Digipay4Greece πρόταση για την υλοποίηση ψηφιακών χρεογράφων σε ευρώ στην Ελλάδα για τον πολλαπλασιασμό της οικονομικής επίδρασης των δαπανών της κυβέρνησης και την αύξηση των φορολογικών εσόδων Περίληψη Ένα εξειδικευμένο μείγμα ψηφιακών τεχνολογιών και ενός ελαφρού και ευέλικτου κανονιστικού πλαισίου θα μπορούσε άμεσα να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα, μειώνοντας ταυτόχρονα την εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις χρηματαγορές. Ψηφιακά χρεόγραφα με βάση το ευρώ (ένα προς ένα ευρώ) λειτουργούν σαν προσωρινό μέσο πληρωμής που για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μπορούν να ξοδευτούν στην Ελλάδα και μόνο μετά από αυτή την περίοδο μπορούν μετατραπούν και να ξοδευτούν παντού. Αυτό θα επιτρέψει στην Ελληνική κυβέρνηση να δημιουργήσει περισσότερο εισόδημα από φόρους, τονώνοντας ταυτόχρονα την οικονομική δραστηριότητα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Εν τέλει, η εφαρμογή αυτών των ψηφιακών χρεογράφων θα μπορούσε επίσης να δώσει επιπλέον χώρο και διαπραγματευτική ισχύ στην ελληνική κυβέρνηση, καθώς δεν θα χρειαζόταν να αναστείλει τις εσωτερικές πληρωμές. Επιπλέον σε μια ακραία περίπτωση, θα μπορούσε να παρέχει έκτακτη ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες εάν σταματούσε να το κάνει η ΕΚΤ. Εισαγωγή Η καινούργια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση. Στους επόμενους μήνες, η Ελλάδα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει εξωτερικά χρέη αξίας δισεκατομμυρίων. Πέρα απ' αυτό πρέπει να βρει πόρους για να πληρώσει μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, συντάξεις, τις υπόλοιπες δημόσιες δαπάνες και το έκτακτο σχέδιο κοινωνικής σωτηρίας. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σε μια χώρα όπου τα μέτρα λιτότητας έχουν αποδειχθεί αντιπαραγωγικά, όπου τα έσοδα από φόρους έχουν μειωθεί και όπου η εσωτερική υποτίμηση έχει αυξήσει το χρέος χωρίς να δημιουργήσει ανάπτυξη ή απασχόληση. Η περίπτωση της Καλιφόρνιας Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που υποφέρει από παρόμοια προβλήματα ρευστότητας χωρίς την δυνατότητα άσκησης δικής της νομισματικής πολιτικής. Θα μπορούσαμε να εξετάσουμε την εμπειρία της πολιτείας της Καλιφόρνια, η οποία το 2009 εξέδωσε χρεόγραφα, όπως είχε ήδη κάνει το 1933 και το 1992. Eυρισκόμενη μπροστά σε ένα μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και αδυναμία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις πληρωμών της, η Καλιφόρνια εξέδωσε το 2009 450.000 χρεόγραφα (επίσημη ονομασία εγγεγραμμένα εντάλματα ) αξίας πάνω από 3 δις δολάρια. Η πολιτεία χρησιμοποίησε αυτά τα χρεόγραφα για να πληρώσει τις υποχρεώσεις Ιουλίου που αφορούσαν μισθοδοσία δημοσίων υπαλλήλων, επιδοτήσεις, χρηματοδότηση τοπικών αρχών καθώς και επιστροφές φόρου σε φορολογούμενους. Με τον τρόπο αυτό η Καλιφόρνια κέρδισε χρόνο ώστε να μειώσει δαπάνες και να βγει από την χρεοκοπία. Τα χρεόγραφα είχαν ημερομηνία ωρίμανσης 4 μηνών, διάστημα για το οποίο απέδιδαν τόκο 3,75% (μετά την ωρίμανση, δεν απέδιδαν πλέον τόκο), αν και η πολιτεία μπορούσε να τα αποπληρώσει νωρίτερα ώστε να πληρώσει λιγότερο τόκο. Τελικά τα αποπλήρωσε ένα μήνα πριν την προγραμματισμένη αποπληρωμή. Τα
χρεόγραφα ήταν διαπραγματεύσιμα. Οι κάτοχοι μπορούσαν να τα ρευστοποιήσουν σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και δευτερογενείς αγορές οι οποίες αναδύθηκαν αυτοφυώς. Βελτιωμένη λύση για την Ελλάδα Νέες τεχνολογίες στον τομέα των συστημάτων πληρωμών έχουν σημειώσει πρόοδο και τώρα προσφέρουν βελτιώσεις στην Ελλάδα σε σχέση με τα χρεόγραφα της Καλιφόρνιας. Μια από αυτές τις τεχνολογίες είναι το πρόγραμμα Cyclos (www.cyclos.org) που επιτρέπει στους κατόχους χρεογράφων να τα υποδιαιρέσουν σε μικρότερα ποσά και να τα μεταβιβάσουν μέσω των κινητών τους ή οποιονδήποτε υπολογιστή με πρόσβαση στο ίντερνετ. Το Cyclos επιτρέπει τη σήμανση και παρακολούθηση των χρεογράφων μέσω ενός ψηφιακού συστήματος πληρωμών. Αυτό δίνει στην Ελληνική κυβέρνηση την δυνατότητα έκδοσης χρεογράφων ή υποσχετικών μελλοντικής πληρωμής, ένα μέσο πληρωμών: ένα προσωρινό τοπικό Ελληνικό συμπληρωματικό νόμισμα, που ονομάζουμε ψηφιακές απαιτήσεις μέσα στο πλαίσιο και με ισοτιμία με το ευρώ. Οι απαιτήσεις λειτουργούν σαν ρευστότητα πληρωμών και μπορούν να μετατραπούν σε ευρώ ή να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή φόρων μετά από μια ημερομηνία ωρίμανσης. Οι κάτοχοι απαιτήσεων μπορούν να δουν στο λογαριασμό τους την ημερομηνία που μπορούν να τα μετατρέψουν σε ευρώ. Τέλος κυκλοφορίας για την τόνωση της τοπικής δαπάνης και αύξηση φορολογικών εσόδων. Τα χρεόγραφα σε ένα σύστημα κλειστού συστήματος ηλεκτρονικών πληρωμών θα έκαναν δυνατές άλλες χρηματοοικονομικές καινοτομίες και συγκεκριμένα την επιβολή ενός τέλους κυκλοφορίας, πχ 1% το μήνα σε όλα τα αδρανή υπόλοιπα σε λογαριασμούς χρεογράφων. Αυτό έχει ήδη εφαρμοστεί στο παρελθόν σε μια πρωτόλεια μορφή σε χαρτονομίσματα στο σύστημα του Worgl στην Αυστρία το 1930 και θεωρήθηκε επιτυχημένο από τον νομπελίστα Ιρβινγκ Φίσερ, πατέρα της ποσοτικής θεωρίας του χρήματος. Ένα τέλος κυκλοφορίας θα οδηγούσε σε τόνωση των τοπικών συναλλαγών, καθώς το μέσο πληρωμής θα ξοδεύονταν μόνο μέσα στην Ελλάδα και αν γινόταν αποδεκτό από εταιρίες έξω από την Ελλάδα, αυτές οι εταιρίες θα ήταν διατεθειμένες είτε να περιμένουν μέχρι την ημερομηνία ρευστοποίησης είτε να ξοδέψουν τα χρεόγραφα στην Ελλάδα. Τα έσοδα από αυτό το τέλος κυκλοφορίας θα ήταν μια σημαντική πηγή εισοδήματος: θα μπορούσε να αποφέρει το 10% περίπου του προϋπολογισμού σε χρεόγραφα της κυβέρνησης. Αν η ελληνική κυβέρνηση δεχόταν τα χρεόγραφα σαν μέσο πληρωμής υπαρχόντων ή μελλοντικών φόρων, κατά μέρος ή πλήρες, τα φορολογικά έσοδα αναμένεται να αυξηθούν επειδή: - Η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα οδηγεί σε αυξημένα φορολογικά έσοδα. - Σε ένα 100% ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμής δεν μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί διαφορά ή φοροδιαφυγή μέσω απόκρυψης εισοδήματος. Πιλοτική εφαρμογή στην Ευρώπη Η τεχνολογία Cyclos έχει επιλεχθεί και υποστηρίζεται από την ΕΕ για εφαρμογή στο πρόγραμμα Digipay4Growth σε διάφορους πιλότους, μεταξύ άλλων και στην αυτόνομη περιοχή της Σαρδηνίας. Αυτά τα προγράμματα προορίζονται να αποτελέσουν παραδείγματα για το τι είναι δυνατό μέσω των νέων τεχνολογιών και προσεγγίσεων. Στην περίπτωση της Σαρδηνίας, η τοπική κυβέρνηση επιδιώκει να τονώσει την οικονομία
προτιμώντας αντί να πληρώνει τα χρέη της με 180 μέρες καθυστέρηση δίνει στους προμηθευτές της υποσχετικές σε ένα ηλεκτρονικό λογαριασμό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άμεσες πληρωμές στο νησί και να μετατραπούν σταδιακά σε ευρώ. Για να εξασφαλιστεί ότι τα απαραίτητα ευρώ θα είναι διαθέσιμα στην προγραμματισμένη ημερομηνία, η κυβέρνηση της Σαρδηνίας ζήτησε από την ΕΕ να επιτρέψει τη δημιουργία ενός εγγυητικού κεφαλαίου για να δοθεί στους πολίτες εξασφάλιση ότι θα υπάρχουν διαθέσιμα ευρώ στην προσυμφωνημένη ημερομηνία. Κάλυψη δαπανών με χρεόγραφα Όπως στη Σαρδηνία, οι χρήστες πρέπει να νοιώθουν ασφαλείς ότι τα χρεόγραφα αυτά θα ανταλλαχθούν πράγματι με ευρώ και έτσι θα ρευστοποιηθούν ως ευρώ σε συγκεκριμένη ημερομηνία στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να είναι ικανή να αποδείξει ότι το σύνολο των δαπανών που θα καλυφθούν με χρεόγραφα υποστηρίζεται από το σύνολο των φόρων που μπορούν να συγκεντρωθούν μέχρι την ημέρα της μετατροπής. Με άλλα λόγια το σύνολο των: - κανονικών φορολογικών εσόδων (πιθανότατα αυξημένων λόγω μειωμένης φοροαποφυγής) εξαιτίας πληρωμής κρατικών δαπανών με χρεόγραφα - των επιπλέον φορολογικών εσόδων λόγω υψηλότερου πολλαπλασιαστή - των επιπλέον εσόδων λόγω του τέλους κυκλοφορίας θα πρέπει να είναι περισσότερο από τις δαπάνες σε χρεόγραφα. Αν το υπάρχοντα φορολογικά έσοδα συν τα επιπλέον έσοδα και το μειωμένο κόστος δανεισμού από τις χρηματαγορές οδηγήσουν σε θετικό ισοζύγιο, η πολιτική αυτή του να γίνουν οι δαπάνες τώρα και η αποπληρωμή μετά δεν είναι πλέον ένα ρίσκο αλλά μια λύση. Εφαρμογή στην Ελλάδα Φυσικά η εφαρμογή στην Ελλάδα δεν θα είναι εύκολη. Ένα πρόβλημα μπορεί να είναι ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν θα δεχθούν να πληρωθούν με αυτό το ενδιάμεσο νόμισμα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι με ένα πλήρως ηλεκτρονικό νόμισμα οι χρήστες θα χρειαστούν ένα κινητό τηλέφωνο ή μια χρεωστική κάρτα για να πληρώνουν και οι έμποροι θα χρειάζονται τηλέφωνο ή συσκευή ανάγνωσης καρτών για να λαμβάνουν πληρωμές. Οι εμπειρίες με τα M-Pesa στην Κένυα και άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες σε άλλες χώρες αποδεικνύουν ότι αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν. Θα έδειχναν οι πολίτες εμπιστοσύνη στα ελληνικά ηλεκτρονικά χρεόγραφα; αν η Ελληνική κυβέρνηση μπορούσε να εγγυηθεί την αποδοχή των χρεογράφων για πληρωμή φόρων σε ισοτιμία με το ευρώ, αυτό δεν θα ήταν πρόβλημα. Πραγματικά η εμπιστοσύνη σε κρατικό η άυλο χρήμα χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό ή σε άλλη υπέρτερη αξία, όπως τα περισσότερα σύγχρονα νομίσματα, βασίζεται στην δυνατότητα του εκδότη να συλλέγει φόρους στο νόμισμα αυτό. Ο Οργανισμός Κοινωνικού Εμπορίου (STRO) που αναπτύσσει το πρόγραμμα Cyclos, και συντονίζει τον συνασπισμό που εφαρμόζει το πρόγραμμα Digipay4Growth και το Sardex, ένα από τα πιλοτικά προγράμματα στη Σαρδηνία, είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να συζητήσουν τις λεπτομέρειες της εφαρμογής της συγκεκριμένης πρότασης. Επαφές Henk Van Arkel CEO STRO-group arkel@socialtrade.org Giuseppe Littera co-founder Sardex.net / nosu.co giuseppe.littera@sardex.net
Παράρτημα: Παρουσίαση του STRO και του Sardex Σύντομη παρουσίαση του STRO Η ένωση STRO (Οργανισμός Κοινωνικού Εμπορίου) αποτελείται από εταίρους στη Λατινική Αμερική και μια Ευρωπαϊκή οργάνωση τον Οργανισμό Κοινωνικού Εμπορίου, STRO Holland. Ο STRO Ολλανδίας είναι μια ΜΚΟ που ιδρύθηκε το 1970 με ισχυρό προσανατολισμό σε περιβαλλοντικά θέματα από μια κοινωνικοοικονομική προοπτική. Τη δεκαετία του 80 ο STRO προώθησε προτάσεις που ήταν πολύ καινοτόμες την εποχή εκείνη, όπως η αντικατάσταση της φορολογίας στην εργασία από φορολογία στις πρώτες ύλες, την χρήση γης και την μόλυνση του περιβάλλοντος. Μετά από χρόνια προσπαθειών η οικολογική φορολογία έγινε θέμα που υποστηρίζεται από τα περισσότερα κόμματα. Τα τελευταία 20 χρόνια ο STRO έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές του στον τομέα της νομισματικής πολιτικής, οδηγούμενος εκεί από στοιχεία που δείχνουν ότι το οικονομικό σύστημα είναι ο κύριος καθοριστικός παράγοντας στην οργάνωση όλων των πλευρών της σύγχρονης κοινωνίας. Από το 1995 η ομάδα έρευνας και ανάπτυξης του STRO Ολλανδίας απέκτησε επαφή με πρωτοβουλίες στη Λατινική Αμερική, όπου τα καταστροφικά αποτελέσματα του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος ήταν τέτοια που πολλοί προσπαθούσαν να αναπτύξουν πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του κινήματος για την κοινωνική οικονομία. Το Κοινωνικό Εμπόριο έχει τους ίδιους στόχους με το κίνημα αυτό, παρ' όλα αυτά επικεντρώνεται σε πρακτικές λύσεις που δημιουργούν νέες οικονομικές δομές για όλους οι οποίες προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες σε μικρές επιχειρήσεις και βιώσιμες κοινωνικές πρωτοβουλίες. Το 2003 ο STRO ξεκίνησε την ανάπτυξη του λογισμικού με την ονομασία Cyclos το οποίο χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο από κοινωνικές πρωτοβουλίες μέχρι εμπορικά δίκτυα ανταλλαγών και τράπεζες. Η τεχνολογική καινοτομία να δοθεί στο χρήμα χρονική διάρκεια και ένα μετρητή κυκλοφορίας, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτή η αγοραστική δύναμη κυκλοφορεί σε μια περιορισμένη περιοχή μέχρι ο μετρητής να μηδενιστεί, οδήγησε με μια μεθοδολογική καινοτομία που δημιουργεί στις εταιρίες με ενδιαφέρον στην εξυπηρέτηση πελατών στο περιθώριο της οικονομικής δραστηριότητας την δυνατότητα να παρέχουν πιστώσεις που αλλιώς θα ήταν πολύ επισφαλείς ή πολύ ακριβές για τους καταναλωτές. Μέχρι το τέλος του 2015 υπολογίζεται ότι στο πλαίσιο του προγράμματος Digipay4Growth, πάνω από 30 περιοχές στην Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία και Ολλανδία θα χρησιμοποιούν τη νεα τεχνολογία σε προσπάθειες για τόνωση των τοπικών οικονομιών. Σύντομη παρουσίαση του Sardex Το sardex.net είναι ένα ηλεκτρονικό σύστημα αμοιβαίων πιστώσεων που σκοπεύει να υποστηρίξει συναλλαγές B2B (συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων) στο νησί της Σαρδηνίας. Η Σαρδηνία έχει μια έκταση 24.000 τετρ χλμ, η περίπου 8% της έκτασης της Ιταλίας και ένα πληθυσμό 1,6 εκ, ή περίπου 2,7% του πληθυσμού της Ιταλίας (60 εκ). Το ΑΕΠ της Σαρδηνίας είναι 33 δις δηλ περίπου 1,8% του ΑΕΠ της Ιταλίας των 1.800 δις. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Σαρδηνίας δηλαδή είναι περίπου το 2/3 του μέσου όρου στην Ιταλία (20 χιλ προς 30 χιλ ευρώ). Η ανεργία αυξήθηκε από 8,6% το 2008 σε 14,6% το 2012/13. Κατά ένα μέρος το Sardex δημιουργήθηκε σαν απάντηση σε αυτή την κατάσταση. Sardex είναι το όνομα που δόθηκε στα χρεόγραφα Sardex σαν μονάδα μέτρησης, με ισοτιμία 1 Sardex προς 1 ευρώ, καθώς και την εταιρία που παρέχει την υπηρεσία εκκαθάρισης των συναλλαγών. Ο Sardex χρησιμοποιεί ένα σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών καταχώρησης πιστώσεων και χρεώσεων για συναλλαγές κάθε μεγέθους. Αντί να χρεώνει
τέλος συναλλαγών, χρεώνει ετήσια συνδρομή που ποικίλει από 200 ευρώ για μικρές μη κερδοσκοπικές κοινωνικές επιχειρήσεις έως 3.000 ευρώ για μεγάλες επιχειρήσεις, όπως μια εταιρία παροχής ηλεκτρισμού (της οποίας το υποκατάστημα της Σαρδηνίας είναι επίσης μέλος). Δεν επιβάλλεται κανένας τόκος σε θετικά ή αρνητικά υπόλοιπα. Δεν είναι σίγουρο αν αυτό δεν θα αλλάξει μελλοντικά. Τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή του, ο τρέχων αριθμός μελών του Sardex είναι περίπου 2000 εταιρίες, από τις 146000 καταχωρημένες στη Σαρδηνία, ή 1,4% (τοπική καταγραφή του 2014). Στα επόμενα 3 χρόνια παράλληλα με τις αμοιβαίες πιστώσεις θα δοκιμαστεί να εφαρμοστεί καινούργια οικονομική τεχνολογία όπως αυτή που παρουσιάστηκε παραπάνω.