Τεχνικές Δημιουργικότητας, TRIZ, Καταιγισμός ιδεών, Έξι Σκεπτόμενα Καπέλα (Six Thinking Hats), Αντιθέσεις (Contradictions)

Λέξεις-κλειδιά Τεχνικές Δημιουργικότητας, TRIZ, Καταιγισμός ιδεών, Έξι Σκεπτόμενα Καπέλα (Six Thinking Hats), Αντιθέσεις (Contradictions) Στόχος Όταν ολοκληρώσετε το συγκεκριμένο κεφάλαιο, θα γνωρίζετε όχι μόνο την μέθοδο TRIZ και τα κυριότερα σημεία της, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα την χρησιμοποιήσετε στην επιχείρησή σας. Είναι πολύ σημαντικό να έχουν πάντα υπόψιν τους οι διευθυντές και ιδιοκτήτες εταιριών ότι επανεμφανίζονται και επαναλαμβάνονται τα ίδια προβλήματα και λύσεις σε επιχειρήσεις και επιστήμες γιατί λοιπόν να μην προσαρμόσετε ήδη δοκιμασμένα πρότυπα στην εταιρία σας; Σε αυτό το κεφάλαιο, θα δείτε τα πέντε βήματα της TRIZ αλλά και πρακτικά παραδείγματα για το πώς να εφαρμόσετε βραχυπρόθεσμες λύσεις σε τεχνικά προβλήματα. Θα χρειαστούν περίπου 40 λεπτά για να τελειώσετε το κεφάλαιο και τουλάχιστον 60 για να δοκιμάσετε την μέθοδο στην επιχείρησή σας. Εισαγωγή Η Ανθρωπότητα πάντα είχε, έχει και θα έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα και προκλήσεις! Ωστόσο, η επιτυχία γενικότερα και ειδικότερα στις εταιρίες, σημαίνει γρήγορες λύσεις στα τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν! Θα καταφερέτε να ανταπεξέλθετε γρηγορότερα από τους ανταγωνιστές σας; Θέλετε να εξοικονομήσετε χρόνο εφαρμόζοντας μία καινοτόμο προσέγγιση χωρίς ιδιαίτερο κόπο; Κάποιος είχε πει το εξής: «Δεν είναι πιο λογικό να μαθαίνουμε από την επιτυχία;»! Θα ήταν ακόμα καλύτερα εάν συνοψίζαμε την εμπειρία από τις επιτυχημένες δράσεις μας σε κανόνες και να δημιουργούσαμε μία μεθοδολογία με πρότυπα παραδείγματα, ουσιαστικά δηλαδή μία πρακτική θεωρία». Το όνομα αυτού του ανθρώπου ήταν Genrikh Saulovich Altshuller (1926-1998) ο οποίος υπήρξε Σοβιετικός μηχανικός και ερευνητής. 1 1 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (the 2 nd edition), p.2 InnoSuTra 1 2007-08-22

Η TRIZ είναι μία διεθνής επιστήμη δημιουργικότητας που ως στόχο έχει να μελετά τις δομές-πρότυπα προβλημάτων και λύσεων, χωρίς να ερευνά ατομικές ή ομαδικές διαδικασίες αυθόρμητης δημιουργικότητας. 2 Σε όλη την πορεία κατά την οποία ο G.S. Altshuller ανέλυσε χιλιάδες επιτυχημένες ευρεσιτεχνίες, ανακάλυψε ότι ενώ η εξέλιξη της τεχνολογίας περιλαμβάνει τυχαίες διαδικασίες, μακροπρόθεσμα ακολουθεί επαναλαμβανόμενες δομές. Αυτές οι δομές μπορούν να εφαρμοστούν στην συστηματική ανάπτυξη τεχνολογιών στον σχεδιασμό προϊόντων, σε προβλήματα παραγωγής αλλά και στην ανάπτυξη τεχνολογιών και προϊόντων επόμενης γενιάς. 3 Η πιο αποδοτική εφαρμογή της μεθόδου TRIZ είναι για την δημιουργία επιτυχημένων καινοτομιών, καθώς τέτοιες καινοτομίες μπορούν να αποτελέσουν πολύ μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες για κάθε εταιρία. 4 Προχωράμε στις επόμενες παραγράφους με την λεπτομερή περιγραφή της μεθόδου και το πρακτικό παράδειγμα, που θα σας βοηθήσουν να την κατανοήσετε. 4.9.1 Τι είναι η TRIZ; Το 1946 ο Genrikh Saulovich Altshuller ανέπτυξε την «Θεωρία Δημιουργικής Επίλυσης Προβλημάτων» και τα αρχικά TRIZ είναι το ακρωνύμιο της θεωρίας αυτής στα Ρώσσικα. 5 Η πρώτη επινόηση του G.S. Altshuller αφορούσε στις καταδύσεις και ήταν μόλις 14 χρονών. Κατά τη διάρκεια της θητείας του την δεκαετία του 1940 στο Σοβιετικό Ναυτικό σαν ειδικός στις ευρεσιτεχνίες, η δουλειά του ήταν να βοηθάει τους εφευρέτες να εφαρμόζουν τις πατέντες τους. Συχνά όμως καλούταν να βοηθήσει και στην επίλυση προβλημάτων, γεγονός που τον ώθησε να ερευνήσει τυποποιημένες μεθόδους επίλυσης προβλημάτων. Η TRIZ είναι μία μεθοδολογία, ένα σύνολο διαδικασιών, ένα αρχείο δεδομένων και τεχνολογία βασισμένη σε μοντέλα για δημιουργία καινοτόμων λύσεων και ιδεών για την επίλυση προβλημάτων. Η TRIZ παρέχει αφενός ιδιαίτερα χρήσιμες τεχνικές ανάλυσης προβλημάτων, συστημάτων και αποτυχιών, αφετέρου δομές-πρότυπα για την εξέλιξη των συστημάτων. 6 2 http://www.triz-journal.com/archives/what_is_triz/ 3 http://www.trizgroup.com/whatistriz.html 4 http://www.trizgroup.com/whatistriz.html 5 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (the 2 nd edition), p.3 6 http://en.wikipedia.org/wiki/triz InnoSuTra 2 2007-08-22

Η έρευνα της TRIZ στηρίζεται στην προσεχτική ανάλυση και τυποποίηση επιτυχημένων ευρεσιτεχνιών, ώστε να ανακαλύψει τις δομές που καθορίζουν την αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων. Ο G.S. Altshuller ανακάλυψε ότι πάνω από το 90% των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι μηχανικοί, είχε ήδη λυθεί και ότι οι περισσότερες λύσεις προέρχονταν από γνώσεις και δεδομένα που προϋπήρχαν στην ίδια την εταιρία ή σε κάποια άλλη επιχείρηση ή βιομηχανία. 7 Ο G.S. Altshuller κατηγοριοποίησε αυτές τις πατέντες με πρωτοποριακό τρόπο δηλαδή αντί να τις κατατάξει με βάση το είδος της βιομηχανίας απ όπου προέρχονταν, όπως αυτοκινητοβιομηχανία, αεροναυτική, κ.λ.π., αφαίρεσε την συγκεκριμένη πληροφορία για να επικεντρωθεί στην διαδικασία επίλυσης του προβλήματος. Παρατήρησε έτσι ότι συχνά τα ίδια προβλήματα είχαν λυθεί ξανά και ξανά! Εάν λοιπόν η επόμενες γενιές εφευρετών γνώριζαν την δουλειά των προηγουμένων, η εύρεση λύσεων θα ήταν ταχύτερη και αποδοτικότερη. 8 4.9.2 Γιατί να χρησιμοποιήσετε την TRIZ; Αναρωτηθείτε: Γιατί να σπαταλάτε χρόνο προσπαθώντας να ανακαλύψετε νέες λύσεις; Όπως έχει πει ο G.S. Altshuller, πάνω από το 90% των προβλημάτων παγκοσμίως έχουν ήδη λυθεί, οπότε γιατί να μην αξιοποιήσετε δημιουργικότερα τον χρόνο σας; Στις μέρες μας, καμία εταιρία δεν έχει την οικονομική πολυτέλεια να μένει στάσιμη στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και έτσι όλες οι προσπάθειες επικεντρώνονται στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, τεχνολογιών και υπηρεσιών ή έστω στην βελτίωση αυτών που ήδη υπάρχουν. Συμπεράσματα: 1) Τα προβλήματα και οι λύσεις αντίστοιχα, επαναλαμβάνονται σε επιχειρήσεις και επιστήμες ενώ οι κατηγορίες των αντιθέσεων σε κάθε πρόβλημα βοηθούν στην δημιουργική επίλυσή του. 2) Οι δομές και τα μοντέλα των τεχνικών εξελίξεων επαναλαμβάνονται σε επιχειρήσεις και επιστήμες. 7 Ibid 8 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 3 2007-08-22

3) Οι δημιουργικές καινοτομίες χρησιμοποιούν επιστημονικά δεδομένα πέρα από τον τομέα όπου ανήκουν. 9 Ο G.S. Altshuller εξέτασε πάνω από 200,000 πατέντες ερευνώντας τα προβλήματα και τους τρόπους που προσεγγίστηκαν. Από αυτά, μόνο 40,000 αντιμετωπίστηκαν με δημιουργικό και εφευρετικό τρόπο τα υπόλοιπα (πάνω από 1,500,000 πατέντες εξετάστηκαν), ήταν απλά βελτιώσεις. 10 Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (World Intellectual Property Organisation), οι ευρεσιτεχνίες καλύπτουν το 90 με 95 τοις εκατό των ερευνητικών αποτελεσμάτων παγκοσμίως έτσι, η σωστή χρήση των ευρεσιτεχνιών αυτών θα μείωνε κατά 60 τοις εκατό τον χρόνο που αφιερώνεται σε έρευνες και κατά 40 τοις εκατό το κόστος τους. 11 4.9.3 Πού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο TRIZ; Μεγάλες και μικρές εταιρίες χρησιμοποιούν την TRIZ σε πολλούς τομείς ώστε να λύσουν καθημερινά ουσιαστικά προβλήματα και να αναπτύξουν στρατηγικές για το μέλλον της τεχνολογίας. 12 Η TRIZ ενισχύει την ανταγωνιστικότητα κάθε οργανισμού έντασης τεχνολογίας έτσι, πολλές ηγετικές επιχειρήσεις διεθνώς έχουν μελετήσει και εφαρμόσει την συγκεκριμένη μέθοδο, όπως η Allied Signal Aerospace Sector, Chrysler Corp., Emerson Electric, Ford Motor Co., General Motors Corp., Johnson & Johnson, Procter & Gamble, 3M, Siemens, Phillips, LG Rockwell International, UNISYS, Xerox Corporation, Sony και πολλές ακόμα. Η TRIZ αρχικά δημιουργήθηκε για να χειριστεί την επίλυση μηχανικών προβλημάτων, ωστόσο έχει εφαρμοστεί και σε πολλούς άλλους τομείς όπως την ηλεκτρονική, την βιολογία, τη διοίκηση επιχειρήσεων, την βιώσιμη ανάπτυξη και τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Αναρωτηθείτε: Είτε είστε παραγωγός, είτε παρέχετε υπηρεσίες, είναι καιρός να σκεφτείτε τα προϊόντα, τις υπηρεσίες, τις κατασκευαστικές διαδικασίες και τεχνολογίες που διαθέτετε. Θα παραμείνουν ανταγωνιστικά στα επόμενα χρόνια; Έχετε σκεφτεί να κάνετε κάποιες βελτιώσεις ώστε να μειωθούν οι δαπάνες της εταιρίας σας; 4.9.4 Πώς να εφαρμόσετε την TRIZ; 9 http://www.triz-journal.com 10 http://www.mazur.net/triz/ 11 A CSC White Paper, European Office of Technology and Innovation. What Innovation Is. How companies develop operating systems for innovation, p. 19 12 http://www.triz-journal.com/whatistriz_orig.htm InnoSuTra 4 2007-08-22

Η TRIZ δεν είναι κάτι που μπορείτε να μάθετε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς αποτελεί τρόπο σκέψης, φιλοσοφία και «συλλογή» τεχνικών και διαδικασιών. Η εξοικείωση με την συγκεκριμένη μέθοδο απαιτεί αφοσίωση και πάρα πολύ εξάσκηση. Ωστόσο, στα επόμενα 30 λεπτά θα ενημερωθείτε με απλό τρόπο, πάνω στην πρακτική εφαρμογή της μεθόδου TRIZ την οποία μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και στην επιχείρησή σας. 4.9.4.1 Γενική διαδικασία επίλυσης προβλημάτων Πριν προχωρήσουμε στην μέθοδο TRIZ, ας δούμε μία γενική διαδικασία επίλυσης προβλημάτων. Σε πρώτη φάση, οι περισσότεροι άνθρωποι ψάχνουν παράλληλα-παρόμοια προβλήματα για να βρουν έτοιμες λύσεις και όταν αυτό γίνει, την προσαρμόζουν στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Το μοντέλο για γενική επίλυση προβλημάτων περιγράφεται στο Σχήμα 1. Παράλληλο σταθερό πρόβλημα Παράλληλη σταθερή λύση Το πρόβλημά σας Η λύση σας Σχήμα 1: Γενικό μοντέλο επίλυσης προβλημάτων 13 Ο G.S. Altshuller στήριξε και ανάπτυξε την μέθοδο TRIZ πάνω στην γενική προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων του Σχήματος 1. Τώρα μπορούμε να προχωρήσουμε παρακάτω. 4.9.4.2 Η διαδικασία TRIZ και το πρακτικό παράδειγμα Το Σχήμα 2 είναι ένα απλό διάγραμα που παρουσιάζει τα πέντε γενικά βήματα που οφείλετε να ακολουθήσετε, όταν βρείτε την καταλληλότερη λύση στο τεχνικό σας 13 http://www.triz-journal.com/whatistriz_orig.htm InnoSuTra 5 2007-08-22

πρόβλημα. Για να κατανοήσετε καλύτερα, συμπεριλάβαμε ένα απλό πρακτικό παράδειγμα παράλληλα με την θεωρία. Step 3 Previously well-solved problems Step 4 Parallel solutions 1 1 2 2 Step 2 Prism of TRIZ 3 3 4 4 5 5 6 6 Step 1 My problem n n Step 5 My solution Figure 2: TRIZ approach to problem solving 14 14 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 6 2007-08-22

Βήμα 1 Καθορίστε το Πρόβλημά Σας. 15 Το πρώτο και κύριο μέλημά σας είναι να καθορίσετε το πρόβλημα που σας απασχολεί αυτό περιλαμβάνει την εξασφάλιση των πέντε κύριων χαρακτηριστικών: περιβάλλον λειτουργίας του προβλήματος παράμετροι (απαιτούμενοι πόροι) βασική λειτουργία αρνητικές συνέπειες επιθυμητό αποτέλεσμα του προβλήματος Ακόμη και αν γνωρίζετε όλες τις πλευρές του προβλήματός σας, είναι καλύτερα να έχετε στο μυαλό σας μία σαφή και ολοκληρωμένη διατύπωσή του, συμπεριλαμβάνοντας τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα αλλά και αυτά που θα προκύψουν μελλοντικά. Αυτό αποτελεί την σημαντικότερη αρχή για επιτυχημένη αντιμετώπιση προβλήματος (Σχήμα 3). Τι συμβαινει; Τι θα συμβεί; Σχήμα 3: Μετακίνηση από το «τι συμβαίνει» στο «τι πρόκειται να συμβεί» 16 Τώρα ας δούμε το κομμάτι της πρακτικής εξάσκησης στο οποίο εξηγούνται τα πέντε κύρια στοιχεία εντοπισμού του προβλήματος. Πρακτικό παράδειγμα: Ένα κουτί αναψυκτικού. 17 Ένα κατασκευαστικό σύστημα πρέπει να συσκευάσει ένα αναψυκτικό. Το περιβάλλον λειτουργίας είναι ότι τα κουτιά στοιβάζονται για να μπουν σε αποθήκες και οι παράμετροι περιλαμβάνουν το βάρος των γεμισμένων κουτιών, την εσωτερική πίεσή τους και τον τρόπο κατασκευής τους. Η βασική λειτουργία του είναι η συσκευασία του αναψυκτικού και οι αρνητικές συνέπειες περιλαμβάνουν το κόστος των υλικών και την άσκοπη χρήση αποθηκευτικού χώρου. Τέλος, το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι ένα κουτί που μπορεί να αντέξει στην διαδικασία στοιβάγματος χωρίς να πάθει κάτι το ίδιο ή το περιεχόμενό του. 15 Ibid 16 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (the 2 nd edition), p 4 17 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 7 2007-08-22

Αναρωτηθείτε: Έχετε εντοπίσει το πρόβλημά σας; Μπορείτε να εφαρμόσετε καινοτόμες προσεγγίσεις τώρα; Θα σας βοηθήσει αρκετά να σκεφτείτε τις πρακτικές που χρησιμοποιείτε για επίλυση προβλημάτων. Συστήνεται να εφαρμόσετε άλλες μεθόδους δημιουργικότητας όπως τον Καταιγισμό ιδεών και τα Έξι Σκεπτόμενα Καπέλα για να καθορίσετε το πρόβλημα. Βήμα 2 Διατυπώστε το πρόβλημα: το Πρίσμα της TRIZ 18 Η διατύπωση του προβλήματος με βάση την έννοια των Αντιθέσεων, αποτελεί την ουσία της μεθόδου TRIZ. Ο G.S. Altshuller όρισε τα προβλήματα δημιουργικότητας ως αυτά που διαθέτουν αντιθετικά ζητούμενα, τα οποία ονόμασε Αντιθέσεις. 19 Οι Αντιθέσεις προκύπτουν κατά τη διαδικασία όπου μία επιθυμητή ιδιότητα της τεχνολογίας ή του τεχνικού συστήματος (A) βελτιώνεται ενώ παράλληλα μία άλλη επιθυμητή ιδιότητα (B) χειροτερεύει. Λόγω του ότι τα A και B διαφέρουν, οι Αντιθέσεις αντιπροσωπεύουν ένα διπλό πρόβλημα, απεικονίζοντας το γεγονός ότι πρέπει να δημιουργηθούν τουλάχιστον δύο αντιθέσεις για κάθε τεχνικό πρόβλημα. Οι Αντιθέσεις δείχνουν πού και πότε παρουσιάζεται μία σύγκρουση στους στόχους του κάθε ζητήματος. 20 Σας φαίνεται μπερδεμένο; Κι όμως δεν είναι απλά διαβάστε τις επεξηγήσεις, ακολουθήστε τις οδηγίες προσεχτικά και σύντομα θα μπορείτε να εφαρμόσετε την μέθοδο TRIZ στην εταιρία σας! Πρέπει να απαντήσετε έξι ερωτήσεις όπως φαίνονται στο Σχήμα 4 ώστε να εντοπίσετε την κύρια αντίθεση με την οποία θα ασχοληθείτε για να βρείτε λύσεις στο πρόβλημά σας. Μην ξεχνάτε ότι το πρόβλημά σας πρέπει να διατυπωθεί σαν Αντίθεση ενώ παράλληλα απαντάτε και στις έξι ερωτήσεις. Ας δούμε το Σχήμα 4, που παρουσιάζει τις έξι ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν. 18 http://www.mazur.net/triz/ 19 Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, p.3 20 Semyon D. Savransky ( 2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving, p60 InnoSuTra 8 2007-08-22

Σχήμα 4: Δόμηση του προβλήματος σε επίπεδο Αντιθέσεων. 21 Οι απαντήσεις σας στις έξι ερωτήσεις θα οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση του προβλήματος, το επιθυμητό του τελικό αποτέλεσμα, τις παραμέτρους και την διαδικασία TRIZ που θα σας βοηθήσει να λύσετε το πρόβλημα! Η λύση των προβλημάτων βρίσκεται στον εντοπισμό και την εξάλειψη των αντιφάσεων που διαθέτουν! Πρακτικό παράδειγμα: Ένα κουτί αναψυκτικού. 22 Οι δυσκολίες είναι οι εξής δεν μπορούμε να ελέγξουμε τον όγκο από τα κουτιά που θα στοιβαχτούν. Οι τιμές των πρώτων υλών που χρειαζόμαστε μας αναγκάζουν να τις περιορίσουμε, οπότε τα τοιχώματα των κουτιών πρέπει να είναι λεπτότερα. Ωστόσο εάν γίνει αυτό, τα κουτιά δεν θα αντέξουν το βάρος όταν τα συγκεντρώσουμε σε μεγάλες στοίβες. Οπότε, τα τοιχώματα των κουτιών πρέπει να είναι αφ ενός λεπτότερα για μείωση κόστους των υλικών και αφ ετέρου, παχύτερα για να αντέξουν το βάρος του φορτίου. Αυτό αποτελεί μία ουσιαστική σύγκρουση, όμως εάν κατορθώσουμε να ανταποκριθούμε σε αυτήν την πρόκληση θα έχουμε αποκτήσει ένα ιδανικό χαρακτηριστικό κατασκευής.. Βήμα 3 Ψάξτε για κάποιο πρόβλημα που έχει ήδη επιλυθεί Πλέγμα Αντιθέσεων. 23 21 Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, p.15 22 http://www.mazur.net/triz/ 23 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 9 2007-08-22

Ο G.S. Altshuller βρήκε ότι υπάρχουν μόνο 39 τεχνικά χαρακτηριστικά, που προκαλούν αντιθέσεις και τα ονόμασε 39 Κατασκευαστικές Παράμετροι. Οι 39 Κατασκευαστικοί Παράμετροι είναι τα κυριότερα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για να καθοριστεί κάθε κατασκευαστική Αντίθεση, όπως η ΙΣΧΥΣ και το ΒΑΡΟΣ. 24 Κάθε πρόβλημα μπορεί να περιγραφεί σαν μία σύγκρουση ανάμεσα σε ένα ζευγάρι παραμέτρων -2 από τις 39 παραμέτρους. Στο παρελθόν, πολλές ευρεσιτεχνίες σε διάφορους τομείς, έχουν αντιμετωπίσει επιτυχώς τέτοιες αντιφάσεις. Ο G.S. Altshuller λοιπόν, επέλεξε και οργάνωσε τις Αντιθέσεις που προκύπτουν συχνότερα και τις αρχές αντιμετώπισής τους. Τις ταξινόμησε σε ένα πλέγμα 39-παραμέτρων που βελτιώνονται και 39- παραμέτρων που χειροτερεύουν ένα Πλέγμα 39 X 39, και συμπεριέλαβε σε κάθε κελί που αντιπροσωπεύει ένα ζεύγος αντιθέσεων, τις Επινοητικές Αρχές (Inventive Principles) που χρησιμοποιούνται συχνότερα, (για τις οποίες θα μάθετε στο Βήμα 4). Το πλέγμα αυτό ονομάστηκε Πλέγμα Αντιθέσεων (Contradiction Matrix). Πλέγμα Αντιθέσεων - ένα Πλέγμα 39 x 39 που παρουσιάζει τις 39 Κατασκευαστικές Παραμέτρους που δείχνουν με τη σειρά τους τις 40 Επινοητικές Αρχές που κάποιοι άλλοι μηχανικοί έχουν εφαρμόσει επιτυχώς για να αντιμετωπίσουν Αντιθέσεις παρόμοιες με αυτές που εξετάζονται. 25 Το Ολοκληρωμένο Πλέγμα Αντιθέσεων βρίσκεται στην ιστοσελίδα: http://www.triz40.com/aff_matrix.htm. Τώρα ας μάθουμε για τις 39 Κατασκευαστικές Παραμέτρους και πώς είναι ένα Πλέγμα Αντιθέσεων! Οι 39 Κατασκευαστικοί Παράμετροι: 26 1. βάρος κινούμενου 21. ισχύς 2 βάρος σταθερού 22. σπατάλη ενέργειας 3. μήκος κινούμενου 23. σπατάλη ύλης 4. μήκος σταθερού 24. απώλεια πληροφοριών 5. περιοχή κινούμενου 25. σπατάλη χρόνου 24 http://baetriz.co.uk/glossary.htm 25 Ibid 26 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 10 2007-08-22

6. περιοχή σταθερού 26. ποσότητα ύλης 7. όγκος κινούμενου 27. αξιοπιστία 8. όγκος σταθερού 28. ακρίβεια μέτρησης 9. ταχύτητα 29. ακρίβεια κατασκευής 10. δύναμη 30. βλαβεροί παράγοντες που επηρεάζουν το αντικείμενο 11. ένταση, πίεση, ισχύς 31. βλαβερές συνέπειες 12. σχήμα 32. δυνατότητα ή μη δυνατότητα κατασκευής 13. σταθερότητα 33. ευκολία χρήσης 14. αντοχή 34. δυνατότητα ή μη δυνατότητα επισκευής 15. ανθεκτικότητα κινούμενου 35. προσαρμοστικότητα 16. Durability of non-moving object= μη ανθεκτικότητα κινούμενου 36. Complexity of device=περιπλοκότητα μηχανισμού 17. Temperature =θερμοκρασία 37. Complexity of control=περιπλοκότητα ελέγχου 18. φωτεινότητα 38. βαθμός αυτοματισμού 19. σπατάλη ενέργειας κινούμενου 20. σπατάλη ενέργειας σταθερού 39. παραγωγικότητα Πίνακας 1: Οι 39 Κατασκευαστικοί παράμετροι Τώρα που γνωρίζετε τι είναι οι 39 Κατασκευαστικές Παράμετροι, ας δούμε πώς μπορείτε να δημιουργήσετε το Πλέγμα Αντιθέσεων. Πριν ξεκινήσουμε, θυμηθείτε ότι πρέπει να παρουσιάσετε το πρόβλημά σας με τη μορφή Αντιθέσεων! Ανεπιθύμητο αποτέλεσμασύγκρουση Χαρακτηρι στικό προς βελτίωση Βάρος κινούμενου Βάρος σταθερού Μήκος κινούμενου Μήκος σταθερού Περιοχή κινούμενου Περιοχή σταθερού Όγκος κινούμενου Όγκος σταθερού No 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Βάρος κινούμενου + 15, 8, 29,34 29, 17, 38, 29, 2, 40, InnoSuTra 11 2007-08-22

34 28 2 Βάρος σταθερού + 10, 1, 29, 35 35, 30, 13, 2 5, 35, 14, 2 3 Μήκος κινούμενου 8, 15, 29, 34 + 15, 17, 4 7, 17, 4, 35 4 Μήκος σταθερού 35, 28, 40, 29 + 17, 7, 10, 40 35, 8, 2,14 5 Περιοχή κινούμενου 2, 17, 29, 4 14, 15, 18, 4 + 7, 14, 17, 4 6 Περιοχή σταθερού 30, 2, 14, 18 26, 7, 9, 39 + Πίνακας 2: Ένα μέρος του Πλέγματος Αντιθέσεων (Πλήρες Πλέγμα Αντιθέσεων διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.triz40.com/aff_matrix.htm) Οδηγίες για την δημιουργία του Πλέγματος Αντιθέσεων: 1) Οι 39 Κατασκευαστικές Παράμετροι στην κάθετη γραμμή είναι τα χαρακτηριστικά του καθορισμένου προβλήματος που χρειάζεται να βελτιωθούν. 2) Οι 39 Κατασκευαστικές Παράμετροι στην οριζόντια γραμμή είναι χαρακτηριστικά που επηρεάζονται αρνητικά ή\και υποβαθμίζονται εξαιτίας των παραμέτρων που βελτιώνονται. 3) Το σύνολο των κελιών που διασταυρώνονται αποτελεί τις Επινοητικές Αρχές (βήμα 4), οι οποίες θα σας οδηγήσουν στις καταλληλότερες λύσεις για το τεχνικό σας πρόβλημα. 4) Κάποια μη-διαγώνια κελιά είναι κενά, πράγμα που σημαίνει ότι ελάχιστες μόνο ή καμία πατέντα δεν βρέθηκε για την επίλυση της συγκεκριμένης αντίθεσης. 5) Ο συνδυασμός μεταξύ των ίδιων Κατασκευαστικών Παραμέτρων, διαγράφεται (γκρι κελιά με σταυρό) InnoSuTra 12 2007-08-22

Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα με το κουτί αναψυκτικού. Πρακτικό παράδειγμα: Ένα κουτί αναψυκτικού. 27 Η σταθερή κατασκευαστική παράμετρος που πρέπει να αλλάξει ώστε να γίνουν τα τοιχώματα του κουτιού λεπτότερα είναι η No 4 μήκος ενός σταθερού. (Στην TRIZ, οι παράμετροι είναι πολύ γενικές, οπότε εδώ το «μήκος» μπορεί να αναφέρεται σε οποιαδήποτε ιδιότητα όπως μηκος, πλάτος, ύψος, διάμετρος κ.λ.π.) Εάν λεπτύνουμε όμως το τοίχωμα, το βάρος του στοιβαγμένου φορτίου θα μικρύνει. Η σταθερή κατασκευαστική παράμετρος που έρχεται σε αντίθεση εδώ είναι η No 11 ένταση, πίεση, και ισχύς. Οι κατασκευαστικοί παράμετροι για το κουτί αναψυκτικού είναι οι εξής η No 4 μήκος ενός σταθερού, είναι το γνώρισμα προς βελτίωση και η No 11 - ένταση, πίεση, και ισχύς, είναι η ανεπιθύμητη αρνητική συνέπειά του. Έτσι λοιπόν, η σταθερή τεχνική αντίφαση για το κουτί αναψυκτικού είναι: όσο βελτιώνουμε την σταθερή κατασκευαστική παράμετρο «μήκος ενός σταθερού», τόσο η αντίστοιχη «ένταση, πίεση, και ισχύς» χειροτερεύει. Βήμα 4 Ψάξτε για Παράλληλες Λύσεις. 28 Ο G.S. Altshuller ανακάλυψε 40 Επινοητικές Αρχές, που αποτελούν οδηγίες για εύρεση δημιουργικών λύσεων στο τεχνικό σας πρόβλημα. 40 Επινοητικές Αρχές- οι 40 λύσεις για κάθε Αντίθεση- είναι όλοι οι τρόποι που βρήκε ο Altshuller για να εξαλείψει τις «τεχνικές» αντιθέσεις. 29 Οι καταχωρημένοι αριθμοί στα κελιά του Πλέγματος Αντιθέσεων που διασταυρώνονται αντιπροσωπεύουν τις πιο συχνά εφαρμοσμένες Επινοητικές Αρχές (μέχρι τέσσερις), οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν σαν λύσεις στο πρόβλημά σας. Οι 40 Επινοητικές Αρχές είναι (Η πιο περιεκτική εκδοχή των Αρχών βρίσκεται στο Παράρτημα A): 1. τμηματοποίηση 21. βιαστικές ενέργειες 2 αφαίρεση-εξαγωγή 22. μετατροπή βλάβης σε όφελος 3. τοπική ποιότητα 23. ανατροφοδότηση 27 http://www.mazur.net/triz/ 28 Ibid 29 http://baetriz.co.uk/glossary.htm InnoSuTra 13 2007-08-22

4. ασυμμετρία 24. διαμεσολάβηση 5. συνδυασμός 25. αυτοεξυπηρέτηση 6. καθολικότητα 26. αντιγραφή 7. αποθήκευση 27. φθηνός μικρός κύκλος ζωής 8. αντίβαρο 28. αντικατάσταση μηχανικού συστήματος 9. προηγούμενη αντίδραση 29. χρήση αεροκίνητων ή υδραυλικών συστημάτων 10. προηγούμενη ενέργεια 30. ελαστική ταινία ή λεπτές μεμβράνες 11. προνοητικό περιθώριο 31. χρήση υλικών με πόρους 12. ισοδυναμικότητα 32. αλλαγή χρώματος 13. αντιστροφή 33. ομοιογένεια 14. σφαιρικότητα 34. απόρριψη και παραγωγή τμημάτων 15. δυναμικότητα 35. μετατροπή φυσικών ή χημικών ιδιοτήτων 16. μερική ή υπερβολική δράση 36. μεταβατική φάση 17. μετακίνηση σε άλλη διάσταση 37. θερμική διαστολή 18. μηχανικοί κραδασμοί 38. χρήση ισχυρών οξειδωτικών 19. περιοδικότητα 39. αδρανές περιβάλλον 20. διατήρηση χρήσιμης δραστηριότητας 40. σύνθετα υλικά Πίνακας 3: Οι 40 Επινοητικές Αρχές 30 Θυμάστε τους αριθμούς στα κελιά που διασταυρώνονται στο Πλέγμα Αντιθέσεων; Αποτελούν τις Επινοητικές Αρχές που λύνουν το πρόβλημά σας με βάση την έννοια των Αντιθέσεων (Βήμα 2) και σας οδηγούν στην τελική λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. Για να κατανοήσετε καλύτερα τα δεδομένα, επιστρέφουμε στο Πλέγμα Αντιθέσεων (Πίνακας 4). 30 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 14 2007-08-22

Ανεπιθύμητο αποτέλεσμα σύγκρουση Χαρακτηρ ιστικό προς βελτίωση Βάρος κινούμενου Βάρος σταθερού Μήκος κινούμενου Μήκος σταθερού Περιοχή κινούμενου Περιοχή σταθερού Όγκος κινούμενου Όγκος σταθερού No 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Βάρος κινούμενου + 15, 8, 29,34 29, 17, 38, 34 29, 2, 40, 28 2 Βάρος σταθερού + 10, 1, 29, 35 35, 30, 13, 2 5, 35, 14, 2 Επινοητικές Αρχές 3 Μήκος κινούμενου 8, 15, 29, 34 + 15, 17, 4 7, 17, 4, 35 4 Μήκος σταθερού 35, 28, 40, 29 + 17, 7, 10, 40 35, 8, 2,14 5 Περιοχή κινούμενου 2, 17, 29, 4 14, 15, 18, 4 + 7, 14, 17, 4 6 Περιοχή σταθερού 30, 2, 14, 18 26, 7, 9, 39 + Πίνακας 4: Οι Επινοητικές Αρχές στο Πλέγμα Αντιθέσεων. Κάθε κελί του πλέγματος υποδεικνύει Επινοητικές Αρχές που έχουν ήδη εφαρμοστεί επανειλημμένως σε ευρεσιτεχνίες ώστε να αντιμετωπιστούν αντιθέσεις 31 Κάποιες από τις Αρχές απευθύνονται στις τάσεις τεχνολογικών εξελίξεων και συστημάτων 31 http://en.wikipedia.org/wiki/triz InnoSuTra 15 2007-08-22

Κάποιες άλλες σας ωθούν να προσανατολιστείτε προς άλλες κατευθύνσεις, όπως: No 4 Ασυμμετρία, No 10 Προηγούμενη Ενέργεια, No 17 Κατεύθυνση προς άλλη διάσταση, κ.λ.π. Ας επιστρέψουμε στο πρακτικό παράδειγμα. Πρακτικό παράδειγμα: Ένα κουτί αναψυκτικού. 32 Όπως θυμάστε, πρέπει να αλλάξουμε το πάχος του τειχώματος από το Κουτί Αναψυκτικού ή αλλιώς την Κατασκευαστική παράμετρο No4 - μήκος ενός σταθερού. Όμως, η βελτίωση αυτή, επιφέρει την δυσάρεστη συνέπεια της μη-αντοχής στο βάρος φορτίου ή της παραμέτρου No 11 - ένταση, πίεση, και ισχύς. Ας βρούμε τώρα συναφείς Επινοητικές Αρχές για το Κουτί Αναψυκτικού. Κοιτάξτε τους αριθμούς στο κελί του Πλέγματος Αντιθέσεων που διασταυρώνεται από τις Κατασκευαστικές Παραμέτρους No4 - μήκος ενός σταθερού (Χαρακτηριστικό προς Βελτίωση) και No 11 - ένταση, πίεση, ισχύς (Ανεπιθύμητη Συνέπεια). Οι Επινοητικές Αρχές για το Κουτί Αναψυκτικού είναι οι 1, 14, and 35, που περιγράφουν πιθανές λύσεις. Ας κοιτάξουμε τον Πίνακα 5. Ανεπιθύμητο Αποτέλεσμα Σύγκρουση Χαρακτηρι στικό προς βελτίωση Βάρος κινούμενου Βάρος σταθερού Μήκος κινούμενου Μήκος σταθερού Περιοχή κινούμενου Περιοχή σταθερού Όγκος κινούμενου Όγκος σταθερού Ταχύτητα Δύναμη (Ένταση) Ένταση πίεσης Σχήμα No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 Βάρος κινούμενου + 15, 8, 29,34 29, 17, 38, 34 29, 2, 40, 28 2, 8, 15, 38 8, 10, 18, 37 10, 36, 37, 40 10, 14, 35, 40 13, 13, 2 Βάρος σταθερού + 10, 1, 29, 35 35, 30, 13, 2 5, 35, 14, 2 8, 10, 19, 35 29, 10, 10, 29, 18 14 3 Μήκος κινούμενου 8, 15, 29, 34 + 15, 17, 4 7, 17, 4, 35 13, 4, 8 17, 10, 4 1, 8, 35 1, 8, 10, 32 http://www.mazur.net/triz/ InnoSuTra 16 2007-08-22

29 4 Μήκος σταθερού 35, 28, 40, 29 + 17, 7, 10, 40 35, 8, 2,14 28, 10 1, 14, 35 13, 14, 15, 7 Πίνακας 5: Οι Επινοητικές Αρχές για το κουτί αναψυκτικού. Όπως διαπιστώνετε, δεν είναι και τόσο μπερδεμένο. Θα εφαρμόζατε λοιπόν, την μέθοδο TRIZ για να βρείτε ήδη δοκιμασμένες τεχνικές λύσεις στο πρόβλημά σας; Ας δούμε όμως πρώτα, μερικές πιθανές λύσεις στην πρόκληση με το Κουτί Αναψυκτικού. Βρέθηκαν Τρεις Επινοητικές Αρχές σαν λύσεις στο τεχνικό πρόβλημα (Η πιο περιεκτική εκδοχή των Αρχών βρίσκεται στο Παράρτημα A): Αρχή No1 Τμηματοποίηση, η οποία υποδιαιρείται στα ακόλουθα βήματα: α. Χωρίστε το αντικείμενο σε ανεξάρτητα μέρη β. Διαιρέστε το σε τομείς γ. Χωρίστε το σε περισσότερα μέρη Για παράδειγμα, εφαρμόζοντας την Επινοητική Αρχή 1γ. «Χωρίστε το αντικείμενο σε περισσότερα μέρη», το τοίχωμα του κουτιού θα μπορούσε να μετατραπεί από ενιαία και λεία επιφάνεια, σε κυματοειδή αποτελούμενη από πολλούς «μικρούς τοίχους». Αυτό θα ενίσχυε την αντοχή του τοιχώματος και παράλληλα θα διευκόλυνε την χρήση ελαφρύτερου υλικού. Δείτε το Σχήμα 5. InnoSuTra 17 2007-08-22

Σχήμα 5: Εφαρμογή της Επινοητικής Αρχής 1c για το κουτί αναψυκτικού (Πηγή: http://www.mazur.net/triz/). Αρχή No 14 - Σφαιρικότητα, η οποία υποδιαιρείται ακολούθως: α. Αντικαταστήστε τα μέρη ή τις επιφάνειες γραμμικού σχήματος με καμπύλες επιφάνειες και αντικαταστήστε τα σχήματα κύβου με σφαιρικά σχήματα β. Χρησιμοποιήστε κυλινδρικά εξαρτήματα, μπάλες, σπιράλ γ. Αντικαταστήστε την γραμμική κίνηση με κυκλική και εφαρμόστε φυγόκεντρο δύναμη Εφαρμόζοντας την Επινοητική Αρχή 14α, η κάθετη γωνία στην οποία συγκολλάται το καπάκι των αναψυκτικών, μπορεί να μετατραπεί σε καμπύλη. Δείτε Σχήμα 6. Σχήμα 6: Εφαρμογή της επινοητικής αρχής 14a για το κουτί αναψυκτικού (Πηγή: http://www.mazur.net/triz/). Αρχή No 35 Μετατροπή των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων ενός. Δηλαδή αλλαγή της σύνθεσης, της κατανομής πυκνότητας, του βαθμού ελαστικότητας και της θερμοκρασίας ενός Η εφαρμογή της Αρχής No35 στο Κουτί Αναψυκτικού είναι η αλλαγή της σύνθεσης των τοιχωμάτων με άλλο ισχυρότερο μέταλλο, ώστε να αυξηθεί η αντοχή στο βάρος φορτίου. Βήμα 5 Προσαρμόστε στο Πρόβλημά Σας Η επόμενη κίνηση είναι να εξετάσετε εάν μία από αυτές τις Επινοητικές Αρχές μπορεί να εφαρμοστεί στη δική σας περίπτωση. Με βάση την τεχνική TRIZ, μπορείτε εύκολα να βρείτε πιθανές λύσεις στο πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. InnoSuTra 18 2007-08-22

Μην ξεχνάτε όμως την σημασία του Βήματος 2 διατυπώστε το πρόβλημα με βάση την έννοια των Αντιθέσεων! Προσπαθήστε να αφιερώσετε όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο για να εξασφαλίσετε τις κατάλληλες Αντιθέσεις και για καλύτερα αποτελέσματα, επεξεργαστείτε τα με συναδέλφους σας χρησιμοποιώντας άλλες τεχνικές από αυτόν τον οδηγό, όπως τον Καταιγισμό Ιδεών 33 και την Μέθοδο-635 34. Σε διαφορετική περίπτωση, ούτε το Πλέγμα Αντιθέσεων ούτε οι Επινοητικές Αρχές θα σας βοηθήσουν να βρείτε τις κατάλληλες λύσεις στο πρόβλημα. Ας επιστρέψουμε όμως τώρα στο πρακτικό παράδειγμα. Ο εφευρέτης-καινοτόμος Jim Kowalik του Ινστιτούτου Renaissance Leadership, κατάφερε σε λιγότερο από μία εβδομάδα να προτείνει πάνω από είκοσι εφαρμόσιμες λύσεις στην αμερικάνικη βιομηχανία συσκευασμένων αναψυκτικών-ποτών, πολλές από τις οποίες έχουν υλοποιηθεί. 35 Αναρωτηθείτε: Θεωρείτε δύσκολη την μέθοδο TRIZ? Πιθανώς καθόλου! Μπορεί η TRIZ να σας βοηθήσει; Σίγουρα! Γιατί δεν αρχίζετε λοιπόν να την εφαρμόζετε άμεσα στην επιχείρησή σας; Εάν το πρόβλημά σας τυχαίνει να ανήκει στο 1% των προβλημάτων που δεν έχουν αντιμετωπιστεί ή εξεταστεί ποτέ, τότε επικαλεστείτε όλες τις δημιουργικές σας δυνάμεις! 4.9.5 Πρόσθετες Τεχνικές TRIZ 36 Η μέθοδος TRIZ μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικές περιπτώσεις επίλυσης προβλημάτων. Πρόκειται για μία σχετικά εύκολη διαδικασία, η οποία όμως αναγκαζεί τον χρήστη να καθορίσει από πριν το πρόβλημα με βάση σταθερές κατασκευαστικές παραμέτρους. Γι αυτό λοιπόν, θα σας παρουσιάσουμε δύο πρόσθετες τεχνικές που θα σας βοηθήσουν να χρησιμοποιήσετε την TRIZ στην εταιρία σας: 1) ARIZ - Αλγόριθμος για Επινοητική Επίλυση Προβλημάτων (Algorithm for Inventive Problem Solving) 37 Ο ARIZ είναι το βασικό αναλυτικό εργαλείο/τεχνική της TRIZ και πρόκειται για μία συστηματική διαδικασία εντοπισμού λύσεων χωρίς αντιθέσεις. Μπορούν να εφαρμοστούν από πέντε μέχρι και εξήντα βήματα στη συγκεκριμένη διαδικασία, ανάλογα με την φύση του προβλήματος. 33 Please see component 4.2 of this guide for details 34 Please see component 4.3 of this guide for details 35 http://www.mazur.net/triz/ 36 Ibid 37 Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, p.12 InnoSuTra 19 2007-08-22

Τα βασικά βήματα είναι: 38 1) Διατυπώστε το πρόβλημα 2) Μετατρέψτε το πρόβλημα σε μοντέλο 3) Αναλύστε το μοντέλο 4) Αντιμετωπίστε τις φυσικές αντιθέσεις 5) Καθορίστε την ιδανική λύση. 2) Λογισμικό TRIZ 39 Επειδή η TRIZ στηρίζεται σε μία βάση δεδομένων από χιλιάδες ευρεσιτεχνίες, αρχές, χειρισμούς, αντιθέσεις, κ.λ.π, η χρήση του λογισμικού βοηθά τους μηχανικούς και τους εφευρέτες με ελάχιστη εμπειρία να εξοικονομούν χρόνο. Ακολουθεί περιγραφή κάποιων από τα διαθέσιμα πακέτα λογισμικού: Λογισμικό για Βελτίωση Ενισχύει την βελτίωση σχεδίων, κατασκευαστικών λειτουργιών, απόδοσης συστημάτων, ποιότητας συστημάτων, κατασκευαστικών δαπανών, εφαρμογής ευρεσιτεχνιών και χαρακτηριστικών από προϊόντα. Λογισμικό για Δημιουργία ιδεών Εφαρμόζει τον ARIZ και σας βοηθάει να δημιουργήσετε αφηρημένα μοντέλα ενός συστήματος, να εντοπίσετε αντιθέσεις και να σχηματίσετε εικόνα της ιδανικής επιθυμητής κατάστασης. Η δημιουργία ιδεών είναι μία διαδικασία που απομακρύνει τα μειονεκτήματα από το σύστημα σας. Ο Σύντομος Οδηγός Καινοτομιών περιέχει περίπου 100 τεχνικές εφαρμογές από φυσικά, χημικά και γεωμετρικά γνωρίσματα. Αφαιρετικό Λογισμικό (Παρακινητής Δημιουργίας ιδεών) Το συγκεκριμένο λογισμικό είναι σχεδιασμένο να σας βοηθήσει να βρείτε λύσεις χωρίς αρνητικές συνέπειες, αλλά πραγματικά δημιουργικές και αποδοτικές. Innovation Workbench TM (IWB) Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τις πρόσθετες τεχνικές TRIZ, σας προτείνουμε να επισκεφθείτε την εξής ιστοσελίδα: http://www.mazur.net/triz/ 38 http://www.mazur.net/triz/ 39 Ibid InnoSuTra 20 2007-08-22