ιαχείριση των Έργων Μεταφοράς και Αποθήκευσης Νερού από τον Αχελώο

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 259 ιαχείριση των Έργων Μεταφοράς και Αποθήκευσης Νερού από τον Αχελώο Α. ΛΟΥΚΑΣ Ν. ΜΥΛΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΑΡΓΥΡΗΣ Αναπλ. Καθηγητής Π.Θ. Επικ. Καθηγητής Π.Θ. Πολιτικός Μηχανικός Περίληψη Στην εργασία αυτή αναπτύχθηκε µία διαδικασία προσοµοίωσης της λειτουργίας του συστήµατος των έργων µεταφοράς και αποθήκευσης νερού από τον άνω ρου του ποταµού Αχελώου προς τη Θεσσαλία. Η διαδικασία προσοµοίωσης βασίζεται σε ένα α- δροµερές µηνιαίο υδρολογικό µοντέλο και σε ένα µοντέλο προσο- µοίωσης λειτουργίας ταµιευτήρα. Με τη διαδικασία αυτή έγιναν δύο ειδών προσοµοιώσεις: µία ιστορική προσδιοριστική για την περίοδο 1960-1993, και µία στοχαστική, µε τη µέθοδο Monte Carlo, για την οποία δηµιουργήθηκαν συνθετικά δεδοµένα για 20.000 έτη και για δύο σενάρια. Στο πρώτο σενάριο ελέγχθηκε η υπόθεση ότι προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς έχει η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στο δεύτερο σενάριο θεωρήθηκε ότι η µερική εκτροπή του Αχελώου αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς. Με τη βοήθεια των προσοµοιώσεων αυτών καθορίσθηκε η πιθανότητα κάλυψης της προβλεπόµενης ετήσιας και µηνιαίας ποσότητας νερού εκτροπής και για τα δύο σενάρια. Abstract In this work, a simulation procedure of the partial diversion system of Acheloos River to Thessaly was developed. This simulation procedure is based on a lumped monthly hydrological model and a model of reservoir operation. Two simulations were performed for two scenarios: one historical deterministic simulation for the period 1960-1993, and one stochastic Monte Carlo simulation. The first scenario considers that the first priority of Sykia reservoir is the production of hydropower, and the second scenario assumes that the first priority of Sykia reservoir is the partial diversion of Achellos River. The probability of successful diversion of annual and monthly predefined volume of water was determined. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένα από τα µεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήµατα στην Ελλάδα σήµερα είναι το πρόβληµα του νερού και της ορθολογικής διαχείρισης του. Μια σειρά από ειδικές συνθήκες που σχετίζονται µε το κλίµα, τη γεωµορφολογία και κυρίως µε την ανάπτυξη της χώρας έχουν γίνει η αιτία για σοβαρά, και συχνά, µη αντιστρεπτά προβλήµατα εξάντλησης και υποβάθµισης των επιφανειακών και υπόγειων υδατικών αποθεµάτων, που αγγίζουν σήµερα τα ό- ρια µεγάλης οικολογικής καταστροφής. Μια τέτοια περιοχή, η οποία αντιµετωπίζει σηµαντικά προβλήµατα ποσοτικής και ποιοτικής υποβάθµισης των υδατικών πόρων, ιδιαίτερα των υπόγειων, είναι η Θεσσαλία. Η Θεσσαλία αποτελεί τη δεύτερη µεγαλύτερη σε έ- κταση πεδινή αγροτική περιοχή, µετά τον κάµπο της Μακεδονίας και µια από τις κυριότερες περιοχές αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα. Το µεγαλύτερο ποσοστό της χρήσης νερού (80-85%) προορίζεται για την άρδευση καλλιεργειών. Η ανάπτυξη υδατικών έργων στη Θεσσαλία άρχισε ουσιαστικά µε τη µελέτη των µεγάλων αντιπληµµυρικών έργων το 1913 µε σκοπό την προστασία πεδινών εκτάσεων από τις πληµµύρες και τον περιορισµό των κατακλυσµένων εκτάσεων, ώστε να αποδοθούν στη γεωργία [1]. Στη µεταπολεµική περίοδο άρχισε η ανάπτυξη των αρδεύσεων και η κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, τα οποία τροφοδοτούνταν κυρίως από υπόγεια νερά. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της εύκολης ανόρυξης γεωτρήσεων είχε αρχίσει η γενικευµένη εκµετάλλευση των υπόγειων υδατικών πόρων, η οποία αυξανόταν µε ταχύτατο ρυθµό. Παράλληλα, πολύ λίγα έργα αναπτύχθηκαν για την εκµετάλλευση του επιφανειακού υδατικού δυναµικού της Θεσσαλίας. Αποτέλεσµα ήταν η συνεχιζόµενη αύξηση των υδατικών αναγκών να καλύπτεται µε ολοένα περισσότερες γεωτρήσεις. Η έλλειψη οργανωτικού και νοµοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση των υδατικών πόρων επέτεινε το πρόβληµα που οδήγησε στη σηµερινή κατάσταση της σηµαντικής ποιοτικής και ποσοτικής υποβάθµισης των υπογείων υδατικών πόρων. Ενώ τα προβλήµατα της υπερεκµετάλλευσης των υ- πόγειων υδατικών πόρων ήταν εµφανή από την εποχή του µεσοπολέµου, κανένα µέτρο ή στρατηγική δεν ακολουθήθηκε ώστε να υπάρξει µία ορθολογικότερη χρήση των υδατικών πόρων της Θεσσαλίας. Την τελευταία εικοσαετία το υδατικό έλλειµµα αυξήθηκε λόγω της καλλιέργειας µεγάλων εκτάσεων µε υδροβόρες καλλιέργειες (π.χ. βαµβάκι, καλαµπόκι). Πρόσφατες µελέτες του υδατικού ι- σοζυγίου της Θεσσαλίας [2,3] έδειξαν ότι η ανάπτυξη υδροτεχνικών έργων αξιοποίησης του επιφανειακού υδατικού δυναµικού της Θεσσαλίας δεν επαρκεί για την κάλυψη του υδατικού ελλείµµατος. Το υδατικό έλλειµµα

260 ακόµα και µε τη χρήση του εκµεταλλεύσιµου επιφανειακού δυναµικού παραµένει ιδιαίτερα υψηλό και υπερβαίνει ετησίως τα 1500 hm 3. Οι λύσεις που έχουν προταθεί [2] για την κάλυψη του υδατικού ελλείµµατος είναι: α) η µηδενική λύση και β) η µεταφορά νερού από τον άνω ρου του ποταµού Αχελώου. Η µηδενική λύση βασίζεται στην προέκταση της υφιστά- µενης κατάστασης µε ανάπτυξη υδροτεχνικών έργων α- ποθήκευσης και διαχείρισης του επιφανειακού υδατικού δυναµικού της Θεσσαλίας, την ηπιότερη λειτουργία των υφιστάµενων γεωτρήσεων ώστε να µην υπάρξει περαιτέρω ταπείνωση του υπόγειου υδροφορέα, την αλλαγή συστηµάτων άρδευσης και τον εκσυγχρονισµό των δικτύων άρδευσης, τη µείωση των αρδευόµενων εκτάσεων, την αγρανάπαυση γεωργικών εκτάσεων, και την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Πρόσφατη µελέτη [3] έδειξε ότι ακόµα και µε την πλήρη ανάπτυξη των µέτρων της µηδενικής λύσης, θα εξακολουθεί να υπάρχει σηµαντικότατο υδατικό έλλειµµα, το οποίο θα υπερβαίνει τα 600 hm 3 ετησίως. Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι παρότι τα µέτρα της µηδενικής λύσης είναι αναγκαία και πρώτης προτεραιότητας στην περιοχή, η περαιτέρω µείωση του υδατικού ελλείµ- µατος της Θεσσαλίας µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε α- κραίες λύσεις µεταφοράς νερού από γειτονικές λεκάνες απορροής, όπως η µερική εκτροπή και µεταφορά νερού από τον άνω ρου του ποταµού Αχελώου. Η ιδέα της ε- κτροπής του ποταµού Αχελώου αν και πρωτοπαρουσιάστηκε από τον καθηγητή του Ε.Μ.Π. Κουτσοκώστα το 1925 άρχισε να µελετάται µόνο στα µέσα της δεκαετίας 1980-90 [1]. Αρχικά, η.ε.η. το 1984 [2] υπέβαλε µελέτη για τη µεταφορά 1500 hm 3 ετησίως από τον Αχελώο µε την οποία προσδιορίσθηκαν τα απαραίτητα έργα. Η συνολική ποσότητα του νερού εκτροπής µειώθηκε στη δεύτερη µελέτη [2] σε 600 hm 3 ετησίως. Το συνολικό έργο αποτελείται από δύο κύρια έργα: α) τα έργα του συστήµατος εκτροπής που περιλαµβάνουν τις εγκαταστάσεις για την αποθήκευση και ρύθµιση των νερών του άνω ρου του Αχελώου για την εκτροπή και µεταφορά νερού στη θεσσαλική πεδιάδα και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, και β) τα αρδευτικά και εγγειοβελτιωτικά έργα που περιλαµβάνουν τη διανοµή του νερού στις αρδευόµενες εκτάσεις, την αποστράγγιση των γεωργικών εδαφών, την αντιπληµµυρική προστασία των εδαφών αυτών, όπου απαιτείται, και την εξασφάλιση επαρκούς προσπέλασης προς και από τις εκτάσεις αυτές. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η µελέτη και διερεύνηση της δυνατότητας µερικής εκτροπής των υδάτων του ποταµού Αχελώου προς την υδρολογική λεκάνη της Θεσσαλίας. Η λειτουργία των έργων αποθήκευσης και µεταφοράς του νερού από τον ποταµό Αχελώο προσο- µοιώθηκε προσδιοριστικά και στοχαστικά µε ένα σύστη- µα προσοµοίωσης. Στόχος της εργασίας είναι να καθοριστεί, µε τη βοήθεια των προσοµοιώσεων αυτών, η πιθανότητα κάλυψης της ετήσιας και µηνιαίας απαιτούµενης Υδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική ποσότητας νερού που εκτρέπεται προς τη Θεσσαλία, για δύο σενάρια λειτουργίας. Στο πρώτο σενάριο ελέγχθηκε η υπόθεση ότι προτεραιότητα στη λειτουργία των έργων έχει η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η µερική εκτροπή του Αχελώου στη Θεσσαλία είναι δευτερεύουσας σηµασίας. Στο δεύτερο σενάριο θεωρήθηκε ότι η µερική εκτροπή του Αχελώου αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τη λειτουργία των έργων. 2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1. Λεκάνες απορροής Ο ποταµός Αχελώος είναι ο µεγαλύτερος σε παροχή από τους ποταµούς που βρίσκονται εξ ολοκλήρου σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από το όρος Λάκµος της Πίνδου στην περιοχή του Μετσόβου και αφού διατρέξει 200 km εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος απέναντι από τα νησιά Εχινάδες. Η λεκάνη απορροής του βρίσκεται γεωγραφικά στο υδατικό διαµέρισµα της υτικής Στερεάς Ελλάδας. Η άνω λεκάνη απορροής του Αχελώου, που ενδιαφέρει στην παρούσα εργασία, ανήκει διοικητικά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και περικλείεται δυτικά από τα Όρη Τζουµέρκα, βόρεια από το Όρος Λάκµος και ανατολικά από τα όρη της Νότιας Πίνδου. Οι υπολεκάνες του Αχελώου που άµεσα ενδιαφέρουν τη µελέτη είναι: α) η λεκάνη της Μεσοχώρας και η λεκάνη της Συκιάς. Η λεκάνη της Μεσοχώρας είναι υπολεκάνη της Συκιάς. Εκτός από τις δύο αυτές υπολεκάνες του Αχελώου ενδιαφέρουν επίσης δύο µικρές υπολεκάνες του Πηνειού που γειτνιάζουν µε την άνω λεκάνη απορροής του Αχελώου στα ανατολικά, η υπολεκάνη της Πύλης και η υπολεκάνη του Μουζακίου. Πίνακας 1: Στοιχεία λεκανών απορροής της περιοχής µελέτης. Λεκάνη Έκταση (km 2 ) Μέσο Υψόµετρο (m) Μεσοχώρας 615 1400 Συκιάς 540 1160 Μουζακίου 144 820 Πύλη 132 946 Για τον καθορισµό των γεωµορφολογικών χαρακτηριστικών των λεκανών απορροής της µελέτης αναπτύχθηκε ένα σύστηµα γεωγραφικής πληροφορίας, στο οποίο καθορίστηκαν τα όρια των λεκανών απορροής, που ενδιαφέρουν στην εργασία αυτή, ως προς τα σηµεία µέτρησης της παροχής και στα οποία προβλέπεται η κατασκευή φραγµάτων. Το Σχήµα 1 παρουσιάζει τις λεκάνες απορροής και τους µετεωρολογικούς σταθµούς, και ο Πίνακας 1 παρουσιάζει την έκταση και το µέσο υψόµετρο των τεσσάρων λεκανών απορροής. Τα στοιχεία της λεκάνης απορροής της Συκιάς που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 αφορούν την περιοχή κατάντη της λεκάνης της Μεσοχώρας.

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 261 Σχήµα 1: Περιοχή µελέτης και θέσεις µετεωρολογικών σταθµών Για την υδρολογική προσοµοίωση των τεσσάρων λεκανών απορροής χρησιµοποιήθηκαν δεδοµένα µηνιαίας υετόπτωσης από 12 σταθµούς και δεδοµένα µέσης µηνιαίας θερµοκρασίας από 12 σταθµούς στην ευρύτερη περιοχή και για την περίοδο Οκτώβριος 1960 έως Σεπτέµβριος 1993. Οι θέσεις των περισσοτέρων σταθµών που έχουν χρησιµοποιηθεί στη µελέτη φαίνονται στο Σχήµα 1. 2.2. Σύστηµα έργων εκτροπής Αχελώου Σύµφωνα µε τον τελευταίο σχεδιασµό [2] τα έργα του συγκροτήµατος της εκτροπής περιλαµβάνουν: α) το φράγµα της Μεσοχώρας, τη σήραγγα και τον υδροηλεκτρικό σταθµό της Γλύστρας, β) το φράγµα της Συκιάς και τον υδροηλεκτρικό σταθµό της Συκιάς, γ) τη σήραγγα εκτροπής του άνω ρου του ποταµού Αχελώου, δ) το φράγµα του Μουζακίου, τη σήραγγα και τον υδροηλεκτρικό σταθµό Μουζακίου, ε) το φράγµα της Πύλης, και στ) τη συνδετήρια σήραγγα Πύλης-Μουζακίου. Το έργο της Μεσοχώρας είναι το πρώτο έργο που άρχισε να κατασκευάζεται και σήµερα βρίσκεται στη φάση ολοκλήρωσης. Το συγκεκριµένο έργο µπορεί να λειτουργήσει ως αυτοτελές αλλά χωρίς αυτό δεν µπορεί να λειτουργήσει η εκτροπή. Η εισροή στον υπό δηµιουργία ταµιευτήρα της Μεσοχώρας προέρχεται µόνο από την φυσική απορροή της λεκάνης. Το φράγµα της Συκιάς κατασκευάζεται στα κατάντη της Μεσοχώρας (η λεκάνη της Μεσοχώρας είναι υπολεκάνη της λεκάνης της Συκιάς (Σχήµα 1). Η εισροή στον ταµιευτήρα της Συκιάς προέρχεται από τη φυσική απορροή από τη λεκάνη κατάντη της Μεσοχώρας, τις απολήψεις για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας στο φράγµα της Μεσοχώρας και από την υπερχείλιση του φράγµατος της Μεσοχώρας. Από το φράγµα της Συκιάς πρόκειται να κατασκευασθεί σήραγγα µήκους 17,315 m για τη µερική εκτροπή του Αχελώου. Η υδροληψία της σήραγγας θα βρίσκεται στον ταµιευτήρα της Συκιάς, θα είναι ελεγχόµενη µε θυρόφραγµα, και αφού διασχίσει την οροσειρά της Πίνδου θα πλησιάζει στην επιφάνεια του εδάφους στην περιοχή της ρακότρυπας και θα εκβάλλει στον υπό κατασκευή ταµιευτήρα του Μουζακίου. Ο ταµιευτήρας του Μουζακίου θα είναι το έργο αποθήκευσης του νερού εκτροπής. Ο ταµιευτήρας αυτός θα δέχεται ως εισροές την µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον Αχελώο, τη φυσική απορροή από τη λεκάνη Μουζακίου, και την υπερχείλιση του µικρού ταµιευτήρα της Πύλης. Ο ταµιευτήρας της Πύλης θα καλύπτει εν µέρει τοπικές αρδευτικές ανάγκες αλλά και θα υπερχειλίζει µέσω συνδετήριας σήραγγας στον ταµιευτήρα του Μουζακίου συντηρώντας τον αποταµιευµένο όγκο νερού. Η µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον Αχελώο στον τα- µιευτήρα Μουζακίου θα µεταφέρεται µέσω σήραγγας στον υδροηλεκτρικό σταθµό για την παραγωγή ενέργειας και µετά θα διατίθεται για άρδευση. Ο ταµιευτήρας του Μουζακίου, πλέον της αποταµίευσης του νερού εκτροπής, θα εξυπηρετεί και αρδευτικές ανάγκες. Τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των τεσσάρων φραγµάτων και ταµιευτήρων παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Πίνακας 2: Κατασκευαστικά χαρακτηριστικά φραγµάτων και τα- µιευτήρων. Στοιχείο Μεσοχώρκι Συκιά Μουζά- Πύλη Ονοµαστική στέψη (m) 775 555 335 390 Ύψος φράγµατος (m) 135 150 135 90 Μέση έκταση τα- µιευτήρα (km 2 ) 12.8 12.8 10.8 2.3 Ωφέλιµος όγκος ταµιευτήρα (hm 3 ) 228 502 530 47 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η προσοµοίωση της λειτουργίας του συστήµατος έργων της µερικής ε- κτροπής του ποταµού Αχελώου. Για το λόγο αυτό απαιτείται ένα υδρολογικό µοντέλο για την προσοµοίωση της φυσικής απορροής από τις τέσσερις λεκάνες απορροής και ένα µοντέλο προσοµοίωσης λειτουργίας ταµιευτήρα για την προσοµοίωση των τεσσάρων ταµιευτήρων που πρόκειται να κατασκευαστούν. Τα µοντέλα αυτά έχουν συνδεθεί µεταξύ τους σε ένα σύστηµα προσδιοριστικής και στοχαστικής προσοµοίωσης του συστήµατος των έργων εκτροπής και µεταφοράς νερού από τον άνω ρου του Αχελώου. Στις παρακάτω παραγράφους παρουσιάζονται τα µοντέλα και το σύστηµα προσοµοίωσης. 3.1. Υδρολογική προσοµοίωση

262 Η απορροή των τεσσάρων λεκανών απορροής µελέτης (Μεσοχώρα, Συκιά, Μουζακίου και Πύλης) προσοµοιώθηκε χρησιµοποιώντας το αδροµερές µοντέλο που έχει προταθεί από τον Abulohom και τους συνεργάτες του [4]. Το µοντέλο αυτό έχει εφαρµοσθεί µε επιτυχία σε λεκάνες απορροής του Πακιστάν [4], της Κύπρου [5], και της Θεσσαλίας [6]. Στο υδρολογικό αυτό µοντέλο προστέθηκε µια υπορουτίνα για τη διάκριση της υετόπτωσης σε βροχή και χιόνι και τον υπολογισµό της συσσώρευσης και τήξης της χιονοστοιβάδας [6]. Η πραγµατική µηνιαία τήξη του χιονιού υπολογίζεται από µια απλή γραµµική σχέση (degree-day method) και προστίθεται στη µηνιαία βροχόπτωση αποτελώντας δεδοµένα εισόδου του µοντέλου. Η µέση επιφανειακή υετόπτωση σε κάθε λεκάνη απορροής υπολογίσθηκε χρησιµοποιώντας τη µέθοδο της βροχοβαθµίδας. Εκτός της υετόπτωσης άλλα δεδοµένα εισόδου στο µοντέλο είναι η µέση µηνιαία θερµοκρασία της λεκάνης και η δυνητική εξατµισοδιαπνοή. Η µέση µηνιαία θερµοκρασία υπολογίσθηκε µε τη µέθοδο της θερµοβαθµίδας και η δυνητική εξατµισοδιαπνοή µε την µέθοδο Το µοντέλο Thornthwaite διακρίνει [7]. τη συνολική απορροή σε δύο συνιστώσες: την άµεση απορροή και τη βασική απορροή, οι οποίες υπολογίζονται µε µη-γραµµική διόδευση. Σύµφωνα µε το µοντέλο, πρώτη προτεραιότητα στο υδατικό ισοζύγιο πριν τη δηµιουργία απορροής αποτελεί η ικανοποίηση της πραγµατικής εξατµισοδιαπνοής, η οποία υπολογίζεται από τη σχέση που πρότειναν οι Vandewiele και Win [8]. Παρατηρηµένη απορροή Υπολογισµένη απορροή Υδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική 3.2. Προσοµοίωση λειτουργίας των ταµιευτήρων Η µέθοδος της προσοµοίωσης λειτουργίας ενός ταµιευτήρα και η εκτίµηση της πιθανότητας ικανοποίησης δεδοµένης κατανάλωσης είναι η περισσότερο χρησιµοποιούµενη µέθοδος για το σχεδιασµό των ταµιευτήρων και των λιµνοδεξαµενών στον Ελλαδικό χώρο [7]. Σύµφωνα µε τη µέθοδο χρησιµοποιούνται ως δεδοµένα εισόδου οι εισροές ενός σηµαντικού αριθµού ετών (ή αν κριθεί απαραίτητο παράγονται από το υπάρχον δείγµα συνθετικά δεδοµένα µε τα ίδια στατιστικά χαρακτηριστικά.). Η γενική εξίσωση που περιγράφει τη λειτουργία ενός τα- µιευτήρα µε χρονικό βήµα τον µήνα, είναι η ακόλουθη [7]: V i =V i-1 +Q i -E i -A i -Y i (1) όπου, V i, V i-1 είναι ο αποθηκευµένος όγκος νερού στον ταµιευτήρα του µήνες i, i-1, αντίστοιχα, Q i είναι η εισροή στον ταµιευτήρα το µήνα i, E i είναι η καθαρή απώλεια του ταµιευτήρα το µήνα i, A i είναι η πραγµατική απόληψη κατά το µήνα i, και Y i είναι η υπερχείλιση κατά το µήνα i. Όλες οι ποσότητες είναι εκφρασµένες σε hm 3. Για µία δεδοµένη τιµή της µέγιστης ωφέλιµης χωρητικότητας S του ταµιευτήρα, ισχύουν οι παρακάτω περιπτώσεις: 1. Αν V i >S: (2) V i =S A i =B i Y i = V i-1 +Q i -E i -A i -S όπου B i η επιθυµητή απόληψη του µήνα i. 2. Αν 0<V i <S (3) V i =V i-1 +Q i -E i -A i A i =B i Y i =0 Απορροή (mm) 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Οκτώβριος 1960 - Σεπτέµβριος 1993 Σχήµα 2: Σύγκριση υπολογισµένης και παρατηρηµένης απορροής της λεκάνης Πύλης Το µοντέλο µε αυτήν τη µορφή έχει έξι παραµέτρους, οι τιµές των οποίων βελτιστοποιήθηκαν, για κάθε λεκάνη απορροής για την περίοδο Οκτώβριος 1960 - Σεπτέµβριος 1993, χρησιµοποιώντας την µέθοδο Simplex Downhill Algorithm και αντικειµενική συνάρτηση την EOPT [9]. Το Σχήµα 2 παρουσιάζει τα αποτελέσµατα της υδρολογικής προσοµοίωσης για τη λεκάνη απορροής της Πύλης. 3. Αν V i =0 A i = V i-1 +Q i -E i (4) Y i =0 Οι απώλειες από τη λεκάνη κατάκλυσης οφείλονται στην εξάτµιση από την ελεύθερη επιφάνεια του ταµιευτήρα και στις υπόγειες διαφυγές του νερού στον πυθµένα του ταµιευτήρα. Λόγω µη ύπαρξης δεδοµένων διήθησης, στην εργασία αυτή, οι υπόγειες διαφυγές θεωρήθηκαν αµελητέες. Η εξάτµιση από την ελεύθερη επιφάνεια του ταµιευτήρα υπολογίσθηκε µε τη µέθοδο Thornthwaite για τη µέση µηνιαία στάθµη του ταµιευτήρα. Έτσι, η καθαρή απώλεια του µήνα i, E i, υπολογίστηκε ως η διαφορά µεταξύ της εξάτµισης και της υετόπτωσης στον ταµιευτήρα (σε mm). Η υετόπτωση στον ταµιευτήρα υπολογίσθηκε µε την µέθοδο της βροχοβαθµίδας για τη µέση µηνιαία στάθµη της ελεύθερης επιφάνειας του νερού. Η αναγωγή του ύψους των καθαρών απωλειών σε α- ντίστοιχο όγκο έγινε πολλαπλασιάζοντας το ύψος των καθαρών απωλειών µε το εµβαδόν της ελεύθερης επιφάνειας του νερού. Για να υπολογισθεί το εµβαδόν της ε- λεύθερης επιφάνειας του νερού χρησιµοποιήθηκαν οι χαρακτηριστικές καµπύλες στάθµης-χωρητικότητας, και

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 263 στάθµης-ελεύθερης επιφάνειας για κάθε ένα ταµιευτήρα [2] και από αυτές εκτιµήθηκαν οι σχέσεις χωρητικότητας ταµιευτήρα-ελεύθερης επιφάνειας των ταµιευτήρων. 3.3. Προσδιοριστική προσοµοίωση του συστήµατος εκτροπής µε ιστορικά δεδοµένα Το υδρολογικό µοντέλο και το µοντέλο προσοµοίωσης της λειτουργίας του ταµιευτήρα συνδέθηκαν ώστε να προσοµοιώνουν το σύστηµα εκτροπής του Αχελώου. Α- ναλυτικότερα, στον ταµιευτήρα της Μεσοχώρας η µοναδική εισροή είναι η φυσική απορροή από την λεκάνη, η οποία υπολογίσθηκε µε το υδρολογικό µοντέλο, ενώ οι εκροές είναι η καθαρή απώλεια του ταµιευτήρα και οι απολήψεις νερού για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ε- νέργειας στον υδροηλεκτρικό σταθµό της Γλύστρας. Η ετήσια απόληψη νερού για παραγωγή ενέργειας εκτιµάται (προσωπική επικοινωνία µε.ε.η.) σε 540 hm 3. Η ποσότητα αυτή ισοκατανεµήθηκε στους µήνες του έτους Ιανουάριο- εκέµβριο (45 hm 3 /µήνα) ελλείψει άλλων στοιχείων. Οι µηνιαίες απολήψεις νερού για την παραγωγή υ- δροηλεκτρικής ενέργειας στον υδροηλεκτρικό σταθµό της Γλύστρας (45 hm 3 /µήνα), η υπερχείλιση του ταµιευτήρα της Μεσοχώρας και η φυσική απορροή της λεκάνης κατάντη της Μεσοχώρας αποτελούν τις εισροές στον τα- µιευτήρα της Συκιάς. Η καθαρή απώλεια του ταµιευτήρα, η µεταφερόµενη ποσότητα νερού προς τη Θεσσαλία, και η απόληψη νερού για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ε- νέργειας από τον υδροηλεκτρικό σταθµό της Συκιάς αποτελούν τις εκροές από τον ταµιευτήρα της Συκιάς. Η ετήσια ποσότητα νερού που εκτρέπεται προς τη Θεσσαλία καθορίσθηκε σε 600 hm 3 [2]. Το ετήσιο αυτό ποσό νερού κατανεµήθηκε σε κάθε µήνα για την περίοδο Απριλίου-Σεπτεµβρίου σύµφωνα µε τις απολήψιµες ποσότητες νερού για άρδευση από τον ταµιευτήρα Ν. Πλαστήρα [2], ελλείψει άλλων στοιχείων (Πίνακας 3). Η ετήσια απόληψη νερού για παραγωγή ενέργειας στον υδροηλεκτρικό σταθµό της Συκιάς εκτιµάται από τη.ε.η. σε 540 hm 3. Η ποσότητα αυτή ισοκατανεµήθηκε στους µήνες του έτους Ιανουάριο- εκέµβριο (45 hm 3 /µήνα) ελλείψει άλλων στοιχείων. Θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι ελέγχθηκαν δύο σενάρια λειτουργίας του ταµιευτήρα της Συκιάς. Στο πρώτο σενάριο ελέγχθηκε η υπόθεση ότι πρώτη προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς έχει η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η µερική εκτροπή του Αχελώου στη Θεσσαλία είναι δευτερεύουσας σηµασίας. Στο δεύτερο σενάριο θεωρήθηκε ότι η µερική εκτροπή του Αχελώου αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τη λειτουργία του τα- µιευτήρα της Συκιάς. Πίνακας 3: Μέγιστες ποσότητες νερού που εκτρέπονται από τον ταµιευτήρα της Συκιάς προς τη Θεσσαλία. Απρ. Μάι. Ιουν. Ιούλ. Αυγ. Σεπ. Έτος % 5 11 23,6 30,2 26,4 3,8 100 Όγκος (hm 3 ) 30 66 141,6 181,2 158,4 22,8 600 Η φυσική απορροή από τη λεκάνη της Πύλης είναι η µοναδική εισροή στον ταµιευτήρα της Πύλης, ενώ οι ε- κροές αποτελούνται από την καθαρή απώλεια του ταµιευτήρα και την ετήσια απόληψη 22 hm 3 νερού για άρδευση [2]. Ο ετήσιος όγκος νερού άρδευσης κατανεµήθηκε στους µήνες Απρίλιο έως Σεπτέµβριο σύµφωνα µε τα ποσοστά απόληψης από τον ταµιευτήρα Ν. Πλαστήρα (Πίνακας 3). Η υπερχείλιση του ταµιευτήρα της Πύλης, η µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον ταµιευτήρα της Συκιάς και η φυσική απορροή της λεκάνης του Μουζακίου αποτελούν τις εισροές του ταµιευτήρα του Μουζακίου. Η καθαρή απώλεια του ταµιευτήρα, η ετήσια απόληψη 225 hm 3 νερού για άρδευση, και η απόληψη της µεταφερόµενης ποσότητας νερού από τον Αχελώο για παραγωγή υ- δροηλεκτρικής ενέργειας και την διάθεσή της, στη συνέχεια, για άρδευση αποτελούν τις εκροές του ταµιευτήρα του Μουζακίου. Ο ετήσιος όγκος νερού άρδευσης (225 hm 3 ) κατανεµήθηκε στους µήνες Απρίλιο έως Σεπτέµβριο σύµφωνα µε τα ποσοστά απόληψης από τον ταµιευτήρα Ν. Πλαστήρα (Πίνακας 3). Η παραπάνω προσοµοίωση του συστήµατος απαιτεί την σύνδεση τεσσάρων υδρολογικών µοντέλων (Μεσοχώρας, Συκιάς, Πύλης και Μουζακίου) µε τα αντίστοιχα µοντέλα προσοµοίωσης της λειτουργίας των τεσσάρων ταµιευτήρων (Μεσοχώρας, Συκιάς, Πύλης και Μουζακίου). Αρχικά έγινε προσδιοριστική προσοµοίωση του συστήµατος εκτροπής για την περίοδο Οκτώβριος 1960 έως Σεπτέµβριος 1993 για τα δύο σενάρια λειτουργίας του ταµιευτήρα της Συκιάς. Ως κόµβοι ελέγχου της µεταφερόµενης ποσότητας νερού καθορίσθηκαν ο ταµιευτήρας της Συκιάς και ο ταµιευτήρας του Μουζακίου. Τα αποτελέσµατα της προσοµοίωσης θα παρουσιασθούν σε επόµενη παράγραφο. 3.4. Στοχαστική προσοµοίωση του συστήµατος εκτροπής Η παραπάνω διαδικασία χρησιµοποιήθηκε για τη στοχαστική Monte Carlo προσοµοίωση του συστήµατος της µερικής εκτροπής του ποταµού Αχελώου προς τη Θεσσαλία. Η διαδικασία αναπτύχθηκε για ένα υδρολογικό έτος (Οκτώβριος-Σεπτέµβριος) µε µηνιαίο βήµα, και χρησιµοποιήθηκε για 20.000 προσοµοιώσεις, που αντιστοιχούν σε 20.000 έτη προσοµοίωσης. Οι τιµές των δεδοµένων εισόδου του µοντέλου ελήφθησαν από θεωρητικές κατανοµές πιθανότητας, οι οποίες προσαρµόζουν βέλτιστα στα ιστορικά δεδοµένα της περιόδου Οκτώβριος 1960 έως Σεπτέµβριος 1993. Τα δεδοµένα εισόδου του µοντέλου είναι η µηνιαία επιφανειακή υετόπτωση, η µέση θερµοκρασία, και η δυνητική εξατµισοδιαπνοή των τεσσάρων λεκανών απορροής καθώς και ο αποθηκευµένος όγκος νερού στην αρχή του Οκτωβρίου σε κάθε ένα από τους τέσσερις τα- µιευτήρες.

264 Οι τιµές της µηνιαίας επιφανειακής υετόπτωσης για κάθε λεκάνη απορροής δηµιουργήθηκαν ως εξής: Αρχικά, δηµιουργήθηκε η ετήσια επιφανειακή υετόπτωση της Πύλης από µια αντίστροφη τριγωνική κατανοµή πιθανότητας. Η ετήσια επιφανειακή υετόπτωση στις λεκάνες Μεσοχώρας, Συκιάς και Μουζακίου δηµιουργήθηκε επίσης από αντίστροφες τριγωνικές κατανοµές πιθανότητας, οι οποίες ήταν συν-σχετισµένες µε την κατανοµή της Πύλης. Για κάθε λεκάνη απορροής, η ετήσια υετόπτωση κατανεµήθηκε σε µηνιαίες τιµές σύµφωνα µε το αδιάστατο αθροιστικό ετήσιο υετογράφηµα της λεκάνης. Για το α- διάστατο αθροιστικό υετογράφηµα, η υετόπτωση για κάθε ένα µήνα είναι το αθροιστικό ποσοστό υετόπτωσης από την αρχή του υδρολογικού έτους, P(t). Εκτός από την τυχαιότητα του P(t), λήφθηκε υπόψη ότι οι διαδοχικές τι- µές P(t) είναι εξαρτηµένες και περιορισµένες από τη σχέση: 0 % = P ( Oct ) P( Nov )... P( Sept ) = 100% (5) Κάθε µία από τις µηνιαίες τιµές Ρ(t) δηµιουργήθηκε από µία αντίστροφη τριγωνική κατανοµή πιθανότητας. Πολλαπλασιασµός των τιµών αυτών µε την ετήσια υετόπτωση της λεκάνης και διαδοχική αφαίρεση τους παρέχουν τις τιµές της µηνιαίας υετόπτωσης. Για τη δηµιουργία της µέσης µηνιαίας θερµοκρασίας, αρχικά ελήφθησαν οι τιµές της µηνιαίας µέσης µηνιαίας θερµοκρασίας της Πύλης από αντίστροφες κανονικές κατανοµές πιθανότητας συν-συσχετισµένες µεταξύ τους σύµφωνα µε τους συντελεστές αυτοσυσχέτισης της µηνιαίας θερµοκρασίας της Πύλης. Οι µέσες µηνιαίες θερ- µοκρασίες για τις άλλες λεκάνες απορροής δηµιουργήθηκαν από συν-σχετισµένες αντίστροφες κανονικές κατανοµές πιθανότητας. Οι τιµές των µέσων µηνιαίων θερµοκρασιών χρησιµοποιήθηκαν για την εκτίµηση της δυνητικής εξατµισοδιαπνοής των λεκανών απορροής µε τη µέθοδο Thornthwaite. Επίσης, οι τιµές της µηνιαίας επιφανειακής υετόπτωσης και εξατµισοδιαπνοής των λεκανών απορροής ανοίχθηκαν στο υψόµετρο της µέσης µηνιαίας στάθµης του αντίστοιχου ταµιευτήρα µε τη βοήθεια των βροχοβαθµίδων και των θερµοβαθµίδων για τον υπολογισµό των καθαρών απωλειών του ταµιευτήρα. Τέλος, οι τιµές του αποθηκευµένου όγκου νερού στην αρχή του υδρολογικού έτους, τον Οκτώβριο, σε κάθε ένα από τους τέσσερις ταµιευτήρες, δηµιουργήθηκαν από α- ντίστροφες τριγωνικές κατανοµές πιθανότητας. Η παραπάνω στοχαστική διαδικασία επαναλήφθηκε 20.000 φορές και εκτιµήθηκε η πιθανότητα αστοχίας µεταφοράς του προβλεπόµενου όγκου νερού για κάθε µήνα και συνολικά για το έτος και για τα δύο σενάρια λειτουργίας του ταµιευτήρα της Συκιάς. Κόµβοι ελέγχου καθορίσθηκαν οι ταµιευτήρες της Συκιάς και του Μουζακίου. Ο έ- λεγχος στον ταµιευτήρα του Μουζακίου δίνει την πιθανότητα ο ταµιευτήρας αυτός να παρέχει τις προβλεπόµενες ετήσιες και µηνιαίες ποσότητες του νερού εκτροπής ακό- Υδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική µα και αν δεν είναι δυνατόν αυτές οι ποσότητες να ε- κτραπούν από τον ταµιευτήρα της Συκιάς. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1. Προσδιοριστική προσοµοίωση του συστήµατος εκτροπής µε ιστορικά δεδοµένα Η προσδιοριστική προσοµοίωση για την περίοδο των 33 υδρολογικών ετών (Οκτώβριος 1960-Σεπτέµβριος 1993) έδειξε ότι η πιθανότητα αστοχίας µεταφοράς της επιθυµητής ετήσιας ποσότητας νερού (600 hm 3 ) στον τα- µιευτήρα της Συκιάς υπερβαίνει το 70%, αν ισχύσει η υ- πόθεση ότι πρώτη προτεραιότητα στη λειτουργία του τα- µιευτήρα της Συκιάς έχει η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η µερική εκτροπή του Αχελώου στη Θεσσαλία είναι δευτερεύουσας σηµασίας (πρώτο σενάριο). Η µεγάλη αυτή πιθανότητα ετήσιας αστοχίας οφείλεται στην αδυναµία του συστήµατος να µεταφέρει τις επιθυ- µητές ποσότητες νερού, κύρια, τον µήνα Αύγουστο (πιθανότητα αστοχίας 70%) και δευτερευόντως τον µήνα Ιούλιο (πιθανότητα αστοχίας 15%). Οι πιθανότητες αστοχίας µειώνονται όταν ο έλεγχος γίνεται στον ταµιευτήρα του Μουζακίου. Η ετήσια πιθανότητα αστοχίας στον τα- µιευτήρα αυτό είναι 58% λόγω της αδυναµίας του ταµιευτήρα να παρέχει τις προβλεπόµενες ποσότητες νερού κατά τους µήνες Αύγουστο (πιθανότητα αστοχίας 52%), Σεπτέµβριο (πιθανότητα αστοχίας 18%) και Ιούλιο (πιθανότητα αστοχίας 15%). Τα παραπάνω αποτελέσµατα δείχνουν ότι ακόµη και αν δεν είναι δυνατή η µεταφορά νερού από τον ταµιευτήρα της Συκιάς, ο ταµιευτήρας του Μουζακίου µπορεί να παρέχει, σε αρκετές περιπτώσεις, την προβλεπόµενη ποσότητα νερού για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και για άρδευση. Ο λόγος είναι ότι ο ταµιευτήρας του Μουζακίου είναι ο µεγαλύτερος σε χωρητικότητα ταµιευτήρας του συστήµατος εκτροπής (Πίνακας 2) και ότι ο ταµιευτήρας αυτός δέχεται σηµαντικές εισροές από την υπερχείλιση του ταµιευτήρα της Πύλης και την φυσική απορροή της λεκάνης του Μουζακίου. Παρόλα αυτά οι πιθανότητες αστοχίας είναι πολύ µεγάλες και για να λειτουργεί το σύστηµα εκτροπής σε ανεκτά ε- πίπεδα αστοχίας πρέπει η ποσότητα νερού που εκτρέπεται από τον ποταµό Αχελώο να µειωθεί δραστικά. Στο δεύτερο σενάριο θεωρήθηκε ότι η µερική εκτροπή του Αχελώου αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς. Τα αποτελέσµατα της προσοµοίωσης έδειξαν ότι η πιθανότητα να µην µεταφερθεί η επιθυµητή ετήσια ποσότητα νερού από τον ταµιευτήρα της Συκιάς, µειώνεται στο δεύτερο αυτό σενάριο, στο 15% λόγω αστοχίας τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο (πιθανότητες αστοχίας 9% και 6%, αντίστοιχα). Επίσης, η πιθανότητα αστοχίας µειώνεται και στο σενάριο αυτό στον ταµιευτήρα του Μουζακίου σε 12% λόγω αστοχίας τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο (πιθανότητες αστοχίας 9% και 3%, αντίστοιχα).

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 265 4.2. Στοχαστική προσοµοίωση του συστήµατος εκτροπής Η στοχαστική προσοµοίωση Monte Carlo για το πρώτο σενάριο και για ετήσια µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον Αχελώο 600 hm 3 έδειξε ότι η πιθανότητα αστοχίας στον ταµιευτήρα της Συκιάς είναι 70%, ενώ αντίθετα, η δυνατότητα του ταµιευτήρα του Μουζακίου να παρέχει την ποσότητα αυτή είναι κατά πολύ αυξηµένη. Τα αποτελέσµατα αυτά συµφωνούν µε τα αποτελέσµατα της προσδιοριστικής προσοµοίωσης που παρουσιάστηκαν προηγουµένως. Πιθανότητα αστοχίας (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Ταµιευτήρας Συκιάς Ταµιευτήρας Μουζακίου 0 400 450 500 550 600 650 Μεταφερόµενη ποσότητα νερού (hm 3 ) Σχήµα 3: Πιθανότητες αστοχίας µεταφοράς νερού µερικής ε- κτροπής Αχελώου στους ταµιευτήρες Συκιάς και Μουζακίου για διάφορα επίπεδα λειτουργίας (πρώτο σενάριο) Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι για να υπάρξει αποδεκτή λειτουργία του συστήµατος εκτροπής θα πρέπει η µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον ταµιευτήρα της Συκιάς να µειωθεί. Για το λόγο αυτό πραγµατοποιήθηκε µια σειρά προσοµοιώσεων για διαφορετικές ποσότητες νερού ανά έτος που εκτρέπονται από τον Αχελώο (Σχήµα 3) αλλά µε τα ίδια µηνιαία ποσοστά εκτροπής όπως και προηγουµένως (Πίνακας 3). Τα αποτελέσµατα των προσοµοιώσεων έδειξαν ότι για να λειτουργεί το σύστηµα εκτροπής σε ανεκτά επίπεδα αστοχίας πρέπει η ποσότητα νερού που εκτρέπεται ετησίως από τον ποταµό Αχελώο να µειωθεί σε λιγότερο από 500 hm 3 (πιθανότητα αστοχίας µικρότερη του 10%) αν προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς είναι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας (Σχήµα 3). Η αστοχία του ταµιευτήρα της Συκιάς εστιάζεται κυρίως στην αδυναµία να µεταφερθούν οι προβλεπόµενες ποσότητες νερού κυρίως τον Αύγουστο και δευτερευόντως τον Ιούλιο και το Σεπτέµβριο. Επίσης, οι προσοµοιώσεις αυτές έδειξαν ότι ο ταµιευτήρας του Μουζακίου µπορεί να παρέχει µε περιορισµένη πιθανότητα αστοχίας την προβλεπόµενη ποσότητα του νερού εκτροπής, ακόµη και αν η ποσότητα αυτή του νερού δεν εκτρέπεται από τον Αχελώο (Σχήµα 3). Η στοχαστική προσοµοίωση για το δεύτερο σενάριο κατά το οποίο προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς είναι η µεταφορά νερού στη Θεσσαλία, έδειξε ότι η πιθανότητα αστοχίας για την ετήσια µεταφορά 600 hm 3 νερού στον ταµιευτήρα της Συκιάς είναι 7% ενώ στον ταµιευτήρα του Μουζακίου είναι περίπου µηδενική (0,3%). 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην εργασία αυτή διερευνήθηκαν δύο σενάρια λειτουργίας του ταµιευτήρα της Συκιάς. Το πρώτο σενάριο θεωρεί ότι προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα είναι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η µεταφορά νερού στη Θεσσαλία είναι δευτερεύουσας σηµασίας. Τα αποτελέσµατα των προσοµοιώσεων για το πρώτο σενάριο έδειξαν ότι η ετήσια µεταφερόµενη ποσότητα νερού από τον ποταµό Αχελώο θα πρέπει να µειωθεί από τα 600 hm 3 σε λιγότερο από 500 hm 3 ώστε να υπάρχει ένα ανεκτό επίπεδο αστοχίας. Το δεύτερο σενάριο θεωρεί ότι προτεραιότητα στη λειτουργία του ταµιευτήρα της Συκιάς είναι η εκτροπή νερού στον ταµιευτήρα του Μουζακίου. Οι προσοµοιώσεις για το σενάριο αυτό έδειξαν ότι η ετήσια προβλεπό- µενη ποσότητα νερού (600 hm 3 ) µπορεί να εκτραπεί µε περιορισµένη πιθανότητα αστοχίας. Και για τα δύο σενάρια λειτουργίας του ταµιευτήρα της Συκιάς, ο ταµιευτήρας του Μουζακίου µπορεί να παρέχει µε µικρή πιθανότητα αστοχίας την προβλεπόµενη ποσότητα που πρέπει να εκτρέπεται ακόµη και στις περιπτώσεις που αυτό δεν είναι δυνατόν. Ο λόγος για αυτό είναι ότι ο ταµιευτήρας του Μουζακίου είναι ο µεγαλύτερος σε ωφέλιµη χωρητικότητα ταµιευτήρας του συστήµατος εκτροπής καθώς και ότι δέχεται σηµαντικές εισροές από τον ταµιευτήρα της Πύλης και τη λεκάνη του Μουζακίου. Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι στην παρούσα ανάλυση η λειτουργία των ταµιευτήρων της Μεσοχώρας και της Συκιάς αποµονώθηκε από τη λειτουργία του συστήµατος των ταµιευτήρων του Αχελώου που βρίσκονται στα κατάντη της Συκιάς. Αυτό έγινε γιατί η παρούσα εργασία εστιάζεται στον έλεγχο της δυνατότητας µερικής εκτροπής του Αχελώου. Μια µελέτη της λειτουργίας του συστήµατος ταµιευτήρων του Αχελώου ενδιαφέρει για την αποτίµηση των επιπτώσεων της κατασκευής των έργων µεταφοράς και αποθήκευσης νερού του Αχελώου προς τη Θεσσαλία στο σύστηµα του ποταµού. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αργύρης A., (2003). Βέλτιστη Αξιοποίηση και ιαχείριση των Έργων Μεταφοράς και Αποθήκευσης Νερού στη Θεσσαλική Πεδιάδα, ιπλωµατική Εργασία, Π.Θ. 2. ΕΥ Ε Αχελώου, (1995). Συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Ε- πιπτώσεων, ΥΠΕΧΩ Ε, Αθήνα.. 3. Λουκάς A., Μυλόπουλος Ν., Μεθυµάκη Ι., Χατζηευαγγέλου Κ., Ψόχιου Β., (2003). ιαχείριση Επιφανειακού Υδατικού υναµικού της Λεκάνης του Πηνειού Ποταµού, Πρακτικά 3 ου Συνεδρίου Α- νάπτυξης της Θεσσαλίας «Επιστηµονικό Συνέδριο για τη ιαχείριση των Υδάτινων Πόρων και την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Θεσσαλία», ΕΘΕΜ, Λάρισα, 12-14 εκεµβρίου.

266 4. Abulohom M.S., Shah S.M.S., Ghumman A.R., (2001). Development of a Rainfall- Runoff Model, its Calibration and Validation, Water Resources Management, 15(1), 49-163. 5. Λουκάς A., Βασιλειάδης Λ., Μπαστρογιάννης Ν., (2003). Υδρολογική Προσοµοίωση Υδατικού Ισοζυγίου Λεκάνης Απορροής Γερ- µασόγειας, Κύπρος, Πρακτικά Ηµερίδας «Μελέτες και Έρευνες Υδατικών Πόρων στον Κυπριακό Χώρο», Λευκωσία, 20 Ιουνίου, σελ. 83-114. 6. Loukas A., Vasiliades L., Domenikiotis C., Dalezios N.R., (2003). Water Balance of Forested Mountainous Watersheds Using Satellite Derived Actual Evapotranspiration, Proceedings of International Υδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική Conference «Remote Sensing 2003», International Society for Optical Engineering (SPIE), Barcelona, 8-12 September (in press). 7. Τσακίρης Γ., (1995). Υδατικοί Πόροι: Ι. Τεχνική Υδρολογία, Εκδόσεις Συµµετρία, Αθήνα. 8. Vandewiele G.L., Win N.L., (1998). Monthly water balance for 55 basins in 10 Countries, Hydrological Sciences Journal, 43(5), 687-699. 9. Quick M.C., (1995). U.B.C. Watershed Model Manual, University of British Columbia Mountain Hydrology Group, Dept. of Civil Engineering, Vancouver, British Columbia. Α. Λουκάς, Αναπλ. Καθηγητής, Πολυτεχνική Σχολή, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Βόλος 38334. Τηλ./Fax: 24210-93242/93253. E-mail: aloukas@uth.gr.

Υδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική 2 N. Mυλόπουλος, Επικ. Καθηγητής, Πολυτεχνική Σχολή, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Βόλος 38334. Τηλ./Fax: 24210-74162. E-mail: nikitas@uth.gr. A. Αργύρης, Πολιτικός Μηχανικός, Μεταπτυχιακός Φοιτητής, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 54124.