Έργο: «Ανάπτυξη του τουρισμού και διαχείριση επισκεπτών στην προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης» Ανάδοχος έργου Σύμπραξη: «Δ. Τσιάρας - Δ. Παλάσκας» Παραδοτέο 8 Προεκτίμηση του αναμενόμενου πλήθους επισκεπτών ανά κατηγορία Υπεύθυνος σύνταξης: Δρ. Δημήτρης Παλάσκας Δασολόγος Περιβαλ/γος Φεβρουάριος, 2014
Φορέας ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας Έργο: «Ανάπτυξη του τουρισμού και διαχείριση επισκεπτών στην προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης» Ανάδοχος έργου: Σύμπραξη «Δ. Τσιάρας - Δ. Παλάσκας» Παραδοτέο 8: Προεκτίµηση του αναµενόµενου πλήθους επισκεπτών ανά κατηγορία Αρχείο: DELIVERABLE_8_PALASKAS_v5.doc ΕΚ ΟΣΗ/ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ: 5.0 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 19-2-2014 Ιστοσελίδα έργου: www.fd-nestosvistonis.gr/ecotourism Προτεινόµενη βιβλιογραφική αναφορά: Παλάσκας,., 2014. Προεκτίµηση του αναµενόµενου πλήθους επισκεπτών ανά κατηγορία. Παραδοτέο 8 του Έργου: «Ανάπτυξη του τουρισµού και διαχείριση επισκεπτών στην προστατευόµενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης». Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2014. Φορέας ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας. Αυτοτελής έκδοση, σελ. 41
Παραδοτέο 8: Προεκτίµηση του αναµενόµενου πλήθους επισκεπτών ανά κατηγορία Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ (ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ) ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ... 2 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ... 9 4. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΛΗΘΟΥΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ... 13 4.1 Στοιχεία βάσης αναφοράς... 13 4.2 Οικολογικός φυσιολατρικός τουρισμός... 20 4.3 Σχολικός τουρισμός περιβαλλοντική εκπαίδευση... 24 4.4 Πολιτισμικός τουρισμός... 26 4.5 Λοιπές μορφές τουρισμού και δραστηριοτήτων... 27 5. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ / ΕΠΙΚΑΡΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ... 29 5. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 31 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1: Πληθυσμιακή και εδαφική βαρύτητα του ΕΠΑΜΑΘ στην Περιφέρεια ΑΜΘ... 4 Πίνακας 2: Ταξινόμηση επισκεπτών κατά τόπο προέλευσης, μέσο μετάβασης, είδος καταλύματος και μεθοδολογία εκτίμησης του αριθμού των επισκεπτών... 5 Πίνακας 3: Στατιστικές τουρισμού (πηγές δευτερογενών πληροφοριών) και σχετικών με τον τουρισμό μεγεθών... 7 Πίνακας 4: Εκτιμήσεις επισκεψιμότητας ΕΠΑΜΑΘ για την περίοδο αναφοράς 2011-2012... 18 Πίνακας 5: Προβλέψεις πλήθους ενήλικων επισκεπτών στα 2 ΚΠ για την τριετία 2014-2016... 21 Πίνακας 6: Πρόβλεψη του αριθμού των (ενήλικων) επισκεπτών στα 2 ΚΠ μετά από εμπειρικές προσαρμογές και διορθώσεις... 22 Πίνακας 7: Προεκτίμηση πλήθους επισκεπτών (οικοτουριστών) ανά επιμέρους κατηγορία δραστηριοτήτων αναψυχής... 24 Πίνακας 8: Πρόβλεψη του σχολικού τουρισμού στο ΕΠΑΜΑΘ... 26 Πίνακας 9: Τελικές προβλέψεις πλήθους επισκεπτών για τον σχολικό τουρισμό - περιβαλ. εκπαίδευση... 26 Πίνακας 10: Προβλέψεις επισκεψιμότητας στο Αρχαιολ. Μουσείο Αβδήρων... 27 Πίνακας 11: Προβλέψεις πλήθους επισκεπτών για τις λοιπές μορφές δραστηριοτήτων αναψυχής.. 28 Πίνακας 12: Υπόδειγμα αναθεώρησης της προεκτίμησης του πλήθους επισκεπτών... 30
Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1: Δευτερογενή δεδομένα (στατιστικές) και δυνατότητα εκτίμησης επισκεπτών... 8 Σχήμα 2: Παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης τουριστικού προϊόντος, που επιδρούν στον αναμενόμενο αριθμό επισκεπτών... 11 Σχήμα 3: Επιβατική κίνηση στο αεροδρόμιο Μ.Αλέξανδρος. Η εκτίμηση των αλλοδαπών επιβατών βασίζεται στη μεταβολή της περιόδου Ιαν.-Οκτ.2013... 15 Σχήμα 4: Επιβατική κίνηση στο λιμάνι της Κεραμωτής (τριμηνιαία στοιχεία περιόδου 2008-2013Α). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ... 16 Σχήμα 5: Επιβατική κίνηση στο λιμάνι της Κεραμωτής (ετήσια στοιχεία 2001-2012). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 17 Σχήμα 8: Διαχρονική εξέλιξη του σχολικού τουρισμού στα 2 ΚΠΕ του ΕΠΑΜΑΘ... 25 Σχήμα 9: Αριθμός επισκεπτών στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων... 27
Προεκτίµηση του αναµενόµενου πλήθους επισκεπτών ανά κατηγορία (Παραδοτέο 8) ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η προεκτίµηση ή αλλιώς πρόβλεψη του πλήθους των επισκεπτών στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης ανά επιµέρους κατηγορία τουρισµού και δραστηριοτήτων αναψυχής, στις οποίες αυτοί συµµετέχουν, αποτελεί µια ιδιαίτερα σύνθετη διαδικασία και περιλαµβάνει τόσο εµπειρικές εκτιµήσεις, όσο και τη χρήση µοντέλων πρόβλεψης. Τα τελευταία βασίζονται σε χρονοσειρές ιστορικών παρατηρήσεων για τα προεκτιµώµενα µεγέθη, ενώ πολύ συχνά στα µοντέλα πρόβλεψης υπεισέρχεται και η επίδραση άλλων παραγόντων, οι οποίοι εκφράζονται µέσω µακρο-οικονοµικών ή άλλων στατιστικών δεικτών. Σε επίπεδο τριών Νοµών, στους οποίους εκτείνεται το Εθνικό Πάρκο (Καβάλας, Ξάνθης, Κοµοτηνής) και µε βάση τα στατιστικά αφίξεων του 2011, το µοντέλο πρόβλεψης έδειξε µείωση κατά 11,4% για το έτος 2012, και στη συνέχεια σωρευτική αύξηση 15% περίπου µέχρι το 2016, τάση η οποία για το έτος 2012 επιβεβαιώθηκε, σύµφωνα µε τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας (µείωση αφίξεων κατά 16%). Ανάλογη πορεία αναµένεται και για το συνολικό αριθµό των επισκεπτών, συµπεριλαµβανοµένων των ηµερήσιων επισκεπτών και όσων διαµένουν σε ιδιωτικά καταλύµατα, οι οποίοι για την περίοδο αναφοράς 2011-2012 εκτιµήθηκαν σε 623.792 µοναδικούς επισκέπτες (συµπεριλαµβανοµένων των ηµερήσιων επισκεπτών, των διερχοµένων επισκεπτών προς και από τη Θάσο, καθώς επίσης και όσων διαµένουν σε ιδιωτικά καταλύµατα). Εξαιρουµένων των διερχόµενων επισκεπτών της Θάσου, η εκτίµηση αυτή φθάνει τους 80.840 µοναδικούς επισκέπτες, εκ των οποίων οι 25.263 διανυκτερεύουν ένα τουλάχιστον βράδυ σε συλλογικά καταλύµατα της περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ, και σε γενικές γραµµές αντιπροσωπεύουν τον θαλάσσιο τουρισµό στην περιοχή. Όσον αφορά τις εκτιµήσεις επισκεπτών ανά κατηγορία τουρισµού προκύπτει ότι κατά την επόµενη τριετία αναµένεται σηµαντική αύξηση της επισκεψιµότητας, υπό την επίδραση και του παρόντος έργου. Ειδικότερα για τον οικοτουρισµό, προβλέπεται διπλασιασµός σχεδόν των επισκεπτών µέχρι το 2016 (εκτίµηση για 12.150 επισκέπτες), εκ των οποίων οι 1.850 αναµένεται να επισκεφθούν τα 2 Κέντρα Πληροφόρησης του Φ. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν παραδοτέο επιχειρείται η προεκτίµηση του πλήθους των επισκεπτών, που αναµένεται να επισκεφθούν την προστατευόµενη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, κατά την προσεχή τριετία (2014-2016), ανά κατηγορία δραστηριοτήτων αναψυχής. Με τον όρο «επισκέπτης» του Πάρκου νοείται κάθε άτοµο ξεχωριστά, το οποίο συµµετέχει έστω και µία φορά στις δραστηριότητες αναψυχής, που αναφέρονται στη συνέχεια, ανεξαρτήτως εάν διανυκτερεύει στην περιοχή ή εάν πραγµατοποιεί ηµερήσια επίσκεψη. Με την έννοια αυτή περιλαµβάνονται και κάτοικοι της ίδιας της περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ, εφ όσον συµµετέχουν στις δραστηριότητες αναψυχής, ενώ επισκέπτες που συµµετέχουν σε διαφορετικές δραστηριότητες αναψυχής ή στην ίδια, αλλά περισσότερες από µία φορές εντός του έτους, θα καταγράφονται ως διαφορετικοί επισκέπτες. Οι δραστηριότητες αναψυχής οι οποίες αναπτύσσονται ή σχεδιάζεται να αναπτυχθούν εντός του Εθνικού Πάρκου είναι οι παρακάτω (βλ. Παραδοτέο 5): α) Οικολογικός φυσιολατρικός τουρισµός: οι επισκέπτες της κατηγορίας αυτής καταγράφονται, κατά κανόνα, στα 2 Κέντρα Πληροφόρησης του Φορέα =1=
ιαχείρισης, αν και σηµαντικός αριθµός επισκεπτών δύναται να συµµετέχει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες χωρίς να πραγµατοποιεί επίσκεψη στα εν λόγω ΚΠ (π.χ. συµµετοχή σε δραστηριότητες µεµονωµένα, ή µε αγορά υπηρεσιών από οργανωµένα τουριστικά γραφεία). Ειδικότερα, περιλαµβάνονται οι παρακάτω κατηγορίες αναψυχής: Οικοτουριστικές περιηγήσεις (µε ξενάγηση) Πεζοπορία (για απόλαυση τη φύσης) Ποδηλασία ( ««) ιαδροµές µε πλωτά µέσα ( ««) Παρατήρηση άγριας ζωής / birdwatching β) Σχολικός τουρισµός περιβαλλοντική εκπαίδευση: οι δραστηριότητες αναψυχής της κατηγορίας αυτής περιλαµβάνουν κυρίως µαθητές (µαζί µε τους εκπαιδευτικούς / συνοδούς τους), καθώς επίσης και ενήλικες, οι οποίοι συµµετέχουν σε προγράµµατα Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι επισκέπτες της κατηγορίας αυτής καταγράφονται ικανοποιητικά µέσα από τα 2 ΚΠ του Φ (µαθητές επισκέπτες), καθώς επίσης και από τα 2 ΚΠΕ της περιοχής γ) Πολιτισµικός τουρισµός: εδώ περιλαµβάνονται επισκέπτες, των οποίων ο κύριος σκοπός είναι η επίσκεψη αρχαιολογικών χώρων, θρησκευτικών µνηµείων, καθώς επίσης και η συµµετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Οι επισκέπτες της κατηγορίας αυτής καταγράφονται µόνο µέσα από στοιχεία επισκεψιµότητας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων, αφού για επισκέπτες άλλων µνηµείων (π.χ. στην Ιερά Μονή Αγ.Νικολάου Βιστωνίδας) δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία δ) Αθλητικός τουρισµός: οι επισκέπτες της κατηγορίας αυτή συµµετέχουν σε δραστηριότητες µε κύριο σκοπό την άθληση, και περιλαµβάνουν παρόµοιες δραστηριότητες µε εκείνες του οικολογικού τουρισµού (π.χ. ποδηλασία, κανόεκαγιάκ, kite-surfing, beach volley, ιππασία κ.ά.). ε) Αγροτουρισµός: οι επισκέπτες της κατηγορίας αυτής έχουν ως κύρια δραστηριότητα αναψυχής την επίσκεψη σε αγροτουριστικές µονάδες, και ειδικότερα, όσον αφορά την περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, σε κατάλληλα οργανωµένα οινοποιεία στ) Αλιευτικός κυνηγετικός τουρισµός: πρόκειται για επισκέπτες που επισκέπτονται την περιοχή για ερασιτεχνικό ψάρεµα ή για κυνήγι (στις επιτρεπόµενες περιοχές). Η κατηγορία αυτή περιλήφθηκε στην παρούσα ανάλυση, αξιοποιώντας τα σχετικά ευρήµατα της έρευνας επαγγελµατιών Αναλυτικότερη παρουσίαση των επιµέρους µορφών τουρισµού και των δραστηριοτήτων αναψυχής που συνδέονται µε αυτές γίνεται και στα Παραδοτέα 5 και 12. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ (ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ) ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ Σύµφωνα µε την οικονοµική επιστήµη, για την πρόβλεψη της ζήτησης χρησιµοποιούνται ποιοτικές και ποσοτικές µέθοδοι. Στις ποιοτικές µεθόδους / τεχνικές περιλαµβάνονται εκείνες που βασίζονται σε υποκειµενικές εκτιµήσεις και γνώµες, όπως η έρευνα αγοράς, η µέθοδος Delphi, η «ιστορική αναλογία», η µέθοδος Grass Roots και τα «συµβούλια στελεχών». Στις ποσοτικές µέθοδοι χρησιµοποιούνται τεχνικές ανάλυσης χρονοσειρών =2=
(απλός ή σταθµισµένος κινητός µέσος όρος, εκθετική εξοµάλυνση, παλινδρόµηση, χρονοσειρές Shinskin κ.ά), αιτιακές µέθοδοι (εντοπισµός παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση, όπως πολυµεταβλητή ανάλυση, οικονοµετρικά µοντέλα κ.λπ) και τεχνικές προσοµοίωσης. Για την προεκτίµηση του πλήθους των επισκεπτών στις προαναφερθείσες δραστηριότητες αναψυχής χρησιµοποιήθηκαν τα υφιστάµενα στοιχεία (χρονοσειρές) σχετικά µε την επισκεψιµότητα / κίνηση επισκεπτών σε διάφορα σηµεία του ΕΠΑΜΑΘ, σε συνδυασµό µε τις γενικότερες τουριστικές τάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Για τις εν λόγω προβλέψεις χρησιµοποιήθηκαν, επίσης: Μακρο-οικονοµικά δεδοµένα, για τα οποία υπάρχουν επίσηµες προβλέψεις, στα πλαίσια του προγράµµατος προσαρµογής της ελληνικής οικονοµίας (π.χ. προβλέψεις σχετικά µε το ρυθµό ανάπτυξης, πληθωρισµός κ.λπ) Εµπειρικές εκτιµήσεις, που βασίζονται σε µεταβολές παραγόντων που επιδρούν στην τουριστική προσφορά και ζήτηση Στην παρούσα ανάλυση δεν χρησιµοποιήθηκαν µέθοδοι έρευνας αγοράς (marketing), πέραν των πληροφοριών που µπορούν να εξαχθούν από τις δύο πρωτογενείς έρευνες (επισκεπτών και επαγγελµατιών), που έγιναν στα πλαίσια του παρόντος έργου, αφού οι εν λόγω τεχνικές χρησιµοποιούνται κυρίως για τη διερεύνηση της αποδοχής από την πλευρά της ζήτησης νέων προϊόντων / υπηρεσιών, έχουν κυρίως- βραχυπρόθεσµο ορίζοντα, και δεν λαµβάνουν υπ όψιν άλλες συσχετιζόµενες µεταβλητές, που πιθανόν ο ερευνητής να έχει στη διάθεσή του. α) Η «βαρύτητα» της προστατευόµενης περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ στην ευρύτερη περιοχή Το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (ΕΠΑΜΑΘ) απλώνεται σε µια εκτεταµένη περιοχή 930 km 2, η οποία καλύπτει ένα µέρος (13,6%) των τριών (3) Νοµών (Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης), ιδίως της πεδινής και παραλιακής ζώνης αυτών. Η βαρύτητα (εκφραζόµενη µε το ποσοστό συµµετοχής) του ΕΠΑΜΑΘ τόσο στους ανωτέρω τρεις Νοµούς, όσο και στο επίπεδο της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (ΑΜΘ), δεν ταυτίζεται µε τη βαρύτητα της εν λόγω εδαφικής περιοχής, από άποψη πληθυσµού. Με την παραδοχή ότι από πληθυσµιακής άποψης, το ΕΠΑΜΑΘ επιδρά και σε µια ζώνη 5 χλµ πέραν των καθορισµένων ορίων του περιλαµβάνοντας µε τον τρόπο αυτό οπωσδήποτε και τους οικισµούς εντός της εσωτερικής περιµέτρου του 1, όπως π.χ. τη Χρυσούπολη η βαρύτητα του ΕΠΑΜΑΘ στους 3 Νοµούς και στο σύνολο της Περιφέρειας ΑΜΘ κυµαίνεται από 16,5 % µέχρι 22,1%, σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία της απογραφής του 2011 (Πίν. 1). Το γεγονός ότι η πληθυσµιακή βαρύτητα του ΕΠ είναι µεγαλύτερη της εδαφικής, παρ όλο που δεν περιλαµβάνονται στην άµεση ζώνη επιρροής του οι τρεις πρωτεύουσες των Νοµών, ερµηνεύεται, πιθανότατα, από το ότι η ορεινή ζώνη (προς τα σύνορα) των εν λόγω Νοµών αυτών είναι σηµαντικά πιο αραιοκατοικηµένη από την παραλιακή και πεδινή ζώνη που καλύπτει το ΕΠ, αντισταθµίζοντας την απουσία του αστικού πληθυσµού. Η σύγκριση της βαρύτητας από εδαφικής και πληθυσµιακής άποψης του ΕΠΑΜΑΘ στο επίπεδο των οικείων τριών Νοµών Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης (επίπεδο NUTS-3), αλλά και στο σύνολο της Περιφέρειας ΑΜΘ (NUTS-2), της Βόρειας Ελλάδας (NUTS-1) και της χώρας, αποτελεί καταρχάς τη βάση τόσο για τη συσχέτιση των γενικότερων τάσεων των σχετικών µε τον τουρισµό µεγεθών µε την ειδικότερη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, όσο και για τη διερεύνηση των τυχόν αλληλεπιδράσεων που λαµβάνουν χώρα, καθώς και των ισορροπιών που διαµορφώνονται σε ενδοπεριφερειακό, κυρίως, επίπεδο. 1 Υπενθυμίζεται ότι οι οικισμοί εντός της εξωτερικής περιμέτρου του ΕΠΑΜΑΘ δεν περιλαμβάνονται στην προστατευόμενη περιοχή =3=
Πίνακας 1: Πληθυσµιακή και εδαφική βαρύτητα του ΕΠΑΜΑΘ στην Περιφέρεια ΑΜΘ α/α Γεωγραφικό επίπεδο Έκταση (km 2 ) Πληθυσµός (µόνιµος 2011) % έκτασης % πληθυσµού 1 Ν. Καβάλας 2.117,1 138.687 11,8 16,5 2 Ν. Ξάνθης 1.794,6 111.222 17,5 22,1 3 Ν. Ροδόπης 2.546,0 112.039 12,6 17,6 4 Σύνολο 6.457,7 361.948 13,6 18,5 5 Περιφέρεια ΑΜΘ 14.167,9 608.182 6,2 11,0 6 Εθνικό Πάρκο ΑΜΘ 882,2 67.134 100,0 100,0 Η µελέτη των εν λόγω τάσεων και αλληλεπιδράσεων, σε συνδυασµό µε άλλα στοιχεία (π.χ τάσεις στις προ-κρατήσεις τουριστικών πακέτων για την επόµενη σεζόν, νέοι οδικοί άξονες, ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας, συµπεριφορά ανταγωνιστών κ.ά) είναι δυνατόν να τεκµηριώσουν, κατά το µέτρο του δυνατού, τις ζητούµενες στο παρόν παραδοτέο- προβλέψεις για το πλήθος των επισκεπτών στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ κατά την προσεχή τριετία (2014-2016). Αναφέρεται εδώ, δε, «κατά το µέτρο του δυνατού», διότι όπως είναι φανερό, αλλά και όπως έχει αποδειχθεί, τέτοιου είδους προβλέψεις είναι ιδιαίτερα επισφαλείς σε βάθος τριετίας, όταν ακόµα και µέσα στην ίδια χρονιά που διανύουµε (έτος 2013), δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για το τελικό «κλείσιµο» βασικών τουριστικών δεικτών, όπως οι διεθνείς αφίξεις και οι τουριστικές εισπράξεις. Σηµειώνεται, εξάλλου, ότι ενώ οι προβλέψεις συνήθως αφορούν σε µελλοντική, από την παρούσα, περίοδο, εν τούτοις, σε ορισµένα στατιστικά στοιχεία, οι προβλέψεις µπορεί να αφορούν στην υφιστάµενη κατάσταση, ή ακόµα και στο αµέσως προηγούµενο έτος! Έτσι, για παράδειγµα, τα τελευταία διαθέσιµα επίσηµα στατιστικά στοιχεία για τις αφίξεις και διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύµατα και campings (σε επίπεδο Νοµού) είναι εκείνα του έτους 2011. Τα µεγέθη του πληθυσµού που περιλαµβάνονται διαδοχικά στα 3 γεωγραφικά επίπεδα του παραπάνω Πίνακα (περιοχή ΕΠΑΜΑΘ, σύνολο 3 Νοµών και Περιφέρεια ΑΜΘ) υποδηλώνουν ένα µεγάλο µέρος του δυναµικού των ηµεδαπών επισκεπτών του Πάρκου. Σύµφωνα µε το µοντέλο της µεθόδου Κόστους Ταξιδίου (Travel Cost Model), γίνεται η παραδοχή ότι ο αριθµός επισκεπτών µιας περιοχής συσχετίζεται µε την απόσταση της µόνιµης κατοικίας αυτών από την υπόψη περιοχή η, ακριβέστερα, συσχετίζεται µε το κόστος ταξιδίου του επισκέπτη στην υπόψη περιοχή. Έτσι, οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιοχής έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα να συµµετάσχουν σε δραστηριότητες αναψυχής εντός του Πάρκου (π.χ. πεζοπορία, απόλαυση της φύσης), αν και συχνά παρουσιάζεται η τάση υποτίµησης τέτοιου είδους δραστηριοτήτων, ιδίως από το µη αστικό πληθυσµό της περιοχής. β) ιαθεσιµότητα στατιστικών στοιχείων στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ Η Στατιστική Υπηρεσία µέχρι και το έτος 2009 έχει δηµοσιεύσει τρεις βασικούς δείκτες (αφίξεις, διανυκτερεύσεις, πληρότητα) σε επίπεδο δηµοτικού διαµερίσµατος 2, µόνο όµως για περιπτώσεις που δεν τίθεται περιορισµός λόγω στατιστικού απορρήτου. Έτσι, σε επίπεδο περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ, δηµοσιευµένα στοιχεία υπάρχουν µόνο για το.. (=Τοπική Κοινότητα) Κεραµωτής του ήµου Νέστου, όπου, εν τούτοις, συγκεντρώνεται σηµαντικό µέρος (43,4%) του συνολικού δυναµικού (από άποψη ξενοδοχειακών κλινών) των καταλυµάτων της µελετώµενης περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ. Σηµειώνεται ότι για τους Νοµούς Ξάνθης και Ροδόπης έχουν δηµοσιευθεί στατιστικά στοιχεία µόνο για τα 2 Όπως έχει αναφερθεί στο Παραδ. 1, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αφίξεων και διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχεία και τα campings είναι εκείνα του 2011 =4=
αντίστοιχα.. Ξάνθης και Κοµοτηνής (περιλαµβάνοντας δηλ. τις πρωτεύουσες των Νοµών), τα οποία καλύπτουν όµως το µεγαλύτερο µέρος του δυναµικού των ξενοδοχειακών καταλυµάτων των δύο Νοµών. Εξαίρεση αποτελεί το.. Φαναρίου του Ν. Ξάνθης, για το οποίο και µόνο για το έτος 2007 δηµοσιεύθηκαν στοιχεία αφίξεων και διανυκτερεύσεων (Κεραµωτή και Φανάρι καλύπτον το 62% του συνολικού δυναµικού σε ξενοδοχειακές κλίνες του ΕΠ). Η γεωγραφική εξειδίκευση στατιστικών του τουρισµού στο επίπεδο της προστατευόµενης περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ είναι δυνατόν να γίνει είτε µε πρωτογενή έρευνα (αποτυπώνοντας µάλιστα την πραγµατικά υφιστάµενη κατάσταση, καθώς επίσης και τις βραχυπρόθεσµες προσδοκίες των επισκεπτών και επιχειρήσεων), είτε µε απόκτηση αναλυτικότερων στοιχείων από την ίδια την ΕΛ.ΣΤΑΤ, τα οποία όµως πιθανότατα- συνεχίζουν να υπόκεινται σε «χρονοκαθυστέρηση» δηµοσίευσης, λόγω της µεθοδολογίας συλλογής και επεξεργασίας που χρησιµοποιείται. Όµως, ακόµα και σε αυτή την περίπτωση, η διερεύνηση του κατά πόσο οι γενικότερες τάσεις των δεικτών του τουρισµού επαληθεύονται στην ειδικότερη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού θα παρέχει τη δυνατότητα στον Φορέα ιαχείρισης να παρακολουθεί και να συσχετίζει τα επίσηµα κατά καιρούς δηµοσιευµένα στοιχεία, µε στοιχεία επισκεψιµότητας σε υποδοµές που ελέγχονται από τον ίδιο τον Φορέα, όπως τα δύο Κέντρα Πληροφόρησης στην Κεραµωτή και το Πόρτο Λάγος, προβαίνοντας, παράλληλα, και σε επικαιροποίηση των προβλέψεων για τα επόµενα έτη. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι οι επίσηµες στατιστικές καταµετρούν µόνο ένα µέρος των επισκεπτών σε µια ορισµένη γεωγραφική περιοχή και εν προκειµένω στην προστατευόµενη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ. Σύµφωνα µε τους ορισµούς των στατιστικών του τουρισµού, οι επισκέπτες 3 διακρίνονται σε τουρίστες και ηµερήσιους επισκέπτες, ανάλογα µε το εάν πραγµατοποιείται διανυκτέρευση σε έναν τόπο ή όχι. Η διανυκτέρευση µπορεί να λαµβάνει χώρα είτε σε συλλογικά (ξενοδοχεία, κατασκηνώσεις, ενοικιαζόµενα δωµάτια, πανσιόν κ.λπ), είτε σε ιδιωτικά τουριστικά καταλύµατα (ιδιωτικές κατοικίες, εξοχικές κατοικίες, κατοικίες φίλων και συγγενών κ.λπ). Στον παρακάτω Πίνακα 2 παρουσιάζονται συνοπτικά οι παραπάνω διακρίσεις, καθώς επίσης και οι πιθανοί τρόποι προσέγγισης του όγκου των επισκεπτών για κάθε επιµέρους κατηγορία. Πίνακας 2: Ταξινόµηση επισκεπτών κατά τόπο προέλευσης, µέσο µετάβασης, είδος καταλύµατος και µεθοδολογία εκτίµησης του αριθµού των επισκεπτών α/α Κατηγορία επισκεπτών / ταξιδιωτών Τόπος προέλευσης επισκεπτών Κύριο µέσο µετάβασης Κύρια καταλύµατα διαµονής Εκτίµηση αριθµού επισκεπτών 1.1 1.2 1.3 Ηµερήσιοι επισκέπτες Κάτοικοι περιοχής Λοιποί ηµεδαποί Αλλοδαποί Κάτοικοι 2.1 Επισκέπτες µε περιοχής διανυκτέρευση 2.2 (τουρίστες) Λοιποί ηµεδαποί αυτοκίνητο, ποδήλατο, πεζή, (λεωφορείο) αυτοκίνητο, λεωφορείο, τρένο, (πλοίο) Αυτοκίνητο, (λεωφορείο, τρένο) Αυτοκίνητο, λεωφορείο Αυτοκίνητο, λεωφορείο, τρένο, - Ιδιωτικά καταλύµατα, (campings) Ξενοδοχεία, ενοικιαζόµενα Πρωτογενής έρευνα (ερωτ/γιο) Πρωτογενής έρευνα, ΤΡΑΙΝΟΣΕ Πρωτογενής έρευνα, αριθµός διελεύσεων από συνοριακούς σταθµούς Πρωτογενής έρευνα, Έρευνα διακοπών Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ (κίνηση στα 3 Οι «επισκέπτες» διακρίνονται από τους «ταξιδιώτες» ανάλογα με τον σκοπό του ταξιδιού, ο οποίος δεν θα πρέπει να σχετίζεται με αμειβόμενη εργασία (κατά παραδοχή μόνο ένας μπορεί να είναι ο κύριος σκοπός ενός ταξιδιού) =5=
α/α 2.3 3 Κατηγορία επισκεπτών / ταξιδιωτών ιερχόµενοι επισκέπτες Τόπος προέλευσης επισκεπτών Αλλοδαποί Κύριο µέσο µετάβασης αεροπλάνο, πλοίο Αυτοκίνητο, λεωφορείο, αεροπλάνο (τρένο, πλοίο) - Πλοίο, αεροπλάνο, αυτοκίνητο Κύρια καταλύµατα διαµονής δωµάτια, campings, (ιδιωτικά καταλύµατα) Ξενοδοχεία, ενοικιαζόµενα δωµάτια, campings, (ιδιωτικά καταλύµατα) Εκτίµηση αριθµού επισκεπτών συλλογικά καταλύµατα), πρωτογενής έρευνα, επιβατική κίνηση αεροδροµίου Μ.Αλέξανδρος και λιµανιού Κεραµωτής, Έρευνα διακοπών - Επιβατική κίνηση αεροδροµίου / λιµανιού, πρωτογενής έρευνα Ως «κάτοικοι περιοχής» νοούνται οι διαµένοντες µόνιµα σε κύρια κατοικία εντός του ίδιου ήµου Στον εν λόγω πίνακα και ειδικά για την περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, όπου βρίσκεται το αεροδρόµιο «Μέγας Αλέξανδρος» στη Χρυσούπολη, καθώς επίσης και το λιµάνι της Κεραµωτής µε αξιόλογη επιβατική κίνηση, κυρίως προς τη Θάσο, θεωρήθηκε σκόπιµο να διακριθεί και µία επιπλέον κατηγορία επισκεπτών, εκείνων που διέρχονται από την περιοχή, προκειµένου να µεταβούν σε προορισµό εκτός του Εθνικού Πάρκου. Η κατηγορία αυτή διακρίθηκε αφενός µεν επειδή και αυτό το είδος των «επισκεπτών» αποτελούν δυνητικούς επισκέπτες µε τη στενή έννοια, τους οποίους θα µπορούσε ένα στοχευµένο πρόγραµµα προβολής και προώθησης να προσελκύσει στα αξιοθέατα του Εθνικού Πάρκου, και αφετέρου επειδή ήδη υφίσταται συγκεκριµένος τρόπος καταγραφής της εν λόγω επιβατικής κίνησης. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι στους αναφερόµενους στον Πίν.2 τρόπους εκτίµησης του αριθµού των επισκεπτών αναφέρονται µόνο οι άµεσες µέθοδοι και όχι έµµεσες µέθοδοι, µέσω της εκτίµησης, π.χ. των ταξιδιωτικών δαπανών, ή του τζίρου στα καταστήµατα εστίασης, τα καταλύµατα και άλλες επιχειρήσεις τουριστικού ενδιαφέροντος στην περιοχή. Η προεκτίµηση του αριθµού των επισκεπτών σε ειδικότερες κατηγορίες τουρισµού είναι δυνατόν να γίνει µε δύο κύριους τρόπους: α) µε πρωτογενή έρευνα, σε αντιπροσωπευτικό δείγµα επισκεπτών στη µελετώµενη περιοχή, χρησιµοποιώντας συντελεστές επιµερισµού των επισκεπτών στις βασικές κατηγορίες τουρισµού. Η µεθοδολογία αυτή βασίζεται στην παραδοχή ότι κάθε επισκέπτης εντάσσεται σε µία µόνο κατηγορία, ανάλογα µε τον κύριο σκοπό του ταξιδίου. Για τον επιµερισµό του αριθµού των επισκεπτών στις επιµέρους κατηγορίες προϋποτίθεται η ύπαρξη (εκτίµηση) ενός συνολικού αριθµού επισκεπτών εν τούτοις, θα πρέπει να θεωρηθεί ως πλεονέκτηµα της µεθόδου το γεγονός ότι η εκτίµηση των συντελεστών επιµερισµού γίνεται ανεξάρτητα από τον συνολικό αριθµό των επισκεπτών. Σηµαντικό µειονέκτηµα της µεθόδου είναι η αντικειµενική δυσκολία της διαχρονικής εκτίµησης των διαφοροποιήσεων µεταξύ των συντελεστών επιµερισµού, πόσο µάλλον η πρόβλεψη της διαφοροποίησης στο µίγµα κατηγοριών επισκεπτών, για το προσεχές µέλλον. β) µε επεξεργασία δευτερογενών (κυρίως) πληροφοριών και ξεχωριστή εκτίµηση των επισκεπτών για κάθε επιµέρους κατηγορία. Στην περίπτωση αυτή, ο συνολικός όγκος επισκεπτών δεν προκύπτει άµεσα από το άθροισµα των επιµέρους κατηγοριών, αφού η πολλαπλή καταµέτρηση των ίδιων επισκεπτών στις επιµέρους κατηγορίες είναι πολύ πιθανή. Σηµαντικό πλεονέκτηµα της µεθόδου αυτής είναι η δυνατότητα της διαχρονικής µελέτης του µείγµατος επισκεπτών και, κατά συνέπεια, η δυνατότητα χρήσης τεχνικών προβολής των εκτιµήσεων στο µέλλον (ανάλυση χρονοσειρών) Σύµφωνα µε µία παραλλαγή του πρώτου τρόπου, οι συντελεστές επιµερισµού µπορούν να προκύψουν από πρωτογενή έρευνα επιχειρήσεων στο χώρο του τουρισµού, όπου οι =6=
υπεύθυνοι των επιχειρήσεων προβαίνουν σε εκτιµήσεις σχετικά µε τις κατηγορίες τουρισµού στις οποίες ανήκουν οι πελάτες τους. γ) Ιδιαιτερότητες της προστατευόµενης περιοχής ΕΠΑΜΑΘ ως προς την εκτίµηση των επισκεπτών Στη µελετώµενη περίπτωση της περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ σε αντίθεση µε άλλες προστατευόµενες περιοχές όπου ο έλεγχος των επισκεπτών είναι σε µεγάλο βαθµό ελεγχόµενος, π.χ. φαράγγι Σαµαριάς - η συλλογή πρωτογενών πληροφοριών για τους επισκέπτες παρουσιάζει σηµαντικές δυσκολίες. Η προστατευόµενη περιοχή περικλείει δεκάδες οικισµούς και επιχειρήσεις, εντός αυτής ασκούνται παραγωγικές δραστηριότητες όλων των τοµέων (κυρίως του πρωτογενούς), ενώ η εν λόγω περιοχή διασχίζεται από πολλές δεκάδες αγροτικούς, αλλά και δηµοτικούς και επαρχιακούς δρόµους, καθιστώντας την πρόσβαση εντός της προστατευόµενης περιοχής του Εθνικού Πάρκου «ανεξέλεγκτη» τη δε ταξινόµηση ανθρώπων που βρίσκονται στην περιοχή αυτή πρακτικά δύσκολη (π.χ. µόνιµοι κάτοικοι περιοχής που µετακινούνται απλά µεταξύ δύο χωριών, από κατοίκους της περιοχής που βγαίνουν απογευµατινή βόλτα για απόλαυση της φύσης). Όσον αφορά τη χρησιµοποίηση δευτερογενών δεδοµένων, αυτά προέρχονται από έρευνες που πραγµατοποιούνται από τη Στατιστική Υπηρεσία και την Τράπεζα της Ελλάδος, και δηµοσιεύονται τόσο από τους εν λόγω φορείς, όσο και από τη Eurostat µε περισσότερο οµογενοποιηµένο τρόπο, σε χρονικό επίπεδο τριµήνου κατά κανόνα και µε ευρύτερη χρονική κάλυψη. Για το λόγο αυτό, η χρησιµοποίηση των τριµηνιαίων στοιχείων που διατίθενται µέσω της Eurostat µπορεί να αξιοποιηθεί καλύτερα για την ανάλυση χρονοσειρών (ως µεθοδολογίας προβλέψεων). Οι σχετικές µε τον τουρισµό επιµέρους έρευνες και τα χαρακτηριστικά αυτών φαίνονται στον Πίνακα 3. Στο Σχήµα 1 απεικονίζεται αφενός µεν η δυνατότητα διασταύρωσης των εκτιµήσεων που προέρχονται από διαφορετικές έρευνες (και µε βάση διαφορετική µεθοδολογία), αφετέρου δε ο πιθανός τρόπος εκτίµησης των ηµερήσιων επισκεπτών µέσω του κύκλου εργασιών (και του σχετικού δείκτη) των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς επίσης και µέσω των δαπανόµενων ποσών για τουρισµό από τα ελληνικά νοικοκυριά (έρευνα οικογενειακών προϋπολογισµών). Πίνακας 3: Στατιστικές τουρισµού (πηγές δευτερογενών πληροφοριών) και σχετικών µε τον τουρισµό µεγεθών α/α Τίτλος έρευνας Μεθοδολογία εκτίµησης 1 Κίνηση σε ξενοδοχεία και campings Συµπλήρωση και αποστολή δελτίων από τις επιχειρήσεις 2 Έρευνα διακοπών Υποδείγµα νοικοκυριών της τριµηνιαίας έρευνας εργατικού δυναµικού 3 Έρευνα συνόρων της ΤτΕ ειγµατοληψία σε πύλες εισόδου (?) Μεταβλητές (που δηµοσιεύονται) Αφίξεις, διανυκτερεύσεις, πληρότητα, δυναµικό Αριθµός τουριστών, ταξιδιών, διανυκτερεύσεων, ταξιδιωτικές δαπάνες Ταξιδιωτικές εισπράξεις, αριθµός αφίξεων Γεωγραφικό επίπεδο Τελευταία διαθέσιµα στοιχεία Χώρα: 2012 ανά µήνα Περιφέρεια: 2011 ανά έτος Νοµός: 2011 ανά έτος 4..: 2005-2009 ανά έτος Παρατηρήσεις ιάκριση σε ηµεδαπούς / αλλοδαπούς, διάκριση σε χώρα προέλευσης ανά.. Χώρα 2013 Β Μόνο για ηµεδαπούς (ελληνικά νοικοκυριά) Εκτιµήσεις ανάλογα µε χαρακτηριστικά νοικοκυριού, σκοπό ταξιδιού κλπ Χώρα Αύγ.2013 Αφορά µόνο αλλοδαπούς ιάκριση ανά χώρα προέλευσης 4 Τα στοιχεία για το 2012 δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια επανυποβολής του παρόντος Παραδοτέου και δεν έχουν ληφθεί υπ όψιν στις αναλύσεις και τα μοντέλα πρόβλεψης που αναπτύχθηκαν =7=
α/α Τίτλος έρευνας Μεθοδολογία εκτίµησης 4 Έρευνα διάρθρωσης των επιχειρήσεων στον τοµέα του τουρισµού 5 είκτης κύκλου εργασιών στον τοµέα του τουρισµού 6 Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών ειγµατοληπτική έρευνα επιχειρήσεων ειγµατοληπτική έρευνα νοικοκυριών Μεταβλητές (που δηµοσιεύονται) Κύκλος εργασιών, αριθµός επιχειρήσεων ανά τάξη µεγέθους Γεωγραφικό επίπεδο Περιφέρει α Τελευταία διαθέσιµα στοιχεία είκτης Χώρα Β 2013 Μηνιαία ποσά που δαπανώνται σε ταξίδια, ξενοδοχεία, εστιατόρια Παρατηρήσεις 2002-2007 Οι εκτιµήσεις του τζίρου περιλαµβάνουν και µη επισκέπτες (κατανάλωση από κατοίκους) Χώρα 2011 Αφορά µόνο ηµεδαπούς (νοικοκυριά) ιάκριση ανάλογα µε χαρακτηριστικά νοικοκυριών 4, 5 ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΗΜΕ ΑΠΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ 1, 3, 4, 5 1, 2, 4, 5, 6 4, 5 3? 4, 5, 6 Κάτοικοι + επισκέπτες Ηµερήσιοι επισκέπτες Τουρίστες 1, 2..., 6: α/α στατιστικής έρευνας Σχήµα 1: ευτερογενή δεδοµένα (στατιστικές) και δυνατότητα εκτίµησης επισκεπτών Σηµειώνεται, εδώ, ότι σύµφωνα µε πρόσφατες συµπληρωµατικές έρευνες της Eurostat, ο τουρισµός που σχετίζεται µε ηµερήσιους επισκέπτες (same-day trips) έχει σχεδόν την ίδια βαρύτητα από άποψη δαπανών- µε τον τουρισµό που καταµετράται στις στατιστικές 5, όπου απαιτείται µία τουλάχιστον διανυκτέρευση για την καταγραφή του επισκέπτη / ταξιδιού. Η εκτίµηση αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνεται στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ τόσο µε βάση τα στοιχεία των δύο πρωτογενών ερευνών που πραγµατοποιήθηκαν (επισκεπτών και επαγγελµατιών), όσο και µε βάση εµπειρικές εκτιµήσεις. Σύµφωνα µε το Σχ. 1, εάν επιχειρήσουµε να προσεγγίσουµε τον αριθµό των ηµερήσιων επισκεπτών µέσω της διασταύρωσης / επεξεργασίας των δευτερογενών δεδοµένων του Πίν.3, προκύπτουν τα παρακάτω: 5 Σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, το ΗΒ, οι ταξιδιωτικές δαπάνες των ημερήσιων ταξιδιών είναι μεγαλύτερες από εκείνες των ταξιδιών με διανυκτέρευση. Κατά μέσο όρο στις ευρωπαϊκές χώρες με διαθέσιμα στοιχεία, το ποσοστό συμμετοχής των δαπανών αυτών ανέρχεται σε 56% (Tourism Satellite Accounts, 2010, Eurostat) =8=
Ο αριθµός των ηµεδαπών ηµερήσιων τουριστών µπορεί να προσεγγισθεί συνδυάζοντας τα στοιχεία της έρευνας διακοπών 6 και της έρευνας οικογενειακών προϋπολογισµών, µε έµµεσο υπολογισµό (σύγκριση των ταξιδιωτικών δαπανών και των αντίστοιχων ποσών που δαπανώνται από τα νοικοκυριά αντίστοιχα). Σηµειώνεται ότι στις έρευνες οικογενειακών προϋπολογισµών οι σχετικές µε τον τουρισµό δαπάνες (π.χ αγορά καυσίµων, χρήση µεταφορικών µέσων, εστιατόρια και καφετέριες) διακρίνονται ανάλογα µε το αν γίνονται σε περίοδο διακοπών ή όχι Ο αριθµός των αλλοδαπών ηµερήσιων επισκεπτών σε επίπεδο χώρας αναµένεται πρακτικά µικρός, αφού περιορίζεται πρακτικά µόνο σε αλλοδαπούς επισκέπτες στα βόρεια σύνορα της χώρας που µετακινούνται οδικώς αυθηµερόν (κυρίως Βούλγαροι επισκέπτες). Εν τούτοις, ειδικά στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, ο αριθµός των εν λόγω ηµερήσιων επισκεπτών αναµένεται σηµαντικός. Σε κάθε περίπτωση, µόνο η διερεύνηση της διαφοράς µεταξύ του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων στον τοµέα του τουρισµού και του αθροίσµατος των ταξιδιωτικών δαπανών 7 των ηµεδαπών και αλλοδαπών τουριστών πιθανότατα να παρέχει µια εικόνα για το εν λόγω µέγεθος, υπό τον όρο ότι οι συγκεκριµένοι αλλοδαποί ηµερήσιοι επισκέπτες ξοδεύουν χρήµατα σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Σηµειώνεται ότι η διερεύνηση της διαφοράς µεταξύ του αριθµού των µη-κατοίκων ταξιδιωτών της Έρευνας Συνόρων από τον αριθµό των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών στα συλλογικά καταλύµατα πιθανόν να µην εκφράζει αποκλειστικά το εν λόγω µέγεθος, αφού θα περιλαµβάνει και αλλοδαπούς τουρίστες που διαµένουν σε µη συλλογικά καταλύµατα (ενοικιαζόµενα δωµάτια, ιδιωτικές κατοικίες κ.λπ) 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Η τουριστική ζήτηση εκφράζεται τόσο µέσα από τον αριθµό των επισκεπτών σε µια περιοχή και κατά συνέπεια από δείκτες, όπως ο αριθµός των αφίξεων και διανυκτερεύσεων όσο και µέσα από το ποσό που ξοδεύουν οι επισκέπτες (ταξιδιωτικές δαπάνες), ένα µέρος των οποίων εκφράζεται µέσα από τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων στον τοµέα του τουρισµού (καταλύµατα και εστίαση). Όπως είναι φανερό, στο σύστηµα προσφοράς και ζήτησης τουριστικού προϊόντος, υπάρχει σαφής αλληλεπίδραση της ζήτησης µε τον τοµέα της προσφοράς (δυναµικό καταλυµάτων και επιχειρήσεων εστίασης), αν και η ευαισθησία του τοµέα της προσφοράς σε βραχυπρόθεσµες µεταβολές είναι σχετικά µικρή. Η γενικότερη τάση είναι µάλλον η προσφορά να προσαρµόζεται στις συνθήκες ζήτησης που επικρατούν σε κάθε περίοδο (τουριστική σαιζόν), ή που αναµένεται να επικρατήσουν προσεχώς, χωρίς να αποκλείεται ανάλογη προσαρµογή εκ µέρους της ζήτησης. Τόσο η πλευρά της ζήτησης τουριστικού προϊόντος, όσο και η πλευρά της προσφοράς επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες (δηλ. παράγοντες εκτός του συστήµατος προσφοράς και ζήτησης), οι οποίοι πολλές φορές είναι προβλέψιµοι µε περισσότερη 6 Στο ερωτηματολόγιο της Έρευνας διακοπών υπάρχει ερώτηση σχετική με τον αριθμό των ημερήσιων ταξιδιών, αλλά τα στοιχεία δεν δημοσιεύονται, ούτε είναι διαθέσιμα (επικοινωνία με αρμόδιο τμήμα της ΕΛΣΤΑΤ) 7 Στις ταξιδιωτικές δαπάνες περιλαμβάνονται και ποσά που δεν αφορούν αποκλειστικά τους κλάδους καταλυμάτων και εστίασης =9=
βεβαιότητα, αφού µπορεί να συνδέονται για παράδειγµα- µε σχεδιασµό υποδοµών και λήψη αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό ή και υπερ-εθνικό επίπεδο. Ενδεικτικό παράδειγµα αποτελεί ο νέος οδικός άξονας Κοµοτηνής Νυµφαία Ελληνοβουλγαρικά σύνορα (Μακάζα), ο οποίος αποτελεί κάθετο άξονα της Εγνατίας Οδού και µέρος του πανευρωπαϊκού δρόµου ΙΧ, δόθηκε στην κυκλοφορία στις 9/9/2013 (κατά την περίοδο εκπόνησης του παρόντος έργου), και ήδη οι αυξηµένες επιχειρηµατικές προσδοκίες των επαγγελµατιών της περιοχής διαφάνηκαν στη σχετική έρευνα επαγγελµατιών. Στην παρούσα ενότητα γίνεται µια σύντοµη αναφορά στους εν λόγω παράγοντες, ενώ στη συνέχεια διερευνάται η δυνατότητα συσχέτισης και αλληλεξάρτησης στατιστικών στοιχείων και δεικτών. Στο Σχήµα 2 απεικονίζεται η σχέση µεταξύ των παραγόντων από τη µεριά της προσφοράς (που γεωγραφικά εντοπίζονται στην προστατευόµενη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ) και της ζήτησης (το κοινωνικο-οικονοµικό περιβάλλον του ΕΠ). α) Από την πλευρά της ζήτησης: α1) ιευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών Άνοιγµα νέων οδικών αξόνων: Με τον άξονα Κοµοτηνής Νυµφαία ελληνοβουλγαρικά σύνορα, ο χρόνος µετάβασης από τα σύνορα στις παραλίες της Ροδόπης (Φανάρι) γίνεται µόλις 40 λεπτά 1 ώρα (απόσταση 60 χλµ). Σύµφωνα µε τα πρώτα στοιχεία κίνησης οχηµάτων από το συνοριακό σταθµό Νυµφαίας, 1.100 οχήµατα περνούν τα σύνορα ηµερησίως. Άνοιγµα νέων σταθµών διοδίων επί της Εγνατίας Οδού: Το άνοιγµα νέων σταθµών διοδίων συνήθως προκαλεί την αύξηση της κυκλοφορίας σε παρακείµενους δρόµους (ιδίως στην παλαιά Εθνική Οδό), το οποίο σηµαίνει και αυξηµένες πιθανότητες στάσης διερχόµενων οδηγών στις βορειότερες περιοχές του ΕΠΑΜΑΘ Κόστος µετακίνησης / τιµές καυσίµων: Τυχόν µεταβολή στο κόστος µετακίνησης µε ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα αναµένεται να επηρεάσει τόσο των αριθµό ηµερήσιων επισκεπτών (κυρίως κάτοικοι των γειτονικών µεγάλων αστικών κέντρων), όσο και τον αριθµό των τουριστών (π.χ. ταξιδιώτες από Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές της Ελλάδας, οι οποίοι πρόκειται να διανυκτερεύσουν στην περιοχή). Η µεταβολή στο κόστος µετακίνησης επηρεάζει συνήθως την αναλογία ηµερήσιων επισκεπτών / τουριστών, καθώς και την αναλογία «µεµονωµένοι επισκέπτες / οµαδικοί επισκέπτες». Ένα άλλο φαινόµενο που παρατηρείται είναι η προσφορά ελκυστικών πακέτων από τους επαγγελµατίες της περιοχής, προκειµένου να προσελκύσουν επισκέπτες παρά το υψηλό κόστος µετακίνησης. Όλα τα παραπάνω εντάσσονται στο τοπικό σύστηµα ισορροπίας της αγοράς, που αναλύεται και στη συνέχεια (οικονοµικοί παράγοντες) =10=
ΖΗΤΗΣΗ Συνθήκες πρόσβασης ΠΡΟΣΦΟΡΑ Υποδοµές Τουριστικές επιχειρήσεις : Προβολή - προώθηση Φυσικό περιβάλλον Περιβαλλοντικές συνθήκες Κοινωνικο-οικονοµικό περιβάλλον Σχήµα 2: Παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης τουριστικού προϊόντος, που επιδρούν στον αναµενόµενο αριθµό επισκεπτών ροµολόγηση νέων δροµολογίων στο λιµάνι της Κεραµωτής (γραµµή Κεραµωτή Θάσος), καθώς και δυνατότητα υποδοχής πλοίων κρουαζιέρας: η πυκνότητα των δροµολογίων είναι συνήθως ένας καλός δείκτης σχετικά µε την επιβατική κίνηση ταξιδιωτών από και προς προορισµούς, όπως η Θάσος, αφού κατά κανόνα τα δροµολόγια προσαρµόζονται κατάλληλα για να εξυπηρετήσουν την αναµενόµενη ζήτηση. Επιπλέον, τυχόν προοπτική υποδοχής πλοίων κρουαζιέρας στο λιµάνι της Κεραµωτής 8, µε ταυτόχρονη ανάδειξη του ΕΠΑΜΑΘ ως προορισµού σύντοµης επίσκεψης ταξιδιωτών κρουαζιέρας, αναµένεται να επηρεάσει σηµαντικά τον αριθµό των αλλοδαπών (ηµερήσιων) επισκεπτών στο ΕΠΑΜΑΘ. ροµολόγηση νέων γραµµών και πτήσεων τσάρτερ στο αεροδρόµιο Μ. Αλέξανδρος της Χρυσούπολης: σήµερα το αεροδρόµιο Μ.Αλέξανδρος έχει απευθείας αεροπορική σύνδεση µε 2 µόλις προορισµούς στην Ελλάδα (Αθήνα και Μυτιλήνη) και 9 προορισµούς στο εξωτερικό 9. Τυχόν δροµολόγηση νέων απευθείας συνδέσεων, ιδίως µε ευρωπαϊκές χώρες µε µεγάλη ζήτηση οικοτουρισµού (π.χ. Ολλανδία, Γερµανία, Μ.Βρετανία, Βέλγιο) αναµένεται να εξασφαλίσει µεγαλύτερο αριθµό οικοτουριστών στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ. υνατότητα ελλιµενισµού σκαφών αναψυχής στα λοιπά λιµάνια του ΕΠΑΜΑΘ (Πόρτο Λάγος, Σκάλα Αβδήρων, Φανάρι, Ίµερος): Τα εν λόγω λιµάνια βρίσκονται στην «καρδιά» του Εθνικού Πάρκου και η ένταξή τους σε ένα δίκτυο προορισµών σκαφών αναψυχής (ιστιοπλοϊκών και θαλαµηγών), µε τη δηµιουργία ή αναβάθµιση, ενδεχοµένως, των απαραίτητων υποδοµών υποδοχής και εξυπηρέτησης των σκαφών, θα µπορούσε να συµβάλει στην αύξηση των επισκεπτών στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ. Πυκνότητα / ταχύτητα δροµολογίων και τιµολογιακή πολιτική δηµόσιων µέσων µεταφοράς (ιδίως του ΟΣΕ και των ΚΤΕΛ): Η ΤΡΑΙΝΟΣΕ παρέχει σήµερα µόνο 8 το λιμάνι της Καβάλας δέχθηκε κατά το έτος 2012 4.323 επισκέπτες κρουαζιέρας και 10 κρουαζιερόπλοια αύξηση σε σχέση με το 2010 κατά 83% (στοιχεία Ένωσης Λιμένων Ελλάδας) 9 Μόσχα (Ρωσία), Κολωνία-Βόννη, Μόναχο και Ντύσσελντορφ (Γερμανία), Πράγα (Πολωνία), Λονδίνο, Μπερμιγχαμ και Μάντσεστερ (Μ.Βρετανία), Γκέτεμποργκ (Σουηδία) =11=
δύο (2) δροµολόγια προς την περιοχή, ένα µε απλή αµαξοστοιχία και ένα µε Intercity. Η διάρκεια του ταξιδιού από Θεσσαλονίκη για τους Τοξότες είναι 4 : 43 και 4:11 αντίστοιχα (όταν το ΚΤΕΛ Ξάνθης παρέχει 8 δροµολόγια των 2,5 ωρών µε κόστος 19 ευρώ), µε κόστος 8 και 12 ευρώ αντίστοιχα (απλή µετάβαση). α2) Οικονοµικοί παράγοντες Μεταβολή των γενικών οικονοµικών δεικτών της χώρας (π.χ. ΑΕΠ, απασχόληση / ανεργία, ιδιωτική κατανάλωση), διακύµανση ισοτιµίας ευρώ µε νοµίσµατα χωρών προέλευσης αλλοδαπών επισκεπτών, η βελτίωση ή επιδείνωση της οικονοµικής κατάστασης στις χώρες προέλευσης των επισκεπτών. Ιδιαίτερα εδώ θα πρέπει να αναφερθεί η αύξηση ή µείωση των εισοδηµάτων νοικοκυριών (οικογενειακοί προϋπολογισµοί, καταναλωτική δαπάνη για υπηρεσίες), που σχετίζεται άµεσα µε τη δυνατότητα των νοικοκυριών να δαπανήσουν χρήµατα για ταξιδιωτικές υπηρεσίες. Επειδή συνηθίζεται να αναφερόµαστε σε εσωτερικό τουρισµό (ηµεδαπών) και σε αλλοδαπούς επισκέπτες, θα πρέπει να τονισθεί ότι η διερεύνηση των οικονοµικών συνθηκών τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις χώρες προέλευσης των δυνητικών επισκεπτών καθιστά την ανάλυση πολύπαραµετρική και ιδιαίτερα σύνθετη Υπογραφή εµπορικών συµφωνιών µε γειτονικές χώρες (π.χ. προγράµµατα επισκέψεων σε θρησκευτικά µνηµεία της περιοχής, επισκέψεις σχολείων γειτονικών χωρών, ανταλλαγές φοιτητών κ.λπ) α3) Περιβαλλοντικοί παράγοντες Περιβαλλοντικές συνθήκες στους τόπους προέλευσης των επισκεπτών Περιβαλλοντικές συνθήκες σε ανταγωνιστικούς προορισµούς Εδώ νοούνται κυρίως ακραία φαινόµενα καιρικών συνθηκών, όπως π.χ. δροσερό και βροχερό καλοκαίρι σε γειτονικές χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία, λοιπές βαλκανικές χώρες), ή παρατεταµένοι καύσωνες στην Ευρώπη. Η διαφοροποίηση των περιβαλλοντικών συνθηκών σε ανταγωνιστικούς προορισµούς, όπως π.χ στην παραλιακή ζώνη εκτός του Ε.Π. µπορεί να αφορά στην ποιότητα των ακτών κολύµβησης, σε περιστατικά ρύπανσης, στην επικρατούσα κατάσταση από άποψη κουνουπιών (ψεκασµοί, εξάρσεις φαινόµενου σε γειτονικές περιοχές) κ.λπ. Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται και γεγονότα όπως εξάρσεις βίας ή πολιτική αστάθεια σε γειτονικές χώρες, που επηρεάζουν γενικότερα τη µετακίνηση του τουριστικού ρεύµατος από ανταγωνιστικούς προορισµούς προς την Ελλάδα β) Από την πλευρά της προσφοράς: β1) Ανάπτυξη υποδοµών Βελτίωση προσπελασιµότητας εντός του Ε.Π. (σε συνδυασµό µε τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην περιοχή του ΕΠ): ασφαλτοστρώσεις / βελτιώσεις επαρχιακών και αγροτικών δρόµων, σήµανση κλπ ηµιουργία / βελτίωση υποδοµών υποδοχής και εξυπηρέτησης των επισκεπτών: κέντρα / περίπτερα πληροφόρησης, πεζόδροµοι ποδηλατόδροµοι, σήµανση περιοχών β2) Επιχειρήσεις καταλυµάτων και εστίασης =12=
Πακέτα προσφορών από επιχειρήσεις τιµολογιακή πολιτική: προσφορά πακέτων all-inclusive (για προσέλκυση κυρίως γκρουπ τουριστών, µέσω τουριστικών πρακτορείων), παροχή υπηρεσιών ξενάγησης στα αξιοθέατα στα βασικά πακέτα διαµονής, συµµετοχή σε εκπτωτικά προγράµµατα ιστοσελίδων, καθιέρωση περιόδων happy-hour, συµµετοχή σε προγράµµατα επιχορηγήσεων τουρισµού (π.χ. κοινωνικός τουρισµός) κ.λπ Βελτίωση προσφερόµενων υπηρεσιών: ίδρυση µονάδων ανώτερης κατηγορίας ή αναβάθµιση υφισταµένων, δυνατότητα εξυπηρέτησης στις περιόδους αιχµής, λειτουργία επιχειρήσεων σε περιόδους εκτός σαιζόν (π.χ. φθινόπωρο), παροχή πιστοποιηµένα ποιοτικών υπηρεσιών (σήµανση ποιότητας) κ.λπ β3) Προγράµµατα προβολής και προώθησης Προγράµµατα τουριστικής προβολής σε επίπεδο Περιφέρειας ή Περιφερειακής Ενότητας (δηµιουργία τουριστικών οδηγών, εκπροσώπηση σε διεθνείς εκθέσεις κ.λ) Εξειδικευµένα προγράµµατα σε επιµέρους µορφές τουρισµού (οικοτουρισµός, επισκέψιµα οινοποιία / αγροτουρισµός, σχολικός τουρισµός / περιβαλλοντική εκπαίδευση, θρησκευτικός τουρισµός κλπ) Μεµονωµένες δράσεις προβολής από επιχειρήσεις, λοιπούς φορείς κλπ β4) Περιβαλλοντικοί παράγοντες (στην περιοχή του Ε.Π.) Καιρικές συνθήκες (ιδίως στην αρχή και στο τέλος της θερινής σαιζόν) Ενέργειες έγκαιρης αντιµετώπισης του προβλήµατος των κουνουπιών Λοιπά περιστατικά που µπορεί να επηρεάσουν την ελκυστικότητα του τουριστικού προϊόντος (π.χ. φαινόµενα µαζικής νέκρωσης ψαριών, όπως αυτά που παρατηρήθηκαν στις αρχές του φθινοπώρου του 2013) 4. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΛΗΘΟΥΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 4.1 Στοιχεία βάσης αναφοράς Σύµφωνα µε όσα αναφέρθηκαν στην Ενότητα 1, η έννοια της «επισκεψιµότητας» στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου µπορεί να εκφραστεί µε τους παρακάτω τρεις τρόπους: - α) αριθµός (µοναδικών) επισκεπτών: πρόκειται για επισκέπτες οι οποίοι επισκέπτονται την περιοχή του Εθνικού Πάρκου τουλάχιστον µια φορά ανά έτος και εκφράζει πρακτικά τη συµµετοχή του πληθυσµού (ηµεδαπών και αλλοδαπών) σε δραστηριότητες τουρισµού. εν προσµετρώνται εδώ διαφορετικά πολλαπλές επισκέψεις από το ίδιο άτοµο εντός του ίδιου έτους. Η έννοια του «µοναδικού επισκέπτη» µπορεί να αξιοποιηθεί στα πλαίσια του σχεδιασµού προγραµµάτων προβολής και προώθησης 10 των εµπλεκόµενων φορέων, συµπεριλαµβανοµένου του Φ του ΕΠΑΜΑΘ. - β) αριθµός ταξιδιών: εδώ συνυπολογίζεται και η συχνότητα επίσκεψης των επισκεπτών σε µια περιοχή, αφού στην περίοδο ενός έτους είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθούν πολλαπλές επισκέψεις (ταξίδια) στη µελετώµενη περιοχή από τον επισκέπτη. Στο µέγεθος αυτό δεν εκφράζεται η διάρκεια κάθε ταξιδιού, αφού 10 Τα εν λόγω προγράμματα είναι προφανές ότι στοχεύουν στην προβολή/προώθηση του τουριστικού προϊόντος σε κάθε άτομο ξεχωριστά, ανεξαρτήτως της συχνότητας επίσκεψης και διάρκειας παραμονής του στην προβαλλόμενη περιοχή =13=
µπορεί να πρόκειται για ηµερήσια ταξίδια ή ταξίδια µε µία ή περισσότερες διανυκτερεύσεις, θεωρείται όµως ότι εκφράζει καλύτερα την έννοια του επισκέπτη, για την περίπτωση της προστατευόµενης περιοχής του Εθνικού Πάρκου. Από άποψη στατιστικών στοιχείων, συνδέεται µε την έννοια των «αφίξεων 11» στα καταλύµατα - γ) αριθµός διανυκτερεύσεων: µε το µέγεθος αυτό ουσιαστικά εκφράζεται ο συνολικός όγκος παρουσίας επισκεπτών σε µία περιοχή, εξαιρουµένων εν τούτοις- των ηµερήσιων επισκεπτών. Ως στατιστικό µέγεθος ενδιαφέρει περισσότερο την οικονοµική διάσταση του τουρισµού (κύκλος εργασιών / ταξιδιωτικές δαπάνες) στην περιοχή, παρά ζητήµατα που σχετίζονται µε την προβολή / ενηµέρωση επισκεπτών. Εν τούτοις, σχετίζεται άµεσα µε το αντικείµενο της διαχείρισης των επισκεπτών 12, εντός της προστατευόµενης περιοχής Σύµφωνα µε την ανάλυση που παρουσιάστηκε στο Παραδοτέο 1 (Υφιστάµενη κατάσταση του τουρισµού), στα καταλύµατα της προστατευόµενης περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ εκτιµάται ότι πραγµατοποιούνται περίπου 100.000 διανυκτερεύσεις ετησίως σε ξενοδοχεία, campings και ενοικιαζόµενα δωµάτια (αναγωγή στοιχείων 2011 στο δυναµικό καταλυµάτων της περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ). Από το σύνολο των διανυκτερεύσεων αυτών, εκτιµάται ότι το 52% πραγµατοποιήθηκε από αλλοδαπούς τουρίστες, ενώ το 48% από ηµεδαπούς, σύµφωνα µε την αναλογία αλλοδαπών / ηµεδαπών τουριστών του ίδιου έτους 13 (αναλογία για τους 3 Νοµούς του ΕΠ). Ως εκ τούτου, ο αριθµός των διανυκτερεύσεων που αντιστοιχούν σε ηµεδαπούς εκτιµάται σε 100.000 Χ 48% = 48.000. Σύµφωνα, όµως, µε στοιχεία της Έρευνας διακοπών της ίδιας χρονιάς, (στοιχεία σε επίπεδο χώρας) µόλις των 12% των διανυκτερεύσεων που πραγµατοποιούνται στο εσωτερικό της χώρας πραγµατοποιούνται σε συλλογικά καταλύµατα, ενώ ένα πολύ µεγάλο ποσοστό (83%) πραγµατοποιείται σε ιδιωτικά καταλύµατα. Εάν δεχθούµε ότι η αναλογία αυτή ισχύει στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, τότε εκτιµάται ότι στην περιοχή αυτή πραγµατοποιούνται ακόµα 352.000 διανυκτερεύσεις µόνο από ηµεδαπούς, που διαµένουν σε µη συλλογικά καταλύµατα (σύνολο διανυκτερεύσεων στα συλλογικά καταλύµατα: 400.000). Στις εκτιµήσεις αυτές θα πρέπει να προστεθούν οι αλλοδαποί που διαµένουν σε ιδιωτικά καταλύµατα, καθώς και οι ηµερήσιοι επισκέπτες (ηµεδαποί και αλλοδαποί). Σύµφωνα µε τα στοιχεία της επιβατικής κίνησης στο αεροδρόµιο Μ.Αλέξανδρος (Σχήµα 3), προκύπτει ότι κατά το έτος 2012 διακινήθηκαν 101.725 επιβάτες, εκ των οποίων 67.933 αλλοδαποί. Τα µεγέθη αυτά αντιπροσωπεύουν ως έχουν «ηµερήσιους επισκέπτες» στην περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ, ενώ το 50% αυτών µπορεί να θεωρηθεί ότι αντιστοιχεί σε «αριθµό ταξιδιών», και ένα υποσύνολο αυτών (το σύνολο σχεδόν των αλλοδαπών επιβατών και το 40% περίπου των ηµεδαπών) «µοναδικούς επισκέπτες». Ως εκ τούτου, µόνο από το αεροδρόµιο θα πρέπει να θεωρηθεί ότι προέρχονται 40% Χ 33.792 + 50% Χ 67933 = 37.484 «µοναδικοί επισκέπτες». Ένα σηµαντικό µέρος των εν λόγω επιβατών (ιδίως των αλλοδαπών) κατευθύνεται προς το λιµάνι της Κεραµωτής (και λιγότερο της Θάσου), ενώ οι υπόλοιποι κατευθύνονται στις γύρω περιοχές, και ιδίως στις µεγάλες πόλεις της Περιφέρειας. 11 Υπενθυμίζεται ότι η έννοια των «αφίξεων» δεν περιλαμβάνει τα ημερήσια ταξίδια 12 Για παράδειγμα, επισκέπτες του Πάρκου που πρόκειται να παραμείνουν στην περιοχή για περισσότερες από μία ημέρες, αναμένεται να συμμετάσχουν σε περισσότερες από μία δραστηριότητες αναψυχής 13 Η αναλογία αλλοδαπών τουριστών προς τον συνολικό αριθμό, σε επίπεδο Περιφέρειας, παρουσιάζει σχεδόν σταθερή αυξητική τάση κατά την περίοδο 2000-2011, από 32% σε 44% =14=
140.000 120.000 Εσωτερικού Εξωτερικού 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Σχήµα 3: Επιβατική κίνηση στο αεροδρόµιο Μ.Αλέξανδρος. Η εκτίµηση των αλλοδαπών επιβατών βασίζεται στη µεταβολή της περιόδου Ιαν.-Οκτ.2013 Στοιχεία επιβατικής κίνησης για την προστατευόµενη περιοχή του ΕΠΑΜΑΘ υφίστανται και για το λιµάνι της Κεραµωτής, το οποίο εξυπηρετεί τη γραµµή Κεραµωτή Θάσος. Στο Σχήµα 4 παρουσιάζονται τα τριµηνιαία στοιχεία για την περίοδο 2008-2013 α τρίµηνο, ενώ στο Σχ. 5 τα ετήσια στοιχεία από το έτος 2001. Τα στοιχεία αυτά, αν και σχετίζονται σε µεγάλο βαθµό 14 µε τον τουρισµό της Θάσου, είναι ιδιαίτερα σηµαντικά όχι µόνο για το σχεδιασµό στοχευµένων προγραµµάτων προβολής και προώθησης του οικοτουρισµού σε «διερχόµενους» επισκέπτες, οι οποίοι διέρχονται από µεγάλο τµήµα του Εθνικού Πάρκου (αναλόγως του τόπου αφετηρίας τους), όσο και για ζητήµατα διαχείρισης των εν λόγω κατά κανόνα- ηµερήσιων επισκεπτών. Εξάλλου, από το Σχ.4 προκύπτει ανάγλυφα και η εποχικότητα της εν λόγω επιβατικής κίνησης (εξαπλάσια έως επταπλάσια κίνηση τους καλοκαιρινούς µήνες σε σχέση µε τους χειµερινούς και τριπλάσια κατά την άνοιξη). Επίσης, και εδώ θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι η επιβατική κίνηση αντικατοπτρίζει «ηµερήσιες επισκέψεις», ενώ για την εκτίµηση «αριθµού ταξιδιών» θα πρέπει να υπολογισθεί το 50% των µεγεθών (µετακινήσεις µετ επιστροφής). Αυτό µεταφράζεται σε 623.000 ταξίδια για το έτος 2012, µέγεθος το οποίο αποκλίνει από την έννοια των «µοναδικών» κατ έτος επισκεπτών, αφού περιλαµβάνει ταξιδιώτες που για προσωπικούς ή επαγγελµατικούς λόγους (π.χ. κάτοικοι της Θάσου 15 ) ταξιδεύουν περισσότερες από µία φορά µέσα στο έτος. Όπως προκύπτει και από τα Σχ. 3 και 5, φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση µεταξύ της επιβατικής κίνησης του αεροδροµίου και του λιµανιού, το οποίο είναι αναµενόµενο, αφού, όπως αναφέρθηκε, σηµαντικός αριθµός των αλλοδαπών ταξιδιωτών χρησιµοποιεί το αεροδρόµιο ως κύριο µέσω µετάβασης στη Θάσο, µέσω Κεραµωτής ή Καβάλας. Αυτό σηµαίνει ότι τα στοιχεία της επιβατικής κίνησης του αεροδροµίου και του λιµανιού δεν είναι δυνατόν να προστεθούν, αφού ένας σηµαντικός αριθµός των επισκεπτών καταγράφονται ταυτόχρονα στο αεροδρόµιο και το λιµάνι. Με την παραδοχή ότι το εν λόγω ποσοστό φθάνει το 80% για τους αλλοδαπούς (τουρισµός Θάσου) και το 30% για τους ηµεδαπούς, τότε προκύπτει η εξής εκτίµηση επισκεπτών για το έτος 2012 (άθροισµα επιβατικής κίνησης αεροδροµίου Μ. Αλέξανδρος και λιµανιού Κεραµωτής): 14 Εκτιμάται ότι υπάρχει και αξιόλογος αριθμός επισκεπτών που διαμένουν στην Κεραμωτή πριν από τη μετάβασή τους στη Θάσο 15 Ο πληθυσμός της Θάσου, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, ανέρχεται σε 13.770 κατοίκους =15=
Ηµερήσιοι (διερχόµενοι) επισκέπτες: 1.246.145 + 101.725 80% Χ 67.933 30% Χ 33.792 = 1.347.870 54.346 10.137 = 1.283.387 Αριθµός ταξιδιών: 50% Χ 1.283.387 = 641.694 Μοναδικοί επισκέπτες: η εκτίµηση των «µοναδικών επισκεπτών» που διακινούνται από το λιµάνι της Κεραµωτής είναι αρκετά επισφαλής, λόγω των συχνών και επαναλαµβανοµένων µετακινήσεων κατοίκων και ακόµα περισσότερο επαγγελµατιών, για την τροφοδοσία της Θάσου. Έχοντας υπ όψη ότι ο συνολικός αριθµός των αφίξεων (σε ξενοδοχεία και campings) στο Ν. Καβάλας κατά το έτος 2011 ανήλθε σε 195.925, εκ των οποίων το 50% αντιστοιχεί στην τουριστική κίνηση της Θάσου, τότε οι αφίξεις στη Θάσο φαίνεται πως προσεγγίζουν τις 100.000, εκ των οποίων το 60% είναι αλλοδαποι 16. Εδώ, όµως, δεν συνυπολογίζονται οι αφίξεις στα ενοικιαζόµενα δωµάτια και τα ιδιωτικά καταλύµατα. Με την παραδοχή ότι οι αφίξεις στα ενοικιαζόµενα δωµάτια ισούνται µε εκείνες στα ξενοδοχεία και campings, καθώς επίσης και ότι το 19% των ηµεδαπών διαµένει σε συλλογικά καταλύµατα 17, τότε ο αριθµός των αφίξεων εκτιµάται σε : (40.000 Χ 2)/0,19 + 60.000 Χ 2 = 541.000. Εάν συνυπολογίσουµε και µια σχετικά µικρή προσθήκη αλλοδαπών τουριστών που διαµένουν σε ιδιωτικά καταλύµατα, καθώς επίσης και 10.000 περίπου ηµερήσιους επισκέπτες (λόγω της µικρής χρονο-απόστασης του δροµολογίου), τότε ο συνολικός αριθµός των µοναδικών επισκεπτών στο λιµάνι της Κεραµωτής εκτιµάται σε 560.000 άτοµα. 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΟΧΗΜΑΤΑ 100000 0 Σχήµα 4: Επιβατική κίνηση στο λιµάνι της Κεραµωτής (τριµηνιαία στοιχεία περιόδου 2008-2013Α). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 16 Η αναλογία των αλλοδαπών φαίνεται να έχει αυξητική τάση τα επόμενα χρόνια 17 Επεξεργασία στοιχείων της Eurostat της έρευνας διακοπών. Το ποσοστό αφορά τα ταξίδιά και όχι τις διανυκτερεύσεις, που αναφέρεται σε προηγούμενο σημείο του κειμένου και ισούται με 12% =16=
1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΟΧΗΜΑΤΑ 400000 200000 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Σχήµα 5: Επιβατική κίνηση στο λιµάνι της Κεραµωτής (ετήσια στοιχεία 2001-2012). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Σε ανάλογο συµπέρασµα µπορούµε να οδηγηθούµε αναλύοντας τα εποχικά στατιστικά στοιχεία της επιβατικής κίνησης στο λιµάνι της Κεραµωτής, εάν εξαιρέσουµε τη συνήθη επιβατική κίνηση της Σεπτέµβριος Απρίλιος, που για το έτος 2012 υπολογίζεται σε 10.000 επιβάτες, ενώ για την καλοκαιρινή περίοδο σε 20.000 επιβάτες (αυξηµένες µετακινήσεις λόγω αυξηµένων αναγκών τροφοδοσίας του νησιού): 50% Χ 1.246.145 50.000) -> 573.072 µοναδικοί επισκέπτες. Από το µέγεθος αυτό, βέβαια, θα πρέπει να αφαιρέσουµε τους «κοινούς» επισκέπτες που προέρχονται από το αεροδρόµιο, ήτοι: 573.072 80% Χ 50% Χ 67.933 30% Χ 50% Χ 33.792 = 573072 21.173 5.069 = 546.830 Οι ανωτέρω εκτιµήσεις σε επίπεδο προστατευόµενης περιοχής του ΕΠΑΜΑΘ θα πρέπει να συµπεριλάβουν τους επισκέπτες που φθάνουν στην περιοχή µε τα λοιπά µεταφορικά µέσα, καθώς επίσης και κατοίκους της ευρύτερης περιοχής που συµπεριφέρονται όµως τουλάχιστον ως «ηµερήσιοι επισκέπτες» αναφορικά µε το Εθνικό Πάρκο. Σε αυτούς περιλαµβάνονται οι αλλοδαποί επισκέπτες που καταφθάνουν στην περιοχή είτε αεροπορικώς (και εν συνεχεία οδικώς) µέσω άλλων αεροδροµίων (Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης), είτε οδικώς (κυρίως από Βουλγαρία, Ρουµανία, Τουρκία, πγ Μ). Σε κάθε περίπτωση, η µεγάλη πλειοψηφία των αλλοδαπών επισκεπτών καταγράφεται στις διανυκτερεύσεις στα συλλογικά καταλύµατα της περιοχής, και όπως έχει ήδη αναφερθεί το ποσοστό τους εκτιµάται σε 52% επί του συνόλου των διανυκτερεύσεων, ή 52% Χ 100.000 διανυκτερεύσεις = 52.000. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, σε αυτές πρέπει να προστεθούν και 400.000 διανυκτερεύσεις από ηµεδαπούς τουρίστες (συλλογικά και ιδιωτικά καταλύµατα). Σε όρους αφίξεων / επισκεπτών, οι αντίστοιχες εκτιµήσεις για το έτος 2011 είναι: Συνολικές αφίξεις σε συλλογικά καταλύµατα: 25.263 Εκ των οποίων, ηµεδαποί: 48% Χ 25.263 = 12.126, αλλοδαποί: 25.263 12.126 = 13.137 Εκτίµηση ηµεδαπών επισκεπτών σε ιδιωτικά καταλύµατα: 12.126 / 0,19 12.126 = 63.821 12.126 = 51.695 (σύνολο: 63.821) Εκτίµηση ηµεδαπών ηµερήσιων επισκεπτών: το 120% του συνολικού αριθµού των ηµεδαπών επισκεπτών, ήτοι 120% Χ 63.821 = 76.585 Εκτίµηση αλλοδαπών ηµερήσιων επισκεπτών: αφορά κυρίως Βούλγαρους επισκέπτες που για το έτος αναφοράς 2011 δεν θα ξεπερνούσε τα 500-1000 άτοµα. Από το έτος 2013 και ακόµα περισσότερο από το έτος 2014 µε το =17=