ΣΚΟΡΔΟ 37
38 ΣΚOΡΔΟ Είδος: Allium sativum L. της οικογένειας Liliaceae ή Alliaceae Χρωματοσώματα: 2n =16 Καταγωγή: Κεντρική Ασία (6.000 π.χ. στην Ινδία) Παραμεσόγειες περιοχές Γνωστό από 2.800 π.χ. (Αίγυπτος, Κίνα, Αρχαία Ελλάδα) Χρήσεις: μαγειρική (αρτυματικό, καρύκευμα) σαλατικό (φρέσκα σκορδάκια) φαρμακευτικό κυκλοφοριακό σύστημα (αγιοένη, αλλισίνη) διουρητικό αντιοδονταλγικό ανθελμιδικό κατά της δυσεντερίας Θρεπτική αξία: (όρα κατωτέρω πίνακα) αντισηπτικό (κατά της γάγγραινας) Πίνακας 3.1: Κατά προσέγγιση περιεκτικότητα 10 γραμμαρίων σκελίδας σκόρδου Συστατικό Περιεκτικότητα α. Κύρια στοιχεία Ενέργεια (θερμίδες) 137 Νερό (%) 61 Πρωτεΐνες (γρ.) 7,5 Λίπος (γρ.) 0,5 Υδατάνθρακες (γρ.) 30,8 β. Βιταμίνες Βιταμίνη Α (ΙU) ίχνη Βιταμίνη Β1 (θειαμίνη)(mg) 0,20 Βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη)(mg) 0,11 Νιασίνη (mg) 0,70 Βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ)(mg) 15 γ. Ανόργανα άλατα Ca (mg) 24 Fe (mg) 1.7 Mg (mg) 32 P (mg) 195 Να 10 Κ 540 Πηγή: National Food Review (1978) USDA
39 Εξάπλωση: (δες πίνακες 3.2 και 3.3) Πίνακας 1. Έκταση και παραγωγή ξηρών σκόρδων σε παγκόσμια κλίμακα, Γεωγραφικός χώρος στις κυριότερες χώρες παραγωγής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το έτος 2001. Έκταση Χ 1000 στρ. Παραγωγή Χ 1000 Μ.Τ. Mέση απόδοση (κιλά/στρεμ. ) % του συνόλου της παραγωγής Υφήλιος 9.960 10.121 1.016 100,00 Ήπειρος Αφρική 280 312 1.134 3,08 Β.& Κ. Αμερική 270 403 1.503 3,98 Ν. Αμερική 450 338 752 3,34 Ασία 7.630 8.249 1.081 81,50 Ευρώπη 1.330 817 614 8,08 Ωκεανία 4 2 528 0,02 Κυριότερες χώρες παραγωγής 1. Κίνα 4.890 6.600 1.349 65,21 2. Ινδία 1.200 500 417 4,94 3. Ν. Κορέα 370 406 1.095 4,01 4. Η.Π.Α. 180 337 1.858 3,33 5. Αίγυπτος 90 215 2.317 2,12 6. Ρωσία 300 200 667 1,98 7. Ισπανία 240 179 746 1,77 8. Ουκρανία 250 135 540 1,33 9. Αργεντινή 140 131 933 1,29 10. Ταϊλάνδη 230 128 552 1,26 Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης* 1. Ισπανία 240 179 746 1,77 2. Γαλλία 60 41 746 0,41 3. Ιταλία 40 34 888 0,34 4. Ελλάδα 20 15 833 0,15 5. Ουγγαρία 20 14 737 0,14 6. Κροατία 30 10 389 0,10 7. Σλοβακία 11 5 466 0,05 8. Τσεχία 11 4 350 0,04 9. Σλοβενία 4 3 866 0,03 10. Μάλτα 2 1 400 0,01 * Οι λοιπές χώρες της Ε.E. δεν αναφέρονται στην πηγή πληροφοριών, πιθανόν λόγω της μικρής παραγωγής Πηγή: FAO Yearbook 2002, Production Vol. 55 (FAO statistics Series No 170).
40 Πίνακας 3.3: Έκταση και παραγωγή ξηρών σκόρδων στην Ελλάδα, κατά την περίοδο 1961-2000. Έτος Καλλιέργεια σκόρδο για βολβούς Έτος Καλλιέργεια σκόρδο για βολβούς Έκταση (στρέμ.) Παραγωγή (τόνοι) Μέση απόδοση (κιλά/στρ.) Έκταση (στρέμ.) Παραγωγή (τόνοι) Μέση απόδοση (κιλά/στρ.) 1961 31.413 18.930 603 1981 23.642 13.973 591 1962 32.254 21.238 658 1982 23.306 13.758 590 1963 34.452 18.033 523 1983 22.966 13.690 596 1964 33.053 18.292 553 1984 19.597 12.705 648 1965 31.193 15.797 506 1985 18.471 10.765 582 1966 28.352 15.084 532 1986 15.361 9.465 616 1967 30.020 15.033 501 1987 17.322 11.044 638 1968 28.895 13.016 450 1988 16.998 12.216 719 1969 25.330 11.761 464 1989 18.050 12.160 673 1970 26.030 13.059 502 1990 21.860 13.160 602 1971 24.165 12.365 512 1991 15.880 10.700 674 1972 22.220 11.389 513 1992 13.700 9.300 679 1973 23.000 11.968 520 1993 15.200 9.200 605 1974 25.370 12.387 488 1994 15.000 10.500 700 1975 22.600 11.239 497 1995 14.500 9.200 634 1976 22.180 11.804 532 1996 14.664 9.974 680 1977 21.900 10.695 488 1997 14.760 10.360 702 1978 21.500 11.770 547 1998 16.731 11.951 714 1979 23.300 11.875 510 1999 14.275 8.220 576 1980 23.259 12.811 551 2000 20.090 17.170 855 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας
41 Πίνακας 3.4: Σημαντικότερα καλλιεργητικά κέντρα Περιοχή Σκόρδου για βολβούς στην Ελλάδα. Έκταση (στρέμματα) Ορεστιάδα 1.500 Ροδόπη 1.400 Εύβοια 1.050 Αιτωλοακαρνανία 740 Κέρκυρα 700 Δράμα 700 Αρκαδία (περιοχή Τρίπολης) >500 Εικόνα 3.1: Φυτά σκόρδου Βοτανικοί χαρακτήρες σκόρδου Φυτό: ποώδες, μονοετές με ψευδοβλαστό (ψευδοστέλεχος) Ρίζα: θυσανώδης, πιο πλούσια και μεγαλύτερη εκείνης του κρεμμυδιού. Φύλλα: λογχοειδή, επίπεδα, διατεταγμένα σε δύο σειρές
42 Ανθικό στέλεχος: Συνήθως δε σχηματίζεται στα εύκρατα κλίματα. Συνεκτικό, πλήρες, φέρει στην κορυφή ταξιανθία με εξαμερή άνθη ή ανθοταξικά βολβίδια (σχηματίζεται στα τροπικά κλίματα). Βολβός: συνίσταται από περγαμηνοειδή φύλλα (χιτώνες) και σκελίδες (8-14) Σκελίδα: εξωτερικό φύλλο (περγαμηνοειδής χιτώνας) εσωτερικό φύλλο παχύ-βρώσιμο κέντρο (βλαστικός οφθαλμός +1-2 καταβολές φύλλων) Εικόνα 3.2: Βολβοί σκόρδου
Εικόνα 3.3: Εγκάρσια τομή και κατά μήκος διαχωρισμός σκελίδων σκόρδου 43
44 Εικόνα 3.4: Σχηματική παράσταση βολβού σκόρδου Α: Κατά μήκος τομή σκόρδου Β: Εγκάρσια τομή σκόρδου σ: σκελίδα φ: φύλλο αρχικών σταδίων ανάπτυξης σκ: σκελίδα φ: φύλλο μπβ: μεριστωματική πλάκα βολβού (στέλεχος) μπσ: μεριστωματική πλάκα σκελίδας μφβ: μεμβρανώδη φύλλα βολβού μφσ: μεμβρανώδη φύλλα σκελίδας μφβ: μεμβρανώδη φύλλα βολβού μφσ: μεμβρανώδη φύλλα σκελίδας ρ: ρίζα λφ: λαιμός φύλλων Παράγοντες που επηρεάζουν τη βολβοποίηση στο σκόρδο: 1. Μεγάλη φωτοπερίοδος + υψηλή θερμοκρασία ευνοούν τη βολβοποίηση 2. Συνθήκες αποθήκευσης των βολβών Θερμοκρασία 5-15 ο C για 30-60 ημέρες ευνοεί τη βολβοποίηση Θερμοκρασία >25 ο C παρεμποδίζει τη βολβοποίηση 3. Συνθήκες στο χωράφι πριν τη βολβοποίηση Θερμοκρασίες 0-10 ο C ευνοούν τη βολβοποίηση Χαμηλές θερμοκρασίες κατά την περίοδο της βολβοποίησης προκαλούν εκβλάστηση των ήδη σχηματισθέντων σκελίδων. Ζεστές ημέρες και μικρή φωτοπερίοδος δεν ευνοούν τη βολβοποίηση. Θερμοκρασία εδάφους > 20 ο C προκαλεί σχηματισμό μικρών βολβών. Εδαφοκλιματικές απαιτήσεις σκόρδου Κλίμα: Θερμοκρασία Ίδια επίπεδα με το κρεμμύδι Αντέχει καλύτερα στις χαμηλές θερμοκρασίες. Αναγκαίες συνθήκες: Υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλή Σ.Υ. Έδαφος (ιδανικό): μέτριας σύστασης, ελαφρύ, γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία. βάθους τουλάχιστον 45-60 εκ., καλά αποστραγγιζόμενο pη: 6-7
45 Προετοιμασία εδάφους: α. Κατεργασία εδάφους βαθύ όργωμα, σβάρνισμα, φρεζάρισμα διαμόρφωση αυλάκων, αναχωμάτων. β. Βασική λίπανση - Απαιτήσεις για την παραγωγή 1.000 κιλών/στρέμμα βολβών: 5 μονάδες Ν 1,5» P 2 O 5 3» K 2 O - Προτεινόμενες ποσότητες λιπασμάτων στο στρέμμα 2.000-3.000 κιλά καλά χωνεμένης κοπριάς 7-9 μονάδες Ν 6-8» P 2 O 5, δηλαδή 30-40 κιλά απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) 8-10» K 2 O, δηλαδή 15-20 κιλά θειικού καλίου (0-0-50) Μορφές καλλιέργειας σκόρδου ι. Φύτευση σκελίδων για παραγωγή ξηρών βολβών Εποχή: Φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη Αποστάσεις φύτευσης: Μεταξύ των γραμμών 30 εκ. (σε αναχώματα ή στα δύο πρανή των αυλακιών) Επί των γραμμών 10 εκ. φυτό-φυτό Βάθος φύτευσης: 2,5-5 εκ. (μ.ο. 3-4 εκ.) Τρόπος: η κορυφή (μύτη) των σκελίδων προς τα πάνω ή με γωνία προς τα κάτω.
46 Εικόνα 3.5: Φύτευση των σκελίδων με το χέρι σε γραμμές ιι. Φύτευση σκελίδων για παραγωγή φρέσκων (χλωρών) σκόρδων Εποχή: Επαναληπτικά από φθινόπωρο μέχρι αργά την άνοιξη Αποστάσεις φύτευσης: μεταξύ γραμμών 25 εκ. επί γραμμών 5 εκ. Εικόνα 3.6: Καλλιέργεια σκόρδου σε αρχικά βλαστικά στάδια σε τραπέζια Καλλιεργητικές φροντίδες - Σκαλίσματα, βοτανίσματα - Χημική ζιζανιοκτονία στο σκόρδο Α Προφυτρωτικά (πριν τη μεταφύτευση επί γυμνού εδάφους). - Amex EC (Butralin) 240-360 γρ/στρέμμα, διασπορά και ελαφρό πότισμα: καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα.
47 - Dachtal (Chlorthal dimethyl) 600-1100 γρ/στρέμμα. (διάλυση σε 50 lit. νερό και ψεκασμός της επιφάνειας). Καταπολεμά τους βλαστάνοντες σπόρους αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Stomp 330E (Pentimethalin) 130-200 γραμ. σε 25-50 λίτρα νερό και ψεκασμός ενός στρέμματος. Όχι σε αμμώδη ή πλούσια σε οργανική ουσία εδάφη. Καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα. Β Μεταφυτρωτικά ( Όταν τα φυτά αποκτήσουν 3-5 φύλλα). - Ζιζαλόν (alloxydim): ψεκασμός 110-150 γρ./στρέμμα, όταν τα ζιζάνια αποκτήσουν 1-4 φύλλα. Καταπολεμά τα αγρωστώδη. - Totril (ioxynil): 65 γρ/στρέμμα σε 80-100 lit νερού. Για ετήσια πλατύφυλλα. - Linuron (Afalon): 50-75 γρ./στρέμμα σε 40-80 lit νερού. Για νεαρά ετήσια αγρωστώδη και πλατύφυλλα. - Tribunil (methabenz thiazuron): 140-175 γρ/στρέμμα σε 15-20 lit νερού. Όχι σε αμμώδη και τυρφώδη εδάφη. Κατάλληλο για βλαστάνοντες σπόρους και νεαρά ζιζάνια ετήσιων αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Ποτίσματα - Επιφανειακή λίπανση (5-9 μονάδες Ν, πριν την έναρξη βολβοποίησης - Φυτοπροστασία (εφαρμόζεται το καταλληλότερο κάθε φορά πρόγραμμα ψεκασμού των προστατευτικών σκευασμάτων) - Συγκομιδή-διαλογή-αποθήκευση Εικόνα 3.7: Εκμηχανισμένη εξαγωγή βολβών σκόρδου από το έδαφος
48 Εικόνα 3.8: Μεταφορά των βολβών στο χώρο διαλογής και πλέξιμό τους σε πλεξούδες Εχθροί 1. Νηματώδεις σκώληκες (Ditylenchus dipsaci) 2. Έντομα (όλα όσα προσβάλλουν το κρεμμύδι, με έμφαση στα παρακάτω): - Thrips tabaci (θρίπας) - Hylemia antiqua (μυίγα) Ασθένειες (όλες όσες προσβάλλουν το κρεμμύδι, με έμφαση στις παρακάτω): - Peronospora destructor (περονόσπορος) - Puccinia porri (σκωρίαση) - Fusarium spp. (φουζαρίωση) - Pyrenochaeta terrestris (πυρηνοχαίτα) - Sclerotium cepivorum (σκληρωτίαση) - Helmithosporium allii (ελμιθοσπορίαση) Ποικιλίες Τριπόλεως California late California early Creole Chilleno Formiozan Egyptian
49 Πίνακας 3.3: Έκταση και παραγωγή ξηρών βολβών σκόρδου στην Ελλάδα, κατά την περίοδο 1961-2000. Έτος Σκόρδα (βολβοί) Παραγωγή (τόνοι) Έκταση (στρέμματα) 1961 31.413 18.930 603 1962 32.254 21.238 658 1963 34.452 18.033 523 1964 33.053 18.292 553 1965 31.193 15.797 506 1966 28.352 15.084 532 1967 30.020 15.033 501 1968 28.895 13.016 450 1969 25.330 11.761 464 1970 26.030 13.059 502 1971 24.165 12.365 512 1972 22.220 11.389 513 1973 23.000 11.968 520 1974 25.370 12.387 488 1975 22.600 11.239 497 1976 22.180 11.804 532 1977 21.900 10.695 488 1978 21.500 11.770 547 1979 23.300 11.875 510 1980 23.259 12.811 551 1981 23.642 13.973 591 1982 23.306 13.758 590 1983 22.966 13.690 596 1984 19.597 12.705 648 1985 18.471 10.765 582 1986 15.361 9.465 616 1987 17.322 11.044 638 1988 16.998 12.216 719 1989 18.050 12.160 673 1990 21.860 13.160 602 1991 15.880 10.700 674 1992 13.700 9.300 679 1993 15.200 9.200 605 1994 15.000 10.500 700 1995 14.500 9.200 634 Μέση στρεμματική απόδοση (κιλά/στρεμ.)
1996 14.664 9.974 680 1997 14.760 10.360 702 1998 16.731 11.951 714 1999 14.275 8.220 576 2000 20.090 17.170 855 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας 50
37 Α: Κατά μήκος τομή σκόρδου σ: σκελίδα φ: φύλλο αρχικών σταδίων ανάπτυξης μπβ: μεριστωματική πλάκα βολβού (στέλεχος) μπσ: μεριστωματική πλάκα σκελίδας μφβ: μεμβρανώδη φύλλα βολβού μφσ: μεμβρανώδη φύλλα σκελίδας ρ: ρίζα λφ: λαιμός φύλλων Εικόνα 3.4: Σχηματική παράσταση βολβού σκόρδου Β: Εγκάρσια τομή σκόρδου σκ: σκελίδα φ: φύλλο μφβ: μεμβρανώδη φύλλα βολβού μφσ: μεμβρανώδη φύλλα σκελίδας