ( Σεπτέμβριος 1923) με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών Ήταν αυτόνομος οργανισμός, με πλήρη νομική υπόσταση Έδρα: Αθήνα Αποστολή: Οριστική στέγαση και παραγωγική απασχόληση στους πρόσφυγες ( Η ΕΑΠ λειτούργησε μέχρι το 1930 Με ειδική σύμβαση μεταβίβασε στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία και τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες ) 2 Η ελληνική κυβέρνηση διέθεσε στην ΕΑΠ 1. Ιδιοκτησίες Τούρκων ανταλλαξίμων 2. Ιδιοκτησίες Βουλγάρων που εγκατέλειψαν την Ελλάδα
3. Κτήματα του Δημοσίου 4. Κτήματα που απαλλοτριώθηκαν με την αγροτική μεταρρύθμιση 5. Μοναστηριακή γη (Σύνολο: πάνω από 8.000.000 στρέμματα) 6. Το ποσό από δύο δάνεια (1924-1928) που είχε συνάψει η ελληνική κυβέρνηση στο εξωτερικό 7. Οικόπεδα μέσα ή γύρω από τις πόλεις για την ανέγερση αστικών συνοικισμών 8. Το τεχνικό και διοικητικό προσωπικό των Υπουργείων Γεωργίας Προνοίας και Αντιλήψεως 3-4 Παράμετροι για την αποκατάσταση των προσφύγων: 1. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΕ ΑΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΕΣ: Μέριμνα για συναφή απασχόληση Γεωργοί πρόσφυγες σε εύφορα μέρη Καλλιεργητές δημητριακών : Μακεδονία- Δυτ. Θράκη Καπνοπαραγωγοί : Αν. Μακεδονία - Δυτ. Θράκη Αμπελουργοί : Κρήτη Σηροτρόφοι : Σουφλί - Έδεσσα 5 2. ΤΟΠΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Επιδίωξη της ΕΑΠ : Πρόσφυγες από τον ίδιο τόπο να εγκαθίστανται στον ίδιο οικισμό Σ αυτό κυρίως οφείλονται τα τοπωνύμια Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Μουδανιά, Νέα Αλικαρνασός κτλ Σε λίγες κοινότητες έγινε αυτό δυνατό 6 3.ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Αποκατάσταση Αγροτική Στέγη και κλήρος στην ύπαιθρο Αστική Στέγη στις πόλεις
Όμως Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στις πατρίδες τους αστικά επαγγέλματα, δόθηκε βάρος στη γεωργία ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΔΟΘΗΚΕ ΒΑΡΟΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ 1.Υπήρχαν τα Μουσουλμανικά κτήματα (Μακεδονία Κρήτη Λέσβος Λήμνος) 2. Αγροτική αποκατάσταση = ταχύτερη και με μικρότερες δαπάνες 3. Η ελληνική οικονομία βασίζονταν στη γεωργία 4.Πολιτική σκοπιμότητα : καλύτερα γεωργοί μικροϊδιοκτήτες παρά εργατικό προλεταριάτο 7 ΓΙΑΤΙ ΔΟΘΗΚΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΘΡΑΚΗ 1. Δυνατότητα χρησιμοποίησης των κτημάτων των μουσουλμάνων και των Βουλγάρων μεταναστών (συνθ. Νεϊγύ) πρόσφυγες σύντομα αυτάρκεις αύξηση αγροτικής παραγωγής 2. Θα καλυπτόταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργήσει η αναχώρηση των μουσουλμάνων, των Βουλγάρων και οι απώλειες από τους πολέμους 3. Εποικίζονταν οι παραμεθόριες περιοχές 8 Η εγκατάσταση των προσφύγων δεν ακολούθησε πάντα την παραπάνω λογική και την κρατική αντίληψη και επιταγή ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ: Μεγάλη κινητικότητα προσφύγων Α. Γύριζαν για καλύτερες συνθήκες εγκατάστασης Β. Αστοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν ως αγρότες: 1.Για τα δάνεια 2.Για τις παροχές της ΕΑΠ Γ. Αγρότες παρουσιάζονταν ως αστοί για την αποζημίωση που δινόταν στους αστούς ανταλλάξιμους 9 Ασχολήθηκαν με την Αποκατάσταση των Προσφύγων:
1. ΕΑΠ (1923 1930) 2. ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ(1922 1925) 3. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ (από το 1925) 4. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η ΕΑΠ λειτούργησε μέχρι το 1930 Με ειδική σύμβαση μεταβίβασε στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία και τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες ΠΗΓΗ Ποια κριτήρια λάμβανε υπόψη η ΕΑΠ προκειμένου να εγκαταστήσει τους πρόσφυγες στις καινούργιες τους πατρίδες; Να απαντήσετε στην ερώτηση συνθέτοντας στοιχεία από τις ιστορικές σας γνώσεις και από το ιστορικό παράθεμα που ακολουθεί Δόθηκε προτεραιότητα στην αγροτική εγκατάσταση των προσφύγων, παρότι ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών είχε αστική και όχι αγροτική προέλευση. Τα κριτήρια με τα οποία τα κατά τόπους εποικιστικά γραφεία επέλεγαν το χώρο για την εγκατάσταση των προσφύγων ήταν οικονομικής και εθνικο πολιτικής φύσεως, Η δημιουργία αγροτικών προσφυγικών οικισμών αποσκοπούσε στην κάλυψη του δημογραφικού κενού που είχαν δημιουργήσει οι απώλειες των πολέμων στους ενήλικους άνδρες το πιο σημαντικό τμήμα του ενεργού πληθυσμού και στη συνέχεια η αναχώρηση των μουσουλμάνων καλλιεργητών, κυρίως από τις καπνοπαραγωγικές περιοχές, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της αγροτικής παραγωγής και η είσπραξη των προσόδων. Κυρίως όμως επεδίωκε την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας στις Νέες Χώρες, με τη δημογραφική ενίσχυση του ελληνικού πληθυσμού και τη διάσπαση και αραίωση των σλαβόφωνων κατοίκων, που ήταν εγκατεστημένοι στο βόρειο και μεθόριο τμήμα της Μακεδονίας, και τη δημιουργία προσφυγικών οικισμών στις παραμεθόριες περιοχές που θα κάλυπταν τις αμυντικές και στρατιωτικές ανάγκες της χώρας. Μέχρι το 1928 δημιουργήθηκαν 2.085 αγροτικοί οικισμοί, στους οποίους εγκαταστάθηκαν 145.127 οικογένειες. Από αυτές, 87.084 εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ σε 1.088 οικισμούς στη Μακεδονία, 41.828 σε 623 οικισμούς στη Θράκη και 4.962 σε 212 οικισμούς στην Κρήτη. Οι υπόλοιπες εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ ή το κράτος σε διάφορες περιοχές της χώρας (Έλσα Κοντογιώργη, «Αγροτική εγκατάσταση», Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 30/8/2001, σ. 20)
ΠΗΓΗ Ποια κριτήρια λάμβανε υπόψη η ΕΑΠ προκειμένου να εγκαταστήσει τους πρόσφυγες στις καινούργιες τους πατρίδες; Να απαντήσετε στην ερώτηση συνθέτοντας στοιχεία από τις ιστορικές σας γνώσεις και από το ιστορικό παράθεμα που ακολουθεί Δόθηκε προτεραιότητα στην αγροτική εγκατάσταση των προσφύγων, παρότι ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών είχε αστική και όχι αγροτική προέλευση. Τα κριτήρια με τα οποία τα κατά τόπους εποικιστικά γραφεία επέλεγαν το χώρο για την εγκατάσταση των προσφύγων ήταν οικονομικής και εθνικο πολιτικής φύσεως, Η δημιουργία αγροτικών προσφυγικών οικισμών αποσκοπούσε στην κάλυψη του δημογραφικού κενού που είχαν δημιουργήσει οι απώλειες των πολέμων στους ενήλικους άνδρες το πιο σημαντικό τμήμα του ενεργού πληθυσμού και στη συνέχεια η αναχώρηση των μουσουλμάνων καλλιεργητών, κυρίως από τις καπνοπαραγωγικές περιοχές, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της αγροτικής παραγωγής και η είσπραξη των προσόδων. Κυρίως όμως επεδίωκε την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας στις Νέες Χώρες, με τη δημογραφική ενίσχυση του ελληνικού πληθυσμού και τη διάσπαση και αραίωση των σλαβόφωνων κατοίκων, που ήταν εγκατεστημένοι στο βόρειο και μεθόριο τμήμα της Μακεδονίας, και τη δημιουργία προσφυγικών οικισμών στις παραμεθόριες περιοχές που θα κάλυπταν τις αμυντικές και στρατιωτικές ανάγκες της χώρας. Μέχρι το 1928 δημιουργήθηκαν 2.085 αγροτικοί οικισμοί, στους οποίους εγκαταστάθηκαν 145.127 οικογένειες. Από αυτές, 87.084 εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ σε 1.088 οικισμούς στη Μακεδονία, 41.828 σε 623 οικισμούς στη Θράκη και 4.962 σε 212 οικισμούς στην Κρήτη. Οι υπόλοιπες εγκαταστάθηκαν από την ΕΑΠ ή το κράτος σε διάφορες περιοχές της χώρας (Έλσα Κοντογιώργη, «Αγροτική εγκατάσταση», Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 30/8/2001, σ. 20)