Επώνυµο Όνοµα Υπογραφή Δούκας (Ζώτος ή Ζώτογλου) Αδάµ Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Εθνικών Κτηµάτων [1833-1869], Σειρά #001- Πολιτικές Προικοδοτήσεις και προικίσεις-στρατιωτικές και ναυτικές προικοδοτήσεις-εκποιήσεις εθνικών φθαρτών κτηµάτων. Υποσειρά #010-Νοµός Φθιώτιδος και Φωκίδος [1833-1863]. Υποσειρά #001-Επαρχία Φθιώτιδος [1834-1863], Φάκελος #959-Επαρχία Φθιώτιδος, 1837. Ιδιότητα Πολιτικός Τόπος Γέννησης Γιάννενα(;) - Πρέµετή (;) Χρόνος Γέννησης 1790 Τόπος Καταγωγής Ήπειρος Τόπος Θανάτου Εύβοια - Χαλκίδα Χρόνος Θανάτου 1860 Βιογραφικά Στοιχεία Ο Αδάµ Δούκας γεννήθηκε πιθανόν στα Γιάννενα (ή κατά άλλους στην Πρεµετή Ηπείρου) το 1790. Τα διαθέσιµα στοιχεία σχετικά µε τη ζωή του είναι αποσπασµατικά, ανιχνεύονται σπάνια και αφορούν σχεδόν αποκλειστικά την οικογένεια της µητέρας του. Το επώνυµο του πατέρα του, ήταν Ζώτος ή Ζώτογλου. Από τη µεριά της µητέρας του o Αδάµ καταγόταν από οικογένεια επιφανών προκρίτων της Ηπείρου, µέλη της οποίας υπηρέτησαν σε σηµαντικές πολιτικές και στρατιωτικές θέσεις τόσο κατά την Ελληνική Επανάσταση όσο και µετεπαναστατικά. Συγγενής του υπήρξε και ο Κωνσταντίνος Δούκας που υπηρέτησε ακολουθώντας τον Ιωάννη Στράτο στις επιχειρήσεις στη Δυτική Ελλάδα και στο Ναύπλιο το 1827. Ο παππούς του που λεγόταν κι αυτός Κωνσταντίνος Δούκας γεννήθηκε στην Πρεµετή Ηπείρου στα µέσα του 18 ου αιώνα. Σπούδασε στην Ευρώπη, υπήρξε υπάλληλος του Γάλλου προξένου στα Γιάννενα, καθώς και µυστικοσύµβουλος του Αλή πασά, επίτροπός του στα Άγραφα και µετά στο Βεράτι, όπου και πέθανε. Τρεις γιοί του παππού του, Κωνσταντίνου (ο Ευθύµιος, ο Στέφανος και ο Δούκας) απέκτησαν εξίσου σηµαντική µόρφωση καθώς και υπολογίσιµα αξιώµατα. Ο Ευθύµιος γεννήθηκε στην Πρεµετή το 1780 και πέθανε σε ηλικία 68 ετών το 1848. Βρέθηκε στο στενό περιβάλλον του γιού του Αλή πασά, Βελή, τον οποίο υπηρέτησε ως γραµµατέας του. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης παρέµεινε στην Ήπειρο και µε δυσκολία απέφυγε την καρατόµηση από τον Κιουταχή Μεχµέτ Ρεσσήτ το 1824. Ο Στέφανος που γεννήθηκε επίσης στην Πρεµετή, στα τέλη του 18 ου αιώνα, ανέπτυξε εµπορική δραστηριότητα στη Βιέννη. Στη συνέχεια διετέλεσε γραµµατέας του Αλή. Νυµφεύθηκε αδερφή του Αρσάκη και το 1819 µυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Πέθανε την ίδια χρονιά. Σε αντίθεση µε τους άλλους γιούς του Κωνσταντίνου, ο µικρότερος, ο Δούκας, ακολούθησε µια εξαιρετικά περιπετειώδη
πορεία. Από νεαρή ηλικία στάλθηκε στη Ρωσία όπου και ακολούθησε επιτυχή στρατιωτική καριέρα, φτάνοντας µέχρι το βαθµό του ταγµατάρχη του ρωσικού στρατού. Μεταξύ του Δούκα Δούκα και του Αλέξανδρου Υψηλάντη αναπτύχθηκε µια σχέση αµοιβαίας εκτίµησης. Στη Βλαχία, ο Δούκας µυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και επικεφαλής σώµατος εθελοντών ακολούθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Καθώς συµπεριλαµβανόταν στα εξέχοντα στελέχη των στρατιωτικών του δυνάµεων ορίστηκε από τον Υψηλάντη στρατοπεδάρχης στο Ιάσιο στις αρχές του 1821. Ο Δούκας συνέβαλε στην προώθηση της εκεί επανάστασης, ενθάρρυνε και άλλους ώστε να λάβουν µέρος στη Φιλική Εταιρεία και σηµείωσε υπολογίσιµες στρατιωτικές επιτυχίες. Ωστόσο, στην πορεία άρχισε µάλλον να διαφωνεί έντονα µε τους χειρισµούς του Αλέξανδρου Υψηλάντη αναφορικά µε την εξέλιξη του κινήµατος και να καταλαµβάνεται από µια πεσιµιστική διάθεση. Έτσι, φαίνεται πως επανειληµµένα αρνήθηκε να εκτελέσει σηµαντικές διαταγές του αρχηγού του, εντολές που αφορούσαν την τροφοδοσία του στρατού καθώς και κινήσεις στρατηγικής σηµασίας. Το γεγονός αυτό επέφερε δυσµενείς συνέπειες στο εκεί κίνηµα αφήνοντας ανεπανόρθωτα εκτεθειµένο τον Υψηλάντη. Μάλιστα σε µάχη στο Νοτσέτι τον Μάϊο του 1821, ο Δούκας αποσύρθηκε αιφνιδιαστικά για αδιευκρίνιστους λόγους. Στη συνέχεια φαίνεται πως έδωσε ανακριβείς πληροφορίες στον Υψηλάντη, περί συντριπτικής ήττας των εκεί ελληνικών δυνάµεων, είδηση που οδήγησε στην εσπευσµένη διάλυση του στρατοπέδου του Τιργοβιστίου. Ακολούθησε σφοδρή ρήξη µεταξύ των δύο ανδρών και ο Δούκας ζήτησε να λάβει άδεια απουσίας προφασιζόµενος ασθένεια. Εξοργισµένος ο Υψηλάντης, θεώρησε την απουσία του Δούκα στην Τρανσυλβανία ως λιποταξία και ανέθεσε τη διοίκηση του στρατιωτικού σώµατός του στον Αθανάσιο Αργυροκαστρίτη. Κατόπιν ο Δούκας περιπλανήθηκε στην Τρανσυλβανία, διέφυγε στην Αυστρία. Ωστόσο, έλαβε µέρος σε µάχες εναντίον των οθωµανικών δυνάµεων, όπως στην Τσισµάνη. Κατέληξε στη Ρωσία όπου και φυλακίστηκε επί πέντε έτη κατηγορούµενος ως λιποτάκτης. Με την αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στη Ρωσία και την ενθρόνιση του νέου τσάρου, αποφυλακίστηκε και έφτασε στην Ελλάδα. Έλαβε ενεργά µέρος στον ελληνικό Αγώνα, ζήτησε να επανεξεταστεί η υπόθεσή του περί λιποταξίας, αθωώθηκε και του προτάθηκε η θέση του στρατηγού την οποία όµως δεν αποδέχθηκε. Στη συνέχεια υπηρέτησε σε µία σειρά από σηµαντικές θέσεις ως πληρεξούσιος, διοικητής, νοµάρχης και συνταγµατάρχης φάλαγγας. Πέθανε το 1858. Γιός της κόρης του Κωνσταντίνου Δούκα ήταν ο Αδάµ Δούκας, που διατήρησε το επώνυµο της µητέρας του, ενδεχοµένως λόγω της αρχοντικής της καταγωγής. Ο Αδάµ έλαβε σηµαντική µόρφωση και ανέπτυξε δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Στις ενέργειές του, αλλά και γενικότερα, ενισχύθηκε σηµαντικά από τον θείο του από την πλευρά του πατέρα του, Ιωάννη Ζώτο, που διέµενε στη Λειβαδιά. Ο Αδάµ φαίνεται πως υπήρξε µυστικοσύµβουλος του Αλή πασά. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και αποτελούσε ένα από τα πιο σηµαντικά και δραστήρια στελέχη της στην περιοχή της Ανατολικής Ελλάδας. Υπηρέτησε σε µια σειρά από σηµαντικές θέσεις και ασπάστηκε θερµά τις ιδέες του Ιωάννη Κωλέττη, ως οπαδός του γαλλικού κόµµατος. Μετείχε στις εργασίες της Α, της Γ Εθνοσυνέλευσης καθώς και στις εργασίες της Δ Εθνικής Συνέλευσης (Άργος 1829) ως
αντιπρόσωπος Ευρίπου και Καρύστου. Εγκαταστηµένος στη Λειβαδιά, κοντά στο θείο του, εκλέχτηκε αντιπρόσωπος της Θήβας στη Συνέλευση των Σαλώνων και του Αρείου Πάγου το 1821. Το 1822, διορίστηκε αρχιγραµµατέας του Αρείου Πάγου. Το 1825 διετέλεσε Υπουργός του Πολέµου. Εκείνη την περίοδο συνεργάστηκε µε τους ισχυρούς στρατιωτικούς της ανατολικής Στερεάς Βάσσο Μαυροβουνιώτη και Νικόλαο Κριεζιώτη στη συγκρότηση µίας ισχυρής πολιτικής οµάδας που δρούσε αυτόνοµα στο πλαίσιο του Γαλλικού Κόµµατος. Μετά το τέλος της Επανάστασης ορίστηκε διοικητής Φθιώτιδας. Στη θέση αυτή υπηρετούσε το 1837, χρονιά που ενεγράφη στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και του απονεµήθηκε το δίπλωµα µέλους. Σε αυτό ως τόπος παραλαβής σηµειώνεται η Λαµία. Το 1852 διορίστηκε Νοµάρχης Εύβοιας. Κατά τη διάρκεια της οθωνικής περιόδου διετέλεσε τέσσερις φορές γερουσιαστής στο διάστηµα µεταξύ 1850 και 1860. Απεβίωσε στην Εύβοια όπου και διέµενε το 1860, σε ηλικία 70 ετών. Βιβλιογραφία Δρανδάκη Παύλου, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ. Θ, Αθήνα 1950-1980, σ. 509. Γαζή Γεωργίου (γραµµατικού του Καραϊσκάκη), Λεξικόν της Επαναστάσεως και άλλα έργα, (ιστορικές σηµειώσεις εις το λεξικόν Ν. Πατσέλη, εκδοτική επιµέλεια Λ. Βρανούση), Ιωάννινα 1971, σ. 14. Παγκόσµιο Βιογραφικό Λεξικό, Ελληνική Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, τόµος 2 ος, Αθήνα 1983, σσ. 302-303. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, Αθήνα, Έκδοσις της Εγκυκλοπαιδικής Επιθεωρήσεως Ήλιος, τ. Η, σ. 311. Στασινόπουλος Χρήστος, Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, τόµος 3 ος, Αθήνα 1972, σσ. 521-523. Ιστορικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη, Συλλογή Βλαχογιάννη, Δίπλωµα του Αδάµ Δούκα. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Α Βουλευτική Περίοδος (1822-1823): Πρακτικά του Βουλευτικού και Προβουλεύµατα. Έγγραφα των Τοπικών Συνελεύσεων. Δηµόσια έγγραφα των ετών 1821-1823, τόµος 1 ος, Αθήνα 1857 (Eπανέκδοση 1971), Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ. 496,497. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Β Βουλευτική Περίοδος (1823-1824): Πρακτικά του Βουλευτικού και Προβουλεύµατα, τόµος 3 ος, Αθήνα, 1862 (επανέκδοση 1972), Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ. 19,34,39-41,431. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Εθνικές Συνελεύσεις: Δ εν Άργει Εθνική Συνέλευση 1828-1829, τόµος 4 ος, Αθήνα 1973, Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ. 71,75,77, 81,150, 157,161,166,169,173-178, 184-189,195,198,520. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Γ Βουλευτική Περίοδος (1824-1826):Πρακτικά του Βουλευτικού Σώµατος, τόµος 7 ος, Αθήνα 1973, Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ. 257, 347,397. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Γ Βουλευτική Περίοδος (1824-1826): Προβουλεύµατα και λοιπά
εξερχόµενα έγγραφα του Βουλευτικού Σώµατος, τόµος 8 ος, Αθήνα 1974, Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ. 334, 381-382,374. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Λυτά έγγραφα Α & Β Βουλευτικής Περιόδου (1822-1824): Πελοποννησιακή Γερουσία, Γερουσία Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, Άρειος Πάγος & Βουλευτικό Σώµα, τόµος 9 ος, Αθήνα 1976, Βιβλιοθήκη Βουλής, σσ.59,66,67,71,72. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Λυτά έγγραφα Β & Γ Βουλευτικής Περιόδου (1824-1826): Έγγραφα, 1824-1826. Αναφορές προς το Υπουργείο Πολέµου, Ιανουάριος- Μάιος 1825, τόµος 19 ος, Αθήνα 2001, Βιβλιοθήκη Βουλής, σ. 8. Γερουσίας (1843-1862), Διορισµός του ως γερουσιαστή [Συνεδρίαση 16-8-1845], σσ. 563-564. Γερουσίας (1843-1862), Κατάθεση και οµιλία του επί τροπολογίας του στο νοµοσχέδιο «περί τροποποιήσεως του άρθρου 2 του περί τύπου νόµου, [Συνεδρίαση 7-6-1850], σσ. 265-272. Γερουσίας (1843-1862), Διορισµός του στη θέση του Νοµάρχη Εύβοιας, αναγγελία Διορισµός του ως γερουσιαστή [Συνεδρίαση 28-4-1852], σ. 484. «περί εκτυπώσεως σφραγιστού χάρτου µη φέροντος το υδάτινον σηµείον, [Συνεδρίαση 9-4-1855], σ. 187. «περί προσδιορισµού του εγγείου φόρου και του δικαιώµατος της επικαρπίας δια το έτος 1855, [Συνεδρίαση 2/3-5-1855], σσ. 314-317, 333-334. Γερουσίας (1843-1862), Εκλογή του ως µέλους επιτροπής για τη διαβίβαση της απάντησης στο βασιλικό λόγο, [Συνεδρίαση 26-11-1857], σ. 38. Γερουσίας (1843-1862), Εκλογή του ως Γραµµατέα της Γερουσίας της Α Συνόδου της ΣΤ βουλευτικής περιόδου, [Συνεδρίαση 16-11-1859], σ. 4. Γερουσίας (1843-1862), Εκλογή του ως Γραµµατέα της Γερουσίας, [Συνεδρίαση ΚΖ /18-12-1859], σ. 463. Γερουσίας (1843-1862), Οµιλία του επί του σχεδίου της απάντησης στο βασιλικό λόγο, [Συνεδρίαση 21/22/23-12- 1859], σσ. 10-105. περί εκτάκτου πιστώσεως δρχ. 30.000 δια την προίκαν της Καλλιόπης θυγατρός του αειµνήστου Γ. Κουντουριώτου,
Συντάκτρια: [Συνεδρίαση 22-2-1860], σσ. 296-304. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Εθνικών Κτηµάτων [1833-1869], Σειρά #001-Πολιτικές Προικοδοτήσεις και προικίσεις-στρατιωτικές και ναυτικές προικοδοτήσεις- Εκποιήσεις εθνικών φθαρτών κτηµάτων. Υποσειρά #010- Νοµός Φθιώτιδος και Φωκίδος [1833-1863]. Υποσειρά #001- Επαρχία Φθιώτιδος [1834-1863], Φάκελος #959-Επαρχία Φθιώτιδος, 1837. Σοφία Μπελόκα