ΧΩΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟ ΙΩΝ ΚΑΥΣΩΝΑ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΟΥ 2007 Μαυράκης Αναστάσιος 1, ασακλής Σωκράτης 2, Λουκαίδη Βάλια 2, Σιγαλός Γιώργος 2, Φωτόπουλος Νικόλαος 2 1 Τµήµα Οικονοµικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήµιο, Λ. Συγγρού 1, ΤΚ 176 71, Αθήνα, e-mail: mavrakisan@yahoo.gr 2 ArcEnviro Μακρυγιάννη 1, ΤΚ 157 72, Ζωγράφου, Αθήνα, e-mail: soc@arcenviro.gr, dasaklis@gmail.com Λέξεις Κλειδιά: Καύσωνες, θερµοκρασία αέρος Περίληψη Στην Ελλάδα, είναι συχνή η εµφάνιση κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, επεισοδίων καύσωνα. Τα επεισόδια αυτά, έχουν γενικά µικρή διάρκεια και συνήθως συµβαίνουν µία φορά κατά την διάρκεια ολόκληρου του καλοκαιριού, µε εξαίρεση τα έτη 1998 και 2000 κατά τα οποία είχαµε 2 επεισόδια και το 2007, µε 4 επεισόδια καύσωνα. Κατά το καλοκαίρι του 2007 η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, υπέστη την επίδραση δύο ισχυρών και µεγάλων σε διάρκεια επεισοδίων καύσωνα κατά τους µήνες Ιούνιο και Ιούλιο και δύο ασθενέστερων κατά τον Αύγουστο. Το γεγονός αυτό προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην συγκεκριµένη χρονική περίοδο. Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να διερευνηθούν τα χωρικά χαρακτηριστικά της θερµοκρασίας αέρος στο επίπεδο της επιφανείας, αυτών των δύο επεισοδίων στον Ελλαδικό χώρο, καθώς και να αποτυπωθεί χωρικά ο αριθµός των συνεχόµενων ωρών κατά τις οποίες είχαµε υπέρβαση των ορίων θερµοκρασίας. Στην συνέχεια έγινε σύγκριση των χαρακτηριστικών µε ορισµένες µετεωρολογικές παραµέτρους της ανώτερης ατµόσφαιρας. Για τον παραπάνω σκοπό χρησιµοποιήθηκαν δεδοµένα επιφανείας και ανώτερης ατµόσφαιρας από 31 σταθµούς της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας. Όλα τα στοιχεία που χρησιµοποιούνται (ωριαίες τιµές) έχουν ληφθεί από την ιστοσελίδα του Πανεπιστηµίου του Wyoming, την ιστοσελίδα του Ναυτικού Μετεωρολογικού και Ωκεανογραφικού Κέντρου των Ηνωµένων Πολιτειών, (NEMOC) και δεδοµένων ανώτερης ατµόσφαιρας του NCEP/NCAR για τα χρονικά διαστήµατα 22 30 Ιουνίου και Ιουλίου 2007. Τα συµπεράσµατα που προέκυψαν, δείχνουν ότι ο καύσωνας του Ιουνίου είχε ασυνήθιστη για την εποχή εκδήλωσής του ένταση και διάρκεια, τόσο στην επιφάνεια και ειδικά στην περιοχή του Αιγαίου, όσο και καθ ύψος. Αντίθετα ο καύσωνας του Ιουλίου, αν και ισχυρός, είχε τα τυπικά, σύµφωνα µε την βιβλιογραφία χαρακτηριστικά εµφάνισης που έχουν ανάλογα επεισόδια κατά τον µήνα Ιούλιο.
1. Εισαγωγή Στην µετεωρολογική ορολογία, δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισµός του καύσωνα, ενώ τα κριτήρια για τον ορισµό του διαφοροποιούνται ανάλογα µε τη γεωγραφική θέση και τις κλιµατικές συνθήκες µιας περιοχής. Για παράδειγµα, ενώ στις Σκανδιναβικές χώρες τιµές της θερµοκρασίας περί τους βαθµούς θεωρούνται ότι αγγίζουν τα όρια του «καύσωνα», για την περιοχή µας χαρακτηρίζονται φυσιολογικές. Αντίθετα, τιµές περί τους βαθµούς, ενώ για τους κατοίκους της Σαχάρας ή της Σαουδικής Αραβίας θεωρούνται µάλλον κανονικές, για τη χώρα µας χαρακτηρίζονται ως τιµές «καύσωνα». Στην Ελλάδα, χαρακτηρίζουµε ως «καύσωνα» τις περιπτώσεις υψηλών θερµοκρασιών όταν συνυπάρχουν τα παρακάτω κριτήρια (Metaxas & Kalos, 1980): 1. Η µέγιστη θερµοκρασία στον σταθµό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) που βρίσκεται στο Θησείο, στο κέντρο της Αθήνας, πρέπει να είναι τουλάχιστον 37 C. 2. Η µέση ηµερήσια θερµοκρασία να είναι τουλάχιστον 31 C, στο προαναφερθέν σταθµό. 3. Η µέγιστη θερµοκρασία στο σταθµό Λαρίσης (Κεντρική Ελλάδα) πρέπει να είναι τουλάχιστον C την ηµέρα εκείνη. Το κριτήριο που χρησιµοποιούν στις ΗΠΑ, για τον ορισµό του καύσωνα, το οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί και στην Ελλάδα, είναι: Κατά την θερινή περίοδο, η θερµοκρασία αέρα να είναι τουλάχιστον κατά πέντε βαθµούς πάνω από την κανονική τιµή σε τµήµατα της επικράτειας για µια περίοδο τουλάχιστον δύο ή περισσότερων ηµερών. Επεισόδια υψηλών θερµοκρασιών ή καύσωνα παρατηρούνται στην Ελλάδα κατά τη θερινή περίοδο, όταν δηµιουργούνται συνθήκες θερµής εισβολής. Σε αυτές τις περιπτώσεις θερµές αέριες µάζες µεταφέρονται από την Βόρεια Αφρική προς την χώρα µας ανεβάζοντας τη θερµοκρασία σε υψηλά επίπεδα. Οι περιοχές οι οποίες συνήθως πλήττονται περισσότερο από τις υψηλές θερµοκρασίες είναι η υτική Ελλάδα και τα ηπειρωτικά της κεντρικής και νότιας χώρας. Κατά τη διάρκεια των ηµερών µε υψηλές θερµοκρασίες, οι επιπτώσεις στον πληθυσµό µπορεί να είναι δυσµενέστερες αν επιδρούν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες (Founda & Giannakopoulos, 2009, Theoharatos et al., 2010, Mavrakis et al., 2011), όπως: Η σχετική υγρασία του αέρα να παραµένει σε υψηλά επίπεδα, µε αποτέλεσµα να µειώνεται η δυνατότητα απαγωγής της θερµότητας από τον ανθρώπινο οργανισµό µέσω του µηχανισµού της εφίδρωσης. Η ένταση του ανέµου να είναι χαµηλή, µε αποτέλεσµα να δυσκολεύεται η απαγωγή θερµότητας από την επιφάνεια του δέρµατος (µέσω του δέρµατος γίνεται περίπου το 90% της συνολικής µεταφοράς θερµότητας προς το περιβάλλον). H ατµοσφαιρική ρύπανση σε συνδυασµό µε τις υψηλές θερµοκρασίες επιβαρύνει ιδιαίτερα τις ευαίσθητες οµάδες του πληθυσµού. Συνήθως οι ατµοσφαιρικές συνθήκες οι οποίες δηµιουργούν τις υψηλές θερµοκρασίες ευνοούν και τη συσσώρευση των ατµοσφαιρικών ρύπων στην ατµόσφαιρα.
Στα µεγάλα αστικά κέντρα οι υψηλές θερµοκρασίες είναι δυνατό να δηµιουργήσουν δυσµενέστερες καταστάσεις σε σχέση µε την ύπαιθρο. Τα κτήρια και η άσφαλτος των δρόµων συγκεντρώνουν µεγάλα ποσά θερµότητας κατά την διάρκεια της ηµέρας, τα οποία και αποδίδουν στην ατµόσφαιρα κατά τις νυκτερινές ώρες, µε αποτέλεσµα στο κέντρο των µεγάλων πόλεων ακόµα και τις νυκτερινές ώρες η θερµοκρασία να παραµένει υψηλή, επιτείνοντας την αίσθηση των υψηλών θερµοκρασιών στους κατοίκους. Στην Ελλάδα, είναι συχνή η εµφάνιση κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, επεισοδίων καύσωνα. Τα επεισόδια αυτά, έχουν γενικά µικρή διάρκεια και συνήθως συµβαίνουν µία φορά κατά την διάρκεια ολόκληρου του καλοκαιριού, µε εξαίρεση τα έτη 1998 και 2000 κατά τα οποία είχαµε 2 επεισόδια. Κατά το καλοκαίρι του 2007 η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, υπέστη την επίδραση δύο ισχυρών και µεγάλων σε διάρκεια επεισοδίων καύσωνα κατά τους µήνες Ιούνιο και Ιούλιο και δύο ασθενέστερων κατά τον Αύγουστο. Το γεγονός αυτό προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην συγκεκριµένη χρονική περίοδο. Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να διερευνηθούν τα χωρικά χαρακτηριστικά της θερµοκρασίας αέρος στο επίπεδο της επιφανείας, αυτών των δύο επεισοδίων στον Ελλαδικό χώρο, καθώς και να αποτυπωθεί χωρικά ο αριθµός των συνεχόµενων ωρών κατά τις οποίες είχαµε υπέρβαση των ορίων θερµοκρασίας. 2. Μεθοδολογία και εδοµένα Για τον παραπάνω σκοπό χρησιµοποιήθηκαν ωριαία δεδοµένα επιφανείας και ανώτερης ατµόσφαιρας από 31 σταθµούς της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας για τα χρονικά διαστήµατα 22 30 Ιουνίου και Ιουλίου 2007. Όλα τα στοιχεία που χρησιµοποιούνται έχουν ληφθεί από την ιστοσελίδα του Πανεπιστηµίου του Wyoming, την ιστοσελίδα του Ναυτικού Μετεωρολογικού και Ωκεανογραφικού Κέντρου των Ηνωµένων Πολιτειών, (NEMOC). Τα δεδοµένα ανώτερης ατµόσφαιρας προέρχονται από το NCEP/NCAR. Τα δεδοµένα αυτά είναι reanalysis data δύο σηµαντικών παραµέτρων: της απόκλισης του γεωδυναµικού ύψους και της θερµοκρασίας αέρος από τις αντίστοιχες κλιµατικές. Επίσης από το ARL/NOAA, φτιάχτηκαν ενδεικτικές οπισθοτροχιές των αερίων µαζών. Ακολούθως έγινε στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων και οµαδοποίηση αυτών. Στην συνέχεια, χρησιµοποιώντας ένα υπόβαθρο χάρτη της ακτογραµµής της Ελλάδας, που φτιάχτηκε µε την βοήθεια Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών (QUANTUM GIS), αποτυπώθηκε η χωρική κατανοµή της µέσης τιµής και της µέγιστης τιµής της θερµοκρασίας αέρα, καθώς και του συνολικού αριθµού ωρών κατά τις οποίες η θερµοκρασία ξεπερνούσε το όριο των 37 C σύµφωνα µε τα κριτήρια που έθεσαν οι Metaxas & Kalos, 1980, τα αντίστοιχα δεκαήµερα του Ιουνίου και Ιουλίου 2007. Οι αντίστοιχες χωρικές κατανοµές που παρουσιάζονται έγιναν µε εφαρµογή της µεθοδολογίας minimum curvature του Surfer 8, µία µέθοδος ευρέως χρησιµοποιούµενη στις γεωεπιστήµες (Yang et al., 2004). Η µεθοδολογία minimum curvature δηµιουργεί καµπύλες µε την µεγαλύτερη δυνατή εξοµάλυνση, ανάµεσα σε γειτονικά σηµεία µε µεγάλες διαφορές.
3. Αποτελέσµατα Ο Ιούνιος του 2007 ήταν ένας µήνας µε θερµοκρασίες πολύ υψηλότερες από τις κλιµατικές τιµές, φτάνοντας σε πολύ υψηλές τιµές τις τελευταίες ηµέρες του µήνα. Τις τελευταίες ηµέρες του Ιουνίου του 2007, η χώρα µας και γενικότερα η περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου, επηρεάστηκε από µια πολύ ισχυρή θερµή εισβολή, µε αποτέλεσµα να σηµειωθούν θερµοκρασίες που ξεπέρασαν κατά πολύ τα προηγούµενα ρεκόρ υψηλών θερµοκρασιών, µε τη θερµοκρασία να φτάνει στις υψηλότερες τιµές των τελευταίων 100 ετών. Η πλέον θερµή ηµέρα ήταν η Τρίτη 26/06, οπότε η µέγιστη θερµοκρασία στο Θησείο έφτασε στους 44.8 C, η µεγαλύτερη θερµοκρασία που έχει καταγραφεί στο σταθµό από το 1897 (η προηγούµενη µέγιστη τιµή ήταν 43.0 C, που είχε καταγραφεί την 21/06/1916 και την 02/07/1998). Πολύ υψηλές τιµές κατεγράφησαν την ίδια ηµέρα στους σταθµούς της ΕΜΥ στη Ν. Φιλαδέλφεια και στην Ελευσίνα, καθώς και στους σταθµούς του ΕΑΑ στα Χανιά (43.7 C), στα Τρίκαλα (43.8 C), στο Βόλο (44.7 C) και στην Παλαιόχωρα Χανίων (45.0 C). Στις 28 και 29/06, ισχυροί δυτικοί άνεµοι σε συνδυασµό µε τις υψηλές θερµοκρασίες συνετέλεσαν στη γρήγορη εξάπλωση δασικών πυρκαγιών, κυρίως στο Πήλιο και στην Πάρνηθα. Ο Ιούλιος του 2007 ήταν, επίσης, ένας µήνας µε θερµοκρασίες πολύ υψηλότερες από τις κλιµατικές τιµές, φτάνοντας σε πολύ υψηλές τιµές τις τελευταίες ηµέρες του µήνα, και άνοµβρος σε ολόκληρη τη χώρα. Το τρίτο δεκαήµερο του Ιουλίου χαρακτηρίστηκε από το δεύτερο σηµαντικό επεισόδιο καύσωνα του καλοκαιριού, όπου στο Θησείο η θερµοκρασία παρέµεινε για 4 συνεχόµενες ηµέρες πάνω από τους C, ενώ σε περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας (πχ. Τρίκαλα) η θερµοκρασία έφτασε στους 44 C. Σύµφωνα µε το αρχείο θερµοκρασιών του σταθµού, από το 1897 µέχρι σήµερα, µόνο δύο χρονιές είχαµε δύο ισχυρούς καύσωνες µέσα στο ίδιο καλοκαίρι: το 2000 και το 2007. Στα Σχήµατα που ακολουθούν δίνονται τα αποτελέσµατα που προέκυψαν. Έτσι ξεκινώντας από τα Σχήµατα 1α και 1β, παρατηρούµε τα ακόλουθα για την χωρική κατανοµή των µέσων ηµερήσιων τιµών για τα διαστήµατα 22 έως 30 Ιουνίου και 22 έως 30 Ιουλίου 2007. Ο καύσωνας του Ιουνίου ήταν πολύ υψηλότερος, τόσο ως προς τις µέσες τιµές, όσο και στην έκταση του Ελλαδικού χώρου που κάλυψαν. Φαίνεται λοιπόν, ότι κατά τον Ιούνιο η ζέστη ήταν εντονότερη σε «κλασσικές στην ζέστη περιοχές», όπως Ανατολική Πελοπόννησος, Ανατολική Στερεά, Εύβοια και Θεσσαλία. Παρατηρούµε όµως, ότι επηρεάστηκαν και περιοχές του Κεντρικού Αιγαίου, Κρήτης, ωδεκανήσων, καθώς και Βορειο- υτικής Ελλάδας. Αντίθετα κατά τον καύσωνα του Ιουλίου, φαίνεται ότι η έκταση του Ελλαδικού χώρου, που κάλυψαν οι θερµές αέριες µάζες ήταν περιορισµένος σε σχέση µε τον Ιούνιο και αφορούσε τις περιοχές της Ανατολικής Πελοποννήσου, Ανατολικής Στερεάς και Θεσσαλίας. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό των χωρικών κατανοµών, είναι ότι διακρίνουµε την ευεργετική επίδραση που έχουν οι ετησίες (µελτέµι), για ολόκληρη την περιοχή του Αιγαίου και για τις δύο χρονικές περιόδους. Έτσι οι µέσες ηµερήσιες τιµές θερµοκρασίας αέρα, είναι τουλάχιστον 2 C, από τις γειτονικές περιοχές.
41 39 37 24 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 1α. Μέση ηµερήσια θερµοκρασία αέρα, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουνίου του 2007. 44 42 34 32 30 28 26 41 39 37 24 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 1β. Μέση ηµερήσια θερµοκρασία αέρα, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουλίου του 2007. 44 42 34 32 30 28 26
41 39 37 24 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 2α. Μέγιστες ωριαίες τιµές θερµοκρασία αέρα, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουνίου του 2007. 44 42 34 32 30 28 26 41 39 37 24 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 2β. Μέγιστες ωριαίες τιµές θερµοκρασία αέρα, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουλίου του 2007. 44 42 34 32 30 28 26
41 39 37 30 25 20 15 10 0 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 3α. Συνολικός αριθµός ωρών µε ωριαίες τιµές θερµοκρασία αέρα άνω των o C, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουνίου του 2007 5 41 39 37 30 25 20 15 10 0 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Σχήµα 3β. Συνολικός αριθµός ωρών µε ωριαίες τιµές θερµοκρασία αέρα άνω των o C, για το 3 ο δεκαήµερο του Ιουλίου του 2007 5
Από τα Σχήµατα 2α και 2β, παρατηρούµε τα ακόλουθα για την χωρική κατανοµή των µέγιστων ηµερήσιων τιµών για τα διαστήµατα 22 έως 30 Ιουνίου και 22 έως 30 Ιουλίου 2007. Ο καύσωνας του Ιουνίου ήταν πολύ εντονότερος, τόσο σε ένταση, όσο και στην έκταση του Ελλαδικού χώρου που κάλυψαν. Φαίνεται λοιπόν, ότι κατά τον Ιούνιο η ζέστη ήταν εντονότερη σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο, κάνοντας ακόµα και του ετησίες (µελτέµι), ανίκανο να προσφέρει ανάσες δροσιάς. Οι τιµές που καταγράφονται είναι της τάξης των 44 C, σε Πελοπόννησο, Ανατολική Στερεά και Θεσσαλία, 42 C, στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα και της τάξης των έως C, στην περιοχή του Αιγαίου Πελάγους. Κατά τον καύσωνα του Ιουλίου, φαίνεται ότι η έκταση του Ελλαδικού χώρου, που κάλυψαν οι θερµές αέριες µάζες ήταν περιορισµένος σε σχέση µε τον Ιούνιο. Προκύπτει λοιπόν, ότι κατά τον Ιούλιο οι τιµές που καταγράφονται είναι της τάξης των 42 C, σε περιοχές της Ανατολικής ηπειρωτικής Ελλάδας. Στην περιοχή του Αιγαίου Πελάγους, διακρίνεται η επίδραση του µελτεµιού στα επίπεδα της θερµοκρασίας αέρα που καταγράφονται. Έτσι οι τιµές θερµοκρασίας αέρα, είναι τουλάχιστον 2 έως 4 C, µικρότερες από τις γειτονικές περιοχές. Στα Σχήµατα 3α και 3β, δίνετε η χωρική κατανοµή του συνολικού αριθµού ωρών, κατά τις οποίες η θερµοκρασία αέρα, ξεπέρασε τους 37 o C, για τα διαστήµατα 22 έως 30 Ιουνίου και 22 έως 30 Ιουλίου 2007. Έτσι φαίνεται ότι, κατά τον Ιούνιο ο συνολικός αριθµός ωρών µε θερµοκρασία µεγαλύτερη των 37 o C, ήταν πολύ µεγάλος σε ολόκληρη την Ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς και στο κεντρικό και νότιο Αιγαίο. Αντίθετα φαίνεται ότι η περιοχή της Θράκης, τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και οι δυτικές περιοχές της Ηπείρου ήταν πιο ευνοηµένες. Στον καύσωνα του Ιουλίου, φαίνεται ότι η έκταση του Ελλαδικού χώρου, που κάλυψαν οι θερµές αέριες µάζες ήταν περιορισµένος σε σχέση µε τον Ιούνιο και αφορούσε τις περιοχές της Ανατολικής Στερεάς και της Εύβοιας καθώς και της Κεντρικής και υτικής Ελλάδας. Στην συνέχεια, εξετάζουµε τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από τη βάση δεδοµένων του NCEP/NCAR για την απόκλιση της θερµοκρασίας αέρα και γεωδυναµικού ύψους από τις µέσες κλιµατικές τιµές. Στην περιοχή της Ευρώπης δείχνουν µία ιδιαίτερα υψηλή απόκλιση τόσο για ολόκληρο τον µήνα Ιούνιο (Σχήµα 5α και 5β), όσο και για το µήνα Ιουνίου 2007 (Σχήµα 5γ και 5δ). Επίσης, τα αποτελέσµατα για την κατακόρυφη δοµή της θερµοκρασίας αέρα που δίνει η βάση δεδοµένων του NCEP/NCAR επιβεβαιώνουν το προηγούµενο αποτέλεσµα και δείχνουν τις υψηλές θερµοκρασίες αέρα που επικρατούν καθ ύψος και έως το επίπεδο των 500 hpa (Σχήµα 5) για το διάστηµα 23 έως 27 Ιουνίου 2007 για τις 0 UTC, κατά µήκος του ου παραλλήλου. Παρατηρούµαι την θερµοκρασία αέρα να έχει την χαρακτηριστική κατανοµή καµπάνας, κάτι που υποδηλώνει και µεγάλη καθ ύψος ευστάθεια. Επίσης φαίνεται ότι οι ιδιαίτερα υψηλές τιµές της θερµοκρασίας να επικρατούν έως και το ύψος των 850 hpa (Σχήµα 5α) τον Ιούνιο, ενώ το εύρος της θερµοκρασίας για τον Ιούλιο είναι µικρότερο (Σχήµα 5β).
α β γ δ Σχήµα 4. Απόκλιση (Anomaly) των µέσων µηνιαίων τιµών της επιφανειακής θερµοκρασίας αέρα α) και γ) και του Γεωδυναµικού Ύψους για τον Ιούνιο και β) και δ) για τον Ιούλιο του 2007. α β Σχήµα 5. Κατακόρυφη δοµή της θερµοκρασία αέρα, α) για το διάστηµα 23 έως 27 Ιουνίου του 2007. β. Κατακόρυφη δοµή της θερµοκρασία αέρα, για το διάστηµα 23 έως 27 Ιουλίου του 2007. Η Αθήνα βρίσκεται στις 23E. Η θερµοκρασία είναι σε Kelvin
α Σχήµα 4. Προέλευση αερίων µαζών και Σχετική Υγρασία (Relative Humidity) αυτών: α) 26 Ιουνίου του 2007, 12 UTC. β. 26 Ιουλίου του 2007, 12 UTC. Πηγή: ARL/NOAA Στην συνέχεια εξετάζουµε µε την βοήθεια των αποτελεσµάτων που προέρχονται από reanalysis δεδοµένα του ARL NOAA, την προέλευση των αερίων µαζών, µε διάρκεια οπισθοτροχιών 72 ώρες, πάνω από την Ελλάδα που έχουν σαν κατάληξη το σταθµό της ΕΜΥ στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» LGAV. H προέλευση των αερίων µαζών και στα 3 επιλεγµένα ύψη: 1500, 3000 και 5000 m, είναι η αφρικανική έρηµος (Brikas et al., 2006). Καθώς κινούνται πάνω από την Μεσόγειο, οι αέριες αυτές µάζες εµπλουτίζονται µε υδρατµούς και έτσι φτάνουν στο σταθµό LGAV µε µεγαλύτερη σχετική υγρασία από την αρχική. Επιπλέον, χρησιµοποιώντας reanalysis δεδοµένα αποτυπώθηκε ο δείκτης επιφανειακής θερµοκρασίας σε o F, όπου και παρατηρούµαι τις πολύ υψηλές θερµοκρασίες επιφάνειας πάνω από τον Ελλαδικό χώρο και την περιοχή του Αιγαίου. Στα Σχήµατα 6 που ακολουθούν, απεικονίζονται οι ραδιοβολήσεις στις 00 UTC και στις 12 UTC, στον σταθµό της EMY στην Αθήνα, (α) για το διάστηµα 24-27 Ιουνίου 2007 και (β) 24-27 Ιουλίου 2007. Γιa την κατακόρυφη κατανοµή της θερµοκρασίας τον Ιούνιο, παρατηρούµαι ότι στο ύψος µεταξύ των 950 και 850 hpa, εντοπίζεται µία αέρια µάζα µε θερµοκρασία µεγαλύτερη στην γενική της περίπτωση από την θερµοκρασία επιφανείας. Το πλέον χαρακτηριστικό όµως των αποτελεσµάτων των ραδιοβολήσεων, είναι η ραδιοβόληση της 25ης Ιουνίου, όπου το σχήµα της κατακόρυφης κατανοµής της θερµοκρασίας υποδυκνείει αδιαβατική θέρµανση. Η 25η Ιουνίου, ήταν η µέρα όπου είχαµε µικρή πτώση της θερµοκρασίας στην επιφάνεια. Αντίθετα για τον καύσωνα του Ιουλίου, δεν παρατηρείται ανάλογο φαινόµενο, παρά µόνο κατά την ραδιοβόληση της 25-7, 12UTC, η οποία αποτελούσε και την θερµότερη ηµέρα του δεύτερου καύσωνα.
Height [mb] Temperature [ o C] -80-70 -60-50 - -30-20 -10 0 10 20 30 0 24_00 100 24_12 200 25_00 25_12 300 26_00 0 26_12 27_00 500 27_12 600 700 800 900 1000 Temperature [ o C] -80-70 -60-50 - -30-20 -10 0 10 20 30 0 α Height [mb] 24_00 24_12 25_00 25_12 26_00 26_12 27_00 27_12 β Σχήµα 6. Ραδιοβολήσεις του σταθµού Ελληνικό της ΕΜΥ: α) 24 έως 27 Ιουνίου 2007 και β) 24 έως 27 Ιουλίου 2007. Οι ώρες είναι σε UTC. 4. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκαν τα χωρικά χαρακτηριστικά της θερµοκρασίας αέρος στο επίπεδο της επιφανείας και ανώτερης ατµόσφαιρας δύο επεισοδίων καύσωνα στον Ελλαδικό χώρο, καθώς και να αποτυπωθεί χωρικά ο αριθµός των συνεχόµενων ωρών κατά τις οποίες είχαµε υπέρβαση των ορίων θερµοκρασίας. Μπορούµε να συνοψίσουµε τα αποτελέσµατα ως εξής: 1. Το καλοκαίρι του 2007, αποτέλεσε σταθµό σε ότι αφορά τον καιρό στην Ελλάδα, µε τους 4 καύσωνες που εκδηλώθηκαν κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών µηνών. 2. Το καλοκαίρι του 2007 έθεσε πολλά ρεκόρ απολύτως µεγίστων θερµοκρασιών σε πολλές περιοχές της χώρας. 100 200 300 0 500 600 700 800 900 1000
3. Ο καύσωνας του Ιουνίου, ήταν ισχυρότερος σε ένταση, διάρκεια και κάλυψε περισσότερες περιοχές. 4. Καύσωνες που συµβαίνουν σε χρονικές περιόδους µη αναµενόµενες (όπως π.χ. ο Ιούνιος), είναι πιθανό να έχουν δυσµενείς επιπτώσεις σε µεγάλα τµήµατα πληθυσµού. 5. Το καλοκαίρι του 2007, αποτελεί την εικόνα ενός πιθανού καιρικού µέλλοντος που θα πρέπει να προβληµατίσει ειδικούς επιστήµονες, κεντρική και τοπική εξουσία, καθώς και όλο τον πληθυσµό. ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Brikas D.P., Karacostas T.S., Pennas P.J., Flocas A.A., 2006. The role of the subtropical jet stream during heat wave events over north-central Greece. Meteorology and Atmospheric Physics, 94, 219 233. 2. Draxler R.R. and Rolph G.D., 2003. HYSPLIT (Hybrid, Single-Particle Lagrangian Integrated Trajectory): Model access via NOAA ARL READY, http://www.arl.noaa.gov/ready/hysplit4.html. NOAA Air Resources Laboratory, Silver Spring, MD 3. Founda D. & Giannakopoulos C., 2009. The exceptionally hot summer of 2007 in Athens, Greece A typical summer in the future climate? Global and Planetary Change 67, 227 2. 4. http://weather.uwyo.edu/ 5. http://www.arl.noaa.gov/ 6. http://www.cdc.noaa.gov/ 7. http://www.noa.gr/forecast/deltio_noa62007.pdf 8. Mavrakis A., Spanou A., Pantavou K., Katavoutas G., Theoharatos G., Christides A., Verouti E., 2011. Biometeorological and air quality assessment in an industrialized area of eastern Mediterranean Thriassion Plain Greece. International Journal of Biometeorology, DOI 10.1007/s00484-011-0475-9 9. Metaxas D.A., Kallos G., 1980. Heat waves from a synoptic point of view. Rivista di Meteorologia Aeronautica JL, 2-3, 107-119. 10. Theoharatos G., Pantavou K., Mavrakis A., Spanou A., Katavoutas G., Efstathiou P., Mpekas P., Asimakopoulos D., 2010. Heat Waves observed in 2007 in Athens, Greece: synoptic conditions, bioclimatological assessment, air quality levels and health effects. Environmental Research, 110, 2, 152 161, DOI: 10.1016/j.envres.2009.12.002 11. Yang Chin-Shung, Kao Szu-Pyng, Lee Fen-Bin and Hung Pen-Shan, 2004. Twelve different interpolation methods: A case study of SURFER 8.0, XXth ISPRS Congress, Vol. XXXV, part B2, p.778, http://www.isprs.org/istanbul2004