ANTΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΕΚΑΝΟΠΕ ΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ Αναστάσιος Ι. Στάµου Μ.Ε.Π.Α.Α. 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 3. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ-ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΡΓΩΝ 5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Αντιπληµµυρική Προστασία του Λεκανοπεδίου της Αθήνας (ΑΠΛΑ) είναι ένα θέµα που έχει απασχολήσει και απασχολεί.π.χ. ηµερίδα ΤΕΕ: Νοέµβριος 2004. Πολλοί ειδικοί και έµπειροι στο θέµα επιστήµονες και τεχνικοί -> σειρά συγκεκριµένων ενεργειών και έργων. Στην παρούσα εργασία δεν προτείνονται νέα µέτρα, ενέργειες και έργα για να βελτιωθεί η ΑΠΛΑ. Υπενθυµίζονται και κωδικοποιούνται βασικές απαιτήσεις-ανάγκες για την ορθή ΑΠΛΑ + λίγες νέες ιδέες (µέθοδοι). ΣΤΟΧΟΣ->ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ(κόκκινοι χαρακτήρες) 3
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-01 2.1 Γενικές αρχές σχεδιασµού 1. Πρέπει να γίνεται -> προγραµµατισµένα λαµβάνοντας υπόψη τις προγραµµατισµένες µεταβολές των χρήσεων γης συντονισµένα από τους εµπλεκόµενους φορείς σε µια συστηµατικά ελεγχόµενη επέκταση της πόλης. Έγινε µέχρι σήµερα -> χωρίς προγραµµατισµό, ασυντόνιστα και χωρίς να εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ορθολογικού σχεδιασµού σε στρατηγικό επίπεδο. ΥΠΑΡΧΕΙ EΦAΡMOZETAI ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ MASTER PLAN? 4
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-02 2.1 Γενικές αρχές σχεδιασµού Φορείς Ν. 2744/99 -> Ευθύνη ΑΠΛΑ Από ΕΥ ΑΠ->ΥΠΕΧΩ Ε (µελέτη +κατασκευή) Ν. 2576/98 -> ΟΤΑ (τοπικό δίκτυο) + Νοµ. (συλλεκτήρες, καθαρισµός, όχι ρέµατα) Ν.3010/02 -> Νοµαρχ.αυτοδ. (ρέµατα) Για συντονισµό (Κίτσος, 2004) Ν. 2576/98 Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή. Τι έχει γίνει? Αττική Οδός, Λ. Κηφισού, Τραµ, Αεροδρόµιο Ελ.Βενιζέλος κλπ Φορέας διαχείρισης Κηφισού. Τι έχει γίνει? 5
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-03 2.1 Γενικές αρχές σχεδιασµού 2. Πρέπει να γίνεται -> µεβάση τις απαιτήσεις µιας αντιπληµµυρικής προστασίας Έγινε µέχρι σήµερα -> µε βάση άλλες «επείγουσες ανάγκες» κυρίως έργων οδοποιίας (Σάρρος, 2004). Αποτέλεσµα. Κατασκευή και διευθέτηση ενδιάµεσων τµηµάτων του Κηφισού που δεν συνδέονται µεταξύ τους. Παρακηφίσιες λεωφόροι +κόµβοι (1971)-> Αναδιευθέτηση Κηφισού µε πρόβλεψη επικάλυψης της κοίτης και διαµόρφωση κατακόρυφων παρειών». Τα έργα διευθέτησης -> από το 1972 µέχρι σήµερα µε βάση τις προβλέψεις αυτές. Περιορισµοι: Πλάτος κοίτης = ct.-> ΕΣΜΕΥΤΙΚΟ 6
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-04 2.1Γενικές αρχές σχεδιασµού 3. Πρέπει ->δυναµικά -περιβαλλοντικά αποδεκτά. Μέχρι σήµερα-> άτολµα χωρίς περιβαλ. πρόνοια. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ( άλλας, 2004) (α) η κάλυψη ρεµάτων, (β) η ατολµία στην διενέργεια απαλλοτριώσεων, (γ) η έλλειψη ελεύθερων ζωνών (για περιφερειακές τάφρους), (δ) η µη δυνατότητα τα καλυµµένα ρέµατα να δέχονται τα επιφανειακά νερά απορροής και (ε) η έλλειψη διεξόδου των όµβριων νερών προς τη θάλασσα (υπερυψωµένες παράκτιες περιοχές). Μέχρι σήµερα-> ιάθεση στον Κηφισό νερών κακής ποιότητας. ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΩΝ!! 7
2.1Γενικές αρχές σχεδιασµού 2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-05 4. Πρέπει να λαµβάνει υπόψη και να αξιοποιεί την υφιστάµενη εµπειρία και κατάσταση. Υφιστάµενη κατάσταση -> πολλούς περιορισµούς και δεσµεύσεις. π.χ. σταθερό πλάτος Κηφισού Πρόβληµα: εν ξέρουµε την υφιστάµενη κατάσταση. ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ? 8
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-06 2.2 Υπολογισµοί (Α) Υ ΡΟΛΟΓΙΚΟΙ (Β) Υ ΡΑΥΛΙΚΟΙ (Γ) ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΩΝ (ΦΕΡΤΑ) Στους υπολογισµούς αυτούς εφαρµόζονται αντίστοιχα µαθηµατικά µοντέλα. Βασικές αρχές: Υπολογισµοί -> µε σύγχρονες, σαφείς και συµβατές µεταξύ τους επιστηµονικές µεθόδους και µοντέλα. Μοντέλα ->πρέπει να δέχονται καλής ποιότητας δεδοµένα, όπως π.χ. χάρτες χρήσης γης για την ακριβή εκτίµηση των συντελεστών απορροής. Μοντέλα ->πρέπει να βαθµονοµούνται και να επιβεβαιώνονται µε καλής ποιότητας µετρήσεις. 9
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-07 2.2 Υπολογισµοί Υ ΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΛΑ Οι µέθοδοι δεν είναι σύγχρονοι, σαφείς και συµβατοί µεταξύ τους (Τ=2 µέχρι Τ=50 έτη). Ο συντελεστής απορροής συχνά θεωρείται ως ενιαίος (αλλάζει µε τη συνεχή αλλαγή των χρήσεων γης). Όχι εµπειρικές µέθοδοι Giandotti, Q=ciΑ κα (Ξανθόπουλος κ.α.,1994). Μέχρι και σήµερα εφαρµόζονται υδρολογικές µελέτες που πραγµατοποιήθηκαν πριν το 1990. εν υπάρχουν καλής ποιότητας δεδοµένα (για υπολογ. συντελεστής απορροής). Υπάρχει έλλειψη βροχοµετρικών στοιχείων. Όσα υπάρχουν ->ανοµοιόµορφη επεξεργασία. 10
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-08 2.2 Υπολογισµοί Υ ΡΑΥΛΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ - ΜΟΝΤΕΛΑ Συνήθως εφαρµοζόµενες µέθοδοι (π.χ. HEC-RAS)-> αποδεκτές µόνο στις απλές περιπτώσεις µονοδιάστατης ροής εντελώς ανεπαρκείς για αρκετές περιοχές, όπου η ροή είναι έντονα τρισδιάστατη. εν υπάρχουν καλής ποιότητας και αξιόπιστα δεδοµένα (π.χ. συντελεστής Manning). + παροχές από τους υδρολογικούς υπολογισµούς. Υπάρχει έλλειψη υδραυλικών στοιχείων, δηλ. βαθών ροής και παροχών. εν υπάρχουν ΠΟΥΘΕΝΑ µετρήσεις παροχών! 11
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-09 2.2 Υπολογισµοί ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΩΝ ΚΑΙ ΦΕΡΤΩΝ ΤΙΠΟΤΑ! ΌΜΩΣ, στον Κηφισό διατίθενται Υπερχειλίσεις από το παντορροϊκό δίκτυο. Παράνοµα ανεπεξέργαστα βιοµηχανικά απόβλητα. Νερά πλύσης των φίλτρων των σταθµών επεξεργασίας πόσιµου νερού Γαλατσίου και Μενιδίου της ΕΥ ΑΠ. Επεξεργασµένα λύµατα του ΕΕΛ Μεταµόρφωσης. 12
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-10 2.2 Υπολογισµοί ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ? Αλλαγή φιλοσοφίας αντιµετώπισης των Κηφισού και Ιλισού. Όχι ως «αποχετευτικούς αγωγούς»-> θεώρησή τους ως «υδάτινα» σώµατα ( χαµηλής ποιότητας νερών, WFD). Ολοκληρωµένη αντιµετώπιση των Κηφισού και Ιλισού συνδυάζοντας την υδρολογία, την υδραυλική και την ποιότητα των νερών τους. 2) Καταγραφή της υφιστάµενης κατάστασης. Επικαιροποίηση υφιστάµενων χαρτών χρήσης γης µετά από συλλογή και αξιολόγηση των υφιστάµενων στοιχείων. ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΥ ΑΠ ΑΠΟ 1995 -> ΕΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΗΚΕ->ΓΙΑΤΙ? 13
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-11 2.2 Υπολογισµοί ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ? 3) Πραγµατοποίηση σύγχρονων υδρολογικών, υδραυλικών και ποιότητας νερών) υπολογισµών. 4) Ορθολογικός βέλτιστος σχεδιασµός και εγκατάσταση δικτύων µέτρησης (α) υδρολογικών στοιχείων (κυρίως βροχοµέτρων), (β) υδραυλικών στοιχείων (κυρίως παροχών) και (γ) βασικών στοιχείων ποιότητας νερού και φερτών. + Επεξεργασία µε κατάλληλο λογισµικό. Βαθµονόµηση των εφαρµοζόµενων µοντέλων. ΕΙΧΑΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ 1998 14 ΣΤΑΜΑΤΗΣΑΝ ->ΓΙΑΤΙ?
2.2 Υπολογισµοί 2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-12 Θετικά σηµεία Εµπειρία των εµπλεκόµενων φορέων και επιστηµόνων. Πολύ καλοί και έµπειροι µελετητές υδραυλικών έργων. Έµπειροι ερευνητές-πανεπιστηµιακοί για τα πλέον εξειδικευµένα και σύγχρονα επιστηµονικά θέµατα. 15
2. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-13 2.3 Προτάσεις έργων Μετά από την πραγµατοποίηση των υπολογισµών που αναφέρθηκαν, καθώς και των λοιπών αναγκαίων υπολογισµών (π.χ. εδαφοτεχνικών, σεισµολογικών) προτείνονται τα απαιτούµενα έργα κατά σειρά σπουδαιότητας. Εξαιτίας της φύσης των έργων ΑΠΛΑ υπάρχουν πάντα τα έργα προτεραιότητας ή και τα έργα για «επείγουσες ανάγκες», όπως ήδη αναφέρθηκε. Παράλληλα, υπάρχουν και τα ευνόητα έργα, όπως π.χ. αυτά που αναφέρονται στον καθαρισµό ρεµάτων. ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ (ΜΕ ΤΑ ΠΑΛΗΑ Ε ΟΜΕΝΑ) 16
3. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ 3. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Πρέπει να γίνεται εφαρµόζοντας τα ακόλουθα: ΟΡΓΑΝΩΣΗ. Προγραµµατισµένα µε την εφαρµογή συγκεκριµένου χρονοδιαγράµµατος υλοποίησης και χρηµατοδότησης. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΛΕΤΗ. Με σύγχρονη µελέτη. ΌΧΙ ΒΙΑΣΤΙΚΑ. εν πρέπει να υπάρχουν περιπτώσεις «άµεσης και επείγουσας» κατασκευής έργων αντιπληµµυρικής προστασίας µε «γρήγορη» µελέτη. ΑΡΧΕΙΟ. Τηρώντας αρχείο κατασκευαστικών σχεδίων->φορέα. 17
4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ-ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΡΓΩΝ-01 1. Φορείς παρακολούθησης και ελέγχου. Ανασυγκρότησηεκσυγχρονισµός φορέα παρακολούθησης και ελέγχου. 2. ίκτυο βροχοµετρικών σταθµών. Παρακολούθηση- Επεξεργασία µετρήσεων. 3. ίκτυο µετρήσεων παροχών. Παρακολούθηση- Επεξεργασία µετρήσεων. Έλεγχος υφιστάµενων έργων για τις νέες παροχές (!). 4. ίκτυο µετρήσεων ποιοτικών παραµέτρων. Παρακολούθηση-Επεξεργασία µετρήσεων. 5. Προσπάθεια µετρήσεων κατά τη διάρκεια πληµµυρών. 18
4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ-ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΡΓΩΝ-02 Αποκατάσταση φθορών. Καθαρισµός ρεµάτων, χειµάρρων και αγωγών. Αποφυγή αυθαίρετων καταλήψεων από γειτονικούς κατοίκους. Παρακολούθηση (έλεγχος και εποπτεία) - Εφαρµογή ποινών. Οριοθέτηση ρεµάτων (!). Αποφυγή παράνοµων συνδέσεων. Παρακολούθηση- Εφαρµογή ποινών. 19
5. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ-01 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ 1.1 Φορέας παρακολούθησης. Γνωρίζει την υφιστάµενη κατάσταση? (Αξιοποιεί υφιστάµενες µελέτες και στοιχεία. Υπάρχει αρχείο µελετών και κατασκευαστικών σχεδίων) Έχει σχεδιάσει τη µελλοντική κατάσταση? Υπάρχει στρατηγικό σχέδιο (master plan)? 1.2 Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή. Λειτουργεί? 1.3 Φορέας διαχείρισης Κηφισού. Λειτουργεί-Χρηµατοδοτείται? 20
5. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ-02 2. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ-ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ- ΜΟΝΤΕΛΑ 2.1 Υδρολογικές. 2.2 Υδραυλικές. 2.3 Ποιότητας νερών. Θα γίνουν? 3. ΙΚΤΥΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ (ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ) 2.1 Υδρολογικά στοιχεία. 2.2 Υδραυλικά στοιχεία. 2.3 Στοιχεία ποιότητας νερών. Θα γίνουν? 21
5. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ-03 4. ΛΟΙΠΑ Οριοθέτηση ρεµάτων. Κατάργηση παράνοµων συνδέσεων. Θα γίνει? Θα γίνει? 22