Γιπλυμαηική Δπγαζία. «Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ γέθςπαρ πλοίος» Φοςζιάνηρ Αθανάζιορ. Δπιβλέπυν Καθηγηηήρ: Νηθφιανο Π. Βεληίθνο

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΟ ΜΔΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ ΥΟΛΗ ΝΑΤΠΗΓΩΝ ΜΗΥΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΥΑΝΙΚΩΝ Γιπλυμαηική Δπγαζία «Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ γέθςπαρ πλοίος» Φοςζιάνηρ Αθανάζιορ Δπιβλέπυν Καθηγηηήρ: Νηθφιανο Π. Βεληίθνο Σπιμελήρ Δξεηαζηική Δπιηποπή: ΑΘΖΝΑ, Oθηψβξηνο 2014

2 1

3 Ζ βηνκεραλία ηεο λαπηηιίαο θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ πινίνπ πεξηιακβάλεη έλα ζχλνιν απαηηήζεσλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αμηνπηζηία, απνδνηηθφηεηα, ζην λα ζπκβαδίδνπλ κε ηελ λεφηεξε ηερλνινγία θαη λα δεκηνπξγνχλ έλα αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Αλ δελ δνζεί ε πξέπνπζα ζεκαζία θαη πξνζνρή απέλαληη ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, ηφηε είλαη πνιχ πηζαλφ λα ηεζεί ζε θίλδπλν ε αζθάιεηα ησλ εξγαζηψλ επί ηνπ ζθάθνπο, γεγνλφο πνπ άκεζα εκπιέθεη ηελ εηαηξία ζε πςειφηεξν θφζηνο. Ζ εξγνλνκία θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ρξήζηε ζην ζρεδηαζκφ κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ πηζηεχεηαη φηη θαηαιήγεη ζε επηηπρία θαη βειηηψλεη ηελ αζθάιεηα θαη πνηφηεηα εξγαζίαο θαη δσήο επί ηνπ ζθάθνπο. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο (User-Centered Design, UCD) είλαη κηα θηινζνθία ζρεδηαζκνχ θαη κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία δίλεηαη εθηελήο πξνζνρή ζηηο αλάγθεο, ηα «ζέισ» θαη ηα φξηα ηνπ ηειηθνχ θαηαλαισηή ηνπ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο, ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ απηνχ. Ζ αλάιπζε ησλ θαζεθφλησλ (task analysis) είλαη έλα απαξαίηεην κέξνο ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα αλαγλσξηζηνχλ θαη λα ραξαθηεξηζηνχλ νη απαηηήζεηο ηνπ ρξήζηε. Ζ αζθαιήο ιεηηνπξγία θαη ε απνδνηηθφηεηα ελφο πινίνπ θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην πιήξσκά ηνπ, θάζε θνξά πνπ αθήλεη ην ιηκάλη. To πξνζσπηθφ πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζήκεξα ηα πξνεγκέλα ηερλνινγηθά ζπζηήκαηα γέθπξαο, πξέπεη λα είλαη εμαηξεηηθά εμεηδηθεπκέλν. Έηζη, ε επέλδπζε ζηε βειηηζηνπνίεζε ηεο άλεζεο θαη ηεο επεκεξίαο ησλ πην δσηηθψλ πφξσλ ηνπ πινίνπ είλαη κηα θαιή επέλδπζε. Ζ γέθπξα ζα πξέπεη λα θαηαζθεπαζηεί γχξσ απφ ηνλ ρξήζηε, θαζψο πξφθεηηαη γηα έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν φζνλ αθνξά ηε βειηίσζε ηεο λαπηηθήο αζθάιεηαο. Πεξηζζφηεξν απφ ην ήκηζπ ησλ λαπηηθψλ αηπρεκάησλ πνπ ζπκβαίλνπλ είλαη απνηέιεζκα ζθαικάησλ πινήγεζεο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ γέθπξα. Απηφ δείρλεη ηε ζεκαζία ηνπ ζσζηνχ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο. Ο ζηφρνο είλαη έλα αζθαιέο, πξνεγκέλν ζχζηεκα λαπηηθήο ιεηηνπξγίαο. Ζ δνκή ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ην πεξηβάιινλ ηεο γέθπξαο δελ πξέπεη λα εκπνδίδνπλ ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηνπ ξφινπο ηνπ πξνζσπηθνχ. Θα πξέπεη λα παξέρεη ζην ρξήζηε απηφ αθξηβψο πνπ ρξεηάδεηαη, ζην ζσζηφ ρξφλν. θνπφο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη λα δνζνχλ νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ ρψξσλ εξγαζίαο ηεο γέθπξαο, ψζηε λα απμεζεί ε επίδνζε θαη ιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο θαη λα βειηησζεί ε αμηνπηζηία θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πινήγεζεο. 2

4 The industry of shipping and ship design involves a set of requirements and business strategies that aim at reliability, efficiency, keeping up with state-of-the-art technology and creating a competitive advantage. Inattention to ergonomics (or human factors) in the process may, however, jeopardize the safety of onboard operations and, in turn, implicate higher costs for the company. Ergonomics and user involvement applied to design through a User-centered Design (UCD) approach is believed to result in several success factors that improve the overall safety and quality of work and life onboard. User-centered design (UCD) is a process in which the needs, wants, and limitations of end users of a product, service or process are given extensive attention at each stage of the design process. Task analysis is a necessary part of user-centered design, in order to characterize the user s requirements. The safe operation and profitability of a vessel is largely determined by its crew, each time it leaves port. There is also increased competition for highly-skilled crew who can operate today s technologically advanced ships. So investing in optimizing the comfort and well-being of a ship s most vital resource is a sound investment. The bridge should be constructed around the user, as it is an important element in terms of improving safety. While there is not a direct parallel to conventional shipping, more than a half of accidents occur as a result of navigational error. This shows the importance of proper human-centered bridge design. The aim is a secure, advanced marine operation. The bridge must not impede working situations. It should provide the user with exactly what is needed at the right time. The main purpose of this thesis is to provide user-centered design requirements for the bridge equipment and the bridge workstations, in order to increase the efficient bridge operation by the bridge crew and to improve the reliability and efficiency of navigation. 3

5 Πεξίιεςε... 2 Abstract... 3 Πεξηερφκελα... 4 Δηζαγσγή Ηζηνξηθή αλαδξνκή αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ Πψο ε ζθέςε ηνπ ζρεδηαζκνχ έγηλε πξαγκαηηθφηεηα πκκεηνρηθφο ρεδηαζκφο Σα κεηνλεθηήκαηα ηεο πκκεηνρηθήο Μεζνδνινγίαο ρεδηαζκνχ Ζ θαηάιεμε ζηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ (user-centered design) Γηαθνξέο κεηαμχ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο User Experience Design θαη User Interface Design Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο (UCD) Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ UCD Βαζηθφ πιάλν ηεο κεζνδνινγίαο UCD Λφγνη πηνζέηεζεο ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ-πιενλεθηήκαηα & Μεηνλεθηήκαηα Αλαθνξέο ζηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ απφ εξεπλεηέο Task analysis Σερληθέο αλάιπζεο εξγαζηψλ Ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ Γλσζηηθή Αλάιπζε Δξγαζηψλ Δθαξκνγέο αλάιπζεο εξγαζηψλ Αλζξσπνθεληξηθή ζρεδίαζε ζηε λαππεγηθή Ο άλζξσπνο ζην επίθεληξν ηεο ζχγρξνλεο λαππεγηθήο Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηε λαππεγηθή Δξσηεκαηνιφγην λαπηηθνχ πιεξψκαηνο γηα ηνλ έιεγρν ζρεδηαζκνχ Πεξηπησζηνινγηθέο Μειέηεο Πψο ν λαπηηιηαθφο «εθεζπραζκφο» βχζηζε έλα επηβαηεγφ-νρεκαηαγσγφ Ζκεξνκελία αηπρήκαηνο: 01/01/02, Case No

6 5.3 Ζκεξνκελία αηπρήκαηνο: 31/08/05, Case No Έθζεζε απφ ην πκβνχιην Μεηαθνξψλ Αζθαιείαο ηνπ Καλαδά (TSB), πεξηζηαηηθφ M12H Γέθπξα πινίνπ Υψξνη εξγαζίαο γέθπξαο πινίνπ Δμέιημε θαη νινθιήξσζε ηερλνινγηψλ ησλ ζπζηεκάησλ γέθπξαο Μέξε ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ ηεο γέθπξαο Πξνζσπηθφ γέθπξαο πινίνπ Ζ έλλνηα ηνπ πινίνπ θαη ηνπ πιεξψκαηνο Πξνζδηνξηζκφο ξφισλ θαη αξκνδηνηήησλ πξνζσπηθνχ γέθπξαο Μέιε πιεξψκαηνο γέθπξαο πινίνπ Λίζηα θαζεθφλησλ πξνζσπηθνχ γέθπξαο πινίνπ ρεδηαζκφο γέθπξαο πινίνπ βάζε ησλ αλζξσπίλσλ δπλαηνηήησλ, πεξηνξηζκψλ θαη πξνζδνθηψλ Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο γέθπξαο πινίνπ Αλζξσπνθεληξηθή νξγάλσζε εμνπιηζκνχ ηεο γέθπξαο Αλζξσπνθεληξηθή δηάηαμε θχξηνπ εμνπιηζκνχ γέθπξαο πινίνπ Αλζξσπνθεληξηθφο ιεπηνκεξήο ζρεδηαζκφο ρψξνπ πινήγεζεο θαη πεδαιηνχρεζεο Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ζπζηεκάησλ επηθνηλσλίαο Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο θηεξψλ γέθπξαο πινίνπ Πεξηβάιινλ εξγαζίαο θαη αζθάιεηα πξνζσπηθνχ γέθπξαο Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο πεξηβάιινληνο εξγαζίαο Αζθάιεηα αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ γέθπξαο Πξνζβαζηκφηεηα θαη θηλήζεηο ζην ρψξν ηεο γέθπξαο Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο παξαζχξσλ γέθπξαο πινίνπ Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο χςνπο ρακειφηεξεο θαη ςειφηεξεο αθκήο κπξνζηηλψλ παξαζχξσλ γέθπξαο πινίνπ Πιαίζηα/δηαρσξηζηηθά παξαζχξσλ Κιίζε παξαζχξσλ Οξαηφηεηα απφ ηα παξάζπξα ηεο γέθπξαο Πεδία νξαηφηεηαο Οξαηφηεηα επηθάλεηαο ηεο ζάιαζζαο Οξαηφηεηα γχξσ απφ ην πινίν

7 8.5.3 Οξαηφηεηα απφ ην ρψξν πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ θαη απφ ην ρψξν ηεο ηηκνληέξαο Πεδίν νξαηφηεηαο απφ ηα θηεξά ηεο γέθπξαο πινίνπ Σπθιά ηκήκαηα Πξφηαζε ζρεδηαζκνχ νινθπθιηθήο γέθπξαο πινίνπ (360 Ο ) Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο θσηηζκνχ γέθπξαο πινίνπ Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ζπζηεκάησλ ζπλαγεξκνχ χζηεκα κεηαθνξάο ζπλαγεξκνχ πλαγεξκφο ζρεηηθά κε ηε πινήγεζε Υαξαθηεξηζηηθά νπηηθναθνπζηηθνχ ζπλαγεξκνχ Καηλνηφκεο πξνηάζεηο αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ γέθπξαο πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία

8 7

9 ήκεξα, νη ππεξεζίεο ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 90% ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ, εδξαηψλνληαο έηζη ηελ λαπηηιηαθή βηνκεραλία ζηε ξαρνθνθαιηά ηεο ζεκεξηλήο νηθνλνκίαο. Απηή ε βηνκεραλία έρεη αλαπηπρζεί πξνο θάζε θαηεχζπλζε ιακβάλνληαο ππφςε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Έρεη βειηηψζεη ηα ζπζηήκαηα δηαθίλεζεο θνξηίσλ, ην ζρεδηαζκφ ηνπ θχηνπο, ηελ πξφσζε, ηε δνκή ηνπ πινίνπ, παξάιιεια εληζρχνληαο ηελ ηθαλφηεηα ειηγκψλ, κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο ηαρχηεηαο, ηεο ρσξεηηθφηεηαο, ηεο αμηνπηζηίαο, ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη παξαγσγηθφηεηαο, θαη ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηπρεκάησλ. Σαπηφρξνλα, ππάξρεη κηα ζπλερήο αλεζπρία ησλ βηνκεραληψλ γηα ηελ εηζαγσγή φιν θαη πην εμειηγκέλεο ηερλνινγίαο, γηα ηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο θαη ηε κείσζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ κέζσ ηεο κείσζεο ησλ επηπέδσλ επάλδξσζεο ηνπ πιεξψκαηνο. Παξφια απηά ππάξρεη αθφκα θαη ζήκεξα ρψξνο γηα επηπιένλ ελίζρπζε ηεο αζθάιεηαο, πνπ ζρεηίδεηαη θπξίσο κε ηε κείσζε ησλ αηπρεκάησλ. Έρεη εθηηκεζεί φηη ην 60-80% ησλ λαπηηθψλ αηπρεκάησλ είλαη απνηέιεζκα ζθάικαηνο ηνπ ρεηξηζηή θαη απηφ θνζηίδεη πεξίπνπ $541 εθ. ην ρξφλν. Χζηφζν ην ζθάικα ηνπ ρεηξηζηή δελ είλαη παξά έλα ζχκπησκα ηνπ νπνίνπ ηα βαζχηεξα αίηηα ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ έιιεηςε εξγνλνκίαο θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ ζθάθνπο θαη κε ηελ αλεπαξθή εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ. H δηάδνζε ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ νπνίν θαη επηθεληξψλεηαη ε παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία, μεθίλεζε απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Ζ ηνπνζέηεζε ηνπ αλζξψπηλνπ ζηνηρείνπ ζην επίθεληξν απνηειεί πξφθιεζε γηα ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ, θαζψο νη ζρεδηαζηέο θαινχληαη λα δηακνξθψζνπλ ην πεξηβάιινλ κε βάζε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ. Απηή ε ζρεδηαζηηθή πξνζέγγηζε ελζσκαηψλεη ηελ απαξαίηεηε πιεξνθνξία ησλ ρξεζηψλ, κηαο θαη πεγάδεη απφ ηελ επηζπκία γηα ηελ επίηεπμε ηεο βέιηηζηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπλνιηθνχ ζπζηήκαηνο αλζξψπνπ-κεραλήο. Ζ ειιηπήο ελζσκάησζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζην λαππεγηθφ ζρεδηαζκφ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε θησρέο επηρεηξήζεηο, ςειφηεξν θφζηνο θαηάξηηζεο θαη απμεκέλν θίλδπλν απνηπρίαο ηνπ έξγνπ. Απφ ηελ άιιε φηαλ ιακβάλεηαη ππφςε ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο, δηεπθνιχλεηαη ε θαηαλφεζε πξαθηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη νη ιχζεηο ηνπο. Παξάιιεια ππνζηεξίδεηαη ε αλζξψπηλε εξγαζία ζην πινίν, πξνζηαηεχεηαη ε πγεία ηνπο θαη βειηηψλεηαη ε αζθάιεηα θαη ε ζπλνιηθή απφδνζή ηνπο. Ζ παγθφζκηα λαπηηιηαθή θνηλφηεηα έρεη αλαγλσξίζεη ηελ ζπνπδαηφηεηα ηεο εξγνλνκίαο ηεο γέθπξαο, θαη έρεη ζεζπίζεη θαλνληζκνχο κέζα απφ ηηο δηεζλείο ζπκβάζεηο (SOLAS) πνπ αθνξνχλ ζηνλ εμνπιηζκφ θαη έρεη εθδψζεη νδεγίεο γηα ηνλ εξγνλνκηθφ ζρεδηαζκφ ηεο γέθπξαο κε ην παγθφζκην ζεζκηθφ ηεο φξγαλν (IMO guidelines MSC CIRC. 982), θαη ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σππνπνίεζεο (International Organization of Standardization ISO 8468).ην ρψξν ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ ιακβάλνπλ ρψξα νη ζεκαληηθφηεξεο θαη δσηηθφηεξεο επηρεηξήζεηο ηνπ 8

10 πινίνπ. Ζ εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία ελφο εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηηο εξγαζίεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ, ζα κεηψζεη ηε ζπρλφηεηα ησλ αλζξψπηλσλ ιαζψλ θαη ζα πεξηνξίζεη ηηο ζσκαηηθέο απαηηήζεηο πνπ επηβάιινληαη ζην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηπισκαηηθή εξγαζία εξεπλά θαη αλαιχεη ηελ ηζηνξία θαη ηνπο παξάγνληεο επηηπρίαο ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζηε λαπηηιηαθή βηνκεραλία, επηθεληξψλνληαο ην ελδηαθέξνλ ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ, ην πην λεπξαιγηθφ ρψξν ηνπ πινίνπ, φπνπ o εμνπιηζκφο θαη ε ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη αξθεηά εμειηγκέλα. Πξαγκαηνπνηείηαη πξνθαηαξθηηθά πξνζδηνξηζκφο θαη θαηαλνκή ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο. Παξνπζηάδνληαη θαηλνηφκεο εμειίμεηο ζην θνκκάηη ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο θαη πξνηείλνληαη λέεο ηερλνινγίεο θαη ηξφπνη δηάηαμεο ηνπ εμνπιηζκνχ, θαζψο θαη ιεπηνκεξείο νδεγίεο γηα ηελ αζθαιέζηεξε θαη ιεηηνπξγηθφηεξε ζχλζεζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ, πνπ πξφθεηηαη λα πεξηνξίζεη ηελ πηζαλφηεηα αηπρήκαηνο ή ηξαπκαηηζκνχ. 9

11 1.1 Πώρ η ζκέτη ηος ζσεδιαζμού έγινε ππαγμαηικόηηηα Ζ ζθέςε ηνπ ζρεδηαζκνχ έρεη κηα ηζηνξία. Ήηαλ κηα πξαγκάησζε κέζα απφ ηελ εμέιημε δηαθνξεηηθψλ ζρεδηαζηηθψλ κεζφδσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ θαη λα επεθηείλνπλ ηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ θαη ζε άιινπο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 κέρξη ζήκεξα, δηαδξακαηίδεηαη έλαο αδηάθνπνο αγψλαο δξφκνπ γηα λα αλαθαιπθζνχλ λέεο κέζνδνη κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ επηρεηξήζεσλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ. Κάζε κεζνδνινγία κπνξεί λα εληνπηζηεί κέζα απφ ηελ ηζηνξία θαη λα αλαιπζεί αλεμάξηεηα απφ ηηο ππφινηπεο κεζνδνινγίεο αλ ν εθάζηνηε εξεπλεηήο έρεη ηε δηάζεζε λα εξκελεχζεη ηα δηάθνξα ηζηνξηθά δεδνκέλα πνπ ζα εληνπίζεη φζνλ αθνξά ηε κεζνδνινγία ε νπνία θάζε θνξά ζα εξεπλάηαη. Ο ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν αλαιχνπκε ηελ πεξίνδν απηή είλαη λα θαηαλνήζνπκε ηελ εμέιημε ησλ θπξίσλ κεζφδσλ ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ θαη λα αλαθαιχςνπκε παξαθνινπζψληαο ηελ εμέιημε απηή ηε ζηηγκή πνπ ε ζθέςε ηνπ ζρεδηαζκνχ άξρηζε λα γίλεηαη αληηιεπηή σο κηα θαηλνηφκα πξνζέγγηζε θαη έλαο λένο ηξφπνο ζθέςεο ν νπνίνο ππνλφκεπζε φιεο ηηο άιιεο κεζφδνπο πνπ σο ηφηε ήηαλ ζην πξνζθήλην. Πξέπεη εδψ λα επηζεκάλνπκε φηη ζην πιαίζην απηήο ηεο εμέιημεο δελ ππάξρεη θάπνηνο ζαθήο δηαρσξηζκφο ησλ κεζνδνινγηψλ πνπ πξνέθπςαλ αθνχ πνιιέο εμ απηψλ αλαπηχρζεθαλ ηαπηφρξνλα ζε δηαθνξεηηθέο ζρνιέο θαη βηνκεραληθνχο θιάδνπο. Μέζα απφ πξνζεθηηθή κειέηε κπνξεί θαλείο λα θαηαιήμεη ζε κηα γεληθεπκέλε πξνζέγγηζε φζνλ αθνξά ηελ πξνζπάζεηα λα θαηαλνεζεί ρξνλνινγηθά ηνπιάρηζηνλ ε δεκηνπξγία θαη ε εμέιημε ησλ δηαθφξσλ ζρεδηαζηηθψλ κεζφδσλ. θνπφο απηνχ ηνπ εγρεηξήκαηνο είλαη λα απνζαθεληζηεί ε ηζηνξία θαη παξάιιεια ε ρξνλνινγηθή εμέιημε ηεο ζθέςεο ηνπ ζρεδηαζκνχ ε νπνία είλαη ηδηαίηεξα ζπγθερπκέλε θαη ζνιή θαη πεξηέρεη πνιιά αληηθαηηθά ζηνηρεία. 1.2 ςμμεηοσικόρ σεδιαζμόρ Κάλνληαο κηα αλαδξνκή ζην παξειζφλ, παξαηεξνχκε φηη ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο εληνπηδφηαλ ζπρλφηεξα σο θαηλφκελν ζηνλ πνιενδνκηθφ ηνκέα έσο φηνπ πξφζθαηεο εμειίμεηο ζην ζρεδηαζηηθφ θιάδν πξνζέδσζαλ ζε απηή ηε κέζνδν ζρεδηαζκνχ ην φλνκα ηεο. πσο επηζεκάλζεθε θαη λσξίηεξα θάζε εξεπλεηήο ζα κπνξνχζε κε κεγάιε επθνιία λα εληνπίζεη θαη ζπλεπψο λα κειεηήζεη ηελ ηζηνξία αιιά θαη ηελ εμέιημε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ αλεμάξηεηα απφ ηηο ππφινηπεο κεζφδνπο ζρεδηαζκνχ πνπ αλαπηχρζεθαλ. Γηα παξάδεηγκα, αλ θάπνηνο πξνζπαζεί λα εληνπίζεη ηηο ξίδεο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ πίζσ ζηελ ηζηνξία, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απηέο εληνπίδνληαη ζηελ επνρή ηεο Γεκνθξαηίαο ηνπ Πιάησλα. Ο Πιάησλαο σο γλσζηφλ, βαζηδφηαλ σο επί ην πιείζηνλ ζηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ θαη επηδεηνχζε ηηο ζπκβνπιέο ηνπο ζε φ,ηη αθνξά ην ζρεδηαζκφ. 10

12 Ζ Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Πιάησλα ήηαλ θάπνηε ε θαξδηά ηεο ζπκκεηνρηθήο κεζνδνινγίαο ζρεδηαζκνχ θαη είλαη κηα θαζηεξσκέλε κέζνδνο πνπ εθαξκφδεηαη εδψ θαη αηψλεο γηα ην ζρεκαηηζκφ θαη ηελ εδξαίσζε αξκνληθψλ θνηλσληψλ. ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ νη ρξήζηεο εκπιέθνληαη νη ίδηνη ζηελ δεκηνπξγία θαη ηελ εμέιημε ησλ πξντφλησλ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη ζπλ-ζρεδηαζηέο. Ζ ζπκκεηνρηθή κέζνδνο ζρεδηαζκνχ αλαδείρζεθε ζηελ θαλδηλαβία. Γελλήζεθε απφ ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα πνπ αζθνχζαλ πίεζε πξνθεηκέλνπ νη εξγάηεο λα έρνπλ πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθφ έιεγρν ζην πεξηβάιινλ εξγαζίαο ηνπο. (Ehn, 1989) Σα ηειεπηαία ρξφληα ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο έρεη απνθηήζεη ηδηαίηεξε δπλακηθή ζην ρψξν ηνπ ζρεδηαζκνχ λέσλ ζπζηεκάησλ. Γηα παξάδεηγκα, ε Druin (2002) θαη ε νκάδα ηεο έρνπλ αλαπηχμεη ηε δηθή ηνπο εθδνρή ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ φπνπ ηα παηδηά είλαη ζπλεξγάηεο ζην ζρεδηαζκφ ινγηζκηθνχ γηα παηδηά. Ο Preece (2000) έρεη επίζεο αλαπηχμεη κηα κνξθή ζπκκεηνρηθήο ζρεδίαζεο πνπ είλαη γλσζηή σο «ζρεδίαζε επηθεληξσκέλε ζηελ θνηλφηεηα» (community centered-design) κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε δηαδηθηπαθψλ θνηλνηήησλ. Έλα πεξηζζφηεξν πξφζθαην παξάδεηγκα κηαο εθαξκνγήο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ε κειέηε πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ νη Abras (2003) θαη Abras, Maloney-Krichmar & Preece (2003) ζηελ νπνία νη εξεπλεηέο δεκηνχξγεζαλ κηα δηαδηθηπαθή θνηλφηεηα γηα έλα δηδαθηνξηθφ πξφγξακκα. Σν παξαθάησ δηάγξακκα (Γηάγξακκα 1.1) αλαπαξηζηά ηελ θπθιηθή θχζε ηεο ζπκκεηνρηθήο κεζνδνινγίαο ζρεδηαζκνχ θαη θαηαδεηθλχεη ηε ζεκαζία ηεο αμηνιφγεζεο ζε θάζε ζηάδην ηεο εμέιημεο. Δπηινγή ηερλνινγηθνύ ζρεδίνπ Δθηίκεζε ησλ αλαγθώλ ηεο θνηλόηεηαο ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Γνθηκή πξσηνηύπνπ Καιιηέξγεηα ηεο θνηλόηεηαο Γνθηκή ηεο θνηλσληθόηεηαο θαη ηεο ρξεζηηθόηεηαο Γηάγξακκα 1.1:Μνληέιν αλάπηπμεο ζπκκεηνρηθήο ζρεδίαζεο (Preece, 2000) Καζψο νη δηάθνξεο κέζνδνη ζρεδηαζκνχ αλαπηχζζνληαλ, ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο αχμαλε θαη απηφο κε νινέλα θαη ηαρχηεξν ξπζκφ ηε δπλακηθή ηνπ κέζσ ηεο έξεπλαο. 11

13 χκθσλα κε ηε ζθαλδηλαβηθή πξνζέγγηζε, ε ζπκκεηνρηθή κέζνδνο ζρεδηαζκνχ σο ζηφρν είρε λα ελζσκαηψζεη ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο ζηελ αλάπηπμε ησλ ζρεδίσλ. Οη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζην ηέινο απηήο ηεο δεθαεηίαο νδήγεζαλ ζηε κεηαηξνπή ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ απφ θνηλσληθή κέζνδν ζε ηερλνινγηθή. Πξηλ ηελ πηνζέηεζε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα, ν ζρεδηαζκφο ζπζηεκάησλ βαζηδφηαλ απιά ζε θαζηεξσκέλα πξσηφηππα πνπ δελ ήηαλ πξννξηζκέλα λα αληηιακβάλνληαη θαη ζπλεπψο λα εμππεξεηνχλ θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηηο αλάγθεο ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ. Καζψο ε ζπκκεηνρηθή κέζνδνο ζρεδηαζκνχ ζπλέρηζε ηελ εμέιημή ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 1980, έγηλε ζπλψλπκε κε ηνλ αλαδπφκελν ηνκέα ηνπ ζρεδηαζκνχ αιιειεπίδξαζεο (interaction design).πνιιέο απφ ηηο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ πξνέξρνληαη απφ επηζηήκεο φπσο νη δνθηκέο επρξεζηίαο δηαθφξσλ πξντφλησλ. Άιιεο επξέσο δηαδεδνκέλεο ηερληθέο είλαη, νη καθέηεο, ηα πξσηφηππα, αθφκε θαη ε πηνζέηεζε ξφισλ. 1.3 Σα μειονεκηήμαηα ηηρ ςμμεηοσικήρ Μεθοδολογίαρ σεδιαζμού Έλα απφ ηα θπξηφηεξα κεηνλεθηήκαηα ηεο ζπκκεηνρηθήο κεζφδνπ ζρεδηαζκνχ είλαη ε ακέιεηα ηεο κεζφδνπ απηήο πξνο ηελ εκπεηξία ηνπ ρξήζηε αιιά θαη ηηο εηζεγήζεηο ησλ εκπιεθφκελσλ παξαγφλησλ. Ζ επρξεζηία θαηείρε δεζπφδνπζα ζέζε ζηνλ ζρεδηαζκφ, αιιά ε ζπλαηζζεκαηηθή αληαπφθξηζε ησλ ρξεζηψλ αγλννχληαλ εμ νινθιήξνπ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο νη δνθηκέο απφ πιεπξάο ρξεζηψλ απαγνξεχνληαλ, ηδηαίηεξα ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ νη απνθάζεηο ησλ ρξεζηψλ ήηαλ πνιχ πηζαλφ λα έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηα πηζηεχσ ησλ εηζεγεηψλ θαη ησλ ζρεδηαζηψλ. Πξνθεηκέλνπ λα δνζεί κηα ζπκβηβαζηηθή ιχζε ζηηο παξαπάλσ αληηζέζεηο μεθίλεζε κηα ζεηξά ζπδεηήζεσλ θαη δηαπξαγκαηεχζεσλ φζνλ αθνξά ην ζπλεξγαηηθφ ζρεδηαζκφ (co-operative design - collaborative design). Απηή ε ελαιιαθηηθή κέζνδνο ζρεδηαζκνχ ζηφρεπε ζην λα κεηαηξέςεη ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο απφ παζεηηθνχο δέθηεο ζε ζπλ-ζρεδηαζηέο (co-operative designers). 1.4 Η καηάληξη ζηον ανθπυποκενηπικό ζσεδιαζμό (usercentered design) Ο Donald Norman επαλαπξνζδηφξηζε ηε ζπκκεηνρηθή κέζνδν ζρεδηαζκνχ ζε απηφ πνπ ν ίδηνο νλφκαζε αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ ή ελαιιαθηηθά ζρεδηαζκφ επηθεληξσκέλν ζηηο αλάγθεο ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε. ηα πιαίζηα απηήο ηεο αιιαγήο νη δνθηκέο ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ απφ πιεπξάο ρξεζηψλ απέθηεζαλ ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη κάιηζηα ήηαλ πξνζαλαηνιηζκέλεο φρη ηφζν ζηελ επρξεζηία αιιά πεξηζζφηεξν ζην θαηά πφζνλ ηθαλνπνηνχληαη θαη ζε πνηφ βαζκφ νη αλάγθεο θαη ηα ζέισ ησλ ρξεζηψλ. Ο Norman ελίζρπζε ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ απφ κεξηάο ηνπ ρξήζηε θαη 12

14 εμαλζξψπηζε αθφκε πεξηζζφηεξν ηε ζπκκεηνρηθή κέζνδν ζρεδηαζκνχ θαη ην ζρεδηαζκφ ζπζηεκάησλ κε ην λα «θάλεη ηα πξάγκαηα νξαηά» φπσο ν ίδηνο ζπρλά αλέθεξε. Απηφ γηλφηαλ πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη φηη νη ρξήζηεο ζα είραλ ηειηθά ηε δπλαηφηεηα λα αλαθαιχςνπλ ηπρφλ ιάζε θαη παξαιείςεηο ησλ ζρεδηαζηψλ θαη ηε δπλαηφηεηα λα ηα επηιχζνπλ νη ίδηνη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν πνπ ζα κεγηζηνπνηεί ελ ηέιε ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ πξντφληνο. Ο φξνο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο (user-centered design) πξνέξρεηαη απφ ηελ εξγαζηεξηαθή έξεπλα ηνπ Donald Norman ε νπνία δηεμήρζε ζην παλεπηζηήκην ηεο Καιηθφξληαο ζην αλ Νηηέγθν (University of California San Diego (UCSD)) ην 1980 θαη έγηλε επξέσο γλσζηφο κεηά ηε δεκνζίεπζε ηνπ βηβιίνπ ζηε ζπγγξαθή ηνπ νπνίνπ ζπκκεηείρε θαη ν ίδηνο κε ηίηιν «User-Centered System Design: New Perspectives on Human-Computer Interaction» (Norman & Draper, 1986). Δπηπιένλ ζεκειίσζε αθφκε πην ηζρπξά ηελ έλλνηα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην ξηδνζπαζηηθφ βηβιίν ηνπ «The Psychology of Everyday Things (POET)». ην βηβιίν απηφ αλαγλσξίδεη ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ επηκέξνπο ρξεζηψλ θαη εζηηάδεη ζηελ επρξεζηία πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη ηα πξντφληα. Πξνζθέξεη ηέζζεξηο βαζηθέο πξνηάζεηο φζνλ αθνξά ηε δηαδηθαζία πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεί ν ζρεδηαζκφο: «Κάληε εύθνιν ηνλ πξνζδηνξηζκό ησλ πηζαλώλ δξάζεσλ αλά πάζα ζηηγκή» «Κάληε ηα πξάγκαηα νξαηά, όπσο ην ελλνηνινγηθό κνληέιν ηνπ ζπζηήκαηνο, ηηο ελαιιαθηηθέο ελέξγεηεο, θαζώο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ δξάζεσλ» «Κάληε εύθνιε ηελ αμηνιόγεζε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο» «Αθνινπζήζηε ηηο θπζηθέο αληηζηνηρήζεηο κεηαμύ ησλ πξνζέζεσλ θαη ησλ απαηηνύκελσλ ελεξγεηώλ, κεηαμύ ησλ δξάζεσλ θαη ησλ ζπλαθόινπζσλ επηπηώζεσλ θαη κεηαμύ ησλ πιεξνθνξηώλ πνπ είλαη νξαηέο θαη ηελ εξκελεία ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο» (Norman, 1988) Απηέο νη πξνηάζεηο ηνπνζεηνχλ ηνλ ρξήζηε ζην επίθεληξν ηνπ ζρεδηαζκνχ. Ο ξφινο ηνπ ζρεδηαζηή είλαη λα δηεπθνιχλεη ην έξγν ηνπ ρξήζηε θαη λα δηαζθαιίζεη φηη ν ρξήζηεο είλαη ηθαλφο λα ρξεζηκνπνηήζεη απνηειεζκαηηθά ην πξντφλ ζχκθσλα κε ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν έρεη θαηαζθεπαζηεί κε ηε κηθξφηεξε δπλαηή πξνζπάζεηα λα κάζεη ηνπο ηξφπνπο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη ηα κπζηηθά πνπ ε θαηαζθεπή ηνπ ελζσκαηψλεη. Ο Norman επηζήκαλε γηα παξάδεηγκα φηη ηα πεξίπινθα θαη αθαηαλφεηα εγρεηξίδηα ηα νπνία ζπλνδεχνπλ ηα πεξηζζφηεξα λέα πξντφληα δελ είλαη ζρεδηαζκέλα ψζηε λα επηθεληξψλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ κε απνηέιεζκα λα δπζρεξαίλνπλ παξά λα δηεπθνιχλνπλ ην έξγν ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε. Πξφηεηλε ην θάζε πξντφλ λα ζπλνδεχεηαη απφ έλα απιφ κηθξφ θπιιάδην ην νπνίν ζα δηαβάδεηαη εχθνια θαη γξήγνξα θαη ζα είλαη βαζηζκέλν ζηηο γλψζεηο ελφο κέζνπ ρξήζηε. Σν λα εηπσζεί απιά ζηνπο δηάθνξνπο ζρεδηαζηέο φηη ηα πξντφληα ζα πξέπεη λα είλαη αλζξσπνθεληξηθά ζρεδηαζκέλα δελ είλαη αξθεηφ. Μεξηθέο βαζηθέο ζρεδηαζηηθέο 13

15 αξρέο ζα πξέπεη λα θαζνδεγνχλ ηε ζρεδίαζε. Ο Norman (1988) πξφηεηλε φηη νη αθφινπζεο επηά αξρέο ηνπ ζρεδηαζκνχ είλαη απαξαίηεηεο γηα λα δηεπθνιχλνπλ ην έξγν ηνπ θάζε ζρεδηαζηή: 1.«Υξεζηκνπνηήζηε ηόζν ηελ παγθόζκηα όζν θαη ηελ πξνζσπηθή γλώζε. Καηαζθεπάδνληαο ζεσξεηηθά κνληέια, γξάςηε εγρεηξίδηα πνπ ζα γίλνληαη εύθνια θαηαλνεηά θαη κάιηζηα γξάςηε ηα πξηλ πινπνηεζεί ην ζρέδην». 2.«Απινπνηήζηε ηε δνκή ησλ εξγαζηώλ. Φξνληίζηε λα κελ επηβαξύλεη ηελ βξαρππξόζεζκε κλήκε, ή ηελ καθξνπξόζεζκε κλήκε ηνπ ρξήζηε. Καηά κέζν όξν, ν ρξήζηεο είλαη ζε ζέζε λα ζπκεζεί πέληε πξάγκαηα ηε ζηηγκή. Βεβαησζείηε όηη παξέρεηαη ζην ρξήζηε ε απαξαίηεηε ςπρηθή ελίζρπζε γηα ηελ αλάζπξζε πιεξνθνξηώλ από ηε καθξνπξόζεζκε κλήκε. Σέινο βεβαησζείηε όηη ν ρξήζηεο έρεη ηνλ έιεγρν ηνπ έξγνπ». 3.«Κάληε ηα πξάγκαηα νξαηά. Γεθπξώζηε ην ράζκα αλάκεζα ζηελ εθηέιεζε θαη ηελ αμηνιόγεζε ηνπ έξγνπ. Ο ρξήζηεο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα θαηαιάβεη ηε ρξήζε ελόο αληηθεηκέλνπ βιέπνληαο ηα ζσζηά θνπκπηά ή ηηο ζπζθεπέο γηα ηελ εθηέιεζε κηαο ιεηηνπξγίαο». 4.«Αληηιεθζείηε ζσζηά ηηο αληηζηνηρήζεηο. Έλαο ηξόπνο γηα λα γίλεη πεξηζζόηεξν θαηαλνεηή ε ιεηηνπξγία ελόο πξντόληνο είλαη ε ρξεζηκνπνίεζε γξαθηθώλ». 5.«Δξεπλήζηε ηε ζεκαζία ησλ πεξηνξηζκώλ, θπζηθώλ θαη ηερλεηώλ, ώζηε ν ρξήζηεο λα αηζζάλεηαη όηη έρεη λα θαηαπηαζηεί κε έλα κόλν πξάγκα ηε θνξά». 6.«Πξνέβιεςε ην ιάζνο. Δθηίκεζε θάζε πηζαλό ιάζνο ην νπνίν κπνξεί λα πξνθύςεη. Έηζη ν ρξήζηεο ζα έρεη ηε δπλαηόηεηα λα δηνξζώζεη ν ίδηνο όπνην ζθάικα πξνθύςεη ε πξνθιεζεί θαηά ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξντόληνο». 7.«Γεκηνπγήζηε δηεζλή πξόηππα πνπ ζα δηεπθνιύλνπλ αθόκε πεξηζζόηεξν ην έξγν ηνπ ρξήζηε» (Norman, 1988, p ). Ο Ben Shneiderman (1987) αλέπηπμε έλα παξφκνην ζχλνιν αξρψλ κε ηε κνξθή νθηψ ρξπζψλ θαλφλσλ. Αξγφηεξα ν Jakob Nielsen (1993; 2001) πξνζάξκνζε θαη δηέδσζε αθφκε πεξηζζφηεξν απηέο ηηο αξρέο. Σν έξγν ηνπ Norman επηζήκαλε ηελ αλάγθε λα εξεπλεζνχλ εηο βάζνο νη αλάγθεο θαη νη επηζπκίεο ησλ ρξεζηψλ θαη νη πξνβιεπφκελεο ρξήζεηο ησλ πξντφλησλ. Ζ αλάγθε λα εκπιαθνχλ νη πξαγκαηηθνί ρξήζηεο ζην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ζα γηλφηαλ ε ρξήζε ηνπ πξντφληνο πνπ ζρεδηαδφηαλ ήηαλ ε θπζηθή εμέιημε ζηνλ ηνκέα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Οη ρξήζηεο έγηλαλ δσηηθφ θνκκάηη ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο. Ζ αλάκεημε ηνπο νδήγεζε ζε πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθά, απνδνηηθά θαη αζθαιή πξντφληα θαη ζπλεηζέθεξε ζηελ απνδνρή θαη επηηπρία ησλ πξντφλησλ. (Preece, Rogers, & Sharp, 2002). 14

16 1.5 Γιαθοπέρ μεηαξύ ζςμμεηοσικού ζσεδιαζμού και ανθπυποκενηπικού ζσεδιαζμού Μηα αθφκε ζεκαληηθή αιιαγή ζηε κεηάβαζε απφ ηνλ ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ζηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ήηαλ ε ηνπνζέηεζε ηνπ ρξήζηε ζην επίθεληξν ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο. Έδσζε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θαηαλφεζε ηεο εκπεηξίαο ηνπ ρξήζηε ζηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε λα θάλνπκε κε δνθηκέο πξντφλησλ απφ πιεπξάο ρξεζηψλ, σο πεηξακαηηθή κέζνδν γηα ζπιινγή ζπκπεξαζκάησλ. Δμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη ν αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ζηεξίδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζε επηζηήκεο ζπκπεξηθνξάο, έδσζε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εκπεηξία θαη φρη ζηελ απνδνηηθφηεηα θαη πηνζέηεζε κηα πην αλζξσπηζηηθή πξνζέγγηζε κε ηελ αλάκεημε ηνπ ρξήζηε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο ηνπ εθάζηνηε πξντφληνο ή ζπζηήκαηνο Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο αλαπηχρζεθε απφ εηθαζίεο φζνλ αθνξά ηελ εμέιημε ησλ ρξεζηψλ απφ πεηξακαηφδσα ζε ζπλ-ζρεδηαζηέο ζπζηεκάησλ ζχκθσλα κε ηα φζα πξφζηαδε ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο. Απηή ε λέα κεζνδνινγία ζηε ζπλέρεηα εμαπιψζεθε ξαγδαία ζε επξχηεξεο πεξηνρέο ηεο βηνκεραλίαο θαη ηεο πξαθηηθήο. ην επφκελν θεθάιαην ζα γίλεη πιήξεο αλαθνξά ζηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ, θαζψο θαη ζηελ εθαξκνγή ηνπ ζηε λαππεγηθή. 15

17 Έλα πιήζνο εξεπλεηψλ ζρεδηαζκνχ έρνπλ εξεπλήζεη ηηο αλάγθεο θαη ηηο θηινδνμίεο ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ φπσο γηα παξάδεηγκα ν Forty (1986), ν Norman (1988), ν Jordan (2000) θαη ν Black (2006).Ο Jordan εηζήγαγε ηελ ηεξάξρεζε αλαγθψλ ηνπ Maslowσο έλαλ νδεγφ ζηελ θαηαλφεζε ησλ πνηθίισλ αλαγθψλ ησλ θαηαλαισηψλ. Σν κνληέιν ηνπ Küthe Design and Society παξέρεη έλα πιαίζην ην νπνίν απεηθνλίδεη ηελ ζρεδηαζηηθή εμέιημε κέζα ζηελ θνηλσλία. Δλψ ην κνληέιν ηνπ Maslow εξεπλά ηηο αλζξψπηλεο αλάγθεο απφ κηθξννηθνλνκηθή άπνςε ην κνληέιν ηνπ Küthe ηηο εμεηάδεη απφ καθξννηθνλνκηθή ζθνπηά. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη επίζεο γλσζηφο κε ηελ νλνκαζία ζρεδηαζκφο επηθεληξσκέλνο ζην άηνκν people-centered design, ε ελαιιαθηηθά ζρεδηαζκφο επηθεληξσκέλνο ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε, user-centered design (UCD), πνιιέο θνξέο αλαθέξεηαη θαη σο πειαηνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο «client-oriented design» παξά ην γεγνλφο φηη νη Steen θαη Walters δηαθνξνπνίεζαλ ηνπο παξαπάλσ ραξαθηεξηζκνχο ηζρπξηδφκελνη φηη ν φξνο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ζε ζρέζε κε ηνπο ππνινίπνπο δίλεη πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ελδηαθεξφκελσλ θνξέσλ, ζηελ πνηθηιία ησλ αλαγθψλ ηνπο. Ζ έξεπλα απηή φζνλ αθνξά ηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ μεθίλεζε ζηνλ ηνκέα ησλ εξγνλνκηθψλ θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο αλζξψπνπ-ππνινγηζηή (human-computer interaction- HCI). Σν ISO 13407πξνζθέξεη έλαλ πεξηζζφηεξν επίζεκν νξηζκφ ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ αλαθέξνληαο φηη πξφθεηηαη γηα «κηα ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ αλάπηπμε δηαδξαζηηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ εζηηάδεη εηδηθά ζην λα θαηαζηνχλ ηα ζπζηήκαηα απηά εχρξεζηα θαη ρξήζηκα» ην ρψξν ηνπ ζρεδηαζκνχ ππάξρεη δηαζέζηκν πιήζνο νξηζκψλ ζρεηηθά κε ηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ. 2.1 User Experience Design και User Interface Design User Experience Design (UED) είλαη κία κέζνδνο ζρεδίαζεο ελζσκαησκέλε ζε δηάθνξεο κνξθέο αλάπηπμεο εθαξκνγψλ, πξνθεηκέλνπ λα πιεξνθνξήζεη γηα ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ απαηηήζεσλ-δπλαηνηήησλ θαη ζηφρσλ ηνπ ρξήζηε ηεο εθαξκνγήο. Ζ εηζαγσγή νπνηαζδήπνηε λέαο εθαξκνγήο ζα πξέπεη λα ζπκβαδίδεη κε ηνπο ηαρχηαηνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο θαζψο θαη κε ηελ αζηείξεπηε αλάγθε γηα αιιαγή. Ζ έληαμε ησλ παξαπάλσ αξρψλ ζρεδίαζεο έρεη πνιιαπιά επεξγεηηθά νθέιε: 1) Απνθπγή πεξηηηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πξντφληνο. 2) Απινχζηεπζε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδίαζεο. 3) Βειηίσζε ηεο ρξεζηηθφηεηαο ηνπ πξντφληνο νπφηε θαη ηεο απνδνρήο ηνπ απφ ηνλ ρξήζηε. 16

18 4) Δπηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ θαη αλάπηπμεο κέζσ νξζψλ θαη ιεπηνκεξψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ. 5) Γπλαηφηεηα επίηεπμεο επηρεηξεκαηηθψλ θαη πξνσζεηηθψλ ζηφρσλ. User Interface Design ή δηαθνξεηηθά User Interface Engineering είλαη ε ζρεδίαζε ζπζθεπψλ, κεραλεκάησλ, ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ, δηαδηθηπαθψλ ηζηνζειίδσλ θ.α. κε ηδηαίηεξε ζπγθέληξσζε ζηελ εκπεηξία ηνπ ρξήζηε θαη ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπ κε απηέο ηηο ζπζθεπέο. ηφρνο είλαη απηή ε αιιειεπίδξαζε λα είλαη φζν ην δπλαηφλ πην απιή θαη απνηειεζκαηηθή γίλεηαη, έηζη ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε κέγηζηε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ ρξήζηε νπφηε θαη ε επραξίζηεζή ηνπ. Ζ παξαπάλσ κέζνδνο ζρεδίαζεο ρξεζηκνπνηεί ηφζν ηερληθέο ιεηηνπξγίεο φζν θαη ηδεαηά κνληέια ψζηε ε ππφ θαηαζθεπή ζπζθεπή φρη κφλν λα είλαη ιεηηνπξγηθή, αιιά λα είλαη θαη εχρξεζηε θαη πξνζαξκφζηκε ζε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ηνπ ρξήζηε. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη έλαο ηχπνο ηεο κεζόδνπ User Interface Design. Δίλαη κία δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηελ νπνία, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο θαηαζθεπήο-ζρεδίαζεο ελφο πξντφληνο-κεραλήκαηνο, ιακβάλνληαη εθηεηακέλσο ππ φςηλ νη αλάγθεο, νη επηζπκίεο θαη νη πεξηνξηζκνί ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ. Δίλαη κία δηαδηθαζία κε πνιιαπιά δηαθξηηά ζηάδηα, ζηελ νπνία ν ζρεδηαζηήο αξρηθά πξέπεη λα εληνπίζεη ηηο αλάγθεο ηνπ ρξήζηε θαη λα αλαιχζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί ην πξντφλ. ηελ ζπλέρεηα πξέπεη λα θαζνξηζηεί ην πιαίζην ηεο ρξήζεο ιακβάλνληαο ππ φςηλ φιεο ηηο πεξηζηάζεηο πνπ αθνξνχλ ην πξντφλ. Έπεηηα εθηηκψληαη φιεο νη απαηηήζεηο πξνθεηκέλνπ λα είλαη εθηθηή ε ζρεδίαζε ηνπ πξντφληνο θαη πξνηείλνληαη ιχζεηο θαη ηξφπνη ψζηε λα εμαζθαιηζηνχλ νη απαηηήζεηο απηέο, θαζψο θαη ε άκεζε εμάξηεζε ηεο νκαιήο ιεηηνπξγίαο ηνπ απφ ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. Ζ ζρεδίαζε ινηπφλ θαη ε θαηαζθεπή γίλνληαη έηζη ψζηε λα ηθαλνπνηνχληαη απηέο νη αλάγθεο θαη νη επηζπκίεο. Πνιινί ζρεδηαζηέο ρξεζηκνπνηνχλ γηα βνεζνχο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο ζρεδίαζεο αιεζηλνχο ρξήζηεο πξνθεηκέλνπ λα ηνπο ζπκβνπιεπηνχλ θαη λα κπνξνχλ λα ζπγθεληξσζνχλ θαιχηεξα ζηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηνπο ζην ζηάδην θαζνξηζκνχ ησλ απαηηήζεσλ ησλ ρξεζηψλ. Απνηειεί κία πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ θαη κεζφδσλ πνπ εζηηάδνπλ εηδηθά ζην λα θαηαζηνχλ ζπζηήκαηα εχρξεζηα. Ζ πξνζέγγηζε απηή έρεη ηνλ ρξήζηε σο θέληξν ηεο εζηίαζεο. Δίλαη κία δηαδηθαζία ζρεδίαζεο πνπ επηθεληξψλεηαη ζην λα ηθαλνπνηήζεη ζηφρνπο επρξεζηίαο, λα πξνζαξκνζηεί ζηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξεζηψλ θαη κέζα απφ κία κεζνδηθή ξνή εξγαζίαο λα παξάγεη πξντφληα θηιηθά πξνο ηνλ ρξήζηε, ην πεξηβάιινλ θαη ηηο εθάζηνηε λνκνζεζίεο πνπ δηέπνπλ ηνλ θάζε ηνκέα 17

19 2.2 Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ (UCD) Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ή User-Centered Design, έρεη πξνσζεζεί απφ ηελ Οξγαληζκφ Γηεζλνχο Δξγνλνκίαο σο θαηαιχηεο γηα ηελ εθαξκνγή θαη ελζσκάησζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα (Human Factor, HF) ζην ζρεδηαζκφ πξντφλησλ, ηερληθψλ θαη ππεξεζηψλ (ISO :2010). Δμ νξηζκνχ, UCD είλαη αθξηβψο ε δηαδηθαζία ηεο εθαξκνγήο ηεο γλψζεο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα (HF) ζηνλ ζρεδηαζκφ. Γειαδή λα ιεθζνχλ ππφςε νη αλζξψπηλεο δπλαηφηεηεο θαη ηα αλζξψπηλα φξηα ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζρεδηαζκνχ. Σν παξαθάησ δηάγξακκα (Γηάγξακκα 2.1) απεηθνλίδεη ηηο πέληε θάζεηο θαηά ηε δηαδηθαζία αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ πξνηάζεθε απφ ην πξφηππν ISO Γηάγξακκα 2.1: Σν πξφηππν ΙSO Αλζξσπνθεληξηθφο θχθινο ζρεδηαζκνχ Άιινη νξηζκνί ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ: «Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κία πξνζέγγηζε ζρεδηαζκνχ πνπ βαζίδεη ηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ζην θνηλφ πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην πξντφλ» - Usability Professionals Association «Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κηα θηινζνθία ζρεδηαζκνχ θαη κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία δίλεηαη εθηελήο πξνζνρή ζηηο αλάγθεο, ηα «ζέισ» θαη ηα φξηα ηνπ ηειηθνχ θαηαλαισηή ηνπ πξντφληνο, ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ απηνχ.» - Wikipedia.org «Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κία ζρεδηαζηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ρξεζηηθφηεηαο. Δίλαη κία δνκεκέλε κεζνδνινγία αλάπηπμεο πξντφληνο πνπ πεξηιακβάλεη ηε ζπκκεηνρή ηνπ θαηαλαισηή ζε φια α ζηάδηα 18

20 ζρεδηαζκνχ ηνπ, κε ζθνπφ λα ζπλαληά φιεο ηηο αλάγθεο ηνπ» - Usability.Gov [9] 2.3 Οι βαζικέρ απσέρ ηος UCD Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ επηθεληξψλεηαη ζηελ ρξεζηκφηεηα θαζ φιε ηε δηάξθεηα αλάπηπμεο ηνπ ζρεδηαζκνχ ελφο ζπζηήκαηνο θαη πεξαηηέξσ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ θχθινπ δσήο απηνχ. Βαζίδεηαη ζηηο παξαθάησ βαζηθέο αξρέο: Δζηίαζε ζηνλ ρξήζηε ζηόρνη δξαζηεξηόηεηα, ν ηνκέαο εξγαζίαο ή ην πιαίζην ρξήζεο, ζηόρνη ηνπ ρξήζηε, θαζήθνληα ρξήζηε θαη αλάγθεο ρξήζηε (Gould et al. 1997, ISO ): ινη φζνη ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ζρεδηαζκφ ελφο έξγνπ πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ ηνπο ζηφρνπο, ην πιαίζην ρξήζεο, πνηνη είλαη νη ρξήζηεο, πνηα είλαη ε θαηάζηαζή ηνπο νη ζηφρνη θαη ηα θαζήθνληά ηνπο, γηαηί θαη πψο εθηεινχλ ηα θαζήθνληα, ν ηξφπνο πνπ επηθνηλσλνχλ, ζπλεξγάδνληαη, αιιειεπηδξνχλ θ.α. Απηφ ζα βνεζήζεη ζηε δεκηνπξγία θαη ζηε δηαηήξεζε εζηίαζεο ζηηο αλάγθεο ηνπ ρξήζηε αληί κφλν ζην ηερληθφ θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ. Γξαζηεξηφηεηεο, φπσο ν πξνζδηνξηζκφο ησλ πξνθίι ησλ ρξεζηψλ, παξφκνησλ εξεπλψλ θαη αλάιπζε ησλ εξγαζηψλ, πξέπεη λα απνηεινχλ αλαπφζπαζην κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο αλάπηπμεο θαη ζρεδηαζκνχ. Πξέπεη φια ηα κέιε ηνπ έξγνπ λα έρνπλ ζπλαληήζεη ηνπο πξαγκαηηθνχο ή δπλεηηθνχο ρξήζηεο γηα λα έρνπλ πιήξε επίγλσζε θαη εηθφλα. Δλεξγή ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηώλ νη αληηπξνζσπεπηηθνί ρξήζηεο πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, έγθαηξα θαη ζπλερώο θαζ όιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνύ αιιά θαη ηνπ θύθινπ δσήο ηνπ έξγνπ (Nielsen 1993,Gouldetal. 1997, ISO ): Οη ρξήζηεο πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ άκεζα ηφζν ζηελ αλάπηπμε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ έξγνπ φζν θαη ζηελ νξγάλσζε θαη ην ζρεδηαζκφ θαηλνηφκσλ πξαθηηθψλ. Θα πξέπεη λα αληηπξνζσπεχνπλ επάμηα κία νκάδα κειινληηθψλ ρξεζηψλ/θαηαλαισηψλ. Ζ εμέηαζε ησλ ρξεζηψλ γίλεηαη είηε παξαηεξψληαο ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο ηνπο ή ηεο ρξήζεο ηνπ ππφ κειέηε πξντφληνο, είηε κε εξσηεκαηνιφγηα, είηε κέζσ ζπλεληεχμεσλ. Μία ζπλέληεπμε πξέπεη λα γίλεηαη κε άηνκα άκεζα ελδηαθεξφκελα γηα ην ππφ ζρεδίαζε πξντφλ, (π.ρ. πειάηεο, παξνληηθνχο ή κειινληηθνχο ρξήζηεο). Καηά ηελ δηάξθεηά ηεο ηνπο ππνβάιινληαη εξσηήζεηο, αζθήζεηο θαη επηδείμεηο. Παξάιιεια πξέπεη λα δνζεί ζεκαζία φρη κφλν ζηηο απαληήζεηο ηνπο αιιά θαη γεληθφηεξα ζηελ ηδενινγία θαη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπο. Αλάπηπμε θαηλνηόκσλ ζπζηεκάησλ ε αλάπηπμε ηνπ έξγνπ πξέπεη λα είλαη επαλαιακβαλόκελε θαη ζαλ γίλεηαη ζηαδηαθά (Boehm 1988, Gould et al. 1997): Δίλαη αδχλαην λα γλσξίδεη θαλείο αθξηβψο ηη λα «ρηίζεη» απφ ηελ αξρή. Ζ αλζξσπνθεληξηθή ζρεδίαζε απαηηεί κία πξνζέγγηζε ε νπνία λα επηηξέπεη ζπλερείο επαλαιεπηηθέο δνθηκέο κε ηνπο ρξήζηεο, ψζηε ηα ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ λα κπνξεί λα εγθξηζεί απφ ηνπο ρξήζηεο πξηλ 19

21 νξηζηηθνπνηεζνχλ. Μηα επαλάιεςε ζα πξέπεη λα πεξηέρεη κία νξζή αλάιπζε ησλ αλαγθψλ ησλ ρξεζηψλ θαη ηνπ πιαηζίνπ ηεο ρξήζεο, ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ, κηα ηεθκεξησκέλε αμηνιφγεζε κε ζπγθεθξηκέλεο εηζεγήζεηο γηα ηξνπνπνηήζεηο θαη ηειηθψο ηνλ επαλαζρεδηαζκφ, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο δελ ρξεηάδεηαη λα είλαη επίζεκεο, αξθεί λα πεξηιακβάλνπλ φια α ζηάδηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ κφιηο. Απιέο ζρεδηαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο: Ο ζρεδηαζκφο θαη ε νξνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη εχθνια θαηαλνεηά απφ ηνλ ρξήζηε θαη ηνπο ππφινηπνπο ελδηαθεξφκελνπο (Kyng, 1995). Θα πξέπεη ζπλερώο λα ρξεζηκνπνηνύληαη πξσηόηππα πνπ λα απεηθνλίδνπλ θαη λα αμηνινγνύλ ηηο ηδέεο θαη ζρεδηαζηηθέο ιύζεηο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο ηειηθνύ ρξήζηεο (Nielsen 1993, Gould et al. 1997). Η αλάπηπμε ηνπ ζρεδηαζκνύ ζα πξέπεη λα έρεη σο βάζε ηελ ρξεζηκόηεηα (Nielsen 1993, Gould et al. 1997): Ζ αμηνιφγεζε ηνπ ζρεδηαζκνχ πξέπεη λα γίλεηαη κε βάζε ηνπο ζηφρνπο θαη ηα θξηηήξηα ρξεζηκφηεηαο (usability) ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο ρξήζηεο. Κάπνηνο ζα πξέπεη λα παξαηεξεί ηηο αληηδξάζεηο, ηε ζπκπεξηθνξά, ηηο απφςεηο θαη ηδέεο ησλ ρξεζηψλ ζε θάζε ζηάδην αλάπηπμεο ηνπ έξγνπ. Ο ζρεδηαζκόο ηνπ έξγνπ πξέπεη λα εθηειείηαη από απνηειεζκαηηθή επηζηεκνληθή νκάδα (ISO ): Γηαθνξεηηθέο πηπρέο θαη κέξε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη αλάπηπμεο ηνπ έξγνπ απαηηνχλ θαη δηαθνξεηηθέο δεμηφηεηεο θαη ηερλνγλσζίεο. Απαηηείηαη επαγγεικαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη εξγαιεία πνπ ζα δηεπθνιχλνπλ ηελ ζπλεξγαζία θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νκάδαο. Δκπεηξνγλώκνλεο πνπ ζα αμηνινγνύλ ηε ρξεζηηθόηεηα ζα πξέπεη λα εκπιέθνληαη θαζ όιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνύ (Kapor, 1990) Οινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκόο όισλ ησλ πηπρώλ πνπ επεξεάδνπλ ηε θαηάζηαζε ρξήζεο ζην κέιινλ (Gould et al., 1997) 20

22 Γηάγξακκα 2.2: Αλαπαξάζηαζε αλάπηπμεο αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ 2.4 Βαζικό πλάνο ηηρ μεθοδολογίαρ UCD Σα πεξηζζφηεξα ζρέδηα γηα ηελ κεζνδνινγία UCD πεξηέρνπλ αθξηβείο θαη επαξθείο πιεξνθνξίεο ηφζν γηα ηελ ζσζηή έθβαζε θάζε ζηαδίνπ ηνπ ζρεδηαζκνχ, φζν θαη πξνβιέςεηο γηα ην απαηηνχκελν ρξνληθφ δηάζηεκα κέρξη ην πέξαο ησλ εξγαζηψλ. Σν παξαθάησ πιάλν ζρεδίαζεο είλαη ην πην ζπλεζηζκέλν πιάλν ζρεδίαζεο ηεο κεζνδνινγίαο UCD. Δίλαη επαξθψο πιήξεο σο πξνο ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ θάζεσλ ηεο ζρεδίαζεο θαη σο πξνο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ πνπ ζα εκπεξηέρνληαη ζε θάζε θάζε. Απνηειείηαη απφ 5 θάζεηο: Φάζε Αλάιπζεο, Φάζε ρεδίαζεο, Φάζε Αμηνιφγεζεο, Φάζε Δθηέιεζεο, Φάζε Τινπνίεζεο θαη αλαιπηηθά νη ελέξγεηεο πνπ είλαη πξνγξακκαηηζκέλεο λα γίλνπλ ζε θάζε θάζε είλαη νη εμήο: Α) Φάζε Αλάιπζεο 1. πλάληεζε κε ηνπο άκεζα ελδηαθεξφκελνπο πξνθεηκέλνπ λα νξηζηεί ην ζέκα ζρεδίαζεο. 2. Οξηζκφο ζηφρσλ θαη ζθνπψλ. 3. Πιήξεο θαηαλφεζε δπλαηνηήησλ θαη πξνθιήζεσλ. 4. Γηεμαγσγή κειέηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ρξεζηψλ. 5. Γεκηνπξγία πξνθίι ρξεζηψλ (ζηνηρεία, πξνζσπηθφηεηεο, γεγνλφηα, θαηάζηαζε). 6. Καηεγνξηνπνίεζε ρξεζηψλ. 7. Αξρεηνζέηεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ απαηηήζεσλ ηνπ ρξήζηε. 21

23 8. Θέζε ζηφρσλ ρξεζηηθφηεηαο. 9. Γηεμαγσγή έξεπλαο ζε αληαγσληζηηθά πξντφληα. 10. Καζνξηζκφο ξνήο εξγαζίαο. Β) Φάζε Σρεδίαζεο 1. Καηαγξαθή ηδεψλ γηα δηαθνξεηηθά ζελάξηα ζρεδίαζεο θαη ηξφπνπο πινπνίεζήο ηνπο 2. Αλάπηπμε κνληέινπ θαζνδήγεζεο. 3. Γνθηκή δηαθφξσλ ζελαξίσλ ζρεδίαζεο. 4. ρεδίαζε ζε αξρηθφ ζηάδην κε ραξηί θαη κνιχβη. 5. Γεκηνπξγία αξρηθά ρακειήο πηζηφηεηαο πξσηφηππσλ κνληέισλ. 6. Δπηβνιή δνθηκαζηηθψλ ηεζη επρξεζηίαο ζε απηά ηα κνληέια. 7. Έλαξμε ιεπηνκεξνχο πςειήο πηζηφηεηαο κειέηεο ζρεδίαζεο κνληέισλ θαη εθ λένπ επηβνιή δνθηκαζηηθψλ ηεζη. 8. Καηαγξαθή θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ. 9. Καζηέξσζε ζρεδηαζηηθψλ πξνδηαγξαθψλ Γ) Φάζε Αμηνιόγεζεο 1. Κξηηηθή αμηνιφγεζεο ησλ κνληέισλ ρακειήο θαη πςειήο πηζηφηεηαο θαη ησλ απνηειεζκάησλ ησλ δνθηκαζηηθψλ ηεζη επρξεζηίαο. 2. Κξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ θαζηεξσκέλσλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ θαη ζρεδηαζηηθψλ πξνδηαγξαθψλ. Γ) Φάζε Δθηέιεζεο 1. Δπαλαιακβαλφκελε αμηνιφγεζε ησλ δεδνκέλσλ. 2. ηελή ζπλεξγαζία κε ηελ νκάδα παξάδνζεο θαηά ηελ δηάξθεηα πινπνίεζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ. 3. Γηεμαγσγή δνθηκψλ επρξεζηίαο φζν ην δπλαηφλ ζπληνκφηεξα. Δ) Φάζε Υινπνίεζεο 1. Υξήζε απνηειεζκάησλ απφ έξεπλεο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη πιήξεο γλψζε ησλ ζρνιίσλ ησλ ρξεζηψλ. 2. Δθπφλεζε κειεηψλ ζηνλ ηνκέα, γηα πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ πξαγκαηηθή ρξήζε πνπ πξφθεηηαη λα γίλεηαη. 3. Έιεγρνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ κε ηελ βνήζεηα εθ λένπ επηβνιήο δνθηκαζηηθψλ ηεζη επρξεζηίαο. Ο έιεγρνο ηεο εγθπξφηεηαο ησλ ππνζέζεσλ ηνπ ζρεδηαζηή απνηειεί ην ηειηθφ ζηάδην. Ζ ηειηθή αμηνιφγεζε απηήο ηεο εγθπξφηεηαο είλαη ηδηαηηέξσο αλαγθαία θαη δπζηπρψο εμαζθαιίδεηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε παξαδείγκαηα θαη πεηξάκαηα. Δπηηπγράλεηαη εδψ κε ηελ εμαζθάιηζε εκπεηξίαο απφ ην εξγαζηήξην-εξγνζηάζην, ζηνλ αιεζηλφ θφζκν, κε αιεζηλνχο ρξήζηεο, θαζψο είλαη ηδηαηηέξσο δχζθνιν λα πξνβιεθηεί πξηλ ρξεζηκνπνηεζεί ην πξντφλ έζησ γηα πξψηε θνξά. 22

24 Κάπνπ εδψ λα ηνληζηεί φηη ε επηβνιή δνθηκαζηηθψλ ηεζη επρξεζηίαο εκθαλίδεηαη αξθεηέο θνξέο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο κεζνδνινγίαο. Γίλεηαη έηζη αληηιεπηή ε δσηηθήο ζεκαζίαο αλάγθε γηα έιεγρν, πεηξακαηηζκφ θαη αμηνιφγεζε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε βειηηζηνπνίεζε ηνπ ππφ ζρεδίαζε πξντφληνο ηφζν σο πξνο ηελ θάιπςε φισλ ησλ αλαγθψλ θαη απαηηήζεσλ ηνπ ρξήζηε φζν θαη σο πξνο ην επίπεδν επρξεζηίαο πνπ παξέρεη. Γίλεηαη θαηαλνεηφ ινηπφλ φηη ε UCD κεζνδνινγία πεξηθιείεη κηα ζπλερή επαλάιεςε κέρξη λα ηθαλνπνηεζνχλ νη αξρηθνί αληηθεηκεληθνί ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί γηα ηελ ζρεδίαζε θαη πινπνίεζε ηνπ πξντφληνο. 2.5 Λόγοι ςιοθέηηζηρ ηος ανθπυποκενηπικού ζσεδιαζμού- Πλεονεκηήμαηα & Μειονεκηήμαηα Ζ επίδξαζε αλζξσπνθεληξηθψλ κεζφδσλ ζρεδηαζκνχ ζηελ παξαγσγή πξντφλησλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη κεγάιε θαη νινέλα απμαλφκελε. Απηφ αληαλαθιάηαη θαη ζηνλ απμαλφκελν ξπζκφ πηνζέηεζεο ηέηνησλ πξαθηηθψλ απφ δηάθνξνπο ζρεδηαζηέο αιιά θαη ζην απμαλφκελν πιήζνο δεκνζηεχζεσλ εξεπλεηηθψλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ ζρεηηθψλ κε ην ζέκα. Οη ιφγνη πνπ ζπκβαίλεη απηφ είλαη πνιινί θαη δχζθνιν λα αγλνεζνχλ. Ο βαζηθφο ζηφρνο εηζαγσγήο αλζξσπνθεληξηθψλ κεζφδσλ ζην ζρεδηαζκφ, εζηηάδεηαη ζηε δηαζθάιηζε ηεο ρξήζεο ησλ πξντφλησλ απφ ηνλ απιφ ρξήζηε. Δίλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ινηπφλ λα ηθαλνπνηνχληαη νη ζηφρνη επρξεζηίαο ζε έλα πξντφλ. Πξέπεη λα είλαη εχθνιν γηα ηνλ ρξήζηε λα ρξεζηκνπνηήζεη ην πξντφλ θαη λα μεθηλήζεη ηελ εξγαζία ηνπ γξήγνξα, λα ππάξρεη δειαδή επθνιία εθκάζεζεο θαη επθνιφηεξε θαηαλφεζε ηεο ρξήζεο κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο εθπαίδεπζεο. Πξέπεη παξάιιεια φηαλ κάζεη λα ην ρξεζηκνπνηεί, λα κπνξεί λα επηηχρεη έλα πςειφ επίπεδν παξαγσγηθφηεηαο. Τπάξρεη αθφκα ε αλάγθε γηα επθνιία ζηελ ζπγθξφηεζε γλψζεο γηα ηνλ ρξήζηε, λα κπνξεί δειαδή έλαο πεξηζηαζηαθφο ρξήζηεο λα επηζηξέςεη ζην ζχζηεκα θαη λα ην ρξεζηκνπνηήζεη κε επηηπρία ρσξίο λα πξέπεη λα ην μαλακάζεη απφ ηελ αξρή, αθφκα θαη αλ έρεη πνιχ θαηξφ λα ην ρξεζηκνπνηήζεη. Γίλεηαη ινηπφλ άκεζα αληηιεπηφ φηη κε ηελ πηνζέηεζε αλζξσπνθεληξηθψλ κεζφδσλ ζηελ ζρεδίαζε νδεγνχκαζηε ζε θαηαζθεπή πξντφλησλ αζθαιέζηεξσλ θαη πεξηζζφηεξν ρξεζηκνπνηήζηκσλ, ηα νπνία ζα έρνπλ ζεκαληηθά νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά νθέιε. Ζ ρξήζε ελφο αληηθεηκέλνπ φρη κφλν απινπνηείηαη θαη απνθηά κεγαιχηεξν βαζκφ απφδνζεο, αιιά γίλεηαη θαη πην αζθαιήο κεηψλνληαο ην ξίζθν ησλ ρξεζηψλ θαη ησλ ρεηξηζηψλ ηνπ. Βειηηψλεηαη έηζη θαη ε πνηφηεηα δσήο ησλ ρξεζηψλ αθνχ κεηψλεηαη ην άγρνο θαη απμάλεηαη ε επραξίζηεζε απφ ηνλ ρξήζηε. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ε βαζχηεξε θαηαλφεζε ησλ ςπρνινγηθψλ, νξγαλσηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη εξγνλνκηθψλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ησλ ππνινγηζηψλ πνπ 23

25 πξνθχπηεη απφ ηελ αλάκεημε ησλ ρξεζηψλ ζε θάζε ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ πξντφληνο. Ζ αλάκημε ησλ ρξεζηψλ δηαζθαιίδεη φηη ην πξντφλ ζα είλαη ην πιένλ θαηάιιειν γηα ηνλ επηδησθφκελν ζθνπφ ζην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Απηή ε πξνζέγγηζε νδεγεί ζε παξαγσγή πξντφλησλ πνπ είλαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθά, απνδνηηθά θαη αζθαιή. Δπίζεο βνεζά ηνπο ζρεδηαζηέο λα δηαρεηξηζηνχλ ηηο πξνζδνθίεο ησλ ρξεζηψλ ζρεηηθά κε έλα λέν πξντφλ. ηαλ νη ρξήζηεο έρνπλ νη ίδηνη εκπιαθεί ζην ζρεδηαζκφ ηνπ πξντφληνο, μέξνπλ απφ ην πξψηκν ζηάδην ηί λα πξνζδνθνχλ απφ ην πξντφλ θαη αηζζάλνληαη φηη νη ηδέεο ηνπο θαη νη πξνηάζεηο ηνπο, έρνπλ ιεθζεί ππφςε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρεδίαζεο. Απηφ νδεγεί ζε κηα αίζζεζε θπξηφηεηαο γηα ην ηειηθφ πξντφλ θαη ζπρλφηεξα ζε ηθαλνπνίεζε θαη νκαιφηεξε έληαμε ηνπ πξντφληνο ζην πεξηβάιινλ(preece, et. al, 1994; Preece, et. al, 2002). Δάλ ν ζρεδηαζκφο δελ είλαη αλζξσπνθεληξηθφο, ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε απεξίζθεπηνπο ζρεδηαζκνχο. ηαλ νη πξνζδνθίεο ησλ ρξεζηψλ δελ εθπιεξψλνληαη, νη ρξήζηεο απνγνεηεχνληαη-ζπγρχδνληαη. Σν βαζηθφ κεηνλέθηεκα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη φηη ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ θφζηνο. Δίλαη επίζεο αξθεηά ρξνλνβφξν ην λα ζπιιερζνχλ δεδνκέλα απφαιιά θαη ζρεηηθά κε- ηνπο ρξήζηεο εηδηθά αλ ζηφρνο ηνπ εξεπλεηή είλαη λα θαηαλνήζεη θαη εηο βάζνο ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν ρξήζηεο δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ρξεζηκνπνηεί ηα πξντφληα. Ζ δηαδηθαζία απαηηεί πφξνπο, ηφζν νηθνλνκηθνχο φζν θαη αλζξψπηλνπο. Οη αλζξσπνθεληξηθέο νκάδεο ζρεδηαζκνχ γεληθά σθεινχληαη φηαλ ζην πιαίζην ηνπο πεξηιακβάλνληαη θαη άηνκα απφ δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο, φπσο ςπρνιφγνπο, θνηλσληνιφγνπο, θαη αλζξσπνιφγνπο ησλ νπνίσλ ε δνπιεηά είλαη λα θαηαλννχλ ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ θαη λα ηηο αλαθνηλψλνπλ ζηνπο ηερληθνχο πξνγξακκαηηζηέο ηεο νκάδαο. Σν κεηνλέθηεκα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη φηη ηα κέιε ηεο νκάδαο πξέπεη θαη λα κάζνπλ λα επηθνηλσλνχλ απνηειεζκαηηθά θαη λα ζέβνληαη ηε ζπλεηζθνξά θαη ηελ πξαγκαηνγλσκνζχλε ησλ ππνινίπσλ. Απηή ε δηαδηθαζία πξνυπνζέηεη ρξφλν θαη θπζηθά δεκηνπξγεί επηπιένλ θφζηε. Ο ηνκέαο δηαρείξηζεο κπνξεί λα δηεξσηεζεί θαηά πφζνλ ε πξνζηηζέκελε αμία πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία αμίδεη ην επηπιένλ θφζηνο, θαη επηπιένλ αλ νη εκεξνκελίεο παξάδνζεο απεηινχληαη(dix, et. al, 1997; Preece, et. al, 1994; Preece, et. al, 2002). 24

26 2.6 Αναθοπέρ ζηον ανθπυποκενηπικό ζσεδιαζμό από επεςνηηέρ Patrick W. Jordan Ο Patrick W. Jordan (γελλεκέλνο Ννέκβξην 23, 1967) είλαη Βξεηαλφο/Ακεξηθάλνο ζπγγξαθέαο, ζχκβνπινο θαη επαγγεικαηίαο νκηιεηήο. πκβνπιεχεη θαη θαηεπζχλεη πνιιέο εγεηηθέο ζηνλ θιάδν ηνπο εηαηξείεο φζνλ αθνξά ην ζρεδηαζκφ, ηελ επσλπκία ην κάξθεηηλγθ θαη ηε δηακφξθσζε ηεο γεληθφηεξεο ζηξαηεγηθήο επέθηαζεο ηνπ πξντφληνο/ππεξεζίαο. Έρεη επίζεο αλαιάβεη έλα εχξνο ζρεδίσλ γηα ηελ πνιηηηθή θαη ηε ζηξαηεγηθή ηεο Κπβέξλεζεο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ. Δίλαη πεξηζζφηεξν γλσζηφο γηα ηε ζπγγξαθή ηνπ βηβιίνπ κε ηίηιν «Designing Pleasurable Products», ην νπνίν ζσξείηαη κηα πξσηνπφξα δνπιεηά ζην ρψξν ηνπ ζπλαηζζεκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ. ην ζπγθεθξηκέλν έξγν αλαθέξεη ζρεηηθά κε ηελ κέζνδν αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ: Ζ ζεκαζία ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ αλαγλσξίδεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν. Ίζσο ε πην ζεκαληηθή απφδεημε γηα ην γεγνλφο απηφ είλαη ν απμαλφκελνο αξηζκφο ησλ επαγγεικαηηψλ πνπ απαζρνινχληαη ηφζν ζηνλ ζπγθεθξηκέλν αθαδεκατθφ ρψξν φζν θαη ζηε βηνκεραλία. Δπηπιένλ, απφδεημε απνηειεί ε έθξεμε ζηε βηβιηνγξαθία φζνλ αθνξά δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ρξήζηε ζην θέληξν ηνπ ζρεδηαζκνχ, ν αξηζκφο ησλ αλαθνξψλ ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα θαη ην ξφιν ηνπ ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία ελφο πξντφληνο θαη ε πνιιαπιή αλαθνξά θξάζεσλ φπσο «εξγνλνκηθά ζρεδηαζκέλν» ζε δηαθεκίζεηο πξντφλησλ Παξαδνζηαθά ν αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο έρεη ηελ ηάζε λα επηθεληξψλεηαη ζηελ επρξεζηία. Οη θαηαζθεπαζηέο αληηιακβάλνληαη ηελ επρξεζηία σο κηα πεξηνρή ζηελ νπνία κπνξνχλ λα εζηηάζνπλ θαη λα απνθηήζνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ αγνξά. Απηφ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ ηερληθή πιεπξά ηεο αλάπηπμεο ελφο πξντφληνο. Πνιιέο θαηαζθεπαζηηθέο κέζνδνη έρνπλ πιένλ γίλεη ηφζν «ζνθηζηηθέ» πνπ φπνην πιενλέθηεκα θαη λα απνθηεζεί έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ, είηε απηφ ζρεηίδεηαη κε ηελ ηηκή είηε κε ηα ινηπά ραξαθηεξηζηηθά πξντφλησλ θαηαιήγεη νξηαθφ (Jordan et al.1996). Καζψο ηα πξντφληα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχκε ζηε δνπιεηά ή ζηα ζπίηηα καο γίλνληαη πεξηζζφηεξν ζχλζεηα, ην δήηεκα ηεο επρξεζηίαο γίλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν επηηαθηηθφ. ε ηειηθή αλάιπζε δελ ππάξρεη θαλέλαο ιφγνο λα παξνπζηάδνπκε πξντφληα κε εμαηξεηηθέο δπλαηφηεηεο κε πνιιέο δηαθνξεηηθέο δπλεηηθέο ιεηηνπξγίεο εθφζνλ απηά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη άξα ηίζεηαη ζέκα επρξεζηίαο. Οη ρξήζηεο θαίλεηαη επίζεο λα αλαπηχζζνπλ απμεκέλε επαηζζεηνπνίεζε ζε ζέκαηα επρξεζηίαο θαη εκθαλίδνληαη ιηγφηεξν πξφζπκνη λα δερηνχλ ρακειφηεξε ρξεζηηθφηεηα σο ηίκεκα πνπ πξέπεη λα θαηαβιεζεί ζην βσκφ ηεο «ηερληθήο καγείαο» πνπ δείρλεη λα κελ ηνπο ζπγθηλεί. Καζψο νη ρξήζηεο πιένλ αληηιακβάλνληαη ηε ρξεζηηθφηεηα σο βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ πξνζδηνξίδεη ηελ πνηφηεηα ηνπ πξντφληνο, νη θαηαζθεπαζηέο θαίλεηαη λα αληαπνθξίλνληαη κε ην λα ελζσκαηψλνπλ ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα ζηε δηαδηθαζία 25

27 ζρεδηαζκνχ κε ζηφρν ηε βειηίσζε. Ζ ρξεζηηθφηεηα είλαη ηειηθά θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ην θαηά πφζνλ έλα πξντφλ είλαη επράξηζην ή φρη. Παξφια απηά ην θαηά πφζνλ έλα πξντφλ είλαη ηειηθά επράξηζηφ έρεη λα θάλεη θαη κε παξάγνληεο πέξα απφ ηελ επρξεζηία. Σα ζπλαηζζήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηε ρξήζε ελφο πξντφληνο επράξηζηνπ/δπζάξεζηνπ επεθηείλνληαη θαη πέξα απφ ην ηθαλνπνίεζε/απνγνήηεπζε θαη νη ηδηφηεηεο ελφο πξντφληνο πνπ επεξεάδνπλ ην πφζν επράξηζην είλαη απηφ θαηά ηε ρξήζε ηνπ δελ πεξηιακβάλνπλ κφλν ηε ρξεζηηθφηεηα. Πξνθεηκέλνπ λα αληηπξνζσπεχνπλ νπζηαζηηθά ηνλ ηειηθφ ρξήζηε ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία θάζε πξντφληνο νη εηδηθνί πξέπεη λα θνηηνχλ θαη πέξα απφ ην θαίξην δήηεκα ηεο επρξεζηίαο ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ πξντφληα ηα νπνία είλαη επράξηζηα απφ θάζε άπνςε. Απηφ πξνθαλψο δηεπξχλεη ην ξφιν ησλ εηδηθψλ. εκαίλεη γηα παξάδεηγκα φηη νη εηδηθνί ζα πξέπεη λα εθηηκήζνπλ επξχηεξν θάζκα παξακέηξσλ απφ απηφ πνπ εμέηαδαλ παξαδνζηαθά κέρξη πξφηηλνο γηα λα παξάγνπλ ηειηθά απνηειεζκαηηθά πξντφληα (Patrick W. Jordan, 2002). Alison Black Ζ Alison Black είλαη κηα δηαθεθξηκέλε ςπρνιφγνο εηδηθή ζην λα αλαπηχζζεη πξντφληα θαη ππεξεζίεο πνπ λα εζηηάδνπλ ζηηο αλάγθεο ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε. πκβνπιεχεη γηα ην ζρεδηαζκφ νξγαληζκψλ, ηελ ηερλνινγία ησλ δηαθφξσλ εηαηξεηψλ, θαη ηε δηακφξθσζε ησλ νξγαληζκψλ δεκνζίνπ ηνκέα. Αλαθέξεη ζρεηηθά κε ηελ αλ8ξσπνθεληξηθή ζρεδίαζε: Ζ θεληξηθή ηδέα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη φηη ηα θαιχηεξα πξντφληα είλαη απηά πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ ησλ θαηαλαισηψλ πνπ ζα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ. Οη ζρεδηαζηέο πξντφλησλ επηθεληξσκέλσλ ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε ζα πξέπεη λα ζπλεξγαζηνχλ ζηελά κε ηνπο ρξήζηεο πξνθεηκέλνπ λα ζπιιέμνπλ ηηο ηδέεο πνπ θαηεπζχλνπλ ην ζρεδηαζκφ απφ ηα πξψηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηνπ πξντφληνο-ππεξεζίαο θαη κεηέπεηηα ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζρεδηαζηηθήο δηαδηθαζίαο. Μηα αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη λέεο ηδέεο ζε φια ηα έξγα ζρεδηαζκνχ αιιά είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε φηαλ έλα λέν πξντφλ ε ππεξεζία πξφθεηηαη λα εηζαρζεί ζηελ αγνξά θαη επίζεο φηαλ κηα αιιαγή απαηηείηαη ζε έλα ήδε ππάξρνλ πξντφλ πξνθεηκέλνπ ε ζπλνιηθή ηνπ αμία λα απμεζεί. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο εκπεηξίαο ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ηνπο ζρεδηαζηέο ζην λα ακθηζβεηήζνπλ ηηο κέρξη πξφηηλνο θαζηεξσκέλεο πξαθηηθέο θαη παξαδνρέο θαη λα θαηλνηνκήζνπλ έηζη ψζηε λα πξνζθέξνπλ νπζηαζηηθή ηθαλνπνίεζε θαη πξαγκαηηθφ φθεινο ζην ρξήζηε. Οη άλζξσπνη πνιιέο θνξέο θέξλνπλ αληηπαξαδείγκαηα πξντφλησλ πνπ ε πξνέιεπζή ηνπο θξχβεηαη ζηελ έκπλεπζε ελφο εθεπξέηε ή εμειίρζεθαλ απφ κηα ηερληθή εθαξκνγή. Αιιά αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε αξρηθή ηδέα ελφο πξντφληνο δελ πξνέξρεηαη απφ κηα αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε ε δεκηνπξγία θαη ε εμέιημε ηνπ πξντφληνο αλακθηζβήηεηα σθειείηαη απφ ηελ εζηίαζε ζηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ πνπ ζα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ. ε θάζε πεξίπησζε κε άιια ιφγηα ε κειέηε ησλ αλαγθψλ ησλ 26

28 ρξεζηψλ γηα ηελ ζρεδίαζε επηηπρεκέλσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ είλαη απαξαίηεηε (Black A., 2006). HCDI, Brunel University Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κηα πξνζέγγηζε ε νπνία ελζσκαηψλεη δηεπηζηεκνληθή εκπεηξνγλσκνζχλε κε ζηφρν λα εληζρχζεη ηελ θνηλσληθή επεκεξία θαη λα ελδπλακψζεη ηνπο αλζξψπνπο. Οδεγεί ζε ζπζηήκαηα, κεραλέο, πξντφληα, ππεξεζίεο θαη δηαδηθαζίεο νη νπνίεο είλαη θπζηθέο, εχθνια αληηιεπηέο, θαηαλνεηέο θαη ζπλαηζζεκαηηθά δηαηζζεηηθέο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηνπο. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζηήο είλαη κηα θηγνχξα πνπ δελ επηβάιιεη ζε θακία πεξίπησζε ηε βνχιεζε ηνπ θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ φζνλ αθνξά ην έξγν ππφ ζρεδίαζε αιιά αληηζέησο, θαηαλνεί θαη ελ ζπλερεία κεηαθξάδεη ηε βνχιεζε ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ θαηαζθεπάδνληαο ελ ηέιε ην επηζπκεηφ θαηαλαισηηθά πξντφλ ή ππεξεζία. Έηζη ηα «ζέισ» ησλ ρξεζηψλ γίλνληαη πξάμε. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο πεξηιακβάλεη ηερληθέο νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ επηθνηλσλία, αιιειεπίδξαζε, θαηαλφεζε, ελζάξξπλζε ησλ κεξψλ πνπ εκπιέθνληαη, απνθηψληαο θαηαπηφλ ηνλ ηξφπν επίγλσζε ησλ αλαγθψλ ηνπο, ησλ επηζπκηψλ αιιά θαη ησλ εκπεηξηψλ ηνπο θαη ελ ηέιε ζπλδπάδνληαο θαη αμηνπνηψληαο φια απηά, κε απνηέιεζκα ην ηειηθφ πξντφλ πνιιέο θνξέο λα μεπεξλά ζε ρξεζηηθφηεηα θαη αληηιακβαλφκελε αμία απηφ πνπ ηα ίδηα ηα εκπιεθφκελα κέξε αηνκηθά είραλ θαληαζηεί. Σν ηλζηηηνχην αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ (Human Centered Design Institute (HCDI)) θέξλεη ζε επαθή κηα νκάδα 19 εηδηθψλ νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ ηέζζεξα παλεπηζηήκηα, Brunel University Schools, νη νπνίνη αλέπηπμαλ φιε ηελ απαηηνχκελε γλψζε θαη ηηο ηθαλφηεηεο πνπ απαηηνχληαη ζην ζρεδηαζκφ πξντφλησλ, ππεξεζηψλ θαη ζπζηεκάησλ ηα νπνία ζα είλαη φζν πην θπζηθά, θαηαλνεηά, αληηιεπηά θαη ζπλαηζζεκαηηθά δηαηζζεηηθά γίλεηαη έηζη ψζηε λα εμππεξεηνχλ ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ. [5] IDEO- «HCD βνήζεκα» HIDEO είλαη κηα δηεζλνχο θήκεο εηαηξία ζρεδηαζκνχ θαη παξνρήο ζπκβνπιψλ ζε ζέκαηα θαηλνηνκίαο ε νπνία ηδξχζεθε ζην Palo Alto,ηεο Καιηθφξληα ησλ ΖΠΑ κε επηπιένλ παξαξηήκαηα ζην αλ Φξαλζίζθν, ην ηθάγν, ηε Νέα Τφξθε, Βνζηψλε, Λνλδίλν, Μφλαρν, ηε αγθάε, ηε ηγθαπνχξε, ενχι θαη ην Σφθην. Ζ εηαηξεία βνεζά ζε ζέκαηα ζρεδηαζκνχ πξντφλησλ, ππεξεζηψλ, πεξηβάιινληνο, θαη ςεθηαθψλ εκπεηξηψλ. Δπηπιένλ, γίλεηαη νινέλα θαη πην ελεξγή ζηελ παξνρή ζπκβνπιψλ δηαρείξηζεο θαη νξγαλσηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ζ IDEO, ζε ζπλεξγαζία κε κε θεξδνζθνπηθνχο νξγαληζκνχο ICRW θαη Heifer International, αλέπηπμε ην γλσζηφ πιένλ εγρεηξίδην HCD Toolkit πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζεη ην δηεζλέο πξνζσπηθφ θαη ηνπο εζεινληέο λα θαηαλνήζνπλ ηηο αλάγθεο ηεο θάζε θνηλφηεηαο κε λένπο ηξφπνπο, λα βξεζνχλ θαηλνηφκεο ιχζεηο πνπ ζα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο λέεο αλάγθεο πνπ γελληνχληαη, θαη λα δψζεη ιχζεηο έρνληαο πάληα ζην κπαιφ ηελ νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα πνπ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα επηηπρίαο. Σν εγρεηξίδην απηφ, ζρεδηάζηεθε ζπγθεθξηκέλα γηα ηηο κε θπβεξλεηηθέο νκάδεο θαη 27

29 ηηο θνηλσληθέο επηρεηξήζεηο πνπ εξγάδνληαη ζε θησρέο θνηλφηεηεο ζηελ Αθξηθή, ηελ Αζία θαη ηε Λαηηληθή Ακεξηθή. Απηφ ην εγρεηξίδην θάλεη ηνπο ρξήζηεο ηνπ λα κπεζνχλ νπζηαζηηθά ζηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηνπο ζηεξίδεη παξέρνληαο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο θαη νδεγίεο πνπ αθνξνχλ πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο ιακβάλνπλ ρψξα θαηά ηε ζρεδίαζε κε αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε. Ζ δηαδηθαζία απηή νδήγεζε ζε θαηλνηνκίεο πνπ έρνπλ βειηηψζεη ηηο δσέο εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ. Σν HCD εγρεηξίδην έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απφ νξγαλψζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Acumen Fund, Ayur VAID, Heifer International, ICRW, IDE, Micro Drip θαη Vision Spring. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο (Human-Centered Design (HCD)) είλαη κηα δηαδηθαζία θαη ζχλνιν ηερληθψλ εζηηαζκέλσλ ζην λα δεκηνπξγνχλ λέεο ιχζεηο γηα φιν ηνλ θφζκν. Λχζεηο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ πξντφληα, ππεξεζίεο, πεξηβάιινληα, νξγαληζκνχο, θαη ηξφπνπο αιιειεπίδξαζεο. Ο ιφγνο πνπ απηή ε πξνζέγγηζε νλνκάδεηαη αλζξσπνθεληξηθή είλαη φηη βαζίδεηαη ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε γηα ηνλ νπνίν ζρεδηάδνληαη φιεο νη παξαπάλσ ιχζεηο. Ζ δηαδηθαζία αλζξσπνθεληξηθήο ζρεδίαζεο μεθηλά εμεηάδνληαο δηεμνδηθά ηηο αλάγθεο, ηηο επηζπκίεο, ηα φλεηξα, ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο εκπεηξίεο ησλ αλζξψπσλ ηνπο νπνίνπο ζέινπκε λα επεξεάζνπκε κε ηηο ιχζεηο καο. ηφρνο καο είλαη λα αθνχζνπκε θαη ζηε ζπλέρεηα λα θαηαλνήζνπκε απηφ πνπ ζέινπλ. Ζ επηζπκία ηνπο, ν ζηφρνο καο. ε πξψηε θάζε ην πξντφλ πνπ ζα ζρεδηαζηεί πξέπεη λα είλαη επηζπκεηφ. Αθνχ θαηνξζψζνπκε λα θάλνπκε πξάμε ηελ επηζπκία ην έξγν καο δελ ηειεηψλεη εθεί θαζψο πξέπεη λα θξνληίζνπκε λα είλαη άιια ηφζν ρξεζηηθφ θαη βηψζηκν. Απηέο νη αξρέο, πνπ είλαη γλψζηεο κε ην ηξίπηπρν «Δπηζπκία- Υξεζηηθφηεηα-Βησζηκφηεηα» πξέπεη λα βξίζθνληαη ζην κπαιφ καο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ζρεδηαζκνχ, ζε φια ηα ζηάδηα ηεο, απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινο. Σν ηξίπηπρν απηφ απνηειεί νπζηαζηηθά ην πξίζκα κέζα απν ην νπνίν ζα εμεηάδνπκε θαη ζα αμηνινγνχκε ηελ φιε ζρεδηαζηηθή δηαδηθαζία εσο φηνπ πξνθχςεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. [4] Esther Semsei Greenhouse Ο Αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο βαζίδεηαη ζηηο θπζηθέο θαη ςπρνινγηθέο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ, επηηξέπνληαο ζην ρξήζηε λα ιεηηνπξγεί ζην πςειφηεξν δπλαηφ επίπεδν. Πεξηιακβάλεη πξντφληα θαη πηπρέο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ηθαλνπνηνχλ ηηο αλάγθεο θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ρξήζηε, φρη φηη απηέο πνπ απαηηνχλ ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ρξήζηε ζην ζρεδηαζκφ. Ο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο δελ είλαη έλα ζηπι ζρεδηαζκνχ αιιά κηα δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ πνπ αθνξά ζέκαηα φπσο αλάπηπμεο θηεξίσλ, δεκηνπξγία πξντφλησλ αθφκα θαη δεκηνπξγία θνηλσληψλ πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ πιεξνθνξία ζρεηηθά κε ηνπο αλζξψπνπο πνπ ζα ηελ ρξεζηκνπνηνχλ. Απηφ γίλεηαη αθνχ έρνπλ κειεηεζεί θαη αμηνινγεζεί θάπνηα πνξίζκαηα έξεπλαο θαη δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ ηηο γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο, ζσκαηηθέο ηθαλφηεηεο, αθφκε ηνπο πεξηνξηζκνχο, ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο θαη ηηο απαηηήζεηο πξνθεηκέλνπ λα παξέρνπλ ιχζεηο πνπ επηηξέπνπλ ζε φινπο ηνπο ρξήζηεο λα 28

30 ιεηηνπξγνχλ ζε πςειφηεξε απφδνζε αλεμαξηήησο ηεο ειηθίαο ηνπο ή ηελ ηθαλφηεηα ηνπο (Esther Semsei Greenhouse, Human-Centered Design). O αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο πξνβιέπεη θαη κία μερσξηζηή θάζε αλάιπζεο εξγαζηψλ (task analysis), ε νπνία ζα αλαιπζεί ζηελ επφκελε ελφηεηα. Ζ θάζε απηή είλαη κεγάιεο ζεκαζίαο γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο, αθνχ ην θαηλνχξγην ζχζηεκα θαηαζθεπάδεηαη αθξηβψο γηα ηελ ππνζηήξημε θάπνησλ εξγαζηψλ πνπ πξέπεη λα αλαιπζνχλ ζε βάζνο. Οη εξγαζίεο (tasks) γηα απηή ηε θάζε ηεο αλάιπζεο είλαη ηκήκαηα ηνπ έξγνπ πνπ έρνπλ λφεκα γηα ην ρξήζηε θαη πξνυπνζέηνπλ πξφζεζε εθ κέξνπο ηνπ. Πξφθεηηαη γηα κία βαζηθή δηαθνξνπνίεζε απφ άιιεο ηερληθέο πνπ βιέπνπλ ην ζχζηεκα ζαλ έλα ζχλνιν απφ ιεηηνπξγίεο ή δηεξγαζίεο (process functions). Οη ηερληθέο αλάιπζεο εξγαζηψλ ζηνρεχνπλ ζηελ αλαθάιπςε θαη θαηαγξαθή ηεο γλσζηηθήο ηθαλφηεηαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ εθ κέξνπο ηνπ ρξήζηε, ζηελ ηξέρνπζα πξαθηηθή πνπ ηζρχεη γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ θαη ζηελ αλαθάιπςε ηκεκάησλ εξγαζηψλ πνπ είλαη πξνζθνξφηεξεο γηα λα απηνκαηνπνηεζνχλ. 29

31 Με ηνλ φξν αλάιπζε εξγαζηώλ (task analysis) ελλννχκε ηελ δηαδηθαζία αλάιπζεο ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη εθηεινχλ ηηο εξγαζίεο (tasks): ηα πξάγκαηα πνπ θάλνπλ, ηα πξάγκαηα κε ηα νπνία αιιειεπηδξνχλ θαη ηα πξάγκαηα ηα νπνία ρξεηάδεηαη λα γλσξίδνπλ (Dix et all, 2004). Χο αλάιπζε εξγαζηψλ πξνζδηνξίδεηαη ε κειέηε ηνπ ηη είλαη ππνρξεσκέλνο λα θάλεη ν ρξήζηεο (ελέξγεηεο θ.ιπ.), γηα λα επηηχρεη ην ζθνπφ ηεο εξγαζίαο. Ζ βαζηθή ηδέα είλαη φηη ε αλάιπζε εξγαζηψλ παξέρεη θάπνηα δνκή γηα ηελ πεξηγξαθή εξγαζηψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ε νπνία κπνξεί λα καο νδεγήζεη ζηε ηειηθή ζρεδίαζε ηνπ πξντφληνο. Απηφ κπνξεί λα θαλεί εμαηξεηηθά ρξήζηκν ηδηαίηεξα ζηε ζρεδίαζε δηεπαθψλ θαη ζηνλ ηξφπν αιιειεπίδξαζεο ησλ ρξεζηψλ κε απηέο. Ζ αλάιπζε ελεξγεηψλ πεξηιακβάλεη ηελ αλαγλψξηζε ηνπ πεδίνπ ηνπ πξνβιήκαηνο, φζνλ αθνξά ηνλ ρξήζηε (πεδίν ρξήζεο, ζηφρνπο, πξνζέζεηο θαη ελέξγεηεο ρξήζηε). Δηθόλα 3.1: Αλάιπζε εξγαζηώλ Ζ αλάιπζε εξγαζηψλ πξνέθπςε απφ ηελ έξεπλα ζηελ εθαξκνζκέλε αλάιπζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη εμαθνινπζεί λα ππάξρεη πεξηζψξην γηα επηπιένλ έξεπλα ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. Ζ ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ γίλεηαη κέζα απφ: πλεληεχμεηο. πλεδξηάζεηο εηδηθψλ κε ηνπο άκεζα εκπιεθφκελνπο κε ηελ εξγαζία. Απνζηνιή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κέζσ ηνπ ηαρπδξνκείνπ. 30

32 Υξήζε εληχπνπ θαηαγξαθήο ησλ πξαθηηθψλ ηεο εξγαζίαο απφ ηνλ ίδην ηνλ εξγαδφκελν. Παξαηήξεζε ηεο εξγαζίαο θαηά ηελ εθηέιεζή ηεο. πλδπαζκνί ησλ αλσηέξσ. Οη πιεξνθνξίεο γηα ηελ αλάιπζε ησλ εξγαζηψλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ ζπλέρεηα γηα πνιινχο ζθνπνχο, φπσο ε επηινγή θαη ε εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ, ν ζρεδηαζκφο ησλ εξγαιείσλ ή ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ν ζρεδηαζκφο πνηθίισλ δηαδηθαζηψλ (Hackos Jo Ann T. And Redish Janice C., 1998). 3.1 Σεσνικέρ ανάλςζηρ επγαζιών Ζ αλάιπζε ησλ εξγαζηψλ είλαη κία βαζηθή κεζνδνινγία γηα ηελ εθηίκεζε θαη ηε κείσζε ηνπ αλζξψπηλνπ ιάζνπο. Τπάξρεη κία επξεία πνηθηιία δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ αλάιπζεο εξγαζηψλ. Τπάξρνπλ ζηε βηβιηνγξαθία πνιιέο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο πνπ επηηξέπνπλ ηελ αλάιπζε εξγαζηψλ. Θα ήηαλ αδχλαην λα πεξηγξαθηνχλ εδψ φιεο νη ηερληθέο, γηα απηφ επηιέγνληαη νη αληηπξνζσπεπηηθέο κεζνδνινγίεο πνπ εθαξκφδνληαη ζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπο εξγαζηψλ. ρεδφλ φιεο νη ηερληθέο αλάιπζεο παξέρνπλ έζησ ζην ειάρηζην κία πεξηγξαθή ησλ αμηφινγσλ πιεπξψλ ζπκπεξηθνξάο ηνπ θνξέα ζε δηάθνξα επίπεδα ιεπηνκέξεηαο, καδί κε νξηζκέλεο ελδείμεηο γηα ηε δηάξζξσζε ηεο εξγαζίαο. Άιιεο ηερληθέο επηθεληξψλνληαη ζηελ δηαλνεηηθή ζπκπεξηθνξά, γηα παξάδεηγκα ιήςε απνθάζεσλ θαη επίιπζε πξνβιεκάησλ. Απηέο αλαθέξνληαη σο γλσζηηθέο πξνζεγγίζεηο. Απηέο νη κέζνδνη αλάιπζεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα εμαιείςνπλ ηε πηζαλφηεηα ιάζνπο θαη ζαλ βνήζεκα θαηά ηε θάζε ζρεδηαζκνχ ελφο λένο ζπζηήκαηνο ή θαηά ηε ηξνπνπνίεζε ή σο κέξνο ηνπ ειέγρνπ ελφο ήδε ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο. Σέινο, ε αλάιπζε εξγαζηψλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε κία αλαδξνκηθή ιεηηνπξγία θαηά ηε δηάξθεηα ιεπηνκεξνχο έξεπλαο κεγάισλ ζπκβάλησλ. Σν ζεκείν εθθίλεζεο κίαο ηέηνηαο έξεπλαο ζα πξέπεη λα είλαη ε ζπζηεκαηηθή πεξηγξαθή ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ην έξγν εθηεινχληαλ φηαλ ζπλέβε ην πεξηζηαηηθφ, θαζψο κπνξεί λα παξεθθιίλεη απφ ηνλ θαζνξηζκέλν ηξφπν πνπ πξέπεη λα εθηειεζζεί. Σέηνηεο ζπγθξίζεηο είλαη ρξήζηκεο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ άκεζσλ αηηηψλ ελφο αηπρήκαηνο. Σέηνηεο ηερληθέο γηα παξάδεηγκα είλαη ε ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ (Hierarchical Task Analysis, HTA), ε νπνία δίλεη έκθαζε ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηαζπάηαη κηα εξγαζία θαη πξαγκαηνπνηείηαη, ηειηθά, κε εθηέιεζε επηκέξνπο εξγαζηψλ κέρξη ηελ πεξηγξαθή ζηνηρεησδψλ κε-πεξαηηέξσ δηαζπψκελσλ ελεξγεηψλ ηνπ ρξήζηε ή ηνπ ζπζηήκαηνο. Άιιε κέζνδνο είλαη ε γλσζηηθή κέζνδνο GOMS (Goals-Operations- Methods-Selecion Rules: ζηφρνη-ελέξγεηεο-κέζνδνη-θαλφλεο επηινγήο), πνπ δίλεη έκθαζε ζηε γλσζηηθή δηαδηθαζία επηινγήο απφ ην ρξήζηε θαηάιιεινπ ηξφπνπ επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. 31

33 3.1.1 Ιεπαπσική ανάλςζη επγαζιών H Ηεξαξρηθή Αλάιπζε Δξγαζηψλ (Hierarchical Task Analysis, HTA) είλαη κία κέζνδνο πεξηγξαθήο εξγαζίαο. Ζ πεξηγξαθή ηεο εξγαζίαο είλαη έλα απαξαίηεην βήκα θαη γηα άιιεο ηερληθέο αλάιπζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Critical Path Analysis (CPA). Ζ ΗΣΑ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα παξάγεη κία εμαληιεηηθή πεξηγξαθή ησλ εξγαζηψλ ζε ηεξαξρηθή δνκή ησλ θπξίσλ ζηφρσλ, ησλ επηκέξνπο ζηφρσλ, δξάζεσλ θαη πιάλσλ (Stanton N.A. et al., 2005). Οη εξγαζίεο θαηαλέκνληαη πξννδεπηηθά ζε κηθξφηεξεο κνλάδεο εξγαζηψλ (Lyons M., 2010). Ζ ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ζπλερίδεη λα είλαη δεκνθηιήο εμαηηίαο δχν, θπξίσο, ζεκείσλ θιεηδηψλ: 1. Δίλαη θιεξνλνκηθά πξνζαξκόζηκε. Με απηφ ελλννχκε φηη κπνξεί λα εθαξκνζηεί γηα ηελ πεξηγξαθή νπνηνπδήπνηε ζπζηήκαηνο. Οη Astley θαη Stammers (1987) δείρλνπλ φηη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ δεθαεηηψλ, απφ ηελ αξρηθή ηεο ζχιιεςε, ε ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πεξηγξαθή νπνηαζδήπνηε λέαο γεληάο ηερλνινγηθψλ ζπζηεκάησλ. 2. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα όιν ην εύξνο ησλ εξγαζηώλ: απφ ηελ πεξηγξαθή πξνζσπηθνχ κέρξη ηηο απαηηήζεηο εθπαίδεπζεο φζν θαη απφ πξφβιεςε ιαζψλ ζε απφδνζε νκάδαο, πεξηγξαθή αμηνιφγεζεο θαη ηειηθά ζηε ζρεδίαζε ζπζηήκαηνο. Λεηηνπξγίεο (operations) είλαη νη ελέξγεηεο πνπ εθηεινχληαη απφ ηα άηνκα πνπ αιιειεπηδξνχλ κε έλα ζχζηεκα ή απφ ην ίδην ην ζχζηεκα (Stanton N.N., 2006) θαη ηα ζρέδηα (plans) εμεγνχλ ηηο ζπλζήθεο πνπ απαηηνχληαη γηα απηέο ηηο ιεηηνπξγίεο (Κirwan Β. et al., 1992). Οη ιεηηνπξγίεο πεξηγξάθνπλ ηα κηθξφηεξα επηκέξνπο βήκαηα εξγαζίαο ζηελ Ηεξαξρηθή Αλάιπζε Δξγαζηψλ, δειαδή εθείλα πνπ δελ κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζε επηκέξνπο ζρέδηα θαη πεξαηηέξσ ιεηηνπξγίεο. Απηέο είλαη κεκνλσκέλεο δξάζεηο, πνπ ν ρξήζηεο πξέπεη λα εθηειεί ζε ζπγθεθξηκέλν ζπλδπαζκφ γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο νινθιήξσζεο εξγαζηψλ. Ζ βαζηθή κεζνδνινγία γηα ηελ δηεμαγσγή κηαο ηεξαξρηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ είλαη σο αθνινχζσο: 1. Πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ αλάιπζεο. Ο ζθνπφο γηα ηελ ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ζπκπεξηιακβάλεη ζρεδίαζε ζπζηήκαηνο, ζρεδίαζε δηεπαθψλ, ζρεδίαζε δηαδηθαζηψλ ιεηηνπξγίαο, αλάιπζεο θφξηνπ εξγαζίαο θαη επηπέδσλ ζηειέρσζεο πξνζσπηθνχ θαη ζρεδίαζε εθπαίδεπζεο. Σν φλνκα, ηα ζηνηρεία επηθνηλσλίαο θαη κία ζχληνκε βηνγξαθία ηνπ αλαιπηή πξέπεη λα θαηαγξαθεί. Απηφ ζα επηηξέςεη ζε κειινληηθνχο αλαιπηέο ηελ επηθνηλσλία κε ηνλ αξρηθφ αλαιπηή εάλ ζρεδηάδνπλ λα μαλαρξεζηκνπνηήζνπλ ή λα πξνζαξκφζνπλ ζε λέα δεδνκέλα ηελ ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ. 2. Πξνζδηνξηζκόο ησλ νξίσλ γηα ηελ πεξηγξαθή ζπζηήκαηνο. Σα φξηα θάζε ζπζηήκαηνο κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζε ζρέζε κε ην ζθνπφ. Αλ ν ζθνπφο ήηαλ ε 32

34 αλάπηπμε πξνδηαγξαθψλ πξνζσπηθνχ ηφηε ηα φξηα ηνπ ζπζηήκαηνο κπνξνχλ λα νξηζηνχλ γχξσ απφ ηηο εξγαζίεο πνπ εθηειεί έλα ζπγθεθξηκέλν άηνκν. Αλ ν ζθνπφο είλαη ε αλάιπζε ζπληνληζκνχ θαη επηθνηλσλίαο ζε νκάδα ηφηε νιφθιεξν ην ζχλνιν ησλ εξγαζηψλ ηεο νκάδαο ησλ αλζξψπσλ πξέπεη λα αλαιπζεί. Αλ ν ζθνπφο ηεο αλάιπζεο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο αλάζεζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ ζπζηήκαηνο ζε αλζξψπνπο θαη ππνινγηζηέο ηφηε φιν ην ζχζηεκα πξέπεη λα αλαιπζεί. 3. Πξνζπάζεηα πξόζβαζεο ζε κία πνηθηιία πεγώλ πιεξνθνξίαο ζρεηηθά κε ην ζύζηεκα πνπ πξέπεη λα αλαιπζεί. ινη νη νδεγνί ηεο αλάιπζεο εξγαζηψλ εθθξάδνπλ ηελ ζπνπδαηφηεηα πνιιαπιψλ πεγψλ πιεξνθνξίαο γηα θαζνδήγεζε, έιεγρν θαη πηζηνπνίεζε ηεο αθξίβεηαο κίαο ηεξαξρηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ. Πεγέο φπσο, ε παξαηήξεζε, νη ζπλεληεχμεηο, ηα εγρεηξίδηα ιεηηνπξγίαο θ.α. κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζαλ κέζν ειέγρνπ ηεο αμηνπηζηίαο θαη ηεο εγθπξφηεηαο ηεο αλάιπζεο. Πξνζεθηηθή ηεθκεξίσζε θαη θαηαγξαθή ησλ πεγψλ ρξεηάδεηαη λα ππάξρεη έηζη ψζηε ν αλαιπηήο λα κπνξεί λα αλαθεξζεί ζε απηή θαη λα ηελ ειέγμεη αλ ππάξμεη αλάγθε. 4. Πεξηγξαθή ησλ ζηόρσλ θαη ππν-ζηόρσλ ηνπ ζπζηήκαηνο. πσο πξνηείλεηαη θαη ζηα αξρηθά πξφηππα ηεο ηεξαξρηθήο αλάιπζεο, ν γεληθφο ζθνπφο ηεο αλάιπζεο είλαη ε δεκηνπξγία κίαο ηεξαξρίαο ππν-ζηφρσλ γηα ηηο εξγαζίεο ηηο νπνίεο κειεηάκε. ζν νη ζηφρνη ππνδηαηξνχληαη ζε ππν-ζηφρνπο θαη λέεο ιεηηνπξγίεο εκθαλίδνληαη νη ππν-ζηφρνη γηα θάζε κία απφ ηηο ιεηηνπξγίεο ρξεηάδεηαη λα πξνζδηνξηζηνχλ. πσο αξρηθά έρεη πξνζδηνξηζηεί, δελ είλαη νη ιεηηνπξγίεο πνπ πξέπεη λα πεξηγξαθνχλ αιιά νη ππν-ζηφρνη. 5. Πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο ρακεινύ αξηζκνύ ησλ ππν-ζηόρσλ θάησ από έλαλ πξνζδηνξηζκέλν ζηόρν (3 10). Τπάξρεη κία ηέρλε ζηελ ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ε νπνία απαηηεί φηη ε αλάιπζε δελ γίλεηαη πνηέ κία ιίζηα απφ ιεηηνπξγίεο. Ζ ηεξαξρία ηνπ ζηφρνπ πξνζδηνξίδεηαη ειέγρνληαο ιεηηνπξγίεο νη νπνίεο αλήθνπλ ζηνλ ίδην ζηφρν. Παξφιν πνπ είλαη παξαδεθηφ λα ππάξρνπλ εμαηξέζεηο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ηεξαξρηθέο αλαιχζεηο εξγαζηψλ, νπνηνζδήπνηε ππεξθείκελνο ζηφρνο ζα έρεη 3 10 άκεζνπο ππν-ζηφρνπο. Ο Patrick et al. (1986) πξνηείλεη λα θξαηάκε ηνπο ππν-ζηφρνπο ζε έλα εχξνο 4-8, αιιά εάλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ 10, ν αλαιπηήο ζα πξέπεη λα ειέγμεη εάλ απηνί νη ππν-ζηφρνη κπνξνχλ λα ελνπνηεζνχλ θάησ απφ θάπνηνλ άιιν ππεξθείκελν ζηφρν. 6. ύλδεζε ζηόρσλ θαη ππν-ζηόρσλ θαη πεξηγξαθή ησλ θαηαζηάζεσλ θάησ από ηηο νπνίεο νη ππν-ζηόρνη ελεξγνπνηνύληαη. Σα πιάλα είλαη νη δνκέο ειέγρνπ πνπ επηηξέπνπλ ζηνλ αλαιπηή λα ζπιιάβεη ηηο θαηαζηάζεηο νη νπνίεο ελεξγνπνηνχλ ηνπο ππν-ζηφρνπο πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ νπνηνλδήπνηε ππεξθείκελν ζηφρν. Σα πιάλα δηαβάδνληαη απφ ηελ θνξπθή ηεο ηεξαξρίαο κέρξη θάησ ζηνπο ππν-ζηφρνπο, νη νπνίνη ελεξγνπνηνχληαη θαη κεηά πάιη ζηελ θνξπθή ηεο ηεξαξρίαο θαζψο ηθαλνπνηνχληαη νη ζπλζήθεο εμφδνπ. Ο Shepherd 33

35 (2001) πξνζδηνξίδεη 6 βαζηθνχο ηχπνπο πιάλσλ: ζηαζεξήο αθνινπζίαο, εμαξηεκέλεο αθνινπζίαο, επηινγψλ, πξναηξεηηθήο ζπκπιήξσζεο, ζπλερφκελσλ ιεηηνπξγηψλ θαη θχθισλ. Απηνί νη δηαθνξεηηθνί ηχπνη πιάλσλ ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ζπλζήθεο ελεξγνπνίεζεο γηα θάζε δηαθνξεηηθφ ππνζηφρν. χλζεηεο εξγαζίεο απαηηνχλ ζπλδπαζκνχο απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ πιάλσλ. Καζψο θάζε ππν-ζηφρνο θαζψο θαη ηα πιάλα πνπ ηνλ ελεξγνπνηνχλ πεξηέρνληαη κέζα ζε πςειφηεξνπο ζηφρνπο (θαη πςειφηεξα πιάλα), ζεκαληηθφ θνκκάηη ζχλζεησλ εξγαζηψλ κέζα ζε ζπζηήκαηα κπνξεί λα αλαιπζεί θαη λα πεξηγξαθεί. Δίλαη ζεκαληηθφ λα πξνζδηνξίζνπκε ηηο ζπλζήθεο ελεξγνπνίεζεο ππν-ζηφρσλ αιιά είλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα πξνζδηνξίζνπκε ηελ θαηάζηαζε εμφδνπ γηα ην πιάλν. Απηφ ζα επηηξέςεη ζηνλ αλαιπηή ηελ αλάιπζε ηεο ηεξαξρίαο, αιιηψο ε αλάιπζε κπνξεί λα θνιιήζεη ζε κία επαλάιεςε ειέγρνπ (control loop) ρσξίο δπλαηφηεηα εμφδνπ. 7. Γηαθνπή επαλαπεξηγξαθήο ππν-ζηόρσλ όηαλ θξηζεί όηη ε αλάιπζε «ηαηξηάδεη ζηνλ ζθνπό». Ζ δηαθνπή ηεο αλάιπζεο είλαη έλα απφ ηα πην δχζθνια, ζηε ζχιιεςε, θνκκάηηα ηεο ηεξαξρηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ. Ο Annett (Annett et al, 1971) πξφηεηλε φηη είλαη πξνηηκφηεξν λα ζηακαηάεη ε αλάιπζε λσξίο παξά λα ζπλερίδεη πέξα απφ ην ζεκείν φπνπ κπνξεί λα έρεη ρξεζηκφηεηα. 8. Πξνζπάζεηα επηβεβαίσζεο ηεο αλάιπζεο κε εηδηθνύο ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα πνπ αλαιύεηαη. Ο Annett (2004) εζηηάδεη ζηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπ ειέγρνπ ηεο ηεξαξρηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ κε εηδηθνχο ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Απηφ απνζθνπεί: ζηελ επηβεβαίσζε ηεο νινθιήξσζεο ηεο αλάιπζεο θαη επίζεο βνεζά ηνπο εηδηθνχο λα αλαπηχμνπλ κία ζρέζε «θηήζεο» ηεο αλάιπζεο. Πξνεηνηκαζία γηα ηελ αλαζεώξεζε ηεο αλάιπζεο. Ζ ηεξαξρηθή αλάιπζε εξγαζηψλ απαηηεί κία επέιηθηε πξνζέγγηζε γηα ηελ επίηεπμε ηεο ηειηθήο ηεξαξρίαο ππν-ζηφρσλ κε πιάλα θαη ζεκεηψζεηο. Ζ αλάιπζε πξψηνπ πεξάζκαηνο δελ είλαη πνηέ ηθαλνπνηεηηθά αλαπηπγκέλε γηα λα είλαη απνδεθηή. Ο αξηζκφο ησλ αλαζεσξήζεσλ εμαξηάηαη απφ ηνλ δηαζέζηκν ρξφλν θαη ην εχξνο ηεο αλάιπζεο, αιιά απιέο αλαιχζεηο (φπσο ε αλάιπζε ησλ ζηφρσλ ηνπ λα πάξνπκε ρξήκαηα απφ έλα ΑΣΜ) κπνξεί λα απαηηήζνπλ έσο θαη 10 επαλαιήςεηο θαηά ειάρηζην. Δίλαη ρξήζηκν λα ζθεθηφκαζηε φηη ε αλάιπζε είλαη κία εξγαζία ζε εμέιημε πνπ ππάξρεη κφλν ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο αλαζεψξεζεο. Ζ πξνζερηηθή ηεθκεξίσζε ηεο αλάιπζεο ζεκαίλεη φηη απηή κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί θαη λα μαλαρξεζηκνπνηεζεί απφ άιινπο αλαιπηέο φπσο απαηηείηαη. Κάζε επίπεδν ηεο Ηεξαξρηθήο Αλάιπζεο Δξγαζηψλ πξέπεη λα είλαη αξηζκεκέλν ζχκθσλα κε ηεξαξρηθφ επίπεδν. Ο γεληθφο ζηφρνο είλαη ην πςειφηεξν επίπεδν θαη αξηζκείηαη κε 0. Ο πξψηνο επηκέξνπο ζηφρνο (sub-goal) ζηελ ηεξαξρία ζα είλαη ην λνχκεξν 1, θαη ζρέδην 1. Σα πεξαηηέξσ επίπεδα απιά ζα εθηείλνληαη ζην ζχζηεκα, π.ρ. ηξίην ηεξαξρηθφ επίπεδν: 1.1, ηέηαξην ηεξαξρηθφ επίπεδν: θ.ν.θ. Μία ΗΣΑ κπνξεί λα εθπξνζσπείηαη απφ κία ιίζηα ή έλα δηάγξακκα. ηε ιίζηα νη γξακκέο ζα 34

36 πξέπεη λα έρνπλ δηαθνξεηηθέο εζνρέο ψζηε λα ππνδειψλνπλ ηα δηαθνξεηηθά ηεξαξρηθά επίπεδα. ην δηάγξακκα, γηα θάζε ιεηηνπξγία πνπ ζα ηνπνζεηείηαη ζε έλα θνπηί, ζα ππάξρνπλ ζπλδέζεηο πνπ ζα ελψλνπλ ηηο επηκέξνπο ιεηηνπξγίεο. Θα ππάξρνπλ δηαθιαδψζεηο πνπ ζα επεθηείλνληαη απφ ην ρακειφηεξν ζην ςειφηεξν επίπεδν ιεηηνπξγίαο. Σα πιάλα ζα πξέπεη λα γξάθνληαη δίπια απφ ηηο δηαθιαδψζεηο γηα λα πεξηγξάθνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα πξέπεη λα δηεμάγνληαη νη δηαθιαδηζκέλεο εξγαζίεο. Δηθόλα 3.2: Παξάδεηγκα ηεξαξρηθήο αλάιπζεο εξγαζηώλ Ζ Ηεξαξρηθή Αλάιπζε Δξγαζηψλ είλαη κία κέζνδνο πεξηγξαθήο ηεο εξγαζίαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά ζαλ ζεκείν εθθίλεζεο γηα πεξαηηέξσ αλαιχζεηο. Γελ παξέρεη απφ κφλε ηεο απηή ε αλάιπζε απνηειέζκαηα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επρξεζηίαο. κσο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ηελ δνκή ησλ επηκέξνπο εξγαζηψλ. Πξέπεη επίζεο λα ηνλίδεη ηα πεξηηηά βήκαηα εξγαζίαο ή ηα πηζαλά ζθάικαηα πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ. Ζ ΖΣΑ είλαη κία κέζνδνο αξθεηά ρξνλνβφξα, αιιά κπνξεί λα κεηψζεη ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα λα κνληεινπνηεζνχλ άιιεο κέζνδνη Γνυζηική Ανάλςζη Δπγαζιών Σα κνληέια πνπ πεξηιακβάλεη ε γλσζηηθή αλάιπζε εξγαζηψλ (cognitive task analysis) εζηηάδνπλ ζηελ θαηαγξαθή ηεο γλψζεο ή ησλ γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ πνπ απαηηνχληαη απφ ηνπο ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ ηνπο. Οξίζακε κία εξγαζία σο ην ηη πξέπεη θάπνηνο λα θάλεη (ή πηζηεχεη φηη είλαη αλαγθαίν λα θάλεη) κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ ρξεζηκνπνηψληαο θάπνηα ζπζθεπή. Μία εξγαζία νινθιεξψλεηαη εθηειψληαο ελέξγεηεο (ή απιέο εξγαζίεο) κε θάπνηα νξηζκέλε ζεηξά. Ζ γλσζηηθή αλάιπζε εξγαζηψλ αλαγλσξίδεη φηη θάπνηεο απφ απηέο ηηο ελέξγεηεο είλαη θπζηθέο (φπσο ην πάηεκα ησλ πιήθηξσλ θ.ιπ.), αιιά νξηζκέλεο απφ απηέο είλαη πλεπκαηηθέο ή γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο. 35

37 Ο Johnson (1992) ζπλνςίδεη ηε ινγηθή ηεο γλσζηηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ: «Ζ γλψζε εξγαζηψλ πνπ νη άλζξσπνη θαηέρνπλ είλαη έλα ζεκαληηθφ ππνζχλνιν ηεο ζπλνιηθήο ηνπο γλψζεο. Απηή ε γλψζε ζα πξέπεη λα ππνινγίδεηαη ζηε ζρεδίαζε θαη αλάπηπμε δηαδξαζηηθψλ ζπζηεκάησλ ινγηζκηθνχ». «ε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο [ηεο γλσζηηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ], ππάξρεη κία ζαθήο αληίιεςε φηη νη άλζξσπνη δνκνχλ ηελ γλψζε ησλ εξγαζηψλ κε θάπνην ζπγθεθξηκέλν ηξφπν. Πεγαίλνληαο έλα βήκα παξαπέξα ππάξρεη ε αληίιεςε φηη απηή ε γλψζε ησλ εξγαζηψλ κπνξεί λα αλαιπζεί, λα κνληεινπνηεζεί θαη λα πξνβιεθζεί». Απφ ηα δηάθνξα γλσζηηθά κνληέια, ηζηνξηθά, ην πην ζεκαληηθφ ήηαλ ην κνληέιν αλζξψπηλνο επεμεξγαζηήο (MHP) (Card et al., 1983), ην νπνίν πεξηγξάθεηαη ζαλ έλα ςπρνινγηθφ κνληέιν αλζξψπσλ πνπ απνηειείηαη απφ ηξία ζπζηήκαηα πνπ αιιειεπηδξνχλ: ηεο ζπλέρεηαο, ηεο θίλεζεο θαη ην γλσζηηθφ, θαζέλα απφ ηα νπνία έρεη ηελ δηθή ηνπ κλήκε (κε απηφ ελλννχκε εζσηεξηθή αλαπαξάζηαζε ηεο γλψζεο) θαη επεμεξγαζηή. Απηφ ην κνληέιν νδήγεζε ζην GOMS θαη ζηε κέζνδν ζεσξεηηθήο γλσζηηθήο πνιππινθφηεηαο. Μία πην «θπζηθή» κέζνδνο έθθξαζεο ηνπ κνληέινπ GOMS είλαη ην NGOMSL. Ζ ζεσξία ηνπ Johnson (1992) γηα ηηο δνκέο γλψζεο εξγαζηψλ (TKS Task Knowledge Structures) ππνζέηεη φηη φζν νη άλζξσπνη καζαίλνπλ θαη εθηεινχλ εξγαζίεο, αλαπηχζζνπλ δνκέο γλψζεο. Μία κέζνδνο γλσζηή σο γλσζηηθή αλάιπζε εξγαζηψλ (KAT Knowledge Analysis of Tasks) ρξεζηκνπνηείηαη «γηα λα πξνζδηνξίζεη ηα ζηνηρεία ηεο γλψζεο πνπ αλαπαξηζηνχληαη ζε κία δνκή γλψζεο εξγαζίαο». Τπάξρνπλ αξθεηέο αθφκε ηερληθέο πνπ έρνπλ επεξεαζηεί απφ ηελ γλσζηηθή αλάιπζε εξγαζηψλ, νη νπνίεο εζηηάδνπλ ζε δηαθνξεηηθέο πηπρέο ελφο γεληθνχ κνληέινπ επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ. Ζ Task Action Grammar (TAG, Payne θαη Green, 1989) αζρνιείηαη κε κία αμηνιφγεζε ηεο εθκάζεζεο ησλ ζπζηεκάησλ, θαη ην Yoked State Space ηνπ Payne (YSS Payne, 1987) αζρνιείηαη κε ηελ αληηζηνίρεζε εξγαζηψλ απφ έλα εμσηεξηθφ ρψξν εξγαζηψλ ζε έλα εζσηεξηθφ ρψξν εξγαζηψλ. Μπνξνχκε λα δνχκε πνπ είλαη εθαξκφζηκεο νη δηάθνξεο ηερληθέο ζρεηίδνληαο απηέο κε ην γεληθφ κνληέιν αλάιπζεο εξγαζηψλ, ην νπνίν απνηειείηαη απφ ηξία επίπεδα πεξηγξαθήο: ζηφρνη, εξγαζίεο θαη ελέξγεηεο (Πίλαθαο 4.1) (Preece et al, 1994). 36

38 Πίλαθαο 3.1: Σερληθέο αλάιπζεο εξγαζηώλ θάησ από 3 επίπεδα πεξηγξαθήο ΣΔΥΝΙΚΗ Δπίπεδο ζηόσος Δπίπεδο επγαζίαρ Δπίπεδο ενέπγειαρ GOMS ηφρνη Τπν ζηφρνη Υεηξηζηέο, κέζνδνη TAG Δξγαζίεο Δλέξγεηεο ETIT Δμσηεξηθή εξγαζία Δζσηεξηθή εξγαζία YSS CLG KAT/TKS Υψξνο πξνβιήκαηνο Δπίπεδν εξγαζίαο Γνκή ζηφρσλ θαη ππν- ζηφρσλ Υψξνο ελέξγεηαο εκαζηνινγηθφ επίπεδν Γνκή εξγαζηψλ Δπίπεδα ζχληαμεο θαη ιεθηηθνχ Δλέξγεηεο, δηαδηθαζίεο Σν αθξσλχκην GOMS πξνέξρεηαη απφ ηηο ιέμεηο Goals, Operators, Methods, θαη Selection Rules (ζηφρνη, ελέξγεηεο, κέζνδνη, θαη θαλφλεο επηινγήο) νη νπνίεο απνηεινχλ θαη ηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηνπ κνληέινπ GOMS. Πεξηιεπηηθά, νη ζηφρνη είλαη νη ζηφρνη ηνπ ρξήζηε, δειαδή ηη ζέιεη απηφο λα επηηχρεη. πρλά νη ζηφρνη απηνί ρσξίδνληαη ζε ππν- ζηφρνπο. Γηα παξάδεηγκα, αλ έλαο θνηηεηήο ζέιεη λα γξάςεη κία εξγαζία ζρεηηθά κε ηνλ Alfred Hitchcock, κπνξεί λα ζέζεη ππν ζηφρνπο φπσο: λα βξεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ δσή ηνπ ζε θάπνηα on-line εγθπθινπαίδεηα, λα βξεη πιεξνθνξίεο γηα φιεο ηηο ηαηλίεο ηνπ απφ έλα CD-ROM, λα ζρεδηάζεη ηελ εξγαζία κε έλαλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ (word processor). Οη ελέξγεηεο είλαη νη πξάμεηο πνπ ην ινγηζκηθφ επηηξέπεη ζηνλ ρξήζηε λα εθηειέζεη. Με ηηο παιαηφηεξεο δηεπαθέο γξακκήο εληνιψλ (command line) νη ρεηξηζηέο έπξεπε λα πιεθηξνινγήζνπλ κία εληνιή θαη ηηο παξακέηξνπο ηεο. ήκεξα, κε ηηο γξαθηθέο δηεπαθέο νη ρεηξηζηέο κπνξνχλ λα επηιέμνπλ θάηη απφ έλα κελνχ ή λα παηήζνπλ έλα θνπκπί. ην κέιινλ νη ρεηξηζηέο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηνχλ θηλήζεηο ή πξνθνξηθφ ιφγν. Οη κέζνδνη είλαη γλψξηκεο αιιεινπρίεο ππν ζηφρσλ θαη ελεξγεηψλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ εθπιήξσζε ελφο ζηφρνπ. Αλ ππάξρνπλ παξαπάλσ απφ κία κέζνδνο γηα ηελ εθπιήξσζε ελφο ζηφρνπ ηφηε ρξεζηκνπνηνχληαη νη θαλφλεο επηινγήο. Οη θαλφλεο επηινγήο είλαη νη πξνζσπηθνί θαλφλεο πνπ νη ρξήζηεο αθνινπζνχλ φηαλ ζέινπλ λα απνθαζίζνπλ γηα ην πνηα κέζνδν ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζε κία ζπγθεθξηκέλε πεξίζηαζε. ια καδί, ζηφρνη, ελέξγεηεο, κέζνδνη, θαη θαλφλεο επηινγήο πεξηγξάθνπλ ηελ δηαδηθαζία ή αιιηψο ηελ «γλψζε γηα ην πψο λα θάλνπκε θάηη» πνπ έλαο ρξήζηεο ρξεηάδεηαη γηα λα εθηειέζεη κία εξγαζία. Μπνξνχκε λα αλαθεξζνχκε ζηελ αλάιπζε εξγαζίαο θσηνηχπηζεο ελφο άξζξνπ απφ έλα βηβιίν. Τπνζέηνπκε φηη ην άξζξν θσηνηππείηαη ζειίδα ζειίδα θαη φηη είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα θιείλνπκε ην θάιπκκα ηνπ θσηνηππηθνχ κεραλήκαηνο θάζε θνξά πξηλ βγάινπκε κία θσηνηππία. Αλ επηζπκνχκε λα πεξηγξαθεί κε ηελ ηερληθή GOMS ε φιε δηαδηθαζία, κία πηζαλή αλαπαξάζηαζε είλαη ε εμήο (Αβνχξεο Ν., 2000): 37

39 GOAL: ΦΧΣΟΣΤΠΗΑ ΑΡΘΡΟΤ. GOAL: ΔΤΡΔΖ ΑΡΘΡΟΤ. GOAL: ΦΧΣΟΣΤΠΗΖ ΔΛΗΓΑ επαλάιεςε κέρξη ηέινο άξζξνπ.. GOAL: ΔΠΗΛΟΓΖ ΔΛΗΓΑ... ΑΝΟΗΓΜΑ-ΚΑΛΤΜΜΑΣΟ... ΔΤΡΔΖ ΔΠΟΜΔΝΖ ΔΛΗΓΑ... ΣΟΠΟΘΔΣΖΖ ΒΗΒΛΗΟΤ... ΚΛΔΗΗΜΟ ΚΑΛΤΜΜΑΣΟ GOAL: ΦΧΣΟΣΤΠΗΖ... ΠΑΣΖΜΑ-ΠΛΖΚΣΡΟΤ-ΦΧΣΟΣΤΠΗΖ.. GOAL: ΔΛΔΓΥΟ - ΔΚΣΤΠΧΖ... ΑΝΑΕΖΣΖΖ-ΓΗΚΟΤ-ΔΞΟΓΟΤ... ΔΛΔΓΥΟ-ΔΛΗΓΑ. GOAL: ΑΝΑΚΣΖΖ-ΦΧΣΟΣΤΠΗΑ.. ΑΝΑΕΖΣΖΖ-ΓΗΚΟΤ-ΔΞΟΓΟΤ.. ΑΝΑΚΣΖΖ ΑΝΣΗΓΡΑΦΧΝ - >> ΣΔΛΗΚΟ ΣΟΥΟ. GOAL: ΑΝΑΚΣΖΖ ΒΗΒΛΗΟΤ.. ΑΝΟΗΓΜΑ ΚΑΛΤΜΜΑΣΟ.. ΑΝΑΚΣΖΖ ΒΗΒΛΗΟΤ.. ΚΛΔΗΗΜΟ ΚΑΛΤΜΜΑΣΟ Έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επηηπρία νπνηαζδήπνηε ζρεδίαζεο είλαη ε γλώζε δηαδηθαζηώλ πνπ θαηέρνπλ νη ρξήζηεο, θνηλψο ε γλψζε ηνπο ηνπ «πψο λα ην θάλσ». ε ζρέζε κε ην κνληέιν ηεο γλσζηηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ εζηηάδνπκε θαηά πξψην ιφγν ζηελ ηθαλφηεηα αληηζηνίρηζεο εξγαζίαο κε πξάμε. Θεσξψληαο, φηη ν ρξήζηεο έρεη θαηαιάβεη ηη ρξεηάδεηαη λα γίλεη (ζε γεληθέο γξακκέο) γηα λα θέξεη ζε πέξαο ην ζηφρν ηνπ απηή ε αλάιπζε εζηηάδεη ζηηο ελέξγεηεο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ. 3.2 Δθαπμογέρ ανάλςζηρ επγαζιών Ζ αλάιπζε εξγαζηψλ ζπρλά εθηειείηαη απφ αλζξψπνπο θαη επαγγεικαηίεο ηεο εξγνλνκίαο. Ζ αλάιπζε εξγαζηψλ κπνξεί λα απνηειείηαη απφ ρεηξσλαθηηθέο εξγαζίεο, φπσο θηίζηκν θαη λα αλαιχεηαη σο κειέηεο ρξφλνπ θαη θίλεζεο, ρξεζηκνπνηψληαο έλλνηεο απφ ηελ βηνκεραληθή κεραληθή. Ζ γλσζηηθή αλάιπζε εξγαζηψλ εθαξκφδεηαη ζε ζχγρξνλα πεξηβάιινληα εξγαζίαο, φπσο επνπηηθφο έιεγρνο φπνπ ιακβάλεη ρψξα κηθξή ζσκαηηθή εξγαζία, αιά ηα θαζήθνληα είλαη πην ζρεηηθά 38

40 κε ηελ εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο, ηελ ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ αληαπφθξηζε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθηέιεζεο (Crandall B. et al., 2006). Ζ αλάιπζε εξγαζηψλ ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Δίλαη έλα κνληέιν πνπ εθαξκφδεηαη ζηηο εξγαζίεο ηεο ηάμεο γηα ηελ αλαθάιπςε πνηψλ ζπζηαηηθψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ηαηξηάδνπλ κε ηηο δπλαηφηεηεο ησλ καζεηψλ πνπ έρνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Γίλνληαη γλσζηά πνηα θαζήθνληα δελ έρνπλ εθηειεζηεί θαη ε επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ ησλ απαηηήζεσλ ησλ θαζεθφλησλ πνπ είλαη εχθνια ή πξνβιεκαηηθά. ηελ ξχζκηζε ηεο ζπκπεξηθνξάο είλαη κία αλάιπζε κηαο αθνινπζίαο ζχλζεηεο ζπκπεξηθνξάο ζε βήκαηα. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο εξγαζηψλ ζπρλά παξνπζηάδεηαη ζε κνληέια εξγαζίαο, ηα νπνία αλαθέξνπλ ζαθψο ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα δηάθνξα θαζήθνληα. ην παξαθάησ ζρήκα παξνπζηάδνληαη νη ηξείο θάζεηο ηεο πιεξνθνξίαο πνπ είλαη ρξήζηκε γηα ηελ αλάιπζε ηεο εξγαζίαο, επίζεο θαίλεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο πξνεηνηκαζίαο, ηεο ζπιινγήο θαη ηεο εθαξκνγήο ηεο πιεξνθνξίαο απφ ηελ αλάιπζε εξγαζίαο. Δηθόλα 3.3: Φάζεηο πιεξνθνξίαο, ρξήζηκεο γηα αλάιπζε εξγαζηώλ 39

41 4.1 Ο άνθπυπορ ζηο επίκενηπο ηηρ ζύγσπονηρ ναςπηγικήρ ηφρνο ηνπ ζπλεξγείνπ ελφο λαππεγείνπ θαηά ην ρηίζηκν ελφο λένπ θαξαβηνχ δελ είλαη κφλν λα είλαη απνδνηηθφ θαηά ηελ ιεηηνπξγία ηνπ θαη λα έρεη απνδεθηφ θφζηνο θαηά ην ζηάδην ηεο θαηαζθεπήο ηνπ, αιιά θαη θαηά ηελ δηάξθεηα νιφθιεξεο ηεο δσήο ηνπ, (θφζηε πιεχζεο, θφζηε ζπληήξεζεο θαζψο θαη θφζηε ειιηκεληζκνχ). Θα πξέπεη αθφκε ην θάζε πινίν λα είλαη έλαο αζθαιήο πξννξηζκφο ηφζν γηα ην πιήξσκά ηνπ φζν θαη γηα νπνηνλδήπνηε επηβάηε πξννξίδεηαη λα θηινμελήζεη. Γίλεηαη έηζη αληηιεπηφ φηη γηα λα επηηεπρζνχλ απηνί νη πςίζηεο ζεκαζίαο ζηφρνη, πξέπεη λα ππάξμεη νκαδηθή δνπιεηά, γχξσ απφ έλα νξγαλσκέλν πιάλν θαη ζχκθσλα κε θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ νξίδνπλ ζπγθεθξηκέλεο ηδηαίηεξα απνδεθηέο κεζνδνινγίεο ζρεδίαζεο. Φπζηθά δελ ππάξρεη θαηαιιειφηεξε κεζνδνινγία απφ απηήλ ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ (user centered design). πσο αλαιχζεθε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, ν αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο απνηειεί ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηελ ειάηησζε ηεο πνιππινθφηεηαο θαη ηε κείσζε ηνπ αλζξψπηλνπ ιάζνπο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηε ζρεδηαζηηθή θηινζνθία πνπ ζέηεη ζην επίθεληξν ηε ηερλνινγία θαη φρη ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. Δίλαη δπλαηφλ λα απνηειέζεη ηνλ ζεκέιην ιίζν γηα ηελ επίηεπμε πην απνηειεζκαηηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ αζθάιεηα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο πινίνπ ή ζπζηήκαηνο εμαξηάηαη απφ ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ, ψζηε λα ζηεξίδεη ηνπο αλζξψπνπο πνπ εξγάδνληαη πξνζηαηεχνληαο ηελ πγεία ηνπο θαη βειηηψλνληαο ηελ αζθάιεηα θαη ηε ζπλνιηθή απφδνζή ηνπο. ηεξηδφκελνη ζε απηήλ ηελ ζρεδίαζε, ζα ήηαλ δπλαηφλ λα κεησζνχλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηα ιάζε θαη λα βειηησζεί ε παξαγσγηθφηεηα θαη ε απνδνηηθφηεηα ρσξίο λα απαηηνχληαη λέεο ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο πξνζζήθεο. Σαπηφρξνλα παξέρεηαη έλα κέζν γηα ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο, ππνζηεξίδνληαο παξάιιεια ηελ αλζξψπηλε εξγαζία ζην πινίν (Ν.Α. Costa et al., 2014). Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο ζρεδηαζηηθήο πξνζέγγηζεο, κεξηθά απφ ηα νπνία ζα αλαιπζνχλ ζηελ επφκελε παξάγξαθν είλαη ηα αθφινπζα (The Nautical Institute, 1998): Καηνηθηζηκφηεηα (habitability) Γπλαηφηεηα δηάπξαμεο ειηγκψλ (maneuvering) Γπλαηφηεηα ζπληήξεζεο (maintainability) Λεηηνπξγηθφηεηα (workability) Διεγμηκφηεηα (controllability) Ηθαλφηεηα επηβίσζεο (survivability) Δξγαζηαθή πγεία θαη αζθάιεηα (occupational health and safety) 40

42 Αζθάιεηα ζπζηήκαηνο θαη αληίδξαζε ζε θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο (safety systems and emergency response) Υξεζηηθφηεηα (usability) Δθκάζεζε/πξνζαξκνζηηθφηεηα (learnability/adoptability) Αζθάιεηα (security) Σν πινίν ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο (ship at sea) 4.2 Βαζικά σαπακηηπιζηικά ηος ανθπυποκενηπικού ζσεδιαζμού ζηη ναςπηγική Οη έλλνηεο πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ εμαζθαιίδνληαη γηα έλα πινίν κέζσ ηεο κεζφδνπ ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Αθνινχζσο ζα επεμεγεζνχλ κεξηθά απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά. Θα αλαιπζεί ηφζν ε ζεκαζία ηνπο φζν θαη ν ξφινο πνπ παίδνπλ ζηε ζρέζε αιιειεμάξηεζεο πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζην πινίν θαη ηνλ άλζξσπν (The Nautical Institute, 1998). Καηνηθηζηκόηεηα (habitability) Δίλαη έλα ζέκα πνπ πξέπεη λα εμεηάδεηαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη ππεπζπλφηεηα θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο ζρεδίαζεο. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ θηινμελνχληαη ζην πινίν, είηε σο πιήξσκα, είηε σο επηβάηεο, λα εμαζθαιίδνληαη φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξεο ζπλζήθεο δηακνλήο. Θέηνληαο ινηπφλ σο επίθεληξν ηεο κειέηεο ηεο ζρεδίαζεο ην πιήξσκα, φπσο νξίδεη ε αλζξσπνθεληξηθή ζρεδίαζε, θαζίζηαηαη θάηη παξαπάλσ απφ ζεκαληηθφ ε παξνρή επαξθνχο θαη άλεηνπ ρψξνπ ζηέγαζεο, αθνχ πξψηα ιεθζνχλ ππ φςε ηφζν νη δηαθνξέο ζην κέγεζνο, ην ζρήκα θαη ην θχιιν ηνπ λαπηηθνχ φζν θαη ζηξεζνγφλνη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο φπσο ν ζφξπβνο, ε ζεξκφηεηα, νη δνλήζεηο θ.α. πνπ δπζθνιεχνπλ ηε δηακνλή. Κάπνπ εδψ ζα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ηα ζηάληαξ δηακνλήο γεληθά θαιπηεξεχνπλ φζν πεξλνχλ ηα ρξφληα θαη απηφ πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππ φςε θαηά ηελ ζρεδίαζε. Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Σα επίπεδα ζνξχβνπ δελ επηηξέπνπλ ην πξνζσπηθφ φηαλ είλαη εθηφο θαζεθφλησλ λα αλαπαπζεί Τπεξβνιηθή δφλεζε γέθπξαο Σα κπξνζηηλά παξάζπξα ζηα container πινία είλαη απνθιεηζκέλα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ Σα ζπξηάξηα θαη ν γεληθφο εμνπιηζκφο ηεο γέθπξαο δελ είλαη αζθαιηζκέλα ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο Τςειά επίπεδα ζνξχβνπ ζηε γέθπξα κε απνηέιεζκα ην πξνζσπηθφ λα δπζθνιεχεηαη λα αθνχζεη ηα ζήκαηα Ζ θνλζφια ηξέκεη θαηά ηε πιεχζε 41

43 Μηθξέο νη θνπθέηεο ηνπ πιεξψκαηνο Αξρέο: Οη Κξνάηεο θαη νη Ηάπσλεο λαππεγνί ζεσξνχλ φηη ην κέζν χςνο ελφο λαπηηθνχ είλαη 1,70 κέηξα. Δμνηθνλνκείηαη έηζη ρψξνο ρξεζηκνπνηψληαο κηθξφηεξνπ κήθνπο θνπθέηεο θαη θαλαπέδεο ζε ζρέζε κε απηνχο ησλ Δπξσπαίσλ-Ακεξηθαλψλ. Οη θνπθέηεο πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη θαηά κήθνο ηνπ πινίνπ ελψ νη θαλαπέδεο θαηά ην εγθάξζην. ια ηα θσηηζηηθά θαη γεληθά ηα έπηπιαδηαθνζκεηηθά ζε κηα θακπίλα πξέπεη λα είλαη αζθαιή θαη λα αληέρνπλ ζε νπνηαδήπνηε θίλεζε ηνπ πινίνπ. Σν πξφγξακκα χπλνπ ησλ θπιάθσλ πξέπεη λα είλαη πξνθαζνξηζκέλν θαη ζσζηά νξγαλσκέλν, ελψ νη θακπίλεο ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη ζε δηαθνξεηηθφ ζεκείν απφ ηηο θακπίλεο ηνπ ππφινηπνπ πιεξψκαηνο ψζηε λα κελ ελνριείηαη θακία απφ ηηο δχν νκάδεο. Δμνπιηζκφο ηνπ πινίνπ θαη κεραλήκαηα πνπ πξνθαινχλ πνιχ ζφξπβν ή πνιιέο δνλήζεηο πξέπεη λα απνθεχγεηαη λα ηνπνζεηνχληαη θνληά ζηηο θακπίλεο. Καιφ είλαη επίζεο ηέηνηνπ είδνπο κεραλήκαηα λα θαιχπηνληαη κε κνλσηηθφ πιηθφ. Οη εγθαηαζηάζεηο ησλ εμαηκίζεσλ ησλ κεραλψλ θαη νη πξνζιήςεηο αέξα ησλ θιηκαηηζηηθψλ πξέπεη αξρηθά λα κειεηεζνχλ κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ψζηε ε ηνπνζέηεζή ηνπο λα ζπκβαδίδεη κε ππαξθηά κνληέια θαη πξφηππα θαη λα κελ επεξεάδεη ηελ δηακνλή ηνπ πιεξψκαηνο. Γπλαηόηεηα ζπληήξεζεο (maintainability) Καηά ηελ ζρεδίαζε ελφο πινίνπ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε θαη ε ζπληήξεζε ζηελ νπνία ζα ππφθεηηαη θαηά ηελ δηάξθεηα «δσήο» ηνπ. Θα πξέπεη ινηπφλ θαηά ηελ ζρεδίαζε λα ιεθζνχλ ππφςε ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ ζα θαζηζηνχλ ηελ ζπληήξεζε πην γξήγνξε, αζθαιέζηεξε θαη νηθνλνκηθφηεξε, νπφηε θαη ηα κεραλήκαηα πην απνδνηηθά. Πξέπεη εδψ λα πξνζερζνχλ: ε πξφζβαζε ζηα ππφ ζπληήξεζε κεραλήκαηα, νη νδνί απνκάθξπλζεο απφ απηά, ηα δηαζέζηκα εξγαιεία θαζψο θαη ε εκπεηξία θαη ππνζηήξημε ησλ εηδηθψλ νκάδσλ. Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Γελ ππάξρεη πιαηθφξκα ή ρεηξνιαβέο γηα ηνλ θαζαξηζκφ ησλ παξαζχξσλ ηεο γέθπξαο Οη γελλήηξηεο είλαη αλαμηφπηζηεο πγθεθξηκέλα αληηθείκελα ηνπ εμνπιηζκνχ δελ είλαη πξνζβάζηκα Γηάβξσζε Λάζνο πιάλν ζπληήξεζεο θαη έιιεηςε πξνζσπηθνχ ζπληήξεζεο Έιιεηςε αληαιιαθηηθψλ 42

44 Αξρέο: εκαληηθφ ηκήκα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ζπληήξεζεο είλαη ν θαζνξηζκφο-δηαρσξηζκφο ησλ εξγαζηψλ πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ηφζν γηα ηελ γάζηξα φζν θαη γηα ηηο ελδηαηηήζεηο. Καηά ηελ απνγξαθή νπνηνπδήπνηε ηκήκαηνο ζπληήξεζεο (π.ρ. ζσιελψζεηο, γξαλάδηα, ράιπβαο) ζα πξέπεη λα δίλνληαη ιεπηνκέξεηεο ζρεηηθά κε ηα ρξψκαηα, ηα αληαιιαθηηθά, ηα ιηπαληηθά θαη ηα πιηθά θαζαξηζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Σα κεραλήκαηα έρνπλ ζπγθεθξηκέλε δηάξθεηα δσήο θαη ζα πξέπεη ακέζσο κεηά ην ηέινο ηεο λα αληηθαζίζηαληαη Θα πξέπεη λα ππάξρνπλ ζην πινίν αληαιιαθηηθά γηα θαηάζηαζε αλάγθεο θαη λα θπιάζζνληαη ζε ζεκείν πνπ λα ππάξρεη εχθνιε πξφζβαζε αλ ρξεηαζηεί. Σν πιήξσκα ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα κπνξεί λα αληηκεησπίζεη ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο επείγεη άκεζε ζπληήξεζε. Διεγμηκόηεηα (controllability) Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ε δηάηαμε ρψξνπ ησλ θέληξσλ ειέγρνπ ηνπ πινίνπ, νη αίζνπζεο ειέγρνπ κεραλεκάησλ, νη αίζνπζεο ειέγρνπ θνξηίνπ θ.ιπ. λα είλαη δηακνξθσκέλεο έηζη ψζηε λα θαζίζηαηαη επθνιφηεξν θαη απινχζηεξν γηα ην πιήξσκα λα ειέγμεη ηα κεραληθά κέξε ηνπ πινίνπ. Γηα απηφ ην ιφγν πιένλ ηα πινία είλαη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν εμνπιηζκέλα κε ρεηξηζηήξηα, νζφλεο, ζπλαγεξκνχο, ππνινγηζηέο θαη ζπζηήκαηα επηθνηλσλίαο ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο. Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Αλεπαξθήο νξαηφηεηα κέζα απφ ηε γέθπξα Γπζθνιία νξαηφηεηαο ηεο απνβάζξαο θαηά ηνλ ειιηκεληζκφ Ο εμνπιηζκφο ηεο γέθπξαο δελ είλαη νξαηφο θαη πξνζβάζηκνο απφ ηα θηεξά ηεο γέθπξαο Φησρφο ζρεδηαζκφο γέθπξαο. Άβνιε ε ζέζε ηεο θνλζφιαο. Γπζθνιία ζηνλ ρεηξηζκφ ζπζηεκάησλ θνξηίνπ θαη πγξνχ Γπζθνιία ζηνλ ρεηξηζκφ ησλ ζπζηεκάησλ έξκαηνο Σα κεραλήκαηα ηνπ θαηαζηξψκαηνο θαη ν έιεγρφο ηνπο απαηηνχλ κεζάδνληεο Σα ζπζηήκαηα ζπλαγεξκνχ δελ είλαη εχθνια πξνζβάζηκα θαη δελ έρνπλ επαξθή ρεηξηζηήξηα Γπζθνιία ζηελ πξφζβαζε ησλ επηπέδσλ δεμακελήο ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηνπ λεξνχ θαηά ηε πιεχζε ή ηελ πξνζάξαμε Αλεπαξθή ζπζηήκαηα αλεθνδηαζκνχ θαπζίκσλ, ζέηνληαο πηζαλή ηελ πηζαλφηεηα ππεξρείιηζεο. 43

45 Αξρέο: Υξήζε ζπζηεκάησλ απηνκάηνπ ειέγρνπ (π.ρ. απηφκαηνο θαζαξηζκφο ησλ δεμακελψλ θαζίδεζεο). Υξήζε θιεηζηψλ ζπζηεκάησλ (π.ρ. ηα απηνκαηνπνηεκέλα ζπζηήκαηα δηαθίλεζεο πγξνχ θνξηίνπ). Έληαμε ζπζηεκάησλ απηνκάηνπ ειέγρνπ ζε ελέξγεηεο φπσο ε πινήγεζε, ε δηαθίλεζε θνξηίσλ, ν ειιηκεληζκφο, ε πξνζφξκηζε ψζηε καδί πάληα κε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα λα πξνθαινχλ κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηπρεκάησλ θαη αχμεζε ηνπ επηπέδνπ αζθαιείαο. Λεηηνπξγηθόηεηα (workability) Τπνδεηθλχεη ην θαηά πφζνλ νη ζπλζήθεο είλαη επλντθέο γηα ην πιήξσκα λα εξγαζζεί θαη ηαπηφρξνλα λα είλαη απνδνηηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ινηπφλ λα δνζεί ε δένπζα πξνζνρή ζην πιαίζην ηεο ρξήζεο θαη ηεο εξγαζίαο, φζνλ αθνξά ζηνπο ρξήζηεο (πιήξσκα), ηα θαζήθνληά ηνπο, ηνλ εμνπιηζκφ ηνπο θαη ην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπο. Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Οη απνζήθεο ηνπ θαηαζηξψκαηνο δελ είλαη πξνζβάζηκεο ζε πεξίπησζε δπζκελψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ Σα ςπγεία θαη νη ζάιακνη θαηάςπμεο δελ βξίζθνληαη ζην ίδην επίπεδν Γελ ππάξρνπλ ρψξν απνζήθεπζεο πξνζσπηθψλ αληηθεηκέλσλ Αλεπαξθήο ρψξνο γηα ην ρεηξηζκφ θηβσηίσλ Εεκηέο ζην πινίν πνπ πξνθαινχληαη απφ ην ηξάβεγκα κεγάισλ ξπκνπιθψλ ή βαζνπιψκαηα ζηε γάζηξα απφ ηε πίεζε Αλεπαξθήο παξνρή ησλ ζεκείσλ ηξνθνδνζίαο γηα ειεθηξηθά εξγαιεία θαη θνξεηφ θσηηζκφ Οη δηάδξνκνη πνιχ ζηελνί γηα ηε κεηαθνξά εμνπιηζκνχ Διιηπήο νξαηφηεηα γηα ηελ ελαπφζεζε δνρείσλ ζην θαηάζηξσκα Βξεγκέλεο πεξηνρέο ιφγσ θαθήο δηάηαμεο ησλ νπψλ ηνπ πινίνπ (scuppers) Αληιίεο αλαξξφθεζεο ζε ιάζνο ζέζεηο Οη ζσιήλεο βπζνκέηξεζεο άβνιεο θαη δπζεχξεηεο Οη ρσξεηηθφηεηεο ησλ δεμακελψλ φρη αθξηβείο Ζ αιιαγή έξκαηνο ζηε ζάιαζζα πξνθαιεί κεγάια πξνβιήκαηα Πξφβιεκα ζηελ απνηθνδφκεζε ησλ ιπκάησλ Αλεπαξθήο ρψξνο γηα εχθνιε θαη άκεζε πξφζβαζε ζε φινπο ηνπο ρψξνπο εξγαζηψλ Αξρέο: Σν επίπεδν θαη ε πνζφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη ζε εγρεηξίδηα πξέπεη λα είλαη θαηάιιεια γηα ηηο απαηηνχκελεο ηερληθέο 44

46 ηνπ ρξήζηε θαζψο θαη λα είλαη γξακκέλεο ζηε δηθή ηνπ κεηξηθή γιψζζα πξνο απνθπγή παξαλνήζεσλ. Σν θφξην εξγαζίαο ηνπ πινίνπ πξέπεη λα θαηακεξίδεηαη αλαιφγσο κε ηνλ αξηζκφ ησλ δηαζέζηκσλ εξγαηηθψλ ρεξηψλ θαη ησλ σξψλ εξγαζίαο θαζψο θαη ζχκθσλα κε ηελ ζσκαηηθή δχλακε, εκπεηξία θαη θαηάξηηζε ηνπ θάζε αηφκνπ. Ο ρεηξηζηήο πξέπεη λα έρεη κηα ζαθή θαη αζθαιήο νδφ πξφζβαζεο ζηε γέθπξα ζσζηά θσηηζκέλε ηε λχρηα. Ζ αεξφζθαια θαη ν δηάδξνκνο πξέπεη λα βξίζθνληαη ζε ζέζεηο πνπ δελ επεξεάδνληαη απφ ηα θαηξηθά θαηλφκελα ή απφ θαηλφκελα αλαξξφθεζεο. Γπλαηόηεηα δηάπξαμεο ειηγκώλ (maneuvering) Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: To πινίν αζηαζέο ζε ρακειέο ηαρχηεηεο Σν πεδάιην είλαη αλεπαξθέο φηαλ ην πινίν είλαη θνξησκέλν θαη ζε πςεινχο αλέκνπο Αλαμηφπηζηεο έιηθεο Διιηπείο θαη αλαθξηβείο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ειηγκνχο απφ ην CPP ρεδηαζκφο πεδαιίνπ ρσξίο ηελ ζπκβνπιή ηνπ θαπεηάληνπ Αξρέο: Δίλαη ζεκαληηθφ ν θαπεηάληνο λα είλαη ζε ζέζε λα έρεη ηνλ πιήξε έιεγρν ηνπ πινίνπ αλά πάζα ζηηγκή. Σα πινία πνπ πξφθεηηαη λα πιεχζνπλ ζε ζηελά θαλάιηα πξέπεη λα ζρεδηαζηνχλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη ζηαζεξά ζε ρακειέο ηαρχηεηεο κε επαξθή πιεπξηθή ψζεζε απφ ην πεδάιην, ζπλππνινγίδνληαο ηε δχλακε ηνπ αλέκνπ θαη ηηο πδξνδπλακηθέο σζήζεηο. Πξέπεη λα ππάξρεη αθξηβήο έιεγρνο θαηά ηελ ρξήζε ξπκνπιθψλ ζε ζπλήζεηο εξγαζίεο ειιηκεληζκνχ θαη επαξθήο επηθνηλσλία γηα ηελ θαιχηεξε ζπλεξγαζία θαη ζπληνληζκφ ησλ απνθάζεσλ ησλ κειψλ ηνπ πιεξψκαηνο ηεο γέθπξαο. Τν πινίν ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο (ship at sea) Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Σα κεγάια πινία κε πξφζηεγα ζηε κέζε ηνπ θαηαζηξψκαηνο είλαη επάισηα Σν θαηάζηξσκα επηξξεπέο ζε δηάβξσζε Καλέλα κέζν γηα εμαζθάιηζε αζθαιψλ γξακκψλ πιεχζεο ζε θαθνθαηξία Οη ζπξφκελεο πφξηεο θαη νη πφξηεο κε κεληεζέδεο δελ έρνπλ εμνπιηζηεί κε ζπζηήκαηα δηαζθάιηζεο 45

47 Σα θνξηία δελ αζθαιίδνληαη επαξθψο ζην θαηάζηξσκα Αξρέο: Έλα πινίν πιέεη ζηε ζάιαζζα κε πνηθίιεο θηλήζεηο (θπθιηθή, γξακκηθή, ηαιάλησζε, αλχςσζε θιπ.). ια ηα ζηαζεξά θαη θηλεηά αληηθείκελα πξέπεη λα είλαη ζηαζεξά θαη λα αληέρνπλ ηηο κέγηζηεο επηηαρχλζεηο πνπ κπνξεί λα ηχρνπλ ζε άζρεκεο θαηξηθέο ζπλζήθεο θαηά ηε δηάξθεηα θάπνηαο επηρείξεζεο θαη νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ ηηο επηηαρχλζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ πινίνπ. ια ηα ραιαξά ζηεξεσκέλα αληηθείκελα ηνπ εμνπιηζκνχ πξέπεη λα δχλαληαη λα ζηνηβάδνληαη ζηαζεξά αλά πάζα ρξνληθή ζηηγκή. Έλα πινίν είλαη εθηεζεηκέλν ζε θχκαηα νπνηνπδήπνηε πξνζαλαηνιηζκνχ, αιιά ιφγσ ηνπ επζχ πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ ηα θχκαηα ζα πέζνπλ κπξνζηά ζην θαηάζηξσκα ζε κία θαηεχζπλζε εκπξφο ηεο πξχκλεο. Αζθάιεηα (security) Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Γίλνληαη κηθξνθινπέο ησλ θακπίλσλ ή ησλ θνξηίσλ θαηά ηε παξακνλή ηνπ πινίνπ ζην ιηκάλη Λαζξεπηβάηεο ζην πινίν πγθαιπκκέλα λαξθσηηθά ζε θνξηία. Έρνπλ θαηαγξαθεί πεξηζηαηηθά φπνπ έρνπλ απνθξπθηεί ζηε θχξηα πξνπέια. Απεηιή γηα βφκβα θαηά ηε πιεχζε Πεξηζηαηηθά θαθνκεηαρείξηζεο επίπισλ απφ ηνπο επηβάηεο Πεξηζηαηηθά βίαο κεηαμχ ηνπ πιεξψκαηνο ρη επαξθήο έιεγρνο ησλ επηβαηψλ θαηά ηελ επηβίβαζε Κινπή ζσζίβησλ ιέκβσλ, ζρνηληψλ θαη αληαιιαθηηθψλ κεραλήο Αξρέο: Με κηθξφηεξν αξηζκφ πξνζσπηθνχ θαη κεγαιχηεξα πινία, απηά απνηεινχλ έλαλ εχθνιν ζηφρν γηα κηθξνεγθιεκαηίεο θαη κεξηθέο θνξέο γηα εκπφξνπο λαξθσηηθψλ. πρλά δελ ππάξρεη κέινο ηνπ πιεξψκαηνο ζηελ θηλεηή γέθπξα θφξησζεο ηνπ πινίνπ. Καηά ηελ πιεχζε θαη ζην ιηκάλη ην πιήξσκα, ν εμνπιηζκφο αιιά θαη νιφθιεξν ην πινίν είλαη επάισηα. Δίλαη αξθεηά ρξνλνβφξν λα εμεξεπλεζεί γηα ηπρφλ ιαζξεπηβάηεο ή λαξθσηηθέο νπζίεο έλα πινίν εμ νινθιήξνπ πξηλ εθπιεχζεη απφ ην ιηκάλη. Απαηηνχληαη απνηειεζκαηηθά κέζα αζθάιεηαο πνπ ζα πεξηιακβάλνπλ ηελ θχιαμε δηαθφξσλ ρψξσλ ηνπ πινίνπ φπσο ηεο γέθπξαο, θαη ηνπ ρψξνπ ρεηξηζκνχ ησλ θνξηίσλ. Διεγρφκελε πξφζβαζε ζηηο θακπίλεο θαη ζηηο άιιεο πεξηνρέο ηνπ πινίνπ. Γηαξθήο έιεγρνο πεξηνρψλ πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά. Παξάιιεια ην πξνζσπηθφ ηνπ πιεξψκαηνο πξέπεη λα έρεη άλεηε πξφζβαζε ζην ρψξν εξγαζίαο ηνπο θαη ζηα θαηαιχκαηά ηνπο. 46

48 Αζθάιεηα ζπζηήκαηνο θαη αληίδξαζε ζε θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο (safety system and emergency response) Παξαηεξήζεηο πξνζσπηθνύ γέθπξαο: Αδχλαηε ε είζνδνο ζε θιεηζηφ ρψξν ρσξίο ηε ρξήζε αλαπλεπζηηθήο ζπζθεπήο Αδχλαηε ε επζπηελήο είζνδνο ζε ζηελά ηνχλει δηαθπγήο Αλαρξνληζηηθά ζρέδηα επείγνπζαο επέκβαζεο Γελ ππάξρεη θακπίλα απνζήθεπζεο ησλ ζσζίβησλ ιέκβσλ Γελ δηεμάγεηαη πάληα ην έθηαθην ζβήζηκν ηεο κεραλήο, ιφγσ έθηαθηεο αλάγθεο Πνιιά παξάπνλα γηα ηηο ζσζίβηεο ιέκβνπο θαη επσηίδεο Γπζθνιία λα ειεγρζεί ην ζχζηεκα αλίρλεπζεο θσηηάο Αξρέο: Σα πινία πξέπεη λα κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνπλ θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο θαη ζε πεξίπησζε αλάγθεο ην πιήξσκα λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα ζψζεη δσέο. Ζ ζχκβαζε SOLAS νξίδεη ηα πξφηππα γηα ηνλ εμνπιηζκφ αζθάιεηαο δσήο θαη ε MARPOL νξίδεη ηελ ηθαλφηεηα αληηκεηψπηζεο θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ λαπηηιηαθνχ πεξηβάιινληνο. Σέηνηα ζπζηήκαηα ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγνχλ θαη λα ειέγρνληαη εγθαίξσο θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ. 4.3 Δπυηημαηολόγιο ναςηικού πληπώμαηορ για ηον έλεγσο ζσεδιαζμού Ζ αλάγθε γηα ηε βειηηζηνπνίεζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ πινίνπ θαη γηα λα επηθεληξσζεί απηφο γχξσ απφ ηνλ άλζξσπν, έρεη δεκηνπξγήζεη έλα εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν αλαπαξαγάγεη ηηο αληηδξάζεηο ησλ λαπηηθψλ θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζέηνπλ γηα ην ζρεδηαζκφ. πγθεθξηκέλα, νη λαπηηθνί, αληαπνθξηλφκελνη ζην θάιεζκα ηνπ Ναπηηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, αλαγλψξηζαλ κία κεγάιε πνηθηιία πξνβιεκάησλ πνπ αλαθάκπηνπλ θαηά ηε πιεχζε, ηα νπνία ζα έπξεπε θαη ζα κπνξνχζαλ λα πξνβιεθηνχλ θαηά ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ. πγθέληξσζαλ κία ζεηξά απφ εξσηήζεηο πνπ αληηζηνηρνχλ ζην θάζε βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο αλζξσπνθεληξηθήο ζρεδηαζηηθήο πξνζέγγηζεο θαη νη νπνίεο εάλ απαληεζνχλ θαηά ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ, ζα εμαζθαιίζνπλ αζθαιέζηεξεο θαη θαιχηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο. Καηνηθηζηκόηεηα (habitability) Πνηα είλαη ε αθξηβήο πεξηγξαθή ησλ θαζεθφλησλ ηνπ πξνζσπηθνχ, πνην είλαη ην πξνζσπηθφ πνπ αλαιακβάλεη ηελ παξαηήξεζε θαηά ηελ πινήγεζε θαη πνηα νπηηθά πεδία αλαιακβάλεη λα επηηεξεί ν θαζέλαο; 47

49 Πνηνο είλαη ν ηδαληθφο ζρεδηαζκφο ησλ θακπηλψλ ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ εμαζθαιίδεη αλελφριεηε αλάπαπζε ησλ εξγαδνκέλσλ εθηφο θαζεθφλησλ; Έρνπλ φια ηα κπάληα θαη νη ληνπδηέξεο εγθαηαζηάζεηο απνζηξάγγηζεο πνπ λα θαηαιήγνπλ ζηελ πξχκλε; Έρνπλ φιεο νη θακπίλεο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπιάρηζηνλ έλα παξάζπξν πνπ λα έρεη αλεκπφδηζηε ζέα απφ θνξηία ή άιια αληηθείκελα; Δίλαη νη θνπθέηεο επζπγξακκηζκέλεο κε βάζε ηελ πιψξε θαη ηελ πξχκλε κε εγθάξζηα ηνπνζεηεκέλνπο ηνπο θαλαπέδεο; Δίλαη επηηξεπηά ηα φξηα ζνξχβνπ θαη δφλεζεο; Δίλαη νη εγθαηαζηάζεηο ηνπ θιηκαηηζηηθνχ ζσζηά ηνπνζεηεκέλεο; Δίλαη φια ηα εμαξηήκαηα θαη θσηηζηηθά ζσζηά θαη αζθαιψο ηνπνζεηεκέλα; Τπάξρνπλ δηαζέζηκα θαηαιχκαηα αλά πάζα ζηηγκή; Τπάξρεη επαξθήο ρψξνο θαη δσκάηηα γηα λα ππνδέρνληαη ιηκεληθνχο ππαιιήινπο, επηζεσξεηέο θαη άιινπο επίζεκνπο επηζθέπηεο ρσξίο λα ελνριείηαη ην πξνζσπηθφ θαη νη εξγαζίεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πινίν; Έρνπλ επαξθείο θελέο ψξεο νη εξγαδφκελνη γηα λα ςπραγσγεζνχλ θαη λα μεθνπξαζηνχλ επαξθψο; Γπλαηόηεηα ζπληήξεζεο (maintainability) Πνηεο είλαη νη απαηηήζεηο γηα ζρνηληά, ζχξκαηα θαη αιπζίδεο; Μπνξνχλ λα αζθαιηζηνχλ θάησ απφ ην θαηάζηξσκα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ; Μπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ειεθηξηθά εξγαιεία γηα ζπληήξεζε θαηά ηε δηάξθεηα φινπ ηνπ θχθινπ ηνπ ηαμηδηνχ; Τπάξρεη κέξηκλα γηα ηε δηαζεζηκφηεηα εμνπιηζκνχ αζθαιείαο, πξνζηαηεπηηθψλ ζηνιψλ, ινπξηψλ, θαπέισλ θαη άιισλ αληηθεηκέλσλ; Μπνξνχλ λα ζηεγαζηνχλ φιεο νη απαηηήζεηο γηα ηελ ζπληήξεζε ηνπ πινίνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηαμηδηνχ; Τπάξρεη αζθαιήο δίνδνο γηα ην πιήξσκα λα ειέγμεη ηνλ εμνπιηζκφ, λα θαζαξίζεη ην πινίν θαη ηα παξάζπξα, φηαλ απηφ είλαη απαξαίηεην; Τπάξρεη πξνζσπηθφ γηα επαξθή θαζαξηζκφ ησλ θακπηλψλ; Διεγμηκόηεηα (controllability) Τπάξρεη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα αλζξψπηλε παξέκβαζε ζε πεξίπησζε απνηπρίαο ή δηαθνπήο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεηαθνκηζηή ηνπ πινίνπ ή ηεο θχξηαο κεραλήο, γελλεηξηψλ, ζηξφθαινπ, εξγαιείσλ αλχςσζεο θ.α.; Δίλαη πιήξσο ειεγκέλα ηα απηφκαηα ζπζηήκαηα; Παξέρεη ν εμνπιηζκφο ηηο πιεξνθνξίεο κε ζσζηφ ηξφπν ζηνπο αλζξψπνπο πνπ ηνλ ρεηξίδνληαη; Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί ν πηιφηνο λα 48

50 δεη ηε κεραλή, ην πεδάιην θαη ην bow thrust ζηα ή απφ ηα θηεξά ηεο γέθπξαο; Έρεη ηξνθνδνηεζεί ην πινίν κε εγρεηξίδηα θφξησζεο, εγρεηξίδηα ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ζρεδηαγξάκκαηα ησλ ζπζηεκάησλ θαη πξνγξακκάησλ πνπ λα είλαη γξακκέλα ψζηε λα είλαη εχθνια θαηαλνεηά απφ ηνπο ρξήζηεο θαη λα ηνπο δίλεη ηελ δπλαηφηεηα λα αθνινπζνχλ κε αζθάιεηα θαη ζσζηά ηηο ζσζηέο δηαδηθαζίεο γηα ηελ αζθαιή θαη απνηειεζκαηηθή δηεμαγσγή εξγαζηψλ; Μπνξεί ην πινίν λα πινεγεζεί αζθαιψο αλά πάζα ζηηγκή θαη ππφ θάζε ζπλζήθε κέξα θαη λχρηα; Δίλαη ηα θψηα πινήγεζεο ηνπ πινίνπ ηνπνζεηεκέλα ζχκθσλα κε ηνπο Καλνληζκνχο γηα Απνθπγή πγθξνχζεσλ ζηε Θάιαζζα; Αθνινπζεί ν ζρεδηαζκφο ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ ηνλ θαλνληζκφ IMO A708(17); Λεηηνπξγηθόηεηα (workability) Πφζν πξνζσπηθφ ζα ρξεηαζηεί ην πινίν θαη πψο ζα επαλδξσζεί αθξηβψο; Πνην είλαη ην κέγηζην ιεηηνπξγηθφ θνξηίν πνπ κπνξεί λα θνξησζεί; Μπνξεί ην πιήξσκα λα θαζαξίζεη επαξθψο θαη αζθαιψο φια ηα ακπάξηα θαη ηηο δεμακελέο; Μπνξεί ην πινίν λα εθνδηαζηεί άλεηα; Τπάξρνπλ αξθεηέο πξίδεο γηα λα ελεξγνπνηείηαη ε ιεηηνπξγία εμνηθνλφκεζεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ή αλχςσζε εμνπιηζκνχ; Μπνξεί ην πξνζσπηθφ λα ρεηξηζηεί ηηο ζέζεηο αγθπξνβνιήζεσο θαη λα θηλεζεί ζηνπο δηαδξφκνπο φηαλ ην πινίν είλαη ζε πιεχζε; Δίλαη νη ξπζκίζεηο ξπκνχιθεζεο θαη αγθπξνβφιεζεο θαηάιιειεο γηα ην πιήξσκα; Έρεη ην καγεηξείν αξθεηή ρσξεηηθφηεηα γηα ην πξνζσπηθφ πνπ ζα θηινμελήζεη; Μπνξνχλ φια ηα εκπξφζζηα θψηα είλαη ζθνηεηλφρξσκα ηε λχρηα; Μπνξνχλ απηνί πνπ θξαηνχλ αξρεία ζρεηηθά κε ηα εκεξνιφγηα ηνπ πινίνπ θαη ινγαξηαζκνχο λα ην θάλνπλ κε άλεζε; Μπνξνχλ λα απεηθνλίδνληαη ή λα ζεκεηψλνληαη ηα επίπεδα πεηξειαίνπ ζηηο δεμακελέο ηνπ πινίνπ; Γπλαηόηεηα δηάπξαμεο ειηγκώλ (maneuvering) Δίλαη επαξθήο ν ρψξνο πεδαιηνχρεζεο; Δίλαη ην πεδάιην ηνπνζεηεκέλν κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα κπνξεί λα δεκηνπξγεί επαξθείο δπλάκεηο αλχςσζεο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ειηγκψλ; 49

51 Πψο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη άγθπξεο γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηνπο ειηγκνχο; Έρεη ν πηιφηνο αζθαιή πξφζβαζε απφ ην πινίν ζηε γέθπξα; Δίλαη ζσζηή ε δηάηαμε ηεο γέθπξαο; Μπνξεί ν θαπεηάληνο θαη ν πηιφηνο λα ειέγρνπλ ηνπο ειηγκνχο ηνπ πινίνπ αλά πάζα ζηηγκή; Δίλαη ηα ζπζηήκαηα επηθνηλσλίαο βνιηθά θαη πξνζβάζηκα θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ειηγκψλ; Μπνξνχλ νη πξνσζεηέο πνπ λαη ηνπνζεηεκέλνη ζηε γέθπξα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ επηηπρψο; Τν πινίν ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο (ship at sea) Mπνξνχλ φια ηα αληηθείκελα λα αζθαιηζηνχλ επαξθψο ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο; Έρνπλ δνζεί ζπκβνπιέο ζρεηηθά κε ηελ αζθάιεηα ησλ κεξηθψο γεκηζκέλσλ θνξηίσλ ή ησλ δεμακελψλ έξκαηνο; Έρεη ην πξνζσπηθφ πξνζηαηεπφκελε θαη αζθαιή πξφζβαζε φηαλ δνπιεχνπλ ζην θαηάζηξσκα θαη νη θαηξηθέο ζπλζήθεο είλαη δπζκελείο; Δίλαη ν εμνπιηζκφο θαη ηα εμαξηήκαηα αξθεηά δπλαηά γηα λα αληέμνπλ ηηο δπλάκεηο ηεο ζάιαζζαο; Δίλαη ελεκεξσκέλν ην πινίν γηα ηπρφλ πεξηνξηζκνχο ηνπ ζρεδηαζκνχ; Έρνπλ φιεο νη ζθάιεο θαη νη εγθάξζηεο αλεκφζθαιεο ρεηξνιαβέο θαη ζηελ αξηζηεξή θαη ζηε δεμηά πιεπξά; Έρνπλ κέγηζηε θιίζε 25 ν ; Έρνπλ φιεο νη θιίκαθεο ηνπ πινίνπ ρεηξνιαβέο; Δίλαη φιεο νη επηθάλεηεο εξγαζίαο κε νιηζζεξέο; Αζθάιεηα ζπζηήκαηνο θαη αληίδξαζε ζε θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο (safety and emergency response) Δίλαη πεξηβαιινληηθά θηιηθφ ην πινίν; Μπνξνχλ φιεο νη εξγαζίεο πνπ αθνξνχλ ηελ κεηαθνξά πεηξειαίνπ λα ειεγρζνχλ θάζε ζηηγκή κε αζθάιεηα; 50

52 51

53 Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζην θαηά πφζν ηα πξνιεπηηθά κέηξα πνπ έρνπλ ιεθζεί θαη ν ζρεδηαζκφο πνπ έρεη γίλεη ζα έρνπλ ην επηδησθφκελν απνηέιεζκα. Ζ απμεκέλε επαηζζεηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ παξαγφλησλ ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ αλάπηπμε ζηξαηεγηθψλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο αζθάιεηαο ζηε ζάιαζζα, κε ζηφρν ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηπρεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινήγεζε. Σα λαπηηθά αηπρήκαηα ηα νπνία ζα εμεηαζηνχλ παξαθάησ θαη ε αιπζίδα ησλ ιαζψλ πνπ ζπλέβεζαλ έρνπλ σο θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ηελ έιιεηςε εξγνλνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη επρξεζηίαο ησλ ζπζηεκάησλ ηεο γέθπξαο. Σα αηπρήκαηα απηά ζα κπνξνχζαλ λα είραλ δηαθνξεηηθφ απνηέιεζκα αλ ε εξγνλνκία θαη ε επρξεζηία ησλ λαπηηιηαθψλ ζπζηεκάησλ είραλ αλαπηπρζεί ζηε γέθπξα ζχκθσλα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πινίσλ, ησλ ηαμηδηψλ ηνπο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ αμησκαηηθψλ πνπ είραλ ηνλ έιεγρν ησλ ρεηξηζκψλ. Με ιίγα ιφγηα εθιείπεη ν αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ησλ ζπζηεκάησλ ηεο γέθπξαο, πξάγκα πνπ επηρεηξείηαη ζην επφκελν θεθάιαην (Γ. Γεσξγνχιεο, Ν. Νηθεηάθνο, Σκήκα Ναπηηιίαο θαη Δπηρεηξεκαηηθψλ Τπεξεζηψλ). 5.1 Πώρ ο ναςηιλιακόρ «εθηζςσαζμόρ» βύθιζε ένα επιβαηηγό-οσημαηαγυγό Σο πεπιζηαηικό: Έλα επηβαηεγφ-νρεκαηαγσγφ πινίν πνπ κεηέθεξε πεξηζζφηεξνπο απφ 100 επηβάηεο θαη κέιε πιεξψκαηνο απέπιεπζε γηα έλα ζχληνκν ηαθηηθφ δξνκνιφγην. ηηο ηεο επνκέλεο, ην πινίν πξνζέθξνπζε ζηηο βνξεηναλαηνιηθέο αθηέο ελφο λεζηνχ θαη αθνχ παξαζχξζεθε γηα κία πεξίπνπ ψξα, ηειηθά βπζίζηεθε πξνθαιψληαο ζεκαληηθέο πιηθέο δεκηέο θαη ηνλ ηξαγηθφ ζάλαην δχν αλζξψπσλ. Σν επηβαηεγφ-νρεκαηαγσγφ νθηψ θαηαζηξσκάησλ ηχπνπ RoRo απέπιεπζε απφ ην ιηκάλη ζηηο Έθεξε πιήξσο ιεηηνπξγηθφ εμνπιηζκφ λαπζηπινΐαο θαη ε γέθπξα επαλδξσλφηαλ απφ ηνλ Πινίαξρν, ηνλ Second Officer, δχν Quartermasters θαη έλαλ Fourth Officer.ηηο ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία ν απηφκαηνο πηιφηνο. Ο Πινίαξρνο είρε ήδε απνζπξζεί γηα ηε λχρηα θαη ν Second Officer έθπγε απφ ηε γέθπξα γηα λα θάλεη ην δηάιεηκκά ηνπ ηα κεζάλπρηα, αθνχ αλέθεξε έλα κηθξφ αιηεπηηθφ ζθάθνο κπξνζηά κε λφηηα πνξεία. Ζ First Quartermaster, πνπ βξηζθφηαλ ζην πεδάιην, αληάιιαζζε ζπνξαδηθά θνπβέληεο κε ηνλ Fourth Officer. Γχν ιεπηά κεηά ηα κεζάλπρηα έλα κπνπξίλη κε ηζρπξνχο αλέκνπο θαη βξνρή πεξηφξηζε ηελ νξαηφηεηα. Σν αιηεπηηθφ ζθάθνο άιιαμε πνξεία πξνο ηα αλαηνιηθά γηα λα θαιπθζεί απφ ηνλ θαηξφ θαη δελ θαηλφηαλ πηα ζην ξαληάξ ηνπ πινίνπ. Γελ πξνζπάζεζαλ λα επηθνηλσλήζνπλ καδί ηνπ αιιά αληίζεηα ζπλέρηζαλ νη δχν ηνπο ηελ θνπβέληα ζηε γέθπξα. Δπηά ιεπηά κεηά ηα κεζάλπρηα, ην ferry πέξαζε απφ ην ζεκείν φπνπ έπξεπε 52

54 λα αιιάμεη πνξεία γηα λα απνθχγεη ηε ζχγθξνπζε κε έλα λεζί ιίγν πην εκπξφο. Ζ αιιαγή απηή δελ έγηλε πνηέ, αλ θαη ν Fourth Officer πίζηεπε φηη είρε γίλεη. Υξεηάζηεθαλ 13 ιεπηά γηα λα εληνπηζηεί ην ιάζνο, ιφγσ ηεο κε νξζήο ηνπνζέηεζεο ησλ νζνλψλ ησλ ζπζηεκάησλ ηεο θνλζφιαο. Δπηπιένλ, ν θσηηζκφο ηεο νζφλεο ηνπ ζπζηήκαηνο ECS δελ ήηαλ επαξθήο θαη νη ζπλαγεξκνί ηνπ ζπζηήκαηνο λαπζηπινΐαο ήηαλ απελεξγνπνηεκέλνη. Καζψο ε First Quartermaster μεθίλεζε ηελ αιιαγή πνξείαο ζηηο 00.20, είδε δέληξα ζε έλα λεζί ζηα δεμηά ηεο πιψξεο. Ο Fourth Officer ηε δηέηαμε λα απελεξγνπνηήζεη ηνλ απηφκαην πηιφην γηα λα αλαθηήζεη ηνλ έιεγρν ηνπ πεδαιίνπ. Χζηφζν, ε First Quartermaster κε γλψξηδνληαο θαιά ηελ κπξνζηηλή γέθπξα θαη ιφγσ ηνπ αλεπαξθνπο θσηηζκνχ ησλ πιήθηξσλ θαη ησλ ελδείμεσλ ηεο θνλζφιαο δελ ήηαλ ζε ζέζε λα εθηειέζεη ηε δηαηαγή. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηνπ ζπζηήκαηνο DGPS πξνέθπςε φηη έγηλαλ απφ ειάρηζηεο έσο θαζφινπ ζχληνλεο ελέξγεηεο γηα ηε δηφξζσζε ηεο πνξείαο ηνπ πινίνπ θαζψο απηφ θαηεπζπλφηαλ νινηαρψο πξνο ηε ζηεξηά, ζηελ νπνία θαη πξνζέθξνπζε ζηηο 00:21.Σν πινίν πξνζέθξνπζε θαηά κήθνο ηνπ λεζηνχ, πξηλ παξαζπξζεί βφξεηα. Ο Second Quartermaster επηρείξεζε λα θάλεη αλάπνδα, ελψ ν Πινίαξρνο δηέηαμε λα θιείζνπλ νη ζηεγαλέο ζχξεο ησλ δηαθξαγκάησλ θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο είραλ παξακείλεη αλνηθηέο. Μία ζχξα θξάθαξε απφ ζπληξίκκηα θαη δελ κπνξνχζε λα θιείζεη, κε απνηέιεζκα λα εηζρσξήζνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ ζην ζθάθνο. Έρνληαο πάξεη κεγάιε θιίζε, ην πινίν βπζίζηεθε απφ ηελ πξχκλε θαη ηειηθά έθαηζε ζηνλ ππζκέλα κε ηελ θαξίλα ηνπ. Ζ εθθέλσζε ησλ επηβαηψλ ήηαλ ρανηηθή θαζψο ηα κέιε ηνπ πιεξψκαηνο δελ δηέζεηαλ εκπεηξία θαη δελ ππήξρε ζπγθεθξηκέλν ζρέδην εθθέλσζεο. Απφ ηηο θαηακεηξήζεηο ησλ επηβαηψλ πξνέθπςαλ δηαθνξεηηθνί αξηζκνί, κε ηξαγηθφ απνηέιεζκα δχν άηνκα πνπ δελ είραλ θαηαγξαθεί σο επηβάηεο λα ζεσξεζνχλ λεθξνί. Μεηά ην δπζηχρεκα, ζην ζχζηεκα θξαηήζεσλ θαηαγξάθνληαη φια ηα νλφκαηα θαη νη αξηζκνί επηβίβαζεο ησλ επηβαηψλ. Υάξε ζηελ θαιχηεξε επηκφξθσζε φισλ ησλ αμησκαηηθψλ γέθπξαο θαη ησλ quartermasters εμαζθαιίδεηαη φηη είλαη εμνηθεησκέλνη ηφζν κε ηνλ εμνπιηζκφ ηνπ πινίνπ φζν θαη κε ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ηεο αζθάιεηαο ησλ επηβαηψλ. Παξαηεξήζεηο: Σν πεξηβάιινλ εξγαζίαο ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ δελ ήηαλ απηφ πνπ ηππηθά πξνβιέπεηαη. Ζ πξνζνρή ησλ αμησκαηηθψλ απνζπάζηεθε ζε πξνζσπηθά δεηήκαηα, κε απνηέιεζκα λα γίλνπλ θαηαζηξνθηθά λαπηηιηαθά ιάζε Ζ First Quartermaster δελ ήηαλ εμνηθεησκέλε κε ην λαπηηιηαθφ εμνπιηζκφ ηνπ πινίνπ θαη δελ δηέζεηε ηζρχνλ πηζηνπνηεηηθφ νπηήξα γέθπξαο Ο αμησκαηηθφο θπιαθήο δελ κείσζε ηαρχηεηα φηαλ ε νξαηφηεηα πεξηνξίζηεθε ιφγσ ησλ δπζκελψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, νχηε φηαλ έλα πξνπνξεπφκελν αιηεπηηθφ ζθάθνο άιιαμε πνξεία θαη εμαθαλίζηεθε απφ ην ξαληάξ ηνπ πινίνπ Γελ έγηλε σο φθεηιε αιιαγή ζηελ πνξεία ηνπ πινίνπ, κε απνηέιεζκα ην πινίν λα θαηεπζπλζεί πξνο έλα λεζί 53

55 Οη ζπλαγεξκνί ηνπ ζπζηήκαηνο λαπζηπινΐαο ήηαλ απελεξγνπνηεκέλνη θαη ν θσηηζκφο ηεο νζφλεο ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξνληθψλ ραξηψλ (ECS) είρε ξπζκηζηεί θαηαζθεπαζηηθά ζε ρακειφ επίπεδν, κελ επηηξέπνληαο λα δνζεί έγθαηξε πξνεηδνπνίεζε γηα ηε ιαλζαζκέλε πνξεία Οη ελέξγεηεο πνπ έγηλαλ φηαλ ην ιάζνο εληνπίζηεθε θξίζεθαλ πνιχ αλεπαξθείο θαη πνιχ θαζπζηεξεκέλεο Ζ εθθέλσζε ησλ επηβαηψλ έγηλε κε ρανηηθφ ηξφπν Ζ θαηαγξαθή ησλ επηβαηψλ ήηαλ ειιηπήο. Γελ αλαγξάθνληαλ φια ηα νλφκαηα ζηελ θαηάζηαζε επηβαηψλ(the Navigator,Σεχρνο αξηζκ. 01) 5.2 Ημεπομηνία αηςσήμαηορ: 01/01/02, Case No Σο πεπιζηαηικό: Ζ ππφζεζε αθνξά δχν επηβαηεγά ηαρχπινα ίδηαο εηαηξείαο, ηα νπνία ζπγθξνχζηεθαλ ιφγσ κεησκέλεο νξαηφηεηαο. Σα πξσηλά δξνκνιφγηα είραλ δηεμαρζεί επηηπρψο θαη απφ ηα δχν ηαρχπινα. Σν έλα ηαρχπινν ζηε ζπλέρεηα μεθίλεζε ηε πξνγξακκαηηζκέλε λέα ηνπ πνξεία κε αληίζηξνθε θαηεχζπλζε ζε ζρέζε κε ην άιιν επηβαηεγφ ζε έλα ζρεηηθά ζηελφ θαλάιη. Καη νη δπν θαπεηάληνη γλψξηδαλ φηη ε επηθξαηνχζα νκίριε ζα κείσλε ηελ νξαηφηεηα θαηά 50 m ή ιηγφηεξν. Καηά ηε ζηηγκή ηεο εηζφδνπ ζηελ νκίριε, ν θάζε θαπεηάληνο εληφπηζε ην άιιν πινίν ζην ξαληάξ. Μέζσ πνκπνχ ν έλαο θπβεξλήηεο δήηεζε άδεηα λα πεξάζεη, αιιά ν άιινο αξλήζεθε θαη ζπγρξφλσο έζεζε ην πεδάιην ηέξκα δεμηά θαη κείσζε ηηο ζηξνθέο ηνπ θηλεηήξα. Μεηά απφ ιίγν ηα ηαρχπινα ζπγθξνχζηεθαλ, ρσξίο λα ππάξρεη θάπνηνο ηξαπκαηηζκφο ησλ 127 επηβαηψλ θαη ηνπ πιεξψκαηνο. Παπαηηπήζειρ: Οη θχξηνη παξάγνληεο πνπ πξνθάιεζαλ ηελ ζχγθξνπζε ήηαλ νη ππεξβνιηθέο ηαρχηεηεο θαη ησλ δχν ηαρχπινσλ θαη ε ρακειή πεξηνρή πνπ θάιππηε ην ξαληάξ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ νη θαπεηάληνη ιίγν πξηλ ην αηχρεκα. Ζ έξεπλα έδεημε φηη ηα ζθάθε είραλ ππεξβνιηθή ηαρχηεηα θαη φηη δελ ππήξρε ε δπλαηφηεηα λα αθνινπζήζεη ε βαζηθή αξρή ηεο ζπλερνχο αλίρλεπζεο άιισλ ζθαθψλ κέζσ ξαληάξ δεδνκέλσλ ησλ ζπλζεθψλ λέθνπο. Δπίζεο δελ ππήξρε δηαζέζηκνο επηηξαπέδηνο εμνπιηζκφο, φπσο θηάιηα θαη ππμίδα. [2] 5.3 Ημεπομηνία αηςσήμαηορ: 31/08/05, Case No Σο πεπιζηαηικό: Έλα επηβαηεγφ ζθάθνο κε 26 επηβάηεο θαη 12 κέιε πιεξψκαηνο πξνζάξαμε ζε άγλσζηα λεξά. Σε ζηηγκή ηεο πξνζάξαμεο ν θαπεηάληνο ήηαλ κφλνο ζηε γέθπξα θαη ην ζθάθνο ζε απηφκαηε ιεηηνπξγία πινήγεζεο. ε απηή ηε ιεηηνπξγία, ε πξνζαξκνγή ηεο πνξείαο πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ην GPS πνπ ήηαλ ζπλδεδεκέλν κε έλα ειεθηξνληθφ ζχζηεκα ραξηψλ πνπ κεηέδηδε ηελ αιιαγή πνξείαο ζηνλ απηφκαην πηιφην. εκαληηθφ πνζνζηφ ησλ επηβαηψλ ηξαπκαηίζηεθε ειαθξά σο απνηέιεζκα ηεο ζχγθξνπζεο πνπ αθνινχζεζε. 54

56 Παπαηηπήζειρ: Ζ έξεπλα ππέδεημε σο πηζαλφηεξε αηηία απηνχ ηνπ αηπρήκαηνο ηελ απφθιηζε κεηαμχ ηεο πξαγκαηηθήο ζέζεο ηνπ ζθάθνπο κε ηελ ζέζε πνπ ππνδεηθλπφηαλ απφ ην GPS. Γεδνκέλνπ φηη ν θαπεηάληνο ήηαλ εμ νινθιήξνπ βαζηζκέλνο ζην ζήκα ηνπ GPS θαη ιφγσ ηεο έιιεηςεο άιινπ εμνπιηζκνχ, απηή ε δηαθνξά ζέζεο δελ έγηλε αληηιεπηή. Δπηπιένλ, ν θαπεηάληνο ήηαλ ην κφλν κέινο ηνπ πιεξψκαηνο ζηε γέθπξα παξφιν πνπ ε πξνζάξαμε έγηλε ζε άγλσζηα λεξά. Τπεξηνλίζηεθαλ αθφκα θαη άιιεο παξαηππίεο φζν αλαθνξά ηε πινήγεζε ηνπ ζθάθνπο, αλάκεζά ηνπο θαη ην ειεθηξνληθφ ζχζηεκα πνξείαο πνπ δελ είρε εγθξηζεί, θαζψο έηξερε απφ ηνλ ίδην ππνινγηζηή πνπ γηλφηαλ θ ε δηνίθεζε ηνπ ζθάθνπο. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο δείρλεη φηη αλεμαξηήηνπ ηνπ πφζν ηερλνινγηθά πξνεγκέλε είλαη ην ζχζηεκα πινήγεζεο ελφο ζθάθνπο, δελ απνηειεί επαξθέο ππνθαηάζηαην ηνπ παξαδνζηαθνχ λαπηηθνχ εμνπιηζκνχ. [2] 5.4 Έκθεζη από ηο ςμβούλιο Μεηαθοπών Αζθαλείαρ ηος Καναδά (TSB), πεπιζηαηικό M12H0012 ηηο 25 Οθησβξίνπ 2012, ην δεμακελφπινην Nanny πξνζάξαμε ζε ξερά λεξά, ελψ εμεξρφηαλ απφ ηελ ιίκλε Baker, ζην Nunavut, θαηαζηξέθνληαο ην εκπξφο κέξνο ηνπ θήηνπο. ηηο 27 Οθησβξίνπ, ην ζθάθνο έπιεπζε κέζσ ηζρπξψλ βνξεηνδπηηθψλ αλέκσλ θαη ζηε ζπλέρεηα έπιεπζε πξνο ηα St. Johns, Νewfoundland θαη Labrador γηα επηζθεπή. Γελ ζεκεηψζεθε ξχπαλζε θαη ηξαπκαηηζκνί (Marine Investigation Report, M12H0012). Χο αηηίεο ηνπ αηπρήκαηνο απνδφζεθαλ ηα εμήο: Σν ζθάθνο πξνζάξαμε φηαλ παξέθθιηλε απφ ηελ ραξηνγξαθεκέλε πνξεία θαηά ηελ αλαρψξεζε ηνπ θαη δελ επέζηξεςε πνηέ ζε απηήλ. Απηή ε απφθιηζε δελ ζπδεηήζεθε απφ ηα κέιε ηεο νκάδαο ηεο γέθπξαο, νχηε απηνί κνηξάζηεθαλ πιεξνθνξίεο πινήγεζεο ζε φιν ην ηαμίδη. Ζ απφθιηζε απφ ηελ ραξηνγξαθεκέλε δηαδξνκή ζπλερίδεηαη θαζψο ην πινίν έπιεε ζηα ζηελά λεξά ηνπ Chesterfield. Ο πινίαξρνο εζηίαζε ηελ πξνζνρή ηνπ ζε ειηγκνχο ηα βαζηθά ρεηξηζηήξηα θηλεηήξα θαη πξνσζεηήξεο, παξά ζηνλ έιεγρν ηεο πινήγεζεο ηνπ ζθάθνπο. Λφγσ ηεο αλεπαξθνχο παξαθνινχζεζεο ηεο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ πινήγεζεο θαη ηνπ αλαπνηειεζκαηηθφ ζρεδηαζκνχ ησλ πφξσλ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ, ε νκάδα δελ γλψξηδε ηελ έθηαζε ζηελ νπνία ην πινίν ήηαλ εθηφο ηεο πξνθαζνξηζκέλεο πνξείαο, απφ ηε ζηηγκή πνπ εηζήιζε ζηα ζηελά. Σα δηαζέζηκα βνεζήκαηα πινήγεζεο δελ ήηαλ ζσζηά ηνπνζεηεκέλα θαη άκεζα δηαζέζηκα, νχηε ήηαλ εγθαηεζηεκέλα κε ην βέιηηζην ηξφπν γηα λα δηεπθνιπλζεί ε πινήγεζε. Οη πξνβνιείο δελ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα επηβεβαηψζνπλ φηη ην ζθάθνο ήηαλ παξαηεηαγκέλν κε βάζε ηα θψηα ησλ θάξσλ. 55

57 Δηθόλα 5.1: Η πξαγκαηηθή πνξεία ηαμηδηνύ ηνπ δεμακελόπινηνπ Nanny ζε ζρέζε κε ηελ πξνθαζνξηζκέλε λαπηηθή δηαδξνκή πνπ έπξεπε λα αθνινπζεζεί 56

58 57

59 Ζ γέθπξα ηνπ πινίνπ είλαη ε ππεξπςσκέλε θαηαζθεπή απφ ηελ νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ε δηαθπβέξλεζε ηνπ πινίνπ. Απηή κπνξεί λα είλαη ζην πξφζηεγν (θνληά ζηε πιψξε) ή ζην κεζφζηεγν (ζηε κέζε) ή ηέινο ζην επίζηεγν (θνληά ζηε πξχκε) φπσο ζηα δεμακελφπινηα. [1] Δηθόλα 6.1:Μέξε ηνπ πινίνπ (γεληθφ ζρέδην) 1:Πιψξε, 2:Βνιβνεηδήο πιψξε, 3:άγθπξα, 4:Έμαια πινίνπ, 5:Έιηθαο θαη Πεδάιην, 6:Πξχκλε, 7:Καπλνδφρνο, 8: Γέθςπα πλοίος, θαη 9:Καηάζηξσκα Ζ ζχγρξνλε γέθπξα πινίνπ είλαη έλα εμαηξεηηθά απηνκαηνπνηεκέλν ζχζηεκα. Ζ αζθάιεηα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ πινίνπ εμαξηψληαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αμησκαηηθνχ θπιαθήο γέθπξαο λα αληηιακβάλεηαη θαη λα εξκελεχεη θαηαζηάζεηο θαη λα ιακβάλεη απνθάζεηο ζρεηηθέο κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ιακβάλεη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ πινίνπ. Καηά ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη παξαηεξεζεί κία έληνλε αχμεζε ζηα ζχγρξνλα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ζηηο γέθπξεο ησλ πινίσλ. Απιέο νζφλεο θαη ζπζηήκαηα ειέγρνπ ζπκπιεξψζεθαλ ή αληηθαηαζηάζεθαλ απφ ζπγθξνηήκαηα ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ (F. Motzet. al, 2009) ηηο Δηθφλεο 6.2 θαη 6.3 απεηθνλίδεηαη ε γέθπξα πινίνπ ηνπ παξειζφληνο θαη ζήκεξα, ελψ ζηηο εηθφλεο 6.4 θαη 6.5, παξνπζηάδνληαη νη θαηφςεηο κίαο παξαδνζηαθήο θαη κίαο νινθιεξσκέλεο ζχγρξνλεο γέθπξαο πινίνπ αληίζηνηρα. 58

60 Δηθόλα 6.2:Ο εμνπιηζκόο ηεο γέθπξαο ζήκεξα: 1.ύζηεκα ππξαλίρλεπζεο, 2.GPS, ύζηεκα Απηόκαηεο Αλαγλώξηζεο (AIS) θαη Οζόλε θαηαγξαθήο ηαρύηεηαο, 3.VHF radio, 4.Γείθηεο γσλίαο πεδαιίνπ, 5.Ηιεθηξνληθό ύζηεκα Απεηθόληζεο ραξηώλ θαη Πιεξνθνξηώλ (ECDIS), 6.Κιηλόκεηξν, Αλεκόκεηξν, Σαρύκεηξν, Βαζύκεηξν, 7.Ραληάξ (10cm θαη 3cm), 8.Έιεγρνο θηλεηήξα, 9. Πάλει δηαθνπηώλ (θσηηζκόο θιπ.), 10. πλαγεξκόο θαπλνύ, 11.Μαγλεηηθή ππμίδα, 12.Αλακεηαδνηήο έξεπλαο θαη δηάζσζεο (Search and Rescue transponder), 13.Γπξνζθνπηθή ππμίδα, 14.Βάζε ηηκνληνύ Δηθόλα 6.3: Ο εμνπιηζκόο ηεο γέθπξαο ζην παξειζόλ (RMS Queen Marylaunched 1934): 15.Σειέγξαθν, 16.Steering telegraph, 17.Ππμίδα, 18.Βάζε ηηκνληνύ θαη πεδάιηνπ, 19.Μαγλεηηθή ππμίδα, 20.Voicepipes Οη γέθπξεο ησλ πινίσλ ζήκεξα απέρνπλ θαηά πνιχ απφ εθείλεο ηνπ πξψηνπ κηζνχ ηνπ 20 νπ αη. θαη είλαη ζε κεγάιν βαζκφ εμνπιηζκέλα κε βνεζήκαηα λαπζηπινΐαο θαη αζθάιεηαο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία παξνπζηάδεηαη ζεκαληηθή αιιαγή ζηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο πινίσλ. Ζ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ησλ δεδνκέλσλ θαη ε ηζρπξή αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο είρε σο επαθφινπζν ηελ αληηθεηκεληθή αλάγθε γηα ηαρχηεξε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ θαη πην εμειηγκέλα βνεζήκαηα δηαρείξηζεο δηαδηθαζηψλ. 59

61 Δηθόλα 6.4: Κάηνςε παξαδνζηαθήο γέθπξαο Δηθόλα 6.5: Κάηνςε νινθιεξσκέλνπ ζπζηήκαηνο γέθπξαο 60

62 6.1 Υώποι επγαζίαρ γέθςπαρ πλοίος Οη θχξηνη ρψξνη εξγαζίαο ηεο γέθπξαο (workstation) θαη νη αξκνδηφηεηεο πνπ έρεη ην πξνζσπηθφ είλαη νη εμήο (ABS, October2003; Rulefinder Version 9.20 (July2013)- LIoyd s Register Rules and Regulations): Φώξνο πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκώλ: Δίλαη ν ρψξνο ζηνλ νπνίν ν αμησκαηηθφο θπιαθήο ή θαπεηάληνο δηεθπεξαηψλεη φιεο ηηο εξγαζίεο πνπ είλαη ζρεηηθέο κε ηελ ηαρχηεηα θαη πνξεία ηνπ πινίνπ ζε ζρέζε κε ηελ θίλεζε ζην ιηκάλη θαη ζηε ζάιαζζα θαη ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Ο εμνπιηζκφο ζε απηφ ην ρψξν ηεο γέθπξαο πξέπεη λα επηηξέπεη ζηνλ θπβεξλήηε λα: αλαιχεη ηελ θίλεζε ησλ πινίσλ ζηε ζάιαζζα θαη ζην ιηκάλη ειέγρεη ηε ζέζε, ηε πνξεία, ηε δηαδξνκή, ηε ηαρχηεηα, ην πξνζαλαηνιηζκφ, ηε πεξηζηξνθή ηεο πξνπέιαο, ηε γσλία ηνπ πεδαιίνπ, ην βάζνο ηνπ ππζκέλα, ηε ηαρχηεηα ηεο ζηξνθήο θαη ηε ηαρχηεηα θαη πνξεία ηνπ αλέκνπ αιιάδεη ηαρχηεηα θαη θαηεχζπλζε δηελεξγεί εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο επηθνηλσλίεο δίλεη θαη λα δέρεηαη ερεηηθά ζήκαηα ειέγρεη ηα θψηα πινήγεζεο ειέγρεη θαη λα αλαγλσξίδεη ηα ζήκαηα θηλδχλνπ θαη ηηο πξνεηδνπνηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ πινήγεζε θαηαγξάθεη ηα δεδνκέλα ηεο πινήγεζεο Ο ρψξνο ηνπ ρεηξηζκνχ πινίνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα εξγαζία ζε θαζηζηή ή φξζηα ζέζε κε ηε βέιηηζηε νξαηφηεηα θαη νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ εμνπιηζκνχ γηα ηνλ έιεγρν θαη ηελ εμέηαζε ηεο θίλεζεο ηνπ πινίνπ. Θα πξέπεη λα είλαη δπλαηή ε αζθαιήο θαη εξγνλνκηθή πινήγεζε ηνπ πινίνπ, κέζα απφ κηα αθνινπζία πνηθίισλ θαη γξήγνξσλ ελεξγεηψλ. Ο εμνπιηζκφο θαη νη εγθαηαζηάζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηφλ ηνλ ρψξν είλαη νη εμήο: Ραληάξ χζηεκα απεηθφληζεο επηδηφξζσζεο ζέζεο Οζφλε βαζχκεηξνπ Γείθηεο ηαρχηεηαο θαη απφζηαζεο Γπξνζθνπηθή ππμίδα Οζφλε καγλεηηθήο ππμίδαο Γείθηεο ηαρχηεηαο θαη θαηεχζπλζεο αλέκνπ Γείθηεο θαη ζχζηεκα ειέγρνπ πεδαιηνχρεζεο Γείθηεο πνζνζηνχ ζηξνθήο Γείθηεο θαη ζχζηεκα ειέγρνπ πνξείαο Γείθηεο ειέγρνπ θχξηαο πξφσζεο Παξαθνινχζεζε ζπζηήκαηνο αζθαιείαο θαη ζχζηεκα ρεηξνθίλεηεο έλαξμεο ζπζηεκάησλ ζπλαγεξκνχ 61

63 χζηεκα εζσηεξηθήο επηθνηλσλίαο Ραδηνηειέθσλν VHF Γείθηεο ψξαο/ρξφλνπ πιεχζεο Κέληξν ειέγρνπ γηα θαζαξή νξαηφηεηα απφ παξάζπξν Κέληξν ειέγρνπ θσηψλ πινήγεζεο Έιεγρνο θσηηζκνχ γέθπξαο Απηφκαην ζχζηεκα ηαπηφηεηαο πινίνπ (AIS) Φώξνο παξαηήξεζεο: Δίλαη ν ρψξνο απφ ηνλ νπνία ν εμνπιηζκφο θαη ην γχξσ πεξηβάιινλ πξέπεη λα παξαηεξείηαη κνλίκσο απφ ηνλ Οπηήξα λαχηε (ή Παξαηεξεηή), θαζψο ηα ππφινηπα κέιε ηνπ πιεξψκαηνο ηεο γέθπξαο εξγάδνληαη. Ο ρψξνο απηφο είλαη απαξαίηεηνο γηα λα παξέρεηαη βνήζεηα ζηνλ πηιφην θαη γηα λα αζθεζνχλ ηα θαζήθνληα ειέγρνπ ηεο νκαιήο πινήγεζεο θαη παξνρήο ζπκβνπιψλ ζηνλ πινίαξρν. Φώξνο ρεηξνθίλεηνπ ζπζηήκαηνο δηεύζπλζεο ή πεδαιηνύρνπ: Δίλαη ν ρψξνο απφ ηνλ νπνίν ην πινίν κπνξεί λα θαηεπζπλζεί απφ έλαλ πεδαιηνχρν εάλ απαηηείηαη απφ ην λφκν ή θξίλεηαη αλαγθαίν ιφγσ ζθάικαηνο ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ. Έρεη ζρεδηαζηεί θαηά πξνηίκεζε εξγαζία ζε θαζηζηή ζέζε. Φώξνο ειιηκεληζκνύ (θηεξά γέθπξαο πινίνπ) Ο ρψξνο απηφο πξέπεη λα επηηξέπεη ζηνλ πηιφην θαη ζηνλ θαπεηάλην λα παξαηεξνχλ φιεο ηηο ζρεηηθέο εμσηεξηθέο θαη εζσηεξηθέο πιεξνθνξίεο θαη λα δίλνπλ ζσζηέο νδεγίεο γηα ηνπο ειηγκνχο ηνπ πινίνπ. Φώξνο ηεθκεξίσζεο θαη νξγάλσζεο ηαμηδηνύ θαη άιισλ εξγαζηώλ (chartroom) Δίλαη ν ρψξνο ηεο γέθπξαο φπνπ εμεηάδνληαη πνηεο εξγαζίεο έρνπλ νινθιεξσζεί θαη πξνγξακκαηίδνληαη πεξαηηέξσ εξγαζίεο πνπ αθνξνχλ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο δηαδξνκήο θ.α. ιεηηνπξγίεο ηνπ πινίνπ. ε απηφ ην ρψξν ν θπβεξλήηεο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεί ηηο εμήο εξγαζίεο ρσξίο λα επεξεάδεη ηηο άιιεο εξγαζίεο: Δμέηαζε θαη αλαλέσζε ησλ λαπηηθψλ ραξηψλ θαη άιισλ ζρεηηθψλ εγγξάθσλ ρεδηαζκφο ελφο ηαμηδηνχ φπσο ν πξνζαλαηνιηζκφο, ε πνξεία, ε ηαρχηεηα θαη νη ζηξνθέο Τπνινγηζκφο ηνπ εθηηκψκελνπ ρξφλνπ άθημεο ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία ηνπ ηαμηδηνχ Γηεπθξίληζε θαη ζρεδηαζκφο ηεο ζέζεο ηνπ πινίνπ ην ρψξν απηφ είλαη δηαζέζηκεο νη απεηθνλίζεηο λαπηηθψλ ραξηψλ θαη πιεξνθνξίεο γηα ηε δηαδξνκή ηνπ πινίνπ, ζπζηήκαηα δηφξζσζεο ζέζεο πινίνπ θαη δείθηεο ψξαο. Δπίζεο παξέρεηαη ην ζχζηεκα ECDIS, ηξαπέδηα γηα ηνπνζέηεζε ησλ επηηξαπέδησλ ραξηψλ. 62

64 Φώξνο αζθάιεηαο ηνλ ρψξν απηφ βξίζθνληαη νζφλεο παξαθνινχζεζεο θαη ιεηηνπξγηθά ζηνηρεία ή ζπζηήκαηα πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ αζθάιεηα. Φώξνο επηθνηλσληώλ Υψξνο γηα ηε ιεηηνπξγία θαη έιεγρν ηνπ εμνπιηζκνχ επηθνηλσληψλ θηλδχλνπ θαη αζθάιεηαο (GMDSS) θαη γεληθψλ επηθνηλσληψλ. 6.3 Δξέλιξη και ολοκλήπυζη ηεσνολογιών ηυν ζςζηημάηυν γέθςπαρ Με ηηο ζεκεξηλέο δπλαηφηεηεο ησλ νινθιεξσκέλσλ ζπζηεκάησλ λαπηηιίαο (INS) θαη ησλ νινθιεξσκέλσλ ζπζηεκάησλ γεθχξαο (IBS), επηηπγράλεηαη ν άξηηνο ζπλδπαζκφο ησλ δπλαηνηήησλ ησλ ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ πξνζδηνξηζκνχ ζέζεσο - θηλήζεσο ηνπ πινίνπ, ηνπ ειεθηξνληθνχ ράξηε, ησλ ζπζηεκάησλ παξαθνινχζεζεο ηεο λαπηηιηαθήο θίλεζεο απνθπγήο ζπγθξνχζεσο, ησλ ζπζηεκάησλ πεδαιηνχρεζεο πξνψζεσο θαη ησλ ζπζηεκάησλ επηθνηλσληψλ. O λαπηηθφο παιαηφηεξα ήηαλ αλαγθαζκέλνο λα επεμεξγαζζεί κεκνλσκέλεο πιεξνθνξίεο ζε δηαδνρηθά ζηάδηα, ηηο νπνίεο κεηέπεηηα έπξεπε λα ζπζρεηίζεη θαη λα ζπλδπάζεη, πξνθεηκέλνπ λα απνθαζίζεη γηα ηνλ επφκελν ειηγκφ ηνπ. Ζ δηαδηθαζία αθνκνίσζεο θαη θαηαλφεζεο ηνπ ζπλφινπ ηεο πιεξνθνξίαο αθελφο απαηηνχζε ρξφλν θαη ζπκπεξηιάκβαλε παιηλδξνκήζεηο απφ ζηάδην ζε ζηάδην, είηε γηα ιφγνπο επαιήζεπζεο ησλ απνηειεζκάησλ, είηε γηαηί ν απαηηνχκελνο θφξηνο εξγαζίαο, αλά ζηάδην νδεγνχζε ζε απψιεηα ηεο ζπλνιηθήο εηθφλαο. Αο αλαινγηζζνχκε επίζεο ην θνηλφ πξφβιεκα πνπ αλαθχπηεη, φηαλ ν ξπζκφο κεηάδνζεο ησλ παξακέηξσλ ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη ηαρχηεξνο ηνπ θχθινπ ιήςεσο απνθάζεσο ηνπ επηθεηκέλνπ ρεηξηζκνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, αο θαληαζηνχκε έλα πεξηβάιινλ παξάθηηαο λαπζηπινΐαο κε αλαξίζκεηεο λήζνπο θαη κηθξνλήζνπο, φπνπ ηαπηφρξνλα πιένπλ ηαρέσο θηλνχκελνη ζηφρνη. ηελ πεξίπησζε απηή ην λαπηηιηαθφ πεξηβάιινλ παξνπζηάδεη κηα ηδηαίηεξε δπλακηθή, πνπ δπζρεξαίλεη ηελ απφθηεζε ζαθνχο εηθφλαο ηεο λαπηηιηαθήο θαηαζηάζεσο, φηαλ απηφ επηρεηξείηαη κε θιαζηθά κέζα. Έηζη, αθφκα θαη αλ ν έκπεηξνο λαπηηθφο ππνινγίζεη νξζά ηφζν ηε ζέζε θαη ηελ θίλεζε ηνπ πινίνπ ηνπ, φζν θαη ησλ ππνινίπσλ πινίσλ ηεο πεξηνρήο πνπ επηρεηξεί, κε ην πέξαο ησλ ππνινγηζκψλ ηα ζηνηρεία απηά έρνπλ ήδε κεηαβιεζεί. Δθεί αθξηβψο πνπ ηα δεπηεξφιεπηα κεηξνχλ, ν απηνκαηηζκφο απνδεηθλχεηαη ηδηαίηεξα πνιχηηκνο. Έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα λαπηηιίαο, παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ηεο άκεζεο ζπζρέηηζεο θαη ηνπ ζπλδπαζκνχ ησλ πιεξνθνξηψλ, κέζσ ηεο πιένλ εξγνλνκηθήο αλαπαξάζηαζήο ηνπο, ζε θνηλφ απεηθνληζηηθφ κέζν. Έηζη ν λαπηηθφο δελ απνζπάηαη ζε ρξνλνβφξεο αλαιχζεηο, αιιά ζπκπεξαίλεη άκεζα ηνλ αλαγθαίν ειηγκφ. Σα πξναλαθεξζέληα, θαηαδεηθλχνληαη κε ηελ εμέηαζε ελφο παξαδείγκαηνο εχξεζεο ζηίγκαηνο θαη ππνηχπσζεο ηεο λαπηηιηαθήο θίλεζεο θαηά ηελ εθηέιεζε αθηνπινΐαο. 63

65 Πξνθεηκέλνπ ν λαπηηθφο λα απνθαζίζεη γηα ηνλ επφκελν ρεηξηζκφ ηνπ, εθαξκφδεη ζπγθεθξηκέλε κεζνδνινγία ιήςεσο απνθάζεσο, ε νπνία θαη ππνδηαηξείηαη ζηα αθφινπζα ζηάδηα: ππνινγηζκνί ζηνηρείσλ θηλεκαηηθήο ηνπ πινίνπ ηνπ, ππνινγηζκνί δηακφξθσζεο εηθφλαο λαπηηιηαθήο θίλεζεο / θαηάζηαζεο, ζπλαίζζεζε λαπηηιηαθήο θαηάζηαζεο, απφθαζε. Οη ππνινγηζηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ εθαξκφδνληαη απφ ην λαπηηθφ θαηά ηηο δχν πξψηεο θάζεηο, κπνξνχλ λα αλαπαξαζηαζνχλ ζρεκαηηθά κέζσ ηνπ δηαγξάκκαηνο ξνήο ηνπ Γηαγξάκκαηνο 6.1. Ζ κειέηε ηνπ δηαγξάκκαηνο νδεγεί ζηα αθφινπζα ζπκπεξάζκαηα: Ζ ζπζρέηηζε δηαθνξεηηθψλ πιεξνθνξηψλ απνηειεί επίπνλε δηαδηθαζία πνπ ειέγρεηαη σο πξνο ηελ αθξίβεηά ηεο. Οπνηαδήπνηε αδπλακία επαξθνχο ζπζρέηηζεο δηαθνξεηηθψλ πιεξνθνξηψλ δεδνκέλσλ, νδεγεί ζε θπθιηθή επαλάιεςε ηνπ ζπλφινπ ησλ ζρεηηθψλ δηαδηθαζηψλ (ηάδηα , θαη 1.2.2). Αληίζηνηρα, νπνηαδήπνηε ακθηβνιία ζρεηηθά κε ηελ αθξίβεηα ησλ εμαγνκέλσλ απνηειεζκάησλ, νδεγεί είηε ζε επαλάιεςε επηκέξνπο δηαδηθαζηψλ (ηάδηα 2.1.2, , ), είηε θαη νιφθιεξεο ηεο δηαδηθαζίαο. Άκεζν επαθφινπζν ησλ πξναλαθεξνκέλσλ δηαπηζηψζεσλ, απνηειεί ην γεγνλφο φηη ε δηαδηθαζία ειέγρεηαη σο πξνο ηελ αθξίβεηά ηεο (θαη σο ζπλάξηεζε ηεο θφπσζεο ηνπ λαπηηθνχ), ελψ πζηεξεί ζε απνηειεζκαηηθφηεηα. Καηά ζπλέπεηα, ν πνιχηηκνο ρξφλνο ηνπ λαπηηθνχ αλαιίζθεηαη ζηνπο ππνινγηζκνχο θαη ηηο δηαδηθαζίεο θαη φρη ζηνλ αληηθεηκεληθφ ζθνπφ ηεο φιεο πξνζπάζεηαο, πνπ δελ είλαη άιινο απφ ηελ ζσζηή εθηίκεζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηε κεηέπεηηα απφθαζε πεξί ηνπ επηθείκελνπ ειηγκνχ. ε αληίζεζε κε ηηο ρεηξνθίλεηεο δηαδηθαζίεο, ν απηνκαηηζκφο ησλ νινθιεξσκέλσλ ζπζηεκάησλ λαπηηιίαο παξέρεη άκεζα ηα απνηειέζκαηα ησλ ζρεηηθψλ ππνινγηζκψλ θαη δηαδηθαζηψλ, αίξεη ηηο ηπρφλ ακθηβνιίεο θαη απνζαθελίδεη ηε λαπηηιηαθή εηθφλα θαηάζηαζε. Έηζη, φιε ε θαηαβνιή ηεο πξνζπάζεηαο ηνπ λαπηηθνχ αθηεξψλεηαη εμ νινθιήξνπ ζηνλ επηθείκελν ειηγκφ ηνπ ζθάθνπο. 64

66 Γηάγξακκα 6.1: Γηάγξακκα ξνήο ππνινγηζηηθώλ δηαδηθαζηώλ εύξεζεο ηεο θηλεκαηηθήο ηνπ πινίνπ θαη δηακόξθσζεο ηεο εηθόλαο λαπηηιηαθήο θαηαζηάζεσο, θαηά ηελ εθηέιεζε αθηνπινταο 65

67 Σα ζχγρξνλα ειεθηξνληθά λαπηηθά φξγαλα απνηεινχλ πξντφλ απνδνηηθνχ ζπγθεξαζκνχ ησλ εμειίμεσλ ηεο ηερλνινγίαο ησλ ςεθηαθψλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ δηαρξνληθψλ αλαγθψλ ηεο λαπζηπινΐαο. ην Γηάγξακκα 6.2 αλαπαξίζηαληαη ηα εμειηθηηθά ζηάδηα ηεο πξνφδνπ πνπ ζεκεηψζεθε ζηα λαπηηθά φξγαλα. Γηάγξακκα 6.2: Δμέιημε ησλ ειεθηξνληθώλ λαπηηθώλ νξγάλσλ Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1980 θαη έπεηηα, δεκηνπξγείηαη έλαο λένο θιάδνο ηεο ειεθηξνληθήο, ν θιάδνο ηεο Φεθηαθήο Δπεμεξγαζίαο ήκαηνο. Ηδηαίηεξα ζηε ζχγρξνλε επνρή, ε ηερλνινγία απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ δηαξθή αλάπηπμε. Οη εθαξκνγέο ηεο επεθηείλνληαη ζε θάζε ζχζηεκα κεηαθνξάο, απνζήθεπζεο θαη επεμεξγαζίαο πιεξνθνξίαο, φπσο ζπζηήκαηα επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ ζε ζπζθεπέο θαζνξηζκνχ ζηίγκαηνο, ζε ζπζηήκαηα παξαθνινχζεζεο θηλεηψλ νρεκάησλ, πινίσλ, αλζξψπσλ, ζε ξαδηνεληνπηζηηθέο (radar) θαη ερνεληνπηζηηθέο ζπζθεπέο (sonar), ζε ζπζηήκαηα επεμεξγαζίαο ήρνπ θαη εηθφλαο, ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο θαη ηα αζχξκαηα ή ελζχξκαηα δίθηπα κεηαθνξάο δεδνκέλσλ. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηερληθψλ επεμεξγαζίαο ζήκαηνο είλαη ηα παξαθάησ: Απαινηθή ζνξχβνπ-αχμεζε ηεο αληνρήο ζηα παξάζηηα-ζφξπβν θαη θαη επέθηαζε αχμεζε ηεο εκβέιεηαο πνπ είλαη εθκεηαιιεχζηκν έλα ζήκα. Δληνπηζκφο θαη απνκφλσζε ηδηαηηέξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζήκαηνο, δειαδή αλαγλψξηζε επηζπκεηνχ ζήκαηνο κέζα απφ κηα πιεζψξα ζεκάησλ πζρέηηζε ζήκαηνο κε ηξάπεδα δεδνκέλσλ θαη έληαμή ηνπ ζε θαηεγνξία Δθηέιεζε κε ςεθηαθά θίιηξα, κεγάιεο αθξίβεηαο, απηφκαηεο παξαθνινχζεζεο πινίσλ, ηαμηλφκεζε θαη εχξεζε πξνηεξαηφηεηαο σο πξνο 66

68 ηνλ ειηγκφ απνθπγήο ζπγθξνχζεσο. Δπηπιένλ, βειηίσζε ηεο αθξίβεηαο ηνπ ίρλνπο θαη ηεο ηξνρηάο ησλ παξαπιεφλησλ πινίσλ. Βέιηηζηε δηαρείξηζε θαη επεμεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο Μείσζε ηνπ θφζηνπο ηνπ εμνπιηζκνχ Κιεηδί ηεο επηηπρίαο ηεο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο, απνηέιεζε ην γεγνλφο φηη δηαθνξεηηθέο δηαδηθαζίεο (ζπιινγή, απνζήθεπζε, επεμεξγαζία, επηθνηλσλία πιεξνθνξίαο) αλάγνληαη ζηελ θνηλή επεμεξγαζία αθνινπζηψλ αξηζκψλ, κέζσ απφιπηα ζπκβαηψλ κεζφδσλ. ηαλ φκσο ζηελ επηζηήκε δηαθνξεηηθέο δηαδηθαζίεο, δηεξγαζίεο ή εθαξκνγέο βξίζθνπλ θνηλφ ηξφπν πινπνίεζεο, ηφηε ζεκεηψλεηαη αικαηψδεο πξφνδνο. Καη απηφ δηφηη δηαθνξεηηθέο εθαξκνγέο αθελφο δαλείδνληαη ηδέεο ε κία απφ ηελ άιιε, αθεηέξνπ είλαη δπλαηφ λα ζπλδπαζηνχλ ζε κία λέα, πιεξέζηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή. Γηάγξακκα 6.3: Από ηελ νινθιήξσζε ηερλνινγηώλ ζηελ νινθιήξσζε ζπζηεκάησλ Καηά ζπλέπεηα, ε πξαθηηθή ηνπ ζπλδπαζκνχ ηερλνινγηψλ πνπ βαζίδνληαη ζηελ ςεθηαθή ινγηθή, επεθηάζεθε πεξαηηέξσ ζην ζπλδπαζκφ ζπζηεκάησλ. Ζ ινγηθή απηή παξαπέκπεη ζηε δπλαηφηεηα ηνπ βέιηηζηνπ δπλαηνχ ζπλδπαζκνχ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο-ζπζθεπέο, θαηά ηξφπν ψζηε ε ζχλζεηε πιεξνθνξία πνπ πξνθχπηεη λα είλαη πνηνηηθά πνιχ αλψηεξε απφ ηελ πιεξνθνξία θάζε ζπζθεπήο ρσξηζηά. Έηζη γίλεηαη εχθνια θαηαλνεηφ θαη αληηζηνηρία, ην πψο ζηε γέθπξα ελφο ζχγρξνλνπ πινίνπ, κέζσ ηνπ απνδνηηθνχ ζπλδπαζκνχ πιεξνθνξηψλ δηαθνξεηηθψλ πεγψλ-ζπζθεπψλ, επηηπγράλεηαη απφ ην ρεηξηζηή ε πιήξεο θαηαλφεζε ηεο λαπηηιηαθήο εηθφλαο γηα ηνπο επηθείκελνπο ρεηξηζκνχο. ην Γηάγξακκα 6.3 θαίλεηαη ε κεηάβαζε απφ ηελ πξαθηηθή ηεο νινθιήξσζεο ηερλνινγηψλ, ζε εθείλε ηεο νινθιήξσζεο ζπζηεκάησλ. 67

69 6.4 Μέπη ηος ηλεκηπονικού εξοπλιζμού ηηρ γέθςπαρ Παξά ηηο ζπλερείο εμειίμεηο ηεο ηερλνινγίαο, νη βαζηθέο αξρέο θαη αλάγθεο ηεο λαπζηπινΐαο παξακέλνπλ δηαρξνληθά αλαιινίσηεο θαη ζπλνςίδνληαη ζηελ απνθπγή πξνζάξαμεο, απνθπγή ζχγθξνπζεο θαη απνθπγή δεκηψλ ιφγσ δπζκελψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Οη κφλεο αιιαγέο πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηε πάξνδν ηνπ ρξφλνπ είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κεζφδσλ θαη ησλ δηαηηζέκελσλ κέζσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ πξναλαθεξζέλησλ βαζηθψλ ζθνπψλ (απνθπγή πξνζάξαμεο, ζχγθξνπζεο θαη δεκηψλ ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ). Ο εθζπγρξνληζκφο ησλ κεζφδσλ λαπζηπινΐαο θαη ε αλάπηπμε εμειηγκέλσλ ζπζηεκάησλ γηα ηελ απηνκαηνπνίεζε ησλ εξγαζηψλ θαη δηαδηθαζηψλ ηεο παξαδνζηαθήο λαπηηιίαο γηα ηελ πξνεηνηκαζία εθηέιεζε θαη ππνηχπσζε ηνπ πινπ, ζε θακία πεξίπησζε δελ κεηαηξέπεη ηνλ ξφιν ηνπ αμησκαηηθνχ θπιαθήο γεθχξαο ζε απιφ ρεηξηζηή γηα ηελ παξαθνινχζεζε θαη θαηαγξαθή ηεο θαηάζηαζεο ζε έλα πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλν ζχζηεκα. Απελαληίαο ε ρξεζηκνπνίεζε απηνκαηνπνηεκέλσλ κεζφδσλ απαηηεί πςειφ βαζκφ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, εηνηκφηεηαο θαη εγξήγνξζεο γηα ηελ επηινγή, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ θαηάιιειε αμηνπνίεζε ησλ απαξαίηεησλ ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ δηαηίζεληαη απφ ηα ζχγρξνλα νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα λαπηηιίαο INS θαη νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα γέθπξαο IBS (ΙΜΟ SN Cir. 265, 2007). H δπλακηθή εμέιημε ησλ λαπηηιηαθψλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ κνλάδσλ πνπ ηα απαξηίδνπλ πινπνηείηαη ζχκθσλα κε δηεζλή πξφηππα ηππνπνίεζεο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο απαηηνχκελεο, αθξίβεηαο θαη ιεηηνπξγηθφηεηαο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ βξίζθνληαη ζε εμέιημε δηάθνξεο νκάδεο εξγαζίαο θαη επηηξνπέο ηφζν ζηνλ Γηεζλή Ναπηηιηαθφ Οξγαληζκφ (IMO) (IMONAV 54/13 28 March 2008), φζν θαη ζε άιινπο ζπλαθείο δηεζλείο νξγαληζκνχο, φπσο ν Γηεζλήο Τδξνγξαθηθφο Οξγαληζκφο (IHO) θαη ε Γηεζλήο Έλσζε Τπεξεζηψλ Ναπηηιηαθψλ Βνεζεκάησλ θαη Φάξσλ (IALA) (IALA/AISM 16 th Conference, 2006). Παξαθάησ γίλεηαη πιήξεο αλαθνξά ζηα θχξηα κέξε ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ θαη ιεπηνκεξήο πεξηγξαθή ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ γηα λα θαηαλνεζεί πφζν βνεζεηηθφο είλαη ζηνλ ρξήζηε θαη πψο έρεη ζρεδηαζηεί γχξσ απφ απηφλ. Αδηακθηζβήηεηα, ε πην ζεκαληηθή εμέιημε ζηελ αζθαιέζηεξε λαπζηπινΐα ήξζε ιίγν κεηά ην κέζν ηνπ 20 νπ αη.: ην Παγθόζκην Σύζηεκα Δληνπηζκνύ Θέζεο ή GPS πνπ έρεη θέξεη ηελ επαλάζηαζε ζηνλ ηνκέα ηεο πινήγεζεο ζε φιε ηελ πδξφγεην. Ζ εθαξκνγή ηνπ έρεη γίλεη επξέσο δηαδεδνκέλε θαη πξνζθνκίδεη πινήγεζε ιακβάλνληαο ππφςε κία ζεηξά απφ πιεξνθνξίεο χςηζηεο ζεκαζίαο γηα ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο. Δίλαη θηελφηεξν, πην εχθνιν ζηε ρξήζε, ηαρχηεξν θαη αθξηβέζηεξν απφ φ,ηη ηα ζπζηήκαηα πξνζδηνξηζκνχ ζηίγκαηνο πνπ είραλ πξνεγεζεί. Οη βαζηθέο ιεηηνπξγηθέο πξνδηαγξαθέο θαη επηρεηξεζηαθέο δπλαηφηεηεο πνπ ειήθζεζαλ ππφςε 68

70 γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο GPS είραλ θαζαξά αλζξσπνθεληξηθφ ραξαθηήξα θαη είλαη νη εμήο: Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ζέζεσο ζα πξέπεη λα παξέρεηαη: ε νπνηνδήπνηε ζεκείν επάλσ ή θνληά ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο, γηα ηελ θάιπςε φισλ ησλ επηρεηξεζηαθψλ απαηηήζεσλ ηνπ ππνπξγείνπ άκπλαο ηεο θάζε ρψξαο, θαζψο θαη γηα πνιηηηθέο ρξήζεηο, πλερψο, ρσξίο κεγάιεο ρξνληθέο δηαθνπέο (νη δηαδνρηθέο ζέζεηο ηνπ δέθηε πξνζδηνξίδνληαη ζε ρξνληθά δηαζηήκαηα ιίγσλ δεπηεξνιέπησλ), Απηφλνκα (ρσξίο απαίηεζε θαηαρψξεζεο ζηνηρείσλ απφ ηνλ ρξήζηε) θαη παζεηηθά (ρσξίο εθπνκπή ξαδηνζεκάησλ απφ ηνλ ρξήζηε), γεγνλφο πνπ ειαθξχλεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο, Γηα απεξηφξηζην αξηζκφ δεθηψλ, Αλεμάξηεηα απφ θαηξηθέο ζπλζήθεο, Με ηε ρξήζε δεθηψλ πνιχ κηθξψλ δηαζηάζεσλ θαη βάξνπο, ε δχν δηαθνξεηηθά επίπεδα αθξίβεηαο γηα ζηξαηησηηθέο θαη πνιηηηθέο ρξήζεηο αληηζηνίρσο χκθσλα κε ηα ζρέδηα αλάπηπμεο γηα αχμεζε ρξεζηηθφηεηαο, ην λέν δνξπθνξηθφ ζχζηεκα εθηφο απφ ηνλ θαζνξηζκφ ζέζεσο, ζα έπξεπε λα παξείρε θαη ηα θάησζη ζηνηρεία: Σαρχηεηα θαη πνξεία ζθάθνπο γηα θάιπςε αλαγθψλ πινεγήζεσο, Παγθφζκην ρξφλν UTC (Universal Time Coordinated), γηα θάιπςε αλαγθψλ ζπγρξνληζκνχ-ζπληνληζκνχ ηειεπηθνηλσληαθψλ θαη ινηπψλ ζπζηεκάησλ Δηθόλα 6.5: πζθεπή GPS Ζ παξαδνζηαθή λαπηηθή ππμίδα έρεη πιένλ αληηθαηαζηαζεί κε ηελ γπξνζθνπηθή ππμίδα, ε νπνία βξίζθεη ηνλ πξαγκαηηθφ Βνξξά θαη φρη ηνλ καγλεηηθφ Βνξξά θαη 69

71 παξακέλεη αλεπεξέαζηε απφ εμσηεξηθά καγλεηηθά πεδία. Απηφ θαηέζηεζε δπλαηφ θαη ηελ εηζαγσγή ηνπ απηφκαηνπ πηιφηνπ ζηε γέθπξα πινίνπ. Ππμίδα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε θαζνδήγεζε ηνπ πινίνπ. Ζ αλάγλσζε ηεο ππμίδαο πξέπεη λα είλαη αθξηβήο, εηδηθά ζηα πεξάζκαηα κεγάισλ ζαιαζζψλ, θαζψο έλα ιάζνο ελφο ή δχν κνηξψλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηε δηαθνξά ρηιηάδσλ λαπηηθψλ κηιηψλ θαη θαζπζηέξεζε ζηελ άθημε ηνπ πξννξηζκνχ. [5] Μηα ζεκαληηθφηαηε εμέιημε ησλ ειεθηξνληθψλ λαπηηθψλ νξγάλσλ απνηειεί ε εμέιημε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ λαπηηιηαθνχ ξαληάξ κε ηελ ελζσκάησζε ιεηηνπξγηώλ απηόκαηεο ππνηύπσζεο ζηόρσλ (Automatic Radar Plotting Aids-ARPA), κε θχξην ζθνπφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε απνθπγή ησλ ζπγθξνχζεσλ. Ζ ζπζθεπή ξαληάξ κε δπλαηφηεηεο ARPA, εθηειεί ππνινγηζκνχο επίιπζεο πξνβιεκάησλ ζρεηηθήο θίλεζεο γηα ηνπο ζηφρνπο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ νζφλε ηνπ ξαληάξ. Με ηε ρξήζε ησλ δπλαηνηήησλ ARPA ν λαπηηιιφκελνο κπνξεί λα αληηκεησπίδεη επθνιφηεξα επηθίλδπλεο θαηαζηάζεηο ζε πεξηβάιινλ κεγάιεο λαπηηιηαθήο θίλεζεο, αθνχ απαιιάζζεηαη απφ επαλαιακβαλφκελεο θαη ρξνλνβφξεο ρεηξνθίλεηεο δηαδηθαζίεο θαη ππνινγηζκνχο, θαη εζηηάδεηαη ζηε δηαδηθαζία εθηίκεζεο θαηαζηάζεσο θαη ιήςεσο θξίζηκσλ γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ πινπ απνθάζεσλ. Σν ζύζηεκα επηθνηλσληώλ ηνπ πινίνπ επηηξέπεη ζην πξνζσπηθφ ηνπ πινίνπ λα κέλεη ζε επαθή κε εθείλνπο ζηε μεξά 24 ψξεο ηε κέξα, νπνπδήπνηε ζην θφζκν. Ζ επηθνηλσλία κε ηηο ιηκεληθέο αξρέο, ε κεηάδνζε πιεξνθνξηψλ γηα αζθάιεηα ή θιήζεηο θηλδχλνπ θαη νη επαθέο κε άιια ζθάθε γίλεηαη πιένλ κε πνιχ ςειέο ξαδηνζπρλφηεηεο. Δηθόλα 6.6: Κύξηα θνλζόια V.H.F. 70

72 Δηθόλα 6.7: Δλδνζπλελλόεζε. Αξηζηεξά ην καγλεηηθό ηειέθσλν πνπ ζπλδέεη ηνπο θύξηνπο θαη επαίζζεηνπο ρώξνπο αζθαιείαο, άκεζεο αλάγθεο (emergency), όπσο ηε γέθπξα (bridge) ην κεραλνζηάζην (engine control room), ην ρώξν πεδαιίνπ (steering gear room) θιπ. Γεμηά ην θαλνληθό ηειέθσλν κε ηειεθσληθό θέληξν πνπ ζπλδέεη όια ηα θνηλά δηακεξίζκαηα, ηα άκεζεο αλάγθεο θαη ηα δσκάηηα ησλ λαπηηθώλ κεηαμύ ηνπο. Οη αληρλεπηέο βάζνπο, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ερψ παξέρνπλ ζηα ζχγρξνλα ζθάθε πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ζηε πξνεηδνπνίεζε ηνπ βάζνπο ηεο ζάιαζζαο γηα απνθπγή ζχγθξνπζεο κε αθηή θαη παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε αθξηβψλ ζαιάζζησλ ραξηψλ. Έλαο ηζηνξηθφο ζηαζκφο ζηελ εμέιημε ησλ κεζφδσλ λαπζηπινΐαο απνηειεί ε θαηά ηελ δεθαεηία ηνπ 1990 έθδνζε απφ ηνλ Γηεζλή Ναπηηιηαθφ Οξγαληζκφ θαη ηνλ Γηεζλή Τδξνγξαθηθφ Οξγαληζκφ πξσηνπνξηαθψλ ζεζκηθψλ απνθάζεσλ, ηερληθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο Γεσγξαθηθψλ πζηεκάησλ Πιεξνθνξηψλ ζηε λαπζηπινΐα κε ηε ρξήζε Ηιεθηξνληθώλ Ναπηηιηαθώλ Φαξηώλ ENC (Δlectronic Navigational Charts) θαη ησλ Σπζηεκάησλ Απεηθόληζεο Ηιεθηξνληθνύ ράξηε θαη Πιεξνθνξηώλ ECDIS (Electronic Chart Display and Information System). Ο αλαιπηηθφο νξηζκφο ηνπ Ζιεθηξνληθνχ Ναπηηιηαθνχ Υάξηε ENC δίδεηαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο πξνδηαγξαθέο ησλ ζπζηεκάησλ ECDIS ηνπ Γηεζλνχο Ναπηηιηαθνχ Οξγαληζκνχ θαη είλαη ν εμήο: «Ο Ηιεθηξνληθόο Ναπηηιηαθόο Υάξηεο (Δlectronic Navigational Chart-ENC) είλαη ε ηππνπνηεκέλε σο πξνο ην πεξηερόκελν, ηε δνκή θαη ηνλ ηύπν (content, structure, format) βάζε δεδνκέλσλ πνπ θαηαζθεπάδεηαη από ηηο θξαηηθέο πδξνγξαθηθέο ππεξεζίεο, γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί κε ην ζύζηεκα ECDIS. Ο Ηιεθηξνληθόο Ναπηηιηαθόο Υάξηεο (ENC) πεξηέρεη όιεο ηηο αλαγθαίεο γηα ηελ αζθαιή πινήγεζε ραξηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο θαη είλαη δπλαηό λα πεξηέρεη θαη επηπξόζζεηεο σο πξνο ηνλ έληππν ράξηε πιεξνθνξίεο (π.ρ. Ναπηηιηαθέο Οδεγίεο Πινεγνί), νη νπνίεο είλαη δπλαηό λα ζεσξεζνύλ απαξαίηεηεο γηα ηελ αζθάιεηα ηεο λαπζηπινΐαο.» 71

73 χκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ ηνπ ΙΜΟ θαη ηηο ιεπηνκεξείο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο ησλ ENCs, νη ENCs δελ είλαη απινί ςεθηαθνί ράξηεο, αιιά κηα εμειηγκέλε αληηθεηκελνζηξαθήο βάζε δεδνκέλσλ γεσγξαθηθψλ, λαπηηιηαθψλ θαη ινηπψλ πιεξνθνξηψλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη: 200 πεξίπνπ θιάζεηο εμεηδηθεπκέλσλ λαπηηιηαθψλ αληηθεηκέλσλ, π.ρ. θάξνη, λαπάγηα, ππνβξχρηνη αγσγνί θιπ. 200 πεξίπνπ πεξηγξαθέο γηα ηελ αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ παξαπάλσ 200 θιάζεσλ αληηθεηκέλσλ. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκα ησλ Ζιεθηξνληθψλ Ναπηηθψλ Υαξηψλ έλαληη φισλ ησλ άιισλ ςεθηαθψλ ραξηψλ έγθεηηαη ζηνλ εηδηθφ ηξφπν ζρεδηαζκνχ ηεο αληηθεηκελνζηξαθνχο βάζεο δεδνκέλσλ θαη ην ρξεζηκνπνηνχκελν ηνπνινγηθφ κνληέιν δηαχινπ-θφκβσλ γηα ηελ εμεηδηθεπκέλε ππνζηήξημε ησλ αλαγθψλ ηεο λαπζηπινΐαο (IMO Resolution MSC.232(82); IHO S-57, Edition 3.1, 2000; Παιιεθάξεο Α., 2006). Οη ειεθηξνληθνί λαπηηθνί ράξηεο δίλνπλ ζην ζχζηεκα πινήγεζεο ηνπ πινίνπ ηηο ζσζηέο πιεξνθνξίεο πνπ επηηξέπνπλ ηελ πεξηήγεζε ζηε ζάιαζζα κε αζθαιή θαη γξήγνξν ηξφπν. Οη βαζηθέο απηέο πιεξνθνξίεο πεξηιακβάλνπλ ηηο ζέζεηο ησλ πινίσλ, ηηο επηθίλδπλεο πεξηνρέο θαη παξέρνπλ έγθαηξε πξνεηδνπνίεζε, εθηεηακέλνπο ράξηεο θαη εηθφλεο απφ ξαληάξ. Έηζη είλαη πην εχθνιε ε πξφζβαζε ζε φια ηα είδε πιεξνθνξηψλ. Δπίζεο θαζψο νη ράξηεο είλαη ςεθηαθνί, κπνξνχλ λα κεγεζπλζνχλ ή λα ζκηθξπλζνχλ, εκθαλίδνληαο πνιχ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ην ζχζηεκα πινήγεζεο κε βνιηθφ γηα ην ρξήζηε ηξφπν. [5] Σα Σπζηήκαηα Απεηθόληζεο Ηιεθηξνληθνύ ράξηε θαη Πιεξνθνξηώλ ΔCDIS απεηθνλίδνπλ ζε κία κφλν νζφλε φιεο ηηο απαξαίηεηεο γηα ηελ αζθαιή εθηέιεζε ηνπ πινπ πιεξνθνξίεο (ραξηνγξαθηθέο θαη λαπηηιηαθέο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηνπο λαπηηθνχ ράξηεο θαη ηηο λαπηηιηαθέο εθδφζεηο, ζρεδηαζζείζα πνξεία, πξαγκαηηθή πνξεία, αθξηβέο ζηίγκα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, θιπ). Σα ζπζηήκαηα ECDIS κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ δηαζέηνπλ, παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα εθηέιεζεο φισλ ησλ δηαδηθαζηψλ θα εξγαζηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνεηνηκαζία, ζρεδίαζε, εθηέιεζε θαη ππνηχπσζε ηνπ πινπ (IMO Resolution MSC.232(82)). Πέξα ησλ βαζηθψλ απηψλ δπλαηνηήησλ, φπσο πξναλαθέξζεθε, ηα ζπζηήκαηα ECDIS δηαζπλδένληαη κε άιια ζπζηήκαηα, φπσο ην ξαληάξ κε ζχζηεκα απηνκάηνπ ππνηππψζεσο ζηφρσλ ARPA θαη ην ζχζηεκα AISθαη κε ηνλ ηξφπν απηφ παξέρνπλ πνιχ κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο. 72

74 Δηθόλα 6.8:ήκα ECDIS (Courtesy Kongsberg Maritime) ηελ αζθαιέζηεξε λαπζηπινΐα ζπλέβαιε θαη ην Σύζηεκα Απηόκαηεο Αλαγλώξηζεο (AIS). Σν AIS είλαη έλα ακθίδξνκν ζχζηεκα απηφκαηεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ κεηαμχ πινίσλ θαη παξάθηησλ ζηαζκψλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο αζθάιεηαο ηεο λαπζηπινΐαο, ηεο αλζξψπηλεο δσήο ζηε ζάιαζζα θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο. χκθσλα κε ηηο ζρεηηθέο απνθάζεηο ηνπ ΙΜΟ, ην ζχζηεκα AIS πξέπεη λα: Απνζηέιιεη απηφκαηα πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο ζα πεξηέρνπλ ηα εμήο ζηνηρεία: ηαπηφηεηα πινίνπ, ζέζε, πνξεία, ηαρχηεηα, θαζψο θαη άιιεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην δξνκνιφγην θαη ηελ αζθάιεηα πξνο άιια παξαπιένληα πινία, παξάθηηνπο ζηαζκνχο θαη αεξνζθάθε. Λακβάλεη απηφκαηα ηηο αλσηέξσ πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο εθπέκπνληαη απφ άιια πινία Παξαθνινπζεί θαη ππνηππψλεη πινία, Αληαιιάζζεη δεδνκέλα κε παξάθηηνπο ζηαζκνχο 73

75 Δηθόλα 6.9: AIS, Automatic Identification System χκθσλα κε ηηο ζρεηηθέο απνθάζεηο ηνπ ΙΜΟ, νη πιεξνθνξίεο ηνπ AIS απεηθνλίδνληαη ηφζν ζηε κνλάδα δείθηε θαη ειέγρνπ ηνπ ζπζηήκαηνο AIS ηνπ πινίνπ, φζν θαη ζηελ νζφλε ηνπ ECDIS κε πηλαθνπνηεκέλν θείκελν αιθαξηζκεηηθψλ ραξαθηήξσλ θαη/ή κε εηδηθά ηππνπνηεκέλα γξαθηθά ζχκβνια. Ζ απφζηαζε θάιπςεο ηνπ ζπζηήκαηνο AIS, είλαη ίδηα κε ηηο άιιεο εθαξκνγέο VHF θαη εμαξηάηαη απφ ην χςνο ηεο θεξαίαο. Μηα αλακελφκελε ηππηθή εκβέιεηα ζηε ζάιαζζα θηάλεη ηα λ.κ. Ο πνκπνδέθηεο ηνπ AIS ιεηηνπξγεί απηφλνκα θαη ζπλερψο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ν πινπο δηεμάγεηαη ζε αλνηθηή ζάιαζζα ή ζε εζσηεξηθά χδαηα. Λακβάλνληαο ππφςε φηη νη επηθνηλσλίεοvhfείλαη γηα κηθξέο απνζηάζεηο, απαηηείηαη κηα ζεκαληηθή ηαρχηεηα κεηαθνξάο δεδνκέλσλ θαη δελ πξέπεη λα ππάξρνπλ παξεκβνιέο (IMO Resolution MSC.74(69)). Πξηλ ηελ εθπνκπή ησλ πιεξνθνξηψλ AIS, ηα πινία αληαιιάζζνπλ ηππνπνηεκέλα ζήκαηα ειέγρνπ, κέζσ ησλ νπνίσλ πξνζδηνξίδνληαη φιεο νη παξάκεηξνη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ θάζε πινίνπ ζην δίθηπν (Δηθφλα 6.10). 74

76 Δηθόλα 6.10: Μεηάδνζε πιεξνθνξηώλ AIS κε ηε κέζνδν «Απηό-Γηαρεηξηδόκελεο Πνιιαπιήο πξόζβαζεο δηα Καηακεξηζκνύ ηνπ Υξόλνπ» Σν ζχζηεκα AIS επηηπγράλεη ηνλ έγθαηξν εληνπηζκφ θαη ηελ αλαγλψξηζε ησλ παξαπιεφλησλ πινίσλ, έζησ θαη αλ απηά απνθξχπηνληαη απφ ηελ μεξά, πίζσ απφ κηα λήζν ή εληφο ελφο φξκνπ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ δελ είλαη δπλαηφ λα εληνπηζηνχλ κε ην ξαληάξ (Δηθφλα 6.11). Δηθόλα 6.11: Σν radar αδπλαηεί λα εληνπίζεη ζηόρν πίζσ από ην ρεξζαίν όγθν, ελώ ην ζύζηεκα AIS αληαπνθξίλεηαη ζηνλ εληνπηζκό 75

77 Οη εθπεκπφκελεο απφ ηα πινία κηαο ζαιάζζηαο πεξηνρήο πιεξνθνξίεο AIS ιακβάλνληαη θαη αμηνπνηνχληαη, φρη κφλν απφ ηα παξαπιένληα πινία, αιιά θαη απφ ηνπο παξάθηηνπο ζηαζκνχο ησλ ζπζηεκάησλ ειέγρνπ ζαιάζζηαο θπθινθνξίαο (vessel traffic systems (VTS)) γηα ηελ δεκηνπξγία πιεξέζηεξεο εηθφλαο ηεο λαπηηιηαθήο θαηαζηάζεσο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Ζ ηερλνινγία ηνπ βαζίδεηαη ζηα ππάξρνληα επηθνηλσληαθά ζπζηήκαηα δνξπθνξηθά θαη επίγεηα, ζε λαπηηιηαθνχο αηζζεηήξεο (GPS, γπξνζθνπηθή ππμίδα, δξνκφκεηξν) θαη ζε ςεθηαθφ εμνπιηζκφ επηθνηλσληψλ. Γηα ην ιφγν απηφ παξά ηηο πξναλαθεξζείζεο δπλαηφηεηεο ην ζχζηεκαais είλαη απνιχησο εμαξηεκέλν απφ ην ζχζηεκα GPS. Ζ δέζκεπζε απηή δείρλεη ηελ αλάγθε ελεξγεηηθνχ εληνπηζκνχ πνπ παξέρεη ην ζχζηεκα RADAR/ARPA. To ηειεπηαίν δελ δεζκεχεηαη απφ ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο GPS.Δπηπιένλ ε ελεξγεηηθή κέζνδνο εληνπηζκνχ δελ κπνξεί ζε θακία πεξίπησζε λα παξαγθσληζζεί, κε δεδνκέλν άιισζηε φηη ην ζχζηεκα AIS απαηηεί ηε ζπκθσλία ησλ παξαπιεφλησλ πινίσλ λα ζπκκείμνπλ ζην θνηλφ δίθηπν. Αλ έλα πινίν δελ δηαζέηεη ζχζηεκα AIS είηε δε ζπκκεηέρεη ζην ζχζηεκα, εθνχζηα ή αθνχζηα, ηφηε ζα πξέπεη λα εληνπηζηεί κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο RADAR/ARPA. Σν ίδην θαη νπνηνζδήπνηε άιινο λαπηηιηαθφο θίλδπλνο. H πξφνδνο φζνλ αθνξά ηελ παξαθνινύζεζε θαη πξόβιεςε θαηξνύ έρεη ζπκβάιιεη ζηελ βειηίσζε ηεο αζθάιεηαο ζηε ζάιαζζα. Πεξηγξάθεηαη σο ε ηέρλε θαη ε επηζηήκε ηεο αλάπηπμεο ηεο θαιχηεξεο δηαδξνκήο γηα έλα πινίν βάζεη ηεο ππάξρνπζαο πξφβιεςεο θαηξνχ, ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πινίνπ, ησλ ξεπκάησλ ηνπ σθεαλνχ θαη ησλ εηδηθψλ απαηηήζεσλ ηνπ θνξηίνπ. Ζ βέιηηζηε δξνκνιφγεζε ησλ πινίσλ ζεσξείηαη πςίζηεο ζεκαζίαο θαη ζηφρνο δελ είλαη λα απνθεπρζνχλ νη δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο, αιιά λα βξεζεί ε θαιχηεξε ηζνξξνπία ψζηε λα ειαρηζηνπνηεζεί ν ρξφλνο δηέιεπζεο, ε θαηαλάισζε θαπζίκσλ θαη ε πηζαλφηεηα αηπρήκαηνο. Δηθόλα 6.12: Weather Facsimile, Η ζπζθεπή πνπ παξέρεη ζηα πινία δειηία θαηξνύ, κόιηο απηά είλαη δηαζέζηκα, από όινπο ηνπο κεηεσξνινγηθνύο ζηαζκνύο αλά ηελ πθήιην 76

78 πσο γίλεηαη ζαθέο, ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ζηελ γέθπξα ηνπ πινίνπ έρεη εμειηρζεί κε ηελ εηζαγσγή ηεο ηερλνινγίαο. Παξφια απηά ηα αλζξψπηλα ραξαθηεξηζηηθά έρνπλ παξακείλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηα ίδηα. Έξεπλεο πάλσ ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ έρνπλ ζέζεη σο επηηαθηηθή αλάγθε ηνλ αλζξσπνθεληξηθφ ζρεδηαζκφ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ, ψζηε λα βειηησζεί ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ πξνζσπηθνχ θαη λα ππνζηεξηρηνχλ νη αδπλακίεο ηνπ παξάιιεια κε ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο. 77

79 Γηα θάζε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο, ζα πξέπεη λα θαζνξηζηνχλ κε αθξίβεηα νη ζρεηηθνί ξφινη θαη επζχλεο ησλ αλζξψπσλ θαη ηνπ ινγηζκηθνχ. Οη ξφινη θαη αξκνδηφηεηεο πνηθίινπλ αλάινγα κε ην είδνο ηνπ ζθάθνπο, ηνπο ζηφρνπο ηνπ ηδηνθηήηε, ην επίπεδν απηνκαηνπνίεζεο θαη άιινπο παξάγνληεο. πνηα θη αλ είλαη ηα πιαίζηα ιεηηνπξγίαο ελφο ζθάθνπο, νη ξφινη θαη αξκνδηφηεηεο ηνπ πξνζσπηθνχ γέθπξαο πξέπεη λα δηαζαθελίδνληαη θαη λα θαηαλέκνληαη κε πξνζνρή. Ζ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ θαη ε ιεπηνκεξήο αλάιπζε θαη ζσζηή θαηαλνκή ησλ εξγαζηψλ ηνπ, κπνξεί λα εμαιείςεη ηνλ θίλδπλν λα πξνθιεζεί θάπνην ζθάικα απφ θάπνην κέινο ηνπ πξνζσπηθνχ ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε κία επηθίλδπλε θαηάζηαζε ή θαη αηχρεκα. ηελ ελφηεηα απηή ζα επηρεηξεζεί ε αλάιπζε εξγαζηψλ (task analysis) ηνπ πιεξψκαηνο ηεο γέθπξαο. Τπελζπκίδεηαη φηη ε αλάιπζε εξγαζηψλ, είλαη ε αλάιπζε ηνπ πψο πξαγκαηνπνηείηαη κία εξγαζία θαη πεξηιακβάλεη ιεπηνκεξή πεξηγξαθή ησλ ρεηξνθίλεησλ θαη δηαλνεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηεο δηάξθεηαο ηεο εξγαζίαο, ηεο ζπρλφηεηαο πνπ πξέπεη απηή λα δηεμάγεηαη, ηεο θαηαλνκήο ησλ αξκνδηνηήησλ, ηεο πνιππινθφηεηαο ηνπ έξγνπ, ησλ πεξηβαιινληνινγηθψλ ζπλζεθψλ, ηνπ απαξαίηεηνπ ξνπρηζκνχ θαη εμνπιηζκνχ, θαζψο θαη θάζε άιισλ κνλαδηθψλ παξαγφλησλ πνπ εκπιέθνληαη ή απαηηνχληαη γηα λα εθηειεζηεί απηή ε εξγαζία απφ έλα ή πεξηζζφηεξα άηνκα (Kirwan B. et al., 1992). Ζ δηεπθξίληζε θαη πιήξεο θαηαλφεζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη θαζεθφλησλ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο είλαη απαξαίηεην πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ ζα επηρεηξεζεί ζηελ επφκελε παξάγξαθν. Μηα απνηειεζκαηηθή νξγάλσζε ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ ζα πξέπεη λα δηαρεηξίδεηαη απνηειεζκαηηθά φινπο ηνπο πφξνπο πνπ ζρεηίδνληαη ηελ πξνψζεζε ηεο θαιήο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο θαη ηελ δηεμαγσγή απνηειεζκαηηθήο νκαδηθήο εξγαζίαο. 7.1 Η έννοια ηος πλοίος και ηος πληπώμαηορ χκθσλα κε ηνλ Καλφλα 15 ησλ Rules for Construction of Policy (Marine Insurance Act, 1906), ν φξνο «πινίν» πεξηιακβάλεη ηε γάζηξα ηνπ ζθάθνπο, ηα απιηθά θαη ηνλ εμνπιηζκφ, απνζέκαηα θαη πξνκήζεηεο γηα ηνπο αμησκαηηθνχο θαη ην πιήξσκα θαη, ζηελ πεξίπησζε ησλ ζθαθψλ πνπ αζρνινχληαη γηα εηδηθέο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, ηα ζπλήζε απαηηνχκελα εμαξηήκαηα γηα ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο θαη, επίζεο, ζηελ πεξίπησζε ηνπ αηκφπινηνπ, ν κεραληθφο εμνπιηζκφο, νη αηκνιέβεηεο θαη θάξβνπλα θαη κεραληθά απνζέκαηα, αλ αλήθνπλ ζηνπο αζθαιηζκέλνπο (Hodges Susan, 2004). 78

80 Γειαδή, ην πινίν δελ είλαη απιά ε γάζηξα. Έηζη, εάλ έλαο πινηνθηήηεο δελ επηζπκεί λα αζθαιίζεη ηηο πξνκήζεηεο θαη ηα απνζέκαηα ηνπ πινηάξρνπ θαη ηνπ πιεξψκαηνο, ζα έπξεπε λα ην δηαζαθελίζεη. Σν ίδην δελ ηζρχεη ζηελ πεξίπησζε ησλ επηβαηψλ. Πιήξσκα είλαη ην ζχλνιν ησλ πξνζψπσλ πνπ ζπληξέρεη ην ζαιάζζην επηρεηξεκαηία ζηελ άζθεζε ηεο λαπηηιηαθήο επηρείξεζεο, εθφζνλ είλαη λαπηνινγεκέλα ζην πινίν. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ απηφ, πξνζδηνξηζηηθφ ζηνηρείν γηα ηελ έλλνηα ηνπ κέινπο ηνπ πιεξψκαηνο είλαη ε λαπηνιφγεζε ζην πινίν φπνπ έλα πξφζσπν πξφθεηηαη λα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ. Γελ έρεη ζεκαζία ην είδνο ηεο ππεξεζίαο πνπ ζα πξνζθέξεη. Έηζη, ζην πιήξσκα αλήθνπλ φρη κφλν φζνη πξνζθέξνπλ θαζαξψο λαπηηιηαθέο ππεξεζίεο απιψο ρξήζηκεο γηα ηελ «πισηή πφιε» πνπ είλαη ην πινίν. Αξθεί φινη απηνί λα είλαη λαπηνινγεκέλνη ζην πινίν πνπ εξγάδνληαη. Με ηελ πξνυπφζεζε απηή, ινηπφλ, κπνξνχλ λα αλήθνπλ ζην πιήξσκα: γηαηξφ, λνζνθφκνη, κάγεηξνη, θνκκσηέο, κνπζηθνί, εξγαδφκελνη ζην κπαξ ηνπ πινίνπ, ηππνγξάθνη, ειεθηξνιφγνη. Αληίζεηα, δελ αλήθνπλ ζην πιήξσκα πξφζσπα πνπ πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ζην πινίν, αθφκα θαη λαπηηιηαθέο, αλ δελ είλαη λαπηνινγεκέλα ζε απηφ. Απηφ ζπκβαίλεη κε ηνλ πινεγφ, ηνπο ζηνηβαζηέο ηνπ θνξηίνπ, ηνπο ηερληθνχο πνπ επνπηεχνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ κεραλψλ θαη άιινπο. Σν πιήξσκα δηαθξίλεηαη ζε θαηεγνξίεο αλάινγα κε ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη πάλσ ζην πινίν. ην πιήξσκα κε ηε ζηελή έλλνηα ηνπ φξνπ αλήθνπλ: α) ην πξνζσπηθφ ηνπ θαηαζηξψκαηνο, δειαδή ηα πξφζσπα πνπ βνεζνχλ ηνλ πινίαξρν ζηελ νδήγεζε ηνπ πινίνπ (θπβεξλήηεο, λαχθιεξνη, ινζηξφκνη, λαχηεο), β) ην πξνζσπηθφ ησλ κεραλψλ (κεραληθνί, αηκνκεραληθνί, κεραλνδεγνί, ζεξκάζηξεο, ιηπαληέο, ρεηξηζηέο θ.ά.) θαη γ) ην πξνζσπηθφ ησλ γεληθψλ ππεξεζηψλ (ξαδηνηειεγξαθεηέο, νηθνλνκηθνί ππάιιεινη, ζαιακεπφινη, θξνληηζηέο, κάγεηξνη, θνπξείο, γηαηξνί, κνπζηθνί θ.α.). ηα κέιε ηνπ πιεξψκαηνο αλήθεη θαη ν πινίαξρνο, πνπ είλαη επηθεθαιήο ηνπ, φηαλ θαη απηφο λαπηνινγείηαη ζε νξηζκέλν πινίν (άξζξν 37 ΚΗΝΓ). Ακθηζβεηείηαη φκσο αλ ν πινίαξρνο είλαη πξαγκαηηθά κέινο ηνπ πιεξψκαηνο. Καη απηφ γηαηί ε λνκνζεζία καο δηαζηέιιεη ζπρλά αλάκεζα ζηνλ πινίαξρν θαη ην (άιιν) πιήξσκα (άξζξν 87 ΚΗΝΓ) θαη ηνλ ππνβάιιεη ζε ηδηαίηεξε λνκνζεηηθή κεηαρείξηζε, ε νπνία απιψο ζπκπιεξψλεηαη κε ηελ θαη αλαινγία εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ην πιήξσκα (άξζξν 52 ΚΗΝΓ). Έηζη, παιηφηεξα, ελφςεη θαη ηεο εμέρνπζαο ζέζεο πνπ έρεη ν πινίαξρνο θαη ηεο εμνπζίαο ηνπ λα αληηπξνζσπεχεη ηνλ πινηνθηήηε (ή ηνλ εθνπιηζηή), ππνζηεξίρζεθε φηη ν πινίαξρνο δελ είλαη κέινο ηνπ πιεξψκαηνο. Ζ άπνςε απηή φκσο δελ επηθξάηεζε ηειηθά. Οη πεξηζζφηεξνη δέρνληαη ζήκεξα φηη ν πινίαξρνο δελ είλαη κέινο ηνπ πιεξψκαηνο. Μφλν πνπ κεξηθνί δηεπθξηλίδνπλ φηη απηφο αλήθεη ζην πιήξσκα κε ηελ επξεία έλλνηα. 79

81 Δπηθεθαιήο ηνπ πιεξψκαηνο, ινηπφλ, είλαη ν πινίαξρνο, πνπ απνηειεί θαη ην ζπλδεηηθφ θξίθν αλάκεζα ζην ζαιάζζην επηρεηξεκαηία θαη ην πιήξσκα κε ζηελή έλλνηα. Ο πινίαξρνο, φπσο νξίδεηαη ζην άξζξν 104 ΚΓΝΓ. Έρεη ηε δηνίθεζε ηνπ πινίνπ. Έρεη φκσο θαη πνιιέο άιιεο αξκνδηφηεηεο, ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ δηθαίνπ. Με ηηο αξκνδηφηεηεο απηέο εθνδηαζκέλνο, ν πινίαξρνο είλαη ζαθψο ην ζεκαληηθφηεξν πξφζσπν ζην πινίν. Γηαηεξεί κέρξη ζήκεξα κηα ηδηαίηεξε ζέζε απέλαληη ζηα ππφινηπα κέιε ηνπ πιεξψκαηνο. Έρεη απμεκέλεο αξκνδηφηεηεο (Κηάληνπ-Πακπνχθε Αιίθε, 2003). 7.2 Πποζδιοπιζμόρ πόλυν και απμοδιοηήηυν πποζυπικού γέθςπαρ Πξέπεη λα εθηειεζηεί πξνζδηνξηζκφο ησλ εηδηθψλ ιεηηνπξγηψλ πνπ πξέπεη λα εθηειέζνπλ ηα ζπζηήκαηα ηεο γέθπξαο. Απηά δελ πεξηιακβάλνπλ κφλν ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνλ εμνπιηζκφ, αιιά θαη απηέο πνπ εθηεινχληαη απφ ηνλ άλζξσπν. Ο ζηφρνο είλαη λα ραξαθηεξηζηεί πιήξσο ηη πξέπεη λα επηηεπρζεί ζηε γέθπξα φζν αλαθνξά: 1. Λεηηνπξγίεο (π.ρ. επηηήξεζε ζάιαζζαο) 2. Μέζα γηα ηελ εθηέιεζε ή ππνζηήξημε ιεηηνπξγηψλ (π.ρ. ζπζηήκαη αξαληάξ, θηάιηα) 3. Απαηηήζεηο ιεηηνπξγηψλ (π.ρ. αλίρλεπζε ζηφρνπ, θαζνξηζκφο πνξείαο θαη ηαρχηεηαο, ππνινγηζκφο πιεζηέζηεξνπ ζεκείνπ πξνζέγγηζεο) Γηα θάζε ιεηηνπξγία, νη απαηηήζεηο αλαιχνληαη πεξαηηέξσ γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ξφισλ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο. Κάζε αλζξψπηλνο ξφινο ή ιεηηνπξγία πξέπεη λα είλαη ζπζρεηηζκέλνο/ε κε ηα θαζήθνληα πνπ πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη θαη λα θαηαγξάθνληαη. Πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη ηα θαζήθνληα ηνπ πξνζσπηθνχ αιιά θαη νη ζηφρνη απηψλ ησλ θαζεθφλησλ. Σν θάζε θαζήθνλ εμεηάδεηαη κε ζηφρν λα πξνζδηνξηζζνχλ νη απαηηήζεηο ησλ πιεξνθνξηψλ, νη απαηηήζεηο ηνπ ειέγρνπ θαη ε ηθαλφηεηα θαη γλψζε πνπ απαηηείηαη γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ. Πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε πεξηβαιινληηθνχο θαη άιινπο παξάγνληεο, πνηα θαζήθνληα κπνξνχλ λα ζπκπίπηνπλ ρξνληθά θαη λα γίλεηαη ε ηεξάξρεζή ηνπο. Πξέπεη λα είλαη δηαζέζηκεο δηαηάμεηο πεξί ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ηνπ ειέγρνπ ηεο γέθπξαο ζε πεξίπησζε απψιεηαο ησλ απηνκαηνπνηεκέλσλ ιεηηνπξγηψλ. 80

82 7.3 Μέλη πληπώμαηορ γέθςπαρ πλοίος Ζ λαπηηιηαθή βηνκεραλία ηζηνξηθά έρεη ππάξμεη αξθεηά ηεξαξρηθή, δειαδή είραλ ηνληζηεί απφ ην παξειζφλ δηαζπάζεηο κεηαμχ ησλ ηάμεσλ θαη ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ ηεο. Απηφ κπνξεί λα πξνθαιέζεη επηπξφζζεηα πξνβιήκαηα επηθνηλσλίαο, αθφκα θαη αλ ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο είλαη ηεο ίδηαο εζληθφηεηαο. Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ηεξαξρηθέο ζρέζεηο, ηα δηαθνξεηηθά επίπεδα αξκνδηνηήησλ θαη ηηο δηαθνξεηηθέο γισζζηθέο δεμηφηεηεο, κπνξεί λα απνηειέζνπλ επηπιένλ παξάγνληεο αηπρεκάησλ. Γηα παξάδεηγκα ην αηχρεκα ηνπ πινίνπ Queen Elizabeth I, κεξηθψο απνδίδεηαη ζηελ έιιεηςε ζπληνληζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ επηθπιαθήο κεηαμχ ησλ αμησκαηηθψλ θαη ηνπ πηιφηνπ ηεο γέθπξαο (MAIE, 1992; Sager, 1995). Σν πκβνχιην Αζθάιεηαο Μεηαθνξψλ ηνπ Καλαδά (1995) θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη νη παξεμεγήζεηο κεηαμχ ηνπ πηιφηνπ θαη ηνπ πινηάξρνπ, ε έιιεηςε πξνζνρήο ηνπ πηιφηνπ ή ηνπ νπηήξα λαχηε (ΟΟW), ή ε έιιεηςε επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπ πηιφηνπ θαη ηνπ νπηήξα λαχηε (ΟΟW), ζπρλά απνδίδνληαη σο νη θχξηεο αηηίεο λαπηηθψλ αηπρεκάησλ. Οη ξφινη θαη νη επζχλεο γηα θάζε δξαζηεξηφηεηα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηε γέθπξα πνηθίινπλ αλάινγα κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ ηδηνθηήηε ηνπ ζθάθνπο, ην επίπεδν απηνκαηηζκνχ θαη ηνλ ηχπν ηνπ πινίνπ. Αλεμάξηεηα απφ απηφ, νη ξφινη θαη αξκνδηφηεηεο πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη θαη λα θαηαλέκνληαη κε ζαθήλεηα (ABS, October 2003). ιν ην πξνζσπηθφ ηνπ πινίνπ πνπ έρεη θαζήθνληα παξαθνινχζεζεο ηεο πινήγεζεο, ζα απνηεινχλ κέξνο ηεο νκάδαο ηεο γέθπξαο. Ο πινίαξρνο ή θαπεηάληνο (master, captain) θαη ν πηιφηνο (pilot), φπσο θαη είλαη απαξαίηεην, ζα ζηεξίδνπλ ηελ νκάδα, ε νπνία ζα πεξηιακβάλεη αθφκα ηνλ αμησκαηηθφ θπιαθήο γέθπξαο (Officer of Watch, OOW), έλαλ πεδαιηνχρν (Helmsman) θαη έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο νπηήξεο λαχηεο. Ο Πινίαξρνο είλαη ν ππεχζπλνο γηα φιν ην πινίν. Πξέπεη λα είλαη ζηελά εμνηθεησκέλνο ηφζν κε ην νηθνλνκηθφ φζν θαη κε ην κεραληθφ ηκήκα ηνπ πινίνπ, φπσο θαη κε ηε γέθπξα θαη ζα πξέπεη λα γλσξίδεη ην ιφγν γηα θάζε εξγαζία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζην θαηάζηξσκα ηνπ πινίνπ ηνπ. Ο πινίαξρνο είλαη ν αληηπξφζσπνο ηεο εηαηξίαο ζηελ νπνία αλήθεη ην πινίν θαη δελ είλαη κέινο ηνπ πιεξψκαηνο. Αληηπξνζσπεχεη ηελ εηαηξία ζε θάζε ιεηηνπξγία ηνπ πινίνπ, πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ππφ ηηο εληνιέο ηνπ. Έρεη ηε πιήξε επζχλε ηνπ πινίνπ. ε θάζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο ν θαπεηάληνο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αλαιάβεη ηε δηαθπβέξλεζε ηνπ πινίνπ. Σέινο, απαηηείηαη λα έρεη πηζηνπνηεηηθφ παξνρήο πξψησλ βνεζεηψλ θαη λα είλαη ζε ζέζε λα δηαρεηξίδεηαη εάλ ρξεηαζηεί ηηο ηαηξηθέο αλάγθεο ηνπ πιεξψκαηνο. Ο Πηιόηνο είλαη έλαο έκπεηξνο θαη επαγγεικαηίαο λαπηηθφο ηνπ νπνίνπ ν ξφινο είλαη λα ζπκβνπιεχεη ηνλ θαπεηάλην ηνπ πινίνπ γηα ηελ αζθαιέζηεξε δηαδξνκή πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζεί γηα λα θέξεη έλα ζθάθνο ζην ιηκάλη πνπ έρεη θιεζεί. Οη πηιφηνη είλαη άηνκα εμνηθεησκέλα κε ηηο αθηέο, ηα εζσηεξηθά χδαηα, ηα θνπάδηα, ηα ιηκάληα, ηνλ 81

83 θαηξφ, ηηο παιίξξνηεο, ηνπ θαλνληζκνχο πιεχζεο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο πεξηνρήο γηα ηελ νπνία έρνπλ πάξεη άδεηα θαη πνπ κπνξεί λα επηθνηλσλνχλ κε ηηο δηάθνξεο ιηκεληθέο αξρέο θαη λα ειέγρεη ηελ εθηέιεζε δηαθφξσλ εξγαζηψλ, φπσο ξπκνχιθεζε θαη ειιηκεληζκφο. Οη πηιφηνη παξέρνπλ κία αλεθηίκεηε ππεξεζία ζηνλ θιάδν ηεο λαπηηιίαο. Παξά ην γεγνλφο φηη νη πηιφηνη είλαη πην εμνηθεησκέλνη κε ηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο, ηηο απαηηήζεηο θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο γέθπξαο, ε νκάδα ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ είλαη πην εμνηθεησκέλε ζην ζχλνιφ ηεο θαη σο εθ ηνχηνπ θαη νη δχν πιεπξέο πξέπεη λα εξγαζηνχλ καδί γηα λα δηαζθαιηζηεί ε αζθαιήο πινήγεζε. Παξά ηα θαζήθνληα θαη ηηο επζχλεο ηνπ πηιφηνπ, ε παξνπζία ηνπ επί ηνπ ζθάθνπο δελ απαιιάζζεη ηνλ πινίαξρν θαη ηνλ αμησκαηηθφ θπιαθήο απφ ηα θαζήθνληά ηνπο θαη ηηο επζχλεο ηνπο γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ πινίνπ. Ζ παξνπζία ηνπ πηιφηνπ ζηε γέθπξα δελ πξέπεη λα εθεζπράδεη ηνλ πινίαξρν θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ. Ο πινίαξρνο παξακέλεη ππεχζπλνο γηα ην ζθάθνο θαη πξέπεη λα εμαζθαιίζεη φηη νη ζπκβνπιέο ηνπ πηιφηνπ είλαη πξνζεθηηθά κειεηεκέλεο θαη φηη φιεο νη ελέξγεηεο πνπ έρνπλ μεθηλήζεη παξαθνινπζνχληαη πξνζεθηηθά. Ο αμησκαηηθφο θπιαθήο δελ ζα πξέπεη λα έρεη θακία ακθηβνιία σο πξνο ηηο επζχλεο ηνπ φηαλ θαζνδεγείηαη απφ ηνλ πηιφην θαη απαηηείηαη λα παξαθνινπζεί πξνζεθηηθά ηελ πξφνδν ηεο πινήγεζεο ηνπ ζθάθνπο. Ο πινίαξρνο ή ν αμησκαηηθφο θπιαθήο πξέπεη λα δηεπθξηλίδνπλ θαη αλ είλαη απαξαίηεην λα αλαθαινχλ ηηο ελέξγεηεο ελφο πηιφηνπ. Γελ πξέπεη λα δηζηάδνπλ λα ζπδεηνχλ κε ηνλ πηιφην νπνηεζδήπνηε πηπρέο ηεο πινήγεζεο ηνπο πξνθαινχλ αλεζπρία. Δάλ ν πινίαξρνο απνθαζίζεη φηη νη ελέξγεηεο ηνπ πηιφηνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ αζθάιεηα ηνπ πινίνπ, δελ πξέπεη λα δηζηάζεη λα απαιιάμεη απφ ηα θαζήθνληα ηνλ πηιφην θαη λα δεηήζεη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπ. Ο Αμησκαηηθόο Γεθύξαο, είλαη ν ππεχζπλνο ηεο γέθπξαο θαη φινπ ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ηελ απαξηίδεη. Με ηελ είζνδφ ηνπ ζηε Γέθπξα, ελεκεξψλεηαη ακέζσο απφ ηνλ απνρσξνχληα Αμησκαηηθφ γηα νηηδήπνηε θξίλεηαη απαξαίηεην, γηα ηελ ζέζε ηνπ πινίνπ, θαη ζηε ζπλέρεηα πξνζέρεη γηα ηελ ζσζηή ιεηηνπξγία ησλ θαλψλ λαπζηπινΐαο, ηελ ηήξεζε ηεο πνξείαο ηνπ πινίνπ, ρεηξηδφκελνο ηα λαπηηιηαθά φξγαλα θαη ηηο ζπζθεπέο λαπηηιίαο ηνπ πινίνπ, δίλνληαο αλάινγεο εληνιέο ζηνλ πεδαιηνχρν. Δπίζεο ην πξσί (πξηλ ηελ αλαηνιή, θαηά ην ιπθαπγέο), ην κεζεκέξη (ζηε κεζνπξάλεζε ηνπ ήιηνπ) θαη ην απφγεπκα, (ζην ιπθφθσο) ππνινγίδεη ην γεσγξαθηθφ ζηίγκα ηνπ πινίνπ ην νπνίν θαη κεηαθέξεη ζηνλ λαπηηθφ ράξηε πνξείαο. Παξάιιεια δηελεξγεί κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο θαη ζπγρξφλσο επνπηεχεη ησλ εξγαζηψλ θαηαζηξψκαηνο (θαηά ηελ εκέξα) ή ησλ θαζαξηζκψλ ησλ θπηψλ (ζηα δεμακελφπινηα πνπ γίλνληαη ζε φιν ην 24σξν) θαη ηεο θαιήο θαηάζηαζεο ησλ θνξηίσλ. ισλ ησλ παξαπάλσ θάλεη ζρεηηθή κλεία ζην Ζκεξνιφγην Γεθχξαο. Αθνινπζνχλ δέθα ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο είλαη ζεκαληηθφ λα αλαδεηθλχεηαη ν ξφινο ησλ αμησκαηηθψλ θπιαθήο ζε φιν ηνλ θφζκν (The Navigator, Σεχρνο αξηζκ. 01): 82

84 1. Ο λαπηηιηαθφο εμνπιηζκφο γίλεηαη νινέλα θαη πην απηνκαηνπνηεκέλνο. Χζηφζν, νη θξίζηκεο απνθάζεηο εμαθνινπζνχλ λα ιακβάλνληαη απφ ηνλ αμησκαηηθφ θπιαθήο. 2. Σα πινία κεηαθέξνπλ άλσ ηνπ 90% ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ θαη ν θφζκνο βαζίδεηαη ζηνπο αμησκαηηθνχο θπιαθήο απηψλ ησλ πινίσλ, γηα λα είλαη ε κεηαθνξά αζθαιήο θαη απνηειεζκαηηθή. 3. Οη επαγγεικαηίεο αμησκαηηθνί γέθπξαο πξέπεη λα έρνπλ θίλεηξν γηα λα είλαη ηθαλνί. Ζ εθπαίδεπζε απφ κφλε ηεο δελ αξθεί γηα λα εμαζθαιίζεη πσο νη άλζξσπνη δηαηεξνχλ πςειφ θξφλεκα θαη εκπηζηνζχλε ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπο. 4. Ενχκε ζε κηα επνρή πξσηφγλσξσλ θαη ξαγδαίσλ αιιαγψλ ζηνλ θιάδν ηεο λαπηηιίαο. Γηα λα δηαηεξνχλ ηελ επαθή ηνπο κε ηηο αιιαγέο ζηελ ηερλνινγία, ζηηο λνκνζεζίεο, ζηνλ δεκφζην έιεγρν θαη ζηε δήηεζε γηα σθεάλην ρψξν, νη αμησκαηηθνί θπιαθήο γέθπξαο νθείινπλ λα επηκνξθψλνληαη θαη λα ελεκεξψλνληαη δηαξθψο, λα κεξηκλνχλ δειαδή γηα ηε ζπλερή επαγγεικαηηθή αλάπηπμή ηνπο. 5. Οη δεμηφηεηεο ηεο λαπηηθήο ηέρλεο θαη ε εκπεηξηθή γλψζε είλαη απαξαίηεηεο. Ο λαπηηιηαθφο εμνπιηζκφο δελ «αηζζάλεηαη» θαη έηζη βαζηδφκαζηε ζε αλζξψπνπο αμησκαηηθνχο θπιαθήο ζηε γέθπξα γηα λα εξκελεχνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ιακβάλνπλ, ζηεξηδφκελνη ζην έλζηηθην, ηηο γλψζεηο θαη ηελ πείξα ηνπο. 6. Δλψ νη βαζηθέο αξρέο ηεο λαπηηθήο ηέρλεο κπνξνχλ λα δηδάζθνληαη ζηηο ζρνιέο, γηα λα γίλεη ε ηέρλε απηή θηήκα ηνπ θάζε λαπηηθνχ απαηηνχληαη πνιιά ρξφληα πείξαο ζηε ζάιαζζα. Ζ κεηάδνζε γλψζεο ή αληαιιαγή γλψζεσλ απφ ηνλ έλαλ ζηνλ άιινλ πάλσ ζην πινίν είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ λαπηηιίαο, θαζψο θαη γηα ηε δεκηνπξγία ελφο θιίκαηνο φπνπ ν άλζξσπνο «κεηξάεη». 7. Γηα λα είλαη ε λαπζηπινΐα αζθαιήο θαη απνηειεζκαηηθή, είλαη απαξαίηεηεο θαη νη παξαδνζηαθέο δεμηφηεηεο θαη νη λέεο ηερληθέο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηηο θαηέρεη θαλείο ακθφηεξεο θαη λα ηηο εθαξκφδεη ηζνξξνπεκέλα. 8. Σν λα έρεη θαλείο δηαξθψο πιήξε αληίιεςε ηεο θαηάζηαζεο είλαη ε πεκπηνπζία ηεο αζθαινχο λαπζηπινΐαο. Απηφ δελ γίλεηαη κφλν κέζσ ηεο φξαζεο, αιιά θαη ησλ ππφινηπσλ αηζζήζεσλ: ληψζνληαο ηελ θίλεζε ελφο πινίνπ θαη έρνληαο εμνηθείσζε κε ηνπο ήρνπο θαη ηηο νζκέο ηνπ. Οπζηαζηηθά, ην πην ζεκαληηθφ είλαη λα βιέπεη θαλείο ηελ θαηάζηαζε ζθαηξηθά, βαζηδφκελνο ζηελ θξίζε ηνπ θαη ζηελ θνηλή ινγηθή. 9. Πνιιά αηπρήκαηα ελ πισ νθείινληαη ζηνλ εθεζπραζκφ. χκθσλα κε κηα κειέηε, ην 60% ησλ ζπγθξνχζεσλ έιαβαλ ρψξα φηαλ έλα απφ ηα δχν ή θαη ηα δχν πινία δελ αληηιήθζεθαλ ηελ παξνπζία ηνπ άιινπ πξνηνχ λα είλαη πνιχ αξγά. ε κηα γέθπξα κπνξεί λα ππάξμνπλ πνιινί πεξηζπαζκνί θαη κπνξεί λα είλαη πνιχ δειεαζηηθφ λα αθήζεη θαλείο ηνλ έιεγρν ζηα απηφκαηα ζπζηήκαηα. 83

85 10. ηαλ γίλεηαη πξνζπάζεηα λα απνθεπρζνχλ ζπγθξνχζεηο θαη εθαξκφδνληαη νη δηεζλείο θαλνληζκνί απνθπγήο ζπγθξνχζεσλ (ΓΚΑ) ζηε ζάιαζζα, είλαη πάληνηε ρξήζηκν λα θαληάδεηαη ν OOW ζπλερψο ηηο θηλήζεηο ηνπ απφ ηε ζθνπηά ησλ άιισλ πινίσλ. Ο αμησκαηηθφο θπιαθήο κπνξεί λα έρεη κία ζεηξά απφ πξφζζεηα θαζήθνληα, φπσο γεληθέο επηθνηλσλίεο, έιεγρνο θνξηίσλ, παξαθνινχζεζε θαη πεξηνδηθφο έιεγρνο κεραλεκάησλ. Σα επηπξφζζεηα θαζήθνληά ηνπ δελ πξέπεη ζε θακία πεξίπησζε λα παξεκβαίλνπλ κε ηα θχξηα θαζήθνληά ηνπ. Ο Πεδαιηνύρνο κε ηελ είζνδφ ηνπ ζηε Γέθπξα ελεκεξψλεηαη γηα ηελ αθνινπζεηέα πνξεία ηνπ πινίνπ, επαλαιακβάλνληαο θαη επηβεβαηψλνληαο απηή, ηελ νπνία θαη ζπλερίδεη λα αθνινπζεί εθηειψληαο ηηο εληνιέο ηνπ Αμησκαηηθνχ Γεθχξαο ζηνπο αθξηβείο ρεηξηζκνχο ηνπ πεδαιίνπ. [1] Ο Οπηήξαο λαύηεο κε ηελ είζνδφ ηνπ ζηε Γέθπξα ελεκεξψλεηαη θαη απηφο ζρεηηθά απφ ηνλ πξνεγνχκελν γηα ηπρφλ ζηφρνπο, ή άιινπ ζπκβάληνο, ζηε ζπλέρεηα παξαθνινπζεί ηελ πνξεία ηνπ πινίνπ, ηνλ γχξσ ζαιάζζην ρψξν, ηνπο πιντθνχο θαλνχο, αλαθέξνληαο ζηνλ Αμησκαηηθφ Γεθχξαο παλ φηη αληηιεθζεί. Ο Οπηήξαο εθηειεί παξάιιεια θαη θαζήθνληα αγγειηαθφξνπ. [1] Δηθόλα 7.1: Αμησκαηηθόο θπιαθήο θαη νπηήξαο λαύηεο ελ ώξα εξγαζίαο Oη εξγαζίεο γεθχξαο, γίλνληαη θαηά θπιαθέο, δειαδή βάξδηεο (ζπλήζσο ηεηξάσξεο) ζε θάζε κηα ησλ νπνίσλ ζπκκεηέρεη ζπλήζσο έλαο Αμησκαηηθφο (Τπνπινίαξρνο ή Αλζππνπινίαξρνο), έλαο πηιφηνο, έλαο λαχηεο πεδαιηνχρνο θαη έλαο λαχηεο νπηήξαο. ηελ εηθφλα 7.2 θαίλνληαη νη ζέζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη θάζε κέινο ηνπ πιεξψκαηνο ηεο γέθπξαο. 84

86 Δηθόλα 7.2: Παξάδεηγκα νκάδαο γέθπξαο πινίνπ ελ ώξα θαζήθνληνο Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο λα ζπλεξγάδεηαη ζηελά, ηφζν ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πφζην επνπηείαο ή παξάιιεια ζε δηαθνξεηηθά πφζηα, θαζψο νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη είλαη αιιεινεμαξηψκελεο. Δπίζεο ε νκάδα ηεο γέθπξαο δηαηξέρεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαηήξεζε ηεο επηθνηλσλίαο κε ην κεραλνζηάζην θαη ηνπο ππφινηπνπο ρψξνπο εξγαζίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζην πινίν. Ζ ξνή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί αλάινγα κε ην ζρεδηαζκφ ηεο γέθπξαο, ηνλ βαζκφ απηνκαηηζκνχ θαη ηεο ζχζηαζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Οη απαηηήζεηο ησλ πιεξνθνξηψλ παξφια απηά παξακέλνπλ ίδηεο. 85

87 Δικόνα 7.3: Ρνή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο γέθπξαο. 7.4 Λίζηα καθηκόνηυν πποζυπικού γέθςπαρ πλοίος Ο πινίαξρνο θέξεη ηελ ηειηθή επζχλε γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ ζθάθνπο: Πξέπεη λα δηαζθαιίδεη φηη ν αμησκαηηθφο θπιαθήο είλαη εμνηθεησκέλνο κε φιν ηνλ εμνπιηζκφ πινήγεζεο Πξέπεη λα νξγαλψλεη ηελ επνπηεία ηεο πιεχζεο θαηάιιεια θαη αλαινγηθά κε ην ζθάθνο θαη λα νξγαλψλεη ηελ πεξηζηξνθή ηεο επνπηείαο, ψζηε φιν ην πξνζσπηθφ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ίδηνπ, λα έρνπλ επαξθείο ρξφλνπο μεθνχξαζεο Πξέπεη λα παξαθνινπζεί ηελ δηαηήξεζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο ζηε γέθπξα θαη ζα πξέπεη λα νξγαλψλεηαη απηή έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ πινίνπ θαη ηνπ ηαμηδηνχ Ο ξφινο θαη ηα θαζήθνληα ηνπ πηιφηνπ είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθά απφ απηά ηνπ πινίαξρνπ. Παξφιν πνπ νη πινίαξρνη θαηέρνπλ ηελ εμνπζία ηνπ πινίνπ, ν ξφινο ηνπ πηιφηνπ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο. Σα θαζήθνληά ηνπ ζπλνςίδνληαη παξαθάησ: πκβνπιεχεηαη ράξηεο, λαπηηθνχο ράξηεο, πξνγλσζηηθά θαηξηθψλ ζπλζεθψλ θαη ηνλ εμνπιηζκφ πινήγεζεο γηα λα πξνζδηνξίζεη θαη λα θαζνξίζεη ηηο άκεζεο θηλήζεηο ηνπ πινίνπ ρεδηάδεη άκεζεο πνξείεο θαη θαζνξίδεη ηηο απαξαίηεηεο ηαρχηεηεο ηνπ ζθάθνπο, κε βάζε ηηο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ησλ ηνπηθψλ αλέκσλ, ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, ηνπ βάζνπο ηνπ λεξνχ, ηεο παιίξξνηαο, ησλ ξεπκάησλ θαη άιισλ θηλδχλσλ 86

88 Πξέπεη λα δψζεη νδεγίεο γηα ηα κέιε ηνπ πιεξψκαηνο πνπ θαηεπζχλνπλ ηα πινία, δειαδή ζηνπο πεδαιηνχρνπο Απνηξέπεη ην ζθάθνο απφ πινήγεζε ππφ κε αζθαιείο ιεηηνπξγίεο Θέηεη δηαδξνκέο ηνπ πινίνπ πνπ απνθεχγνπλ πθάινπο, απνκαθξπζκέλεο μεξέο θαη άιινπο θηλδχλνπο, ρξεζηκνπνηψληαο βνεζήκαηα πινήγεζεο, φπσο θάξνπο θαη ζεκαδνχξεο Καηεπζχλεη ην ζθάθνο εληφο θαη εθηφο αγθπξνβνιηψλ πκβνπιεχνπλ ηνπ πινίαξρνπο ζρεηηθά κε ηνπο θαλφλεο ηνπ ιηκαληνχ θαη ηηο ηεισλεηαθέο δηαδηθαζίεο Μαζαίλεη λα ιεηηνπξγεί λέα ζπζηήκαηα θαη ηερλνινγίεο κέζσ ηεο ρξήζεο πξνζνκνησηψλ πληεξεί θαη επηζθεπάδεη ζθάθε θαη εμνπιηζκφ Γηαηεξεί ηα αξρεία θαηαγξαθήο ηνπ πινίνπ Δπηβιέπεη ηελ απνζήθεπζε ησλ θνξηίσλ θάησ απφ ηε γέθπξα Καηαζθεπάδεη λαπηηθνχο ράξηεο Ο αμησκαηηθόο θπιαθήο είλαη αλά πάζα ζηηγκή ππεχζπλνο γηα ηελ αζθαιή πινήγεζε ηνπ ζθάθνπο, κέρξη ν πινίαξρνο λα αλαθνηλψζεη φηη αλαιακβάλεη. Οη αξκνδηφηεηέο ηνπ αιιάδνπλ αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηνπ πινίνπ θαη ζπλνςίδνληαη σο εμήο: Γελ πξέπεη λα αζρνιείηαη κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξεί λα παξεκπνδίζνπλ ηελ αζθαιή πινήγεζε ηνπ πινίνπ Πξέπεη λα αθνινπζνχλ πξνζεθηηθά ηηο νδεγίεο ηνπ πινηάξρνπ θαη ηηο εηδηθέο εληνιέο γηα επνπηεία Πξέπεη λα δίλεη ζην πξνζσπηθφ ζαθείο θαη ζπλνπηηθέο νδεγίεο Πξέπεη λα ζπκκνξθψλεηαη κε ηα εγρεηξίδηα θαη ηνπο θαλνληζκνχο λαπηηιηαθήο αζθαιείαο Δπίζεο θαηά ηελ δηάξθεηα επνπηείαο ηνπ ζα πξέπεη λα ειέγρεη αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηελ γπξνζθνπηθή ή καγλεηηθή ππμίδα, ζρεηηθά θψηα θαη ζήκαηα, ην GPS, ην AIS, ην ECDIS θαη ηνλ ππφινηπν ζρεηηθφ ειεθηξνληθφ εμνπιηζκφ πινήγεζεο, θαη ηηο ξαδηνεπηθνηλσλίεο ζχκθσλα κε ηνπο θαλνληζκνχο GMDSS. Σέινο, πξέπεη λα παξαθνινπζεί πηζηά ηηο νδεγίεο ηνπ πινηάξρνπ θαη λα ηνλ εηδνπνηεί εάλ πξνθχςεη έληνλε αιιαγή ζε θάπνηα ζπλζήθε θαη γηα ηπρφλ δπζιεηηνπξγία ησλ θηλεηήξσλ, ηνπ πεδαιίνπ ή άιινπ εμνπιηζκνχ πινήγεζεο ζε πεξίπησζε θηλδχλνπ ή αζαθψλ ζπλζεθψλ. 87

89 Ο νπηήξαο λαύηεο πξέπεη λα είλαη ζε εγξήγνξζε θαη ζπλερή επηθπιαθή πξέπεη λα ηεξείηαη κε ηελ φξαζε, ηελ αθνή θαη κέζσ ηνπ ξαληάξ, ψζηε λα αληρλεχεηαη ν θίλδπλνο ζχγθξνπζεο ή πξνζάξαμεο εγθαίξσο. Οθείιεη λα πξνζέρεη γηα θνληηλά ζθάθε θαη λα θαηέρεη ηελ ζέζε, ηε ηαρχηεηα θαη ηε πνξεία ηνπ πινίνπ. Πξέπεη λα θαηαλνεί ηα θαζήθνληά ηνπ θαη λα ππνβάιιεη ζε έθζεζε ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ φπσο έρεη ζπκθσλεζεί. Ζ επηθπιαθή δελ πξέπεη λα απαζρνιείηαη κε άιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξεί λα ηνλ απνζπάζνπλ απφ ηα θαζήθνληά ηνπ. Αθνινπζεί ν Πίλαθαο 7.1, πνπ απνηειεί ηελ αλάιπζε εξγαζηψλ (task analysis) ηνπ πινηάξρνπ, ηνπ πηιφηνπ θαη ηνπ αμησκαηηθνχ ηεο γέθπξαο. Tα θαζήθνληα είλαη ρσξηζκέλα ζε θαηεγνξίεο (AMSA, 2013). 88

90 Πίλαθαο 7.1: Σask analysis πινηάξρνπ, πηιόηνπ θαη αμησκαηηθνύ ηεο γέθπξαο Όπαζη Αλάγλσζε νδεγηψλ Αλάγλσζε εγρεηξηδίσλ ρξήζεο Αλάγλσζε λαπηηθψλ ραξηψλ Αλάγλσζε ραξηψλ θαηξνχ Γηάθξηζε θφθθηλσλ, ιεπθψλ, πξάζηλσλ θσηψλ πινήγεζεο Γηάθξηζε ρξσκαηηζκέλσλ θσηψλ ζπλαγεξκνχ Παξαηήξεζε ησλ άιισλ πινίσλ Αλάγλσζε ξαληάξ, GPS θαη άιισλ νζνλψλ (ςεθηαθψλ, αλαινγηθψλ, γξαθηθψλ) Αλάγλσζε νζνλψλ ππνινγηζηψλ Δληνπηζκφο θσηψλ πινήγεζεο απφ θάξνπο, ζεκαδνχξεο θαη άιια ζθάθε Δπηηήξεζε ηεο πιεχζεο γηα απνθπγή ηπρφλ εκπνδίσλ ξζηα επνπηεία, λπρηεξηλή φξαζε θαη αληίιεςε ηνπ βάζνπο Ακοή/ Λόγορ Γίλεη θαη ιακβάλεη νδεγίεο Υξεζηκνπνηεί δχν εηδψλ ξαδηνεπηθνηλσλίεο θαη ξαληάξ Γηάθξηζε ησλ δηαθνξεηηθά αθνπζηηθά ζπλαγεξκψλ Δπίγνυζη Δηδνπνίεζε γηα αιιαγέο ζηα επίπεδα δφλεζεο ησλ κεραλψλ Δπίγλσζε ρεηξηζκνχ ειεθηξνληθήο θνλζφιαο Δηδνπνίεζε γηα ηηο θηλήζεηο ησλ άιισλ πινίσλ Δηδνπνίεζε γηα ηε ζέζε ησλ βνεζεηηθψλ ζθαθψλ ηνπ πινίνπ Δξκελεία πνιχπινθσλ πιεξνθνξηψλ απφ ην ςεθηαθφ, αλαινγηθφ θαη γξαθηθφ εμνπιηζκφ παξαθνινχζεζεο, π.ρ. ξαληάξ, GPS, ππμίδα Αληαπφθξηζε ζε ζπλαγεξκνχο Δηδνπνίεζε γηα ηηο αιιαγέο ηνπ θαηξνχ Τςειφ επίπεδν ιήςεο απνθάζεσλ ζε θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο Δπζχλε γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ πιεξψκαηνο θαη ηνπ πινίνπ Δηδνπνίεζε γηα κεηαθηλήζεηο θαη ζέζε ηνπ πιεξψκαηνο Φςζικά Αλέβαζκα ζε ζηελέο, απφηνκεο ζθάιεο καθήκονηα Αλέβαζκα ζε αλεκφζθαιεο 3 m πάλσ απφ ηε ζάιαζζα Αλάβαζε ζην θαηάξηη θαινπάηηα αλφδνπ/ζθάιεο Λεπηέο θηλεηηθέο δεμηφηεηεο γηα ζρεδηαζκφ πνξείαο πιεχζεο, ρξήζε πιεθηξνινγίσλ, πεξηζηξνθή πφκνισλ, ηξάβεγκα κνριψλ θαη ρεηξηζκφο θνπκπηψλ Βνήζεηα ζηε ρεηξσλαθηηθή εξγαζία ή αλχςσζε θνξηίσλ Καζαξηζκφο θαη ζπληήξεζε ηεο γέθπξαο Σνπνζέηεζε εηηθεηψλ γηα ειέγρνπο αζθαιείαο Άλλα Δξγαζία κε βάξδηεο ( 4 ή 12 ψξεο) Πεξηζηαζηαθή πνιχσξε εξγαζία (18+ ψξεο) Καηαγξαθή αλαθνξψλ ρεδηαζκφο επηζθεπψλ ρεδηαζκφο σξαξίσλ εξγαζίαο Δξγαζία ζε πςειή ζεξκνθξαζία, πγξαζία ή ζε αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα Δλδπκαζία κε εηδηθή θφξκα, ζθιεξφ πξνζηαηεπηηθφ θαπέιν, πξνζηαηεπηηθά αθνήο, PPE κπφηεο θαη πεξηζηαζηαθά αλαπλεπζηήξεο Υξήζε ππνινγηζηψλ γηα αλαθνξέο, θαηαιφγνπο θαη λαπηηθνχο ράξηεο Έιεγρνο ξαδηνεμνπιηζκνχ, ζσζίβησλ ιέκβσλ Έιεγρνο επηπέδσλ θαπζίκσλ, έξκαηνο, δεμακελψλ λεξνχ θαη άιισλ θιεηζηψλ ρψξσλ 89

91 7.5 σεδιαζμόρ γέθςπαρ πλοίος βάζη ηυν ανθπυπίνυν δςναηοηήηυν, πεπιοπιζμών και πποζδοκιών Ζ επηινγή θαη ε νξγάλσζε ηεο γέθπξαο θαη ηνπ εμνπιηζκνχ ηεο, θαη ν ζρεδηαζκφο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη θαζεθφλησλ πξέπεη λα γίλνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο: Να κπνξεί λα εθηειέζεη αμηφπηζηα ηα θαζήθνληα ηνπ Να κελ επηβαξχλεηαη κε εξγαζία Να είλαη παξαγσγηθφ Οη άλζξσπνη θαη νη κεραλέο έρνπλ θπζηθά πνιχ δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο. Οη άλζξσπνη είλαη δεκηνπξγηθνί, κπνξνχλ λα ιακβάλνπλ απνθάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αβεβαηφηεηαο, είλαη εμαηξεηηθά θηλεηηθνί, είλαη ζε εγξήγνξζε, κπνξνχλ λα γεληθεχνπλ ηελ γλψζε ηνπο αλάινγα κε ηηο θαηαζηάζεηο, είλαη επηθνηλσληαθνί θαη έρνπλ ηεξάζηηα αηζζεηηθή ηθαλφηεηα επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο πνπ ιακβάλνπλ. Σα κεραλήκαηα κπνξνχλ λα αζθήζνπλ κεγάιε δχλακε γηα παξαηεηακέλεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχλ επαλαιακβαλφκελε εξγαζία γηα κεγάιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο θαη αληέρνπλ επξχ θάζκα πεξηβαιινληνινγηθψλ ζπλζεθψλ. Ο ζηφρνο ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο είλαη λα επσθειείηαη θαη λα εθκεηαιιεχεηαη πιήξσο ηηο ζρεηηθέο δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνχο ησλ αλζξψπσλ θαη κεραλψλ. Με ηελ επξχηεξε έλλνηα, νη άλζξσπνη πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαρείξηζε ηνπ πινίνπ θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ζρεδηαζκνχ θαη πξέπεη λα ιακβάλεηαη επίζεο ππφςε ε ιεηηνπξγία θαη απαηηήζεηο ησλ κεραλψλ θαη εμνπιηζκνχ. Ο ζρεδηαζκφο ησλ δηεπαθψλ πξέπεη λα είλαη ζπκβαηφο κε ηηο αλζξψπηλεο δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνχο. πνπ είλαη δπλαηφλ, νη κεραλέο πξέπεη λα εθηεινχλ ρεηξηζκφ δεδνκέλσλ θαη λα παξνπζηάδνπλ ην απνηέιεζκα ηεο ιήςεο ησλ αλζξψπηλσλ απνθάζεσλ. Έλα θνηλφ παξάδεηγκα είλαη ην ARPA radar πνπ ππνινγίδεη ηα θνληηλφηεξα ζεκεία πξνζέγγηζεο ζε άιια πινία (Closest Points of Approach, CPA). Οη κεραλέο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηέηνηεο εξγαζίεο, φπσο ε απνζήθεπζε κάδαο πιεξνθνξηψλ ή εθηέιεζε πνιχπινθσλ ππνινγηζκψλ. Οη άλζξσπνη πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ αηζζεηήξεο, ζρεδηαζηέο θαη λα ιακβάλνπλ απνθάζεηο θαη λα ειέγρνπλ ηελ απφδνζε ησλ κεραλεκάησλ. Ζ εκπεηξία επεξεάδεη ην πψο νη άλζξσπνη εξκελεχνπλ κία απεηθφληζε ή ιεηηνπξγία ειέγρνπ. Ο ζρεδηαζκφο ηνπ εμνπιηζκνχ πξέπεη λα είλαη ζπλεπήο κε ηηο αλζξψπηλεο πξνζδνθίεο (ABS, 2003). 90

92 91

93 Ζ γέθπξα πξέπεη λα ζρεδηάδεηαη γχξσ απφ ηνλ άλζξσπν. Παξαπάλσ απφ ηα κηζά λαπηηθά αηπρήκαηα νθείινληαη ζε ιάζε πνπ ζπκβαίλνπλ θαηά ηε πινήγεζε ηνπ πινίνπ. Απηφ δείρλεη ηε ζεκαληηθφηεηα ηνπ ζσζηνχ ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο. Ο ζηφρνο είλαη έλα αζθαιέο θαη εμειηγκέλν πεξηβάιινλ εξγαζίαο, πνπ αλά πάζα ζηηγκή λα παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο πιεχζεο ζην πξνζσπηθφ. Σν ζέκα ηνπ ζσζηνχ ζρεδηαζκνχ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ κε βάζε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα έρεη γίλεη αληηθείκελν πνιιψλ κειεηψλ ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα θαη ζεσξείηαη κείδνλ ζέκα γηα ην Ναπηηθφ Ηλζηηηνχην. Ήδε γεληθέο νδεγίεο γηα ηε δηάηαμε ηεο γέθπξαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε νξαηφηεηα απφ ηα παξάζπξα, ε θιίζε πνπ πξέπεη λα έρνπλ γηα λα κελ πξνθαιείηαη αληαλάθιαζε θσηφο, πεξηιακβάλνληαη ζηελ νδεγία ηνπ Γηεζλνχο Οξγαληζκνχ Ναπηηιίαο Α708. Ζ πξψηε δηεπαθή πνπ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε είλαη κεηαμχ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ ηεο γέθπξαο. Ο αμησκαηηθφο ηεο γέθπξαο αιιά θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ αιιειεπηδξά ηφζν κε παξαδνζηαθά φζν θαη κε εμειηγκέλα ειεθηξνληθά βνεζήκαηα πινήγεζεο. Σα εμεηδηθεπκέλα απηνκαηνπνηεκέλα ζπζηήκαηα έρνπλ γίλεη πιένλ θαλφλαο, εηζάγνληαο κία λέα πεξηνρή δηεπαθήο κεηαμχ αλζξψπνπ θαη κεραλήο πνπ πξέπεη λα βειηηζηνπνηεζεί. Ο Hawkins (1990) ππνδειψλεη φηη ν απηνκαηηζκφο δελ έρεη εμαιείςεη ην «αλζξψπηλν ιάζνο», αιιά έρεη αιιάμεη ηε θχζε ηνπ θαη ίζσο ην έρεη θάλεη αθφκα πην θαηαζηξνθηθφ. Ζ δεχηεξε δηεπαθή πνπ πξέπεη λα εμεηαζηεί είλαη κεηαμχ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ άκεζνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληφο ηνπ. Γηα παξάδεηγκα, ηα πινία ζπλερψο ζρεδηάδνληαη κε θιεηζηά θηεξά γέθπξαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ επαίζζεηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ. Σα θιεηζηά θηεξά επίζεο είλαη ηθαλά λα πξνζηαηεχνπλ ηνλ αμησκαηηθφ απφ ηα ζηνηρεία ηνπ θαηξνχ αιιά παξάιιεια δπζρεξαίλνπλ ηελ παξαηήξεζε ηεο αθξηβνχο ζέζεο ηνπ πινίνπ φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη ειηγκνί ζε ζηελέο πεξηνρέο. πλεπψο αλαγθάδεηαη ν αμησκαηηθφο λα γέξλεη απφ ην παξάζπξν θαηά ην ρεηξηζκφ ηνπ πινίνπ. Οη ζρεδηαζηέο νθείινπλ λα ζπκβνπιεπηνχλ ην πξνζσπηθφ πνπ εξγάδεηαη ζηε γέθπξα πινίνπ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ ζα δνκήζνπλ ηε δηάηαμε ηεο γέθπξαο αιιά θαη πψο ζα ηελ εμνπιίζνπλ ειεθηξνληθά. Απηφ απνηειεί θαη ην ζεκαληηθφηεξν ζηάδην ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ. πσο αλαιχζεθε ζε πξνεγνχκελε ελφηεηα, νη ρξήζηεο πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ άκεζα ηφζν ζηελ αλάπηπμε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ έξγνπ φζν θαη ζηελ νξγάλσζε θαη ην ζρεδηαζκφ θαηλνηφκσλ πξαθηηθψλ. Ζ εμέηαζε ησλ ρξεζηψλ γίλεηαη είηε παξαηεξψληαο ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο ηνπο ή ηεο ρξήζεο ηνπ ππφ κειέηε πξντφληνο, είηε κε εξσηεκαηνιφγηα, είηε κέζσ 92

94 ζπλεληεχμεσλ.o ζρεδηαζκφο πξέπεη λα γίλεη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ πηo θξίζηκε θαηάζηαζε πιεχζεο, ψζηε λα κεησζεί ν θίλδπλνο αηπρήκαηνο ζην ειάρηζην. 8.1 Ανθπυποκενηπική οπγάνυζη εξοπλιζμού ηηρ γέθςπαρ Ζ νινθιεξσκέλε γέθπξα πινίνπ φπσο πξνηείλεηαη απφ ηνπο D. Boddi θαη Μ. Vezzani (2011), ζρεδηάδεηαη κε ζθνπφ λα κεηψζεη ην ρξφλν πνπ θαηαλαιψλεηαη θαηά ηελ πινήγεζε ηνπ πινίνπ εμαιείθνληαο ρεηξνθίλεηεο νζφλεο δεδνκέλσλ θαη παξέρνληαο ζην πξνζσπηθφ δηάθνξεο αλαπαξαζηάζεηο πνπ ην βνεζάλε λα αμηνινγεί γξήγνξα θαη απνηειεζκαηηθά ηηο επηρεηξήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πινίν. Ο φξνο «νινθιεξσκέλε γέθπξα πινίνπ» πεξηιακβάλεη δηάθνξνπο πηζαλνχο ζπλδπαζκνχο εμνπιηζκνχ θαη ινγηζκηθνχ ζρεδηαζκέλα εηδηθά γηα ηηο αλάγθεο ηνπ πινίνπ θαη κε βάζε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. Ζ δηακφξθσζε ηεο γέθπξαο, ε νξγάλσζε ηεο θνλζφιαο θαη ε ηνπνζέηεζε ηνπ εμνπιηζκνχ πξέπεη λα γίλνπλ έηζη ψζηε λα δηεπθνιχλνπλ ηνλ νπηήξα λαχηε λα δηεμάγεη ηα θαζήθνληα πινήγεζεο θαη άιιεο αξκνδηφηεηεο πνπ έρεη εθεί, φπσο λα δηαηεξεί κία απνηειεζκαηηθή επηθπιαθή. Γεληθά ζα πξέπεη λα ππνζηεξηρηνχλ νη εμήο εξγαζίεο ηνπ πξνζσπηθνχ γέθπξαο: Πινήγεζε θαη πξαγκαηνπνίεζε ειηγκψλ Παξαθνινχζεζε Υεηξνθίλεηε πεδαιηνχρεζε Δξγαζίεο ειιηκεληζκνχ ρεδηαζκφο Αζθάιεηα Δπηθνηλσλίεο Ο εμνπιηζκφο θαη νη ζπλδεδεκέλεο νζφλεο θαη δείθηεο πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη ζε δηαθξηηά ζεκεία ζην ρψξν πεδαιηνχρεζεο. Ζ θνλζφια πνπ πεξηιακβάλεη φιν ηνλ ειεθηξνληθφ εμνπιηζκνχ θαη ην ηξαπέδη κε ηνπο λαπηηθνχο ράξηεο πξέπεη λα είλαη έηζη ηνπνζεηεκέλα ψζηε ε νξγαλνινγία ηνπο λα είλαη ηνπνζεηεκέλε κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ν άλζξσπνο λα ηα έρεη ζην κπξνζηηλφ νπηηθφ ηνπ πεδίν. Απφ φιεο ηηο ζέζεηο εξγαζίαο κέζα ζην ρψξν ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη δπλαηή ε παξαθνινχζεζε ηεο πινήγεζεο θαη λα δηαηεξείηαη απνηειεζκαηηθή επηθπιαθή. Παξαθάησ πξνηείλεηαη ν βέιηηζηνο αλζξσπνθεληξηθφο ζρεδηαζκφο ηεο θνλζφιαο θαη ε εξγνλνκηθφηεξε ηνπνζέηεζε ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ πάλσ ζε απηήλ, ψζηε λα θαιχπηνληαη νη εμήο ζρεδηαζηηθνί παξάκεηξνη: ιεηηνπξγηθφηεηα (workability), ειεγμηκφηεηα (controllability) θαη δπλαηφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ (manoeuvrability). 93

95 8.1.1 Ανθπυποκενηπική διάηαξη κύπιος εξοπλιζμού γέθςπαρ πλοίος Ο Γηεζλήο Ναπηηιηαθφο Οξγαληζκφο (ΙΜΟ) θαη ν Γηεζλήο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο (ISO) έρνπλ θαζηεξψζεη νδεγίεο γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο γέθπξαο θαη έρνπλ ζέζεη ηα πξφηππα γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ζπζηεκάησλ πινήγεζεο, Μία νδεγία ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε ησλ ζπζηεκάησλ πινήγεζεο αλαθέξεη φηη ζα πξέπεη ν ζρεδηαζκφο λα γίλεη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα επηηξέπεη ζην πξνζσπηθφ πνπ εξγάδεηαη ζηε γέθπξα λα είλαη άλεην θαη λα έρεη ζπλερή πξφζβαζε ζηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο (Marine Investigation Report, 2012). Ο ειεθηξνληθφο εμνπιηζκφο (θνλζφια) απνηειεί ην δσηηθφηεξν κέξνο ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ, θαζψο εθεί ιακβάλνληαη νη δσηηθφηεξεο απνθάζεηο γηα ηελ αζθαιή πιεχζε ηνπ πινίνπ. Ο θπβεξλήηεο ρξεηάδεηαη ζπρλά ελ ψξα θαζήθνληνο λα ζηέθεηαη ή λα θάζεηαη ζε κία ζέζε θαη λα πξέπεη λα ειέγρεη απφ εθεί ην πνζνζηφ ζηξνθήο ηνπ πινίνπ, ηελ επζπγξάκκηζε ηνπ κε ην θαλάιη, ηε ζέζε ελφο επεξρφκελνπ ζθάθνπο, ηελ νξζή εθηέιεζε ηεο πξαγκαηνπνηνχκελεο γσλίαο ηνπ πεδαιίνπ θαη κία ζεηξά απφ άιια ζηνηρεία, ηα πεξηζζφηεξα ηαπηφρξνλα. Σα αληηθείκελα πνπ απηφο πξέπεη λα παξαηεξεί εθηείλνληαη ζε κία κεγάιε πεξηνρή. Ζ αλάγθε λα θηλεζεί κπξφο θαη πίζσ ζε δηάθνξεο ζέζεηο ην θαζηζηά πην δχζθνιν λα πάξεη κία «αίζζεζε» γηα ηελ θαηάζηαζε φισλ ησλ αληηθεηκέλσλ ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ εμνπιηζκνχ θαη απηφ απμάλεη ηηο πηζαλφηεηεο λα αληρλεχνληαη θαη λα δηνξζψλνληαη εγθαίξσο ηπρφλ ιάζε. Ο εμνπιηζκφο πνπ είλαη απαξαίηεηνο γηα ηνλ θαπεηάλην πξέπεη λα βξίζθεηαη ηνπνζεηεκέλνο πξνο ηα αξηζηεξά. ε αληίζεζε, ν εμνπιηζκφο θαη νη εγθαηαζηάζεηο πνπ πξννξίδνληαη γηα ρξήζε απφ ηνλ νπηήξα λαχηε πξέπεη λα βξίζθεηαη ζηε δεμηά πιεπξά. Ζ νξγάλσζε ησλ νζνλψλ ηνπ εμνπιηζκνχ ηεο πινήγεζεο είλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ ζπληειεί ζηελ απνηειεζκαηηθή bridge resource management (BRM) θαη δηεπθνιχλεη ην πξνζσπηθφ πνπ εξγάδεηαη ζηε γέθπξα λα πξαγκαηνπνηεί κε αζθάιεηα θαη κεγαιχηεξε επθνιία ηελ πινήγεζε ηνπ πινίνπ. Οη νζφλεο ηεο πινήγεζεο είλαη ζε ηδαληθή ζέζε φηαλ είλαη ζην άκεζν νπηηθφ πεδίν ησλ αμησκαηηθψλ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ, ην νπνίν νξίδεηαη σο «ε νξαηφηεηα κέζσ κφλν ηεο πεξηζηξνθήο ησλ καηηψλ». Τπάξρνπλ πνιινί δπλαηνί ηξφπνη νξγάλσζεο ηνπ εμνπιηζκνχ ζηε θνλζφια ηεο γέθπξαο. Καιφ ζα ήηαλ λα ιακβάλεηαη ππφςε «ν θαλφλαο ηνπ ηξηγψλνπ». Γηα ηνπο θαπεηάληνπο ην «ηξίγσλν» ζρεκαηίδεηαη απφ ην παξάζπξν, ην ξαληάξ θαη ηελ νζφλε απεηθφληζεο ηνπ λαπηηθνχ ράξηε. Άξα ηδαληθά απηά ζα ήηαλ θαιφ λα ηνπνζεηνχληαλ καδί, ρσξίο λα απέρνπλ πνιχ ην έλα κε ην άιιν. Ζ ηνπνζέηεζε ησλ νξγάλσλ ζε κία νινθιεξσκέλε γέθπξα πινίνπ πξνηείλεηαη φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 8.1: 94

96 Πην ζπγθεθξηκέλα: Δηθόλα 8.1: Γηάηαμε ειεθηξνληθνύ εμνπιηζκό, (D. Boddi, M. Vezzani, 2011) ECDIS: Σν χζηεκα Απεηθφληζεο Ζιεθηξνληθνχ ράξηε θαη Πιεξνθνξηψλ (ECDIS) επηηεξείηαη ζπλερψο απφ ηνλ νπηήξα λαχηε φηαλ είλαη ζε εμέιημε ε πξφηππε πινήγεζε. ηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη δηαθνξεηηθέο πξαθηηθέο πινήγεζεο απφ ηηο θαζηεξσκέλεο επηηεξείηαη απφ ηνλ πηιφην, γηα παξάδεηγκα φηαλ κπαίλεη ή εμέξρεηαη απφ ην ιηκάλη ή φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη ειηγκνί ζε επηθίλδπλα λεξά. Ο αμησκαηηθφο θπιαθήο είλαη δηαξθψο ζηελ γέθπξα επηηεξψληαο ηνπο δχν πξνεγνχκελνπο θαη γηα λα κπνξεί λα ελεκεξψλεηαη ζπλερψο απφ ηνλ πηιφην, ζα πξέπεη λα βξίζθεηαη φζν ην δπλαηφλ πην θνληά ζε απηφλ. Γηα απηφ ην ιφγν, δεδνκέλνπ φηη παξαδνζηαθά ε ζέζε πνπ βξίζθεηαη ζηα δεμηά είλαη ξεδεξβέ γηα απηφλ θαη κε ζθνπφ λα κελ παξεκπνδίδεηαη ην νπηηθφ ηνπ πεδίν, πξνηείλεηαη ε ζέζε ηνπ ζπζηήκαηνο ECDIS ζην πάλει 3R (Δηθφλα 8.1), δεμηά ηεο θνλζφιαο. RADAR/ARPA: Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πινήγεζεο, ηα RADAR/ARPA ειέγρνληαη θαη ξπζκίδνληαη απφ φιν ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο πνπ είλαη ζε βάξδηα. Δπίζεο, ηνλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ηεο πιεχζεο ν νπηήξαο λαχηεο ζπγθξίλεη ην λαπηηθφ ράξηε κε ηελ εηθφλα πνπ ηνπ δίλεη ην ξαληάξ. Σέινο ελψ ην πξνζσπηθφ βάδεη ηε ζέζε ηνπ πινίνπ ζην λαπηηθφ ράξηε είλαη επηζπκεηφ λα θνηηάεη απφ ην παξάζπξν έμσ. Γηα φινπο ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο θαιφ ζα ήηαλ ηα ξαληάξ λα ηνπνζεηεζνχλ ζην κπξνζηηλφ κέξνο ηεο γέθπξαο (πάλει 2L & 2R, Δηθφλα 8.1). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη επεηδή ην πινίν πξέπεη λα δψζεη ρψξν ζηα πινία πνπ έξρνληαη απφ ηα δεμηά, είλαη ζεκηηφ ην θχξην ξαληάξ γηα ηελ απνθπγή ζπγθξνχζεσλ λα βξίζθεηαη ζηε δεμηά πιεπξά ηεο θεληξηθήο γξακκήο ηεο γέθπξαο (Improving Ship Operational Design, The Nautical Institute; D. Boddi, M. Vezzani, 2011). 95

97 Βνεζεηηθό ζύζηεκα ειέγρνπ: απηφ ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ην πινίν πξαγκαηνπνηεί ειηγκνχο ή φηαλ πξφθεηηαη λα πξνζδεζεί ή λα εγθαηαιείςεη ηελ απνβάζξα. Γηα λα επηηξέπεηαη ε θαιχηεξε δπλαηή νξαηφηεηα ζηνλ θπβεξλήηε, ζα ήηαλ πξαθηηθφ γηα ηνλ ίδην λα ηνπνζεηεζεί φζν ην δπλαηφλ πην θνληά ζηελ θεληξηθή γξακκή ηεο θνλζφιαο (πάλει 1L, Δηθφλα 8.1). Σύζηεκα θύξηαο πξόσζεο: Σν ζχζηεκα θχξηαο πξφσζεο θαλνληθά ειέγρεηαη απφ έλαλ operator θαη ε ζέζε ηνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη νπνπδήπνηε. Παξφια απηά, δεδνκέλνπ φηη ζε ζπάληεο πεξηπηψζεηο ππάξρεη πηζαλφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζπδεπγκέλν κε ην Βνεζεηηθό ζύζηεκα ειέγρνπ, ζα ήηαλ πην πξαθηηθφ λα ηνπνζεηνχληαλ δίπια ζε απηφ (πάλει 1L, Δηθφλα 8.1) Σύζηεκα ειέγρνπ θαη ρεηξηζκνύ (control and monitoring system): Σν ζχζηεκα απηφ ειέγρεηαη θαη απελεξγνπνηείηαη ζε πεξίπησζε ιάζνο ζπλαγεξκνχ, απφ ην πξνζσπηθφ πνπ είλαη εθείλε ηε ζηηγκή ζηε γέθπξα. Γηα λα κελ παξεκβαίλεη ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ αμησκαηηθνχ θπιαθήο ζα ήηαλ θαιφ λα ηνπνζεηεζεί καθξηά απφ απηφλ (ζέζε 5L, 5R, Δηθφλα 8.1) Σν ξαδηνηειέθσλν VHF πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη δίπια απφ ην ξαληάξ ψζηε λα ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην πξνζσπηθφ φηαλ παξαηεξεί έμσ απφ ην παξάζπξν θαη ρξεζηκνπνηεί ην ξαληάξ. Σν ζχζηεκα επηθνηλσληψλ πξέπεη λα είλαη άκεζα πξνζβάζηκν απφ ην πξνζσπηθφ γέθπξαο(improving Ship Operational Design, The Nautical Institute). Σν πιάηνο ηεο θνλζφιαο πνπ ζρεδηάδεηαη γηα λα ηελ ιεηηνπξγήζεη έλαο ρξήζηεο δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηα 1600 mm. Ζ θνλζφια πξέπεη λα ζρεδηάδεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ε αθηίλα νξαηφηεηαο απφ ηε ζέζε εξγαζίαο λα κελ ππεξβαίλεη ηηο 190 Ο. Ο πάλσ ρψξνο γηα ηα πφδηα ηνπ ρξήζηε πξέπεη λα έρεη βάζνο ηνπιάρηζηνλ 450 mm, ελψ ν θάησ ηνπιάρηζηνλ 600 mm. Σν χςνο ηεο θνξπθήο ηεο θνλζφιαο δελ πξέπεη θαη απηφ λα ππεξβαίλεη ηα 1200 mm. Σα ρεηξηζηήξηα πνπ απαηηνχλ ζπρλέο πξνζαξκνγέο ή αθξηβείο ξπζκίζεηο δελ ζα πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη πάλσ απφ 675 mm πάλσ απφ ην κπξνζηηλφ άθξν ηεο θνλζφιαο. Πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη έηζη ψζηε ε ηαπηφρξνλε ιεηηνπξγία δχν ρεηξηζηεξίσλ δελ ζα απαηηεί ηε δηαζηαχξσζε ή ελαιιαγή ρεξηψλ. Θα πξέπεη λα επηιέγνληαη έηζη ψζηε ε θαηεχζπλζε ηεο θίλεζεο ηνπ ζθάθνπο ζα είλαη αλάινγε κε ηηο ζπλαθείο θηλήζεηο ελφο εμαξηήκαηνο. Γηα παξάδεηγκα, πηέδνληαο ην κνριφ ηνπ ρεηξηζηεξίνπ ηνπ ειέγρνπ ηεο ηαρχηεηαο πξφσζεο ηνπ ζθάθνπο πξνο ηα εκπξφο, ζα πξέπεη λα επαθνινπζήζεη αχμεζε ηεο ηαρχηεηαο ηνπ ζθάθνπο. Ζ θαηεχζπλζε ηεο θίλεζεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ εμνπιηζκνχ ειηγκψλ, ζα πξέπεη λα αληηζηνηρεί κε ηελ αιιαγή θαηεχζπλζεο πνπ πξνζδίδεη ζην ζθάθνο. ηαλ ρξεζηκνπνηείηαη κία κφλν ζπζθεπή ηαπηφρξνλα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο πινήγεζεο, ζα πξέπεη λα είλαη δπλαηφ λα επαλέιζεη ζε κία απφ ηηο δχν ιεηηνπξγίεο κε κία κφλν ελέξγεηα. Οη ζέζεηο θαη νη θπζηθέο ξπζκίζεηο ησλ ρεηξηζηεξίσλ ζα πξέπεη λα είλαη 96

98 ζρεδηαζκέλα ψζηε λα απνθεχγεηαη ν ιάζνο ρεηξηζκφο ηνπο, πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αιιαγέο ζηε θαηάζηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο, ζηηο ιεηηνπξγίεο θαη ζηα θαηαζθεπαζηηθά ζηνηρεία ή δεδνκέλα. Έλαο ηξφπνο γηα λα επηηεπρζεί απηφ είλαη κέζσ ηεο θπζηθήο πξνζηαζίαο ή ηεο ηνπνζέηεζεο επί ηνπ εμνπιηζκνχ. ηαλ ν εμνπιηζκφο δηαζπλδέεηαη κέζσ ελφο δηθηχνπ ππνινγηζηψλ, ηπρφλ απνηπρία ηνπ δηθηχνπ δελ ζα πξέπεη λα εκπνδίζεη ηελ εθηέιεζε ησλ επηκέξνπο ιεηηνπξγηψλ ηνπ εμνπιηζκνχ Ανθπυποκενηπικόρ λεπηομεπήρ ζσεδιαζμόρ σώπος πλοήγηζηρ και πηδαλιούσηζηρ Οη δχν ζεκαληηθφηεξνη ρψξνη εξγαζίαο ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ είλαη ν ρψξνο πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ θαη ν ρψξνο πεδαιηνχρεζεο. Ο ρψξνο πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ πξέπεη λα είλαη έηζη νξγαλσκέλνο ψζηε λα επηηξέπεη ηελ απνηειεζκαηηθή δνπιεηά ελφο αηφκνπ ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο πιεχζεο. Πξέπεη λα είλαη επαξθήο γηα δχν άηνκα ηνπιάρηζηνλ, πνπ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ εμνπιηζκφ ζπγρξφλσο. Ζ νξγάλσζε ησλ νξγάλσλ θαη ηνπ θέληξνπ ειέγρνπ πξέπεη λα επηηξέπεη ηε ρξήζε ηνπο ππφ νπνηεζδήπνηε ζπλζήθεο πιεχζεο. Ζ θαηάιιειε ζέζε πινήγεζεο είλαη θνληά ζην θεληξηθφ κπξνζηηλφ παξάζπξν ηεο γέθπξαο. Δάλ ε νξαηφηεηα παξεκπνδίδεηαη απφ δηάθνξα αληηθείκελα, ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ δχν επηπιένλ ζέζεηο πινήγεζεο πνπ λα δηαζέηνπλ κία θαζαξή νξαηφηεηα. Ζ κία πξνηείλεηαη λα βξίζθεηαη ζηελ αξηζηεξή θαη ε άιιε ζηελ δεμηά πιεπξά ηνπ πινίνπ, θαη λα έρνπλ απφζηαζε κεηαμχ ηνπο φρη ην πνιχ 5m. Ο ρψξνο πεδαιηνχρεζεο πξέπεη λα βξίζθεηαη πάλσ ζηε θεληξηθή λνεηή γξακκή ηνπ πινίνπ, εθηφο εάλ ε ζέα παξεκπνδίδεηαη απφ δηάθνξα αληηθείκελα, νπφηε θαη πξνηείλεηαη λα βξίζθεηαη ζηα δεμηά ηεο θεληξηθήο γξακκήο, ζε απφζηαζε ηέηνηα πνπ λα επηηξέπεη ηελ θαζαξή νξαηφηεηα θαη πξφζβαζε ζε βνεζήκαηα ηεο πεδαιηνχρεζεο θαη ηε κέξα θαη ηε λχρηα ηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη ειηγκνί ζε πεξηνξηζκέλα λεξά είλαη απαξαίηεην ε γσλία ηνπ πεδαιίνπ θαη νη θηλήζεηο ηνπ θηλεηήξα λα είλαη νξαηέο απφ νπνηνδήπνηε ζεκείν θη αλ βξίζθεηαη ν θπβεξλήηεο ζηε γέθπξα. Ηδαληθά πξνηείλεηαη λα ηνπνζεηνχληαη πίζσ απφ ην θεληξηθφ παξάζπξν θαη πάλσ ζηε θεληξηθή γξακκή ηεο γέθπξαο, αθήλνληαο έλα θελφ ρψξν πνπ λα πεξηιακβάλεη κία νζφλε θαηαγξαθήο ηνπ πνζνζηνχ ζηξνθήο θαη έλα αξρείν θαηαγξαθήο ηεο πνξείαο(improving Ship Operational Design, The Nautical Institute). ηαλ εξγάδνληαη ηαπηφρξνλα δχν αμησκαηηθνί γέθπξαο θαη δνπιεχνπλ πάλσ απφ ηελ ίδηα νζφλε, κία θαιή ιχζε ζα ήηαλ λα απεηθνλίδεηαη ε απεηθφληζε ζηελ νζφλε δηπιά ή λα θεληξάξεηαη ε απεηθφληζε αλάκεζα ζην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο γηα επθνιία ρξήζεο (Marine Investigation Report, 2012). Πξέπεη λα παξέρνληαη ξαληάξ πνπ λα ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα ην έλα απφ ην άιιν ή δηαθνξεηηθά κέζα πνπ λα πξνζδηνξίδνπλ θαη λα απεηθνλίδνπλ εκπφδηα, ζεκαδνχξεο, 97

99 αθηνγξακκέο θαη ζεκάδηα πινήγεζεο. Σν έλα απφ ηα δχν ξαληάξ πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζηελ Υ-δψλε (9 GHz) θαη ην άιιν ζηελ S-δψλε (3 GHz).Σνπιάρηζηνλ δχν δηαθνξεηηθά απηφκαηα ζπζηήκαηα δηφξζσζεο ζέζεο πξέπεη λα δίλνπλ ζπλερή θαηαγξαθή ηνπ γεσγξαθηθνχ κήθνπο θαη πιάηνπο. Σν έλα απφ απηά πξέπεη λα είλαη GPS. Σν άιιν πξέπεη λα είλαη έλα ζχζηεκα πνπ ζα παξέρεη παξφκνηα παγθφζκηα θάιπςε, φπσο ην GLONASS. ηαλ εγθαζίζηαηαη δεχηεξν GPS, πξέπεη ηνπιάρηζηνλ ην έλα απφ ηα δχν λα έρεη δηαθνξεηηθή ιεηηνπξγία δηφξζσζεο (DGPS) θαη νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα ηα ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα. Δηθόλα 8.2: Radar Ζ γπξνζθνπηθή ππμίδα πξέπεη λα είλαη αλαγλψζηκε αλά πάζα ζηηγκή απφ ηνλ θαπεηάλην ζηε ζέζε πεδαιηνχρεζεο. Γηα ηε μεθνχξαζε θαη δηεπθφιπλζε ηνπ θαπεηάληνπ φηαλ απηφο πξαγκαηνπνηεί παξάιιεια άιιεο εξγαζίεο, πξέπεη λα ππάξρεη ζχζηεκα απηφκαηνπ πηιφηνπ ή άιια παξφκνηα αζθαιή κέζα πνπ λα δηαηεξνχλ ηε πνξεία ηνπ πινίνπ. Αλά πάζα ζηηγκή πξέπεη ν θαπεηάληνο λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαθηήζεη ρεηξνθίλεηα ηνλ έιεγρν ηνπ πινίνπ. Ζ νζφλε έλδεημεο ηεο γσλίαο πεδαιίνπ πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη έηζη ψζηε λα κπνξεί εχθνια ν ρξήζηεο λα ηελ παξαθνινπζεί απφ φιεο ηηο γσλίεο. Ο δείθηεο απηφο δελ πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη πίζσ ή πάλσ απφ ηνλ θχξην ζηαζκφ πινήγεζεο. Πξνηηκάηαη ε ζέζε ηνπ λα είλαη ζε ζεκείν πνπ ζα είλαη άκεζα νξαηφ απφ ην ρψξν πινήγεζεο, ρσξίο ν θαπεηάληνο λα αλαγθάδεηαη λα γπξίζεη. Σα πνιιαπιά ξαδηνηειέθσλα VHF δελ πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη ην έλα δίπια ζην άιιν. Δάλ δχν έρνπλ εγθαηαζηαζεί θνληά κεηαμχ ηνπο, είλαη δχζθνιν λα θαζνξηζηεί πνην ξαδηνηειέθσλν πξέπεη λα απαληεζεί. Δίλαη επηθίλδπλν λα ραζνχλ πνιχηηκεο ζηηγκέο ζε πεξίπησζε έθηαθηεο αλάγθεο, αλ απαληεζεί ε ιάζνο ζπζθεπή. 98

100 8.1.3 Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ ζςζηημάηυν επικοινυνίαρ ηαλ εγθαζίζηαηαη ην ζχζηεκα επηθνηλσληψλ ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ επηθνηλσληψλ, πξέπεη λα εγθαηαζηαζεί θαη λα ρξεζηκνπνηεζεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κελ παξεκβαίλεη ζηελ πινήγεζε ηνπ ζθάθνπο. Σέηνηνο εμνπιηζκφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα επηθνηλσλίεο ζε πεξίπησζε θηλδχλνπ θαη αζθάιεηαο ή γηα γεληθέο επηθνηλσλίεο (πξφζζεηνο εμνπιηζκφο επηθνηλσληψλ). Ο πξφζζεηνο εμνπιηζκφο επηθνηλσληψλ πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί ζηε γέθπξα ηνπ πινίνπ ζε έλα κεκνλσκέλν ρψξν εξγαζίαο επηθνηλσληψλ. Σα κέξε ηνπ εμνπιηζκνχ επηθνηλσληψλ πνπ δελ είλαη εμνπιηζκέλα κε ζπζηήκαηα ρεηξηζκνχ θαη νζνλψλ, ιφγσ ηνπ βνιηθνχ ηνπο κεγέζνπο θαη γηα πξαθηηθνχο ιφγνπο, κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε άιιν ζεκείν ηνπ ζθάθνπο. Ο πηιφηνο πξέπεη λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί κε επθνιία ηνλ εμνπιηζκφ ησλ επηθνηλσληψλ πνπ βξίζθεηαη ζηε γέθπξα. Ο ζηαζκφο εξγαζίαο ησλ επηθνηλσληψλ κπνξεί λα βξίζθεηαη δίπια ζηνλ ρψξν πινήγεζεο. Δλαιιαθηηθά ν ρψξνο πινήγεζεο κπνξεί λα είλαη εθνδηαζκέλνο κε εγθαηαζηάζεηο γηα ηνλ εμ απνζηάζεσο ειέγρνπ ηνπ εμνπιηζκνχ επηθνηλσληψλ, ψζηε ν πηιφηνο λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνλ εμνπιηζκφ απηφ ζε νπνηαδήπνηε ζέζε εξγαζίαο, αλά πάζα ζηηγκή. Ο εμνπιηζκφο επηθνηλσληψλ ζηε γέθπξα πξέπεη επίζεο λα είλαη έηζη ηνπνζεηεκέλνο ψζηε θάζε θνξά πνπ νη ζπλζήθεο δελ επηηξέπνπλ ζηνλ πηιφην λα ιεηηνπξγήζεη ηνλ πξφζζεην εμνπιηζκφ επηθνηλσληψλ, λα κπνξεί λα απαιιαγεί απφ απηφ ην θαζήθνλ. Δάλ έρεη εγθαηαζηαζεί ηειερεηξηζηήξην, ν ρψξνο επηθνηλσληψλ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη κέζα γηα δξνκνιφγεζε ή άκεζε κεηαθνξά ησλ επηθνηλσληψλ ζε κία ζέζε νπνπδήπνηε ζην πινίν. Δλαιιαθηηθά ν πηιφηνο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα θαιέζεη έλα άιιν άηνκν ζηνλ ζηαζκφ εξγαζίαο επηθνηλσληψλ, φηαλ δελ είλαη ζε ζέζε λα αζρνιεζεί κε ηέηνηνπ είδνπο επηθνηλσλίεο ιφγσ ησλ θαζεθφλησλ πινήγεζεο. Θα πξέπεη επηπιένλ λα είλαη δπλαηφ λα εθηειεζηνχλ δεκφζηεο επηθνηλσλίεο κέζσ ξαδηνηειεθψλνπ, ρσξίο απηέο λα αθνχγνληαη ζηνλ πηιφην. Αλ απηφ δελ είλαη εθηθηφ θαη ν πηιφηνο ελνριείηαη, ζα πξέπεη λα ππάξρεη έλα άιιν δσκάηην ή ζηαζκφο εξγαζίαο γηα απηή ηελ επηθνηλσλία. Σέινο, ν εμνπιηζκφο ζηε γέθπξα πνπ αθνξά ηελ ιήςε γξαπηήο επηθνηλσλίαο (π.ρ. θαμ), πξέπεη λα είλαη έηζη ηνπνζεηεκέλνο ψζηε κφλν ηα πξφζσπα πνπ έρνπλ εμνπζηνδνηεζεί γηα ην έξγν απηφ ζα είλαη ζε ζέζε λα δηαβάζνπλ απηέο ηηο επηθνηλσλίεο (ABS, October 2003; Rulefinder Version 9.20, July 2013). Πέξα ησλ πξναλαθεξζείζσλ, κέζσ ηνπ βέιηηζηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ επηθνηλσληψλ επηηπγράλεηαη ε αζθάιεηα ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ε αληίδξαζε ζε έθηαθηε αλάγθε (safety and emergency response). 99

101 8.2 Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ θηεπών γέθςπαρ πλοίος Σν θηεξφ ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ είλαη έλαο ζηελφο δηάδξνκνο πνπ εθηείλεηαη πξνο ηα έμσ θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο ηνπ πηινηεξίνπ πξνο ην πιήξεο πιάηνο ηνπ πινίνπ, θαη ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε ειεγμηκφηεηα ηνπ ζθάθνπο (controllability) θαη ζηελ αζθαιέζηεξε πξαγκαηνπνίεζε ειηγκψλ απηνχ (manoeuvrability). Eηθόλα 8.3: Κάηνςε γέθπξαο θαη θηεξώλ γέθπξαο πινίνπ Οη θαπεηάληνη ρξεζηκνπνηνχλ ηα θηεξά ηεο γέθπξαο γηα λα παξαθνινπζνχλ ηνλ εμσηεξηθφ ρψξν (docking workstation) φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη ειηγκνί. Σα θηεξά κπνξεί λα είλαη είηε αλνηρηά είηε θιεηζηά. Δηθόλα 8.4:Παξαδείγκαηα αλνηρηώλ θαη θιεηζηώλ θηεξώλ γέθπξαο πινίνπ Ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα είλαη ε ηνπνζέηεζε πιέγκαηνο ή αθφκα θαιχηεξα γπαιηνχ ζην δάπεδν ησλ θηεξψλ γηα επξχηεξε θαη αζθαιέζηεξε παξαθνινχζεζε ηεο θίλεζεο 100

102 ηνπ πινίνπ. Δπηηξέπεη ηνλ θαπεηάλην λα δηαπηζηψζεη εάλ ην πινίν έρεη ζηακαηήζεη ζε ζσζηφ ζεκείν θαη βνεζάεη ζηνλ ππνινγηζκφ ηεο αθξηβνχο απφζηαζεο απφ ηελ απνβάζξα. Οη επηζηξψζεηο φισλ ησλ παησκάησλ λα είλαη κε νιηζζεξέο θαη λα είλαη ηνπνζεηεκέλεο επαξθείο ρεηξνιαβέο. Δπίζεο ε ζέα απφ ηα θηεξά πξέπεη λα είλαη αλεκπφδηζηε απφ αληηθείκελα φπσο ζσζίβηεο ιέκβνπο ή άιια εκπφδηα άκεζα πίζσ απφ ην ρείινο ηνπ θηεξνχ ηεο γέθπξαο. Δίηε ηα θηεξά είλαη αλνηρηά, είηε εληειψο θιεηζηά καδί κε ην ρψξν ηεο ηηκνληέξαο θαη πινήγεζεο, πξέπεη λα εμαζθαιίδνπλ ηελ παξνρή πιήξνπο γξακκήο νξαηφηεηαο ηεο πξχκλεο θαη ησλ θάησ πιεπξψλ ηνπ πινίνπ γηα αζθαιή ειιηκεληζκφ. Γεληθά πξνηηκψληαη ηα αλνηρηά θηεξά γηα κεγαιχηεξν εχξνο νξαηφηεηαο, θαζψο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ θαπεηάλην λα γείξεη πάλσ απφ ηα θηεξά θαη λα θξίλεη ζσζηφηεξα ηελ ηαρχηεηα ηνπ πινίνπ θαη ηελ απφζηαζή ηνπ απφ ηελ απνβάζξα πξνο θάζε θαηεχζπλζε. κσο, γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο αζθάιεηαο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηεο πξνζηαζίαο απφ δπζκελή θαηξηθά θαηλφκελα, πξνηείλεηαη λα ππάξρνπλ ειεθηξηθά παξάζπξα πνπ λα εθαξκφδνπλ απηφκαηα γχξσ απφ ηα αθάιππηα κέξε ησλ θηεξψλ. Σα θηεξά ηεο γέθπξαο είλαη ηδαληθέο πιαηθφξκεο παξαηήξεζεο ηεο πνξείαο ηνπ πινίνπ. Σν ζπλνιηθφ πιάηνο ηνπ πξέπεη λα είλαη θαζαξφ απφ εκπφδηα θαη θαιφ ζα ήηαλ λα είλαη εμνπιηζκέλα κε θάπνηεο εγθαηαζηάζεηο πινήγεζεο, φπσο πεδάιην, γθάδη, bow thruster control θαη ρεηξηζηήξην ειέγρνπ ηεο πιψξεο. Πνιιέο θνξέο ζην εμσηεξηθφ ηνπο κέξνο εγθαζίζηαληαη πξνβνιείο, θψηα πινήγεζεο, πιαθάη κε ην φλνκα ηνπ ζθάθνπο ή κηθξφηεξεο θεξαίεο. πγθεθξηκέλα, είλαη απαξαίηεην λα ηνπνζεηείηαη πξνβνιέο θνληά ζηε γσλία ηνπ θηεξνχ είηε πνιχ πάλσ ή πνιχ θάησ απφ ην χςνο ησλ καηηψλ ηνπ πξνζσπηθνχ. Ο θαπεηάληνο θαη ν πηιφηνο πξέπεη λα παξαηεξνχλ θαη λα ζπγθξίλνπλ δηάθνξα γεγνλφηα θαη αληηθείκελα ηαπηφρξνλα θαηά ηελ πξνζέγγηζε ζηελ απνβάζξα. Κάζε θνξά πνπ πξέπεη λα αιιάμνπλ ζέζε γηα λα δνπλ θάηη, ε αίζζεζε ηεο ηαρχηεηαο θαη ησλ ζηξνθψλ ηνπο δαιίδεη. Γη απηφ απαηηείηαη ε ηνπνζέηεζε ρεηξνιαβψλ ζηα θηεξά ηεο γέθπξαο. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε εγθαηάζηαζε πξνζηαηεπηηθψλ θαθνθαηξίαο θαη αληηαλεκηθνχ εμνπιηζκνχ ζε θαηάιιειν χςνο ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε πιήξεο πξνζηαζία ηνπ πξνζσπηθνχ. 101

103 Δηθόλα 8.5: Ο θαπεηάληνο θαη ν πηιόηνο θαηά ηε πξαγκαηνπνίεζε ειηγκώλ ζε εμνπιηζκέλν θηεξό γέθπξαο πινίνπ Λεπηνκέξεηεο γηα ηελ επίηεπμε ηεο κέγηζηεο νξαηφηεηαο απφ ηα θηεξά ηεο γέθπξαο πινίνπ δίλνληαη ζηε παξάγξαθν Πεπιβάλλον επγαζίαρ και αζθάλεια πποζυπικού γέθςπαρ Γηα ηελ επίηεπμε ηεο αζθάιεηαο ηνπ πξνζσπηθνχ γέθπξαο, απηή πξέπεη λα ζρεδηαζηεί κε βάζε ην αλζξψπηλν ζηνηρείν θαη ηηο αλζξψπηλεο αλάγθεο θαη λα ζηνρεχεηαη ε πξνζηαζία ηνπο απφ ηξαπκαηηζκφ θαηά ηε δηάξθεηα πιεχζεο ππφ θπζηνινγηθέο ή κε ζπλζήθεο (workability, habitability, maintainability, the ship at sea, security). Απφ ηα πην βαζηθά ζέκαηα ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ γέθπξαο, είλαη φηη ν θχξηνο ρψξνο ηεο γέθπξαο πνπ βξίζθνληαη νη θνλζφιεο πινήγεζεο θαη ε ηηκνληέξα, πξέπεη λα βξίζθεηαη ζην ίδην επίπεδν κε ηα θηεξά ηεο γέθπξαο. Γελ πξέπεη λα παξεκβάιινληαη ζθάιεο θαη νη επηθάλεηεο λα είλαη αληηνιηζζεηηθέο, ψζηε ε πξφζβαζε λα είλαη γξήγνξε θαη αζθαιήο Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ πεπιβάλλονηορ επγαζίαρ Σα επίπεδα δφλεζεο ζηε γέθπξα πξέπεη λα δηαηεξνχληαη ηεο ηάμεο ησλ 0-30 Hz, ψζηε ην πξνζσπηθφ λα κελ απνζπάηαη απφ ηηο εξγαζίεο ηνπ θαη λα κελ δηαηξέρεη θίλδπλνο λαπηίαο. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη ην επηηξεπηφ φξην δφλεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο είλαη 0,4 m/s 2 ζηε ζπρλφηεηα ησλ 80 Hz. Σα επίπεδα ζνξχβνπ ζηε γέθπξα επίζεο δελ πξέπεη λα παξεκβαίλνπλ ζηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπ πξνζσπηθνχ, λα θαιχπηνπλ ηα ερεηηθά ζήκαηα ηνπ ειεθηξνληθνχ εμνπιηζκνχ θαη δελ πξέπεη λα πξνθαινχλ ζχγρπζε ζην πξνζσπηθφ. Με 102

104 βάζε απηά ηα επίπεδα ζνξχβνπ κέζα ζην ρψξν εξγαζίαο ζε θαιφ θαηξφ δελ πξέπεη λα ππεξβαίλνπλ ηα 65dB. Σν φξην απηφ δεκηνπξγήζεθε γηα λα δηεπθνιχλεη ηελ απφδνζε ηεο εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ. Ο ζφξπβνο απφ πεγέο φπσο αλεκηζηήξεο εμαεξηζκνχ θαη αλεκηζηήξεο κεραλήο πξέπεη λα εμαηξεζνχλ απφ ηε γέθπξα θαη λα ηνπνζεηεζνχλ ζε θαηάιιειε ηνπνζεζία. πζθεπέο ζπλαγεξκνχ θαη ερεηηθνχ ζήκαηνο δελ πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη ζε άκεζε επαθή κε ηε γέθπξα. Πξέπεη λα βξίζθνληαη φζν ην δπλαηφλ ςειφηεξα θαη αλ είλαη δπλαηφλ κπξνζηά απφ ηε γέθπξα. ιεο επηθάλεηεο ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη κε αληαλαθιαζηηθέο θαη αληηνιηζζεηηθέο είηε απηέο είλαη πγξέο είηε μεξέο. Οη ηνίρνη, ε θνλζφια, ηα ηξαπέδηα ηνπνζέηεζεο ησλ λαπηηθψλ ραξηψλ θαη νη νξνθέο πξέπεη λα είλαη πεξαζκέλα κε κπνγηά ρακειήο αληαλαθιαζηηθφηεηαο. Θα πξέπεη λα γίλνπλ θαηάιιειεο ξπζκίζεηο ψζηε λα απνθεπρζεί ε ζπζθφηηζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ απεηθνλίδνληαη ζηηο νζφλεο ηεο θνλζφιαο θαη ζηα φξγαλα πνπ είλαη θαιπκκέλα κε δηαθαλή πξνζηαηεπηηθά θαιχκκαηα. Ζ επηθάλεηα φπνπ βξίζθεηαη ε θνλζφια νθείιεη λα είλαη ζρεδηαζκέλε ψζηε λα κπνξεί λα ηνπνζεηεζεί ν απαηηνχκελνο εμνπιηζκφο φπσο επίζεο θαη δηάθνξα ρξήζηκα αληηθείκελα ηνπ πξνζσπηθνχ. ιεο νη επηθάλεηεο ησλ νξνθψλ, πνξηψλ θαη δαπέδνπ πξέπεη λα είλαη απφ αλζεθηηθφ πιηθφ ηθαλφ λα αληέμεη ηελ θαζεκεξηλή θζνξά ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο ζάιαζζαο. Πην ζπγθεθξηκέλα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αληέμνπλ έλα εχξνο ζεξκνθξαζίαο απφ -20 έσο 70 ν C, ην ζαιαζζηλφ λεξφ θαη ην ππεξηψδεο θσο. Σα εμσηεξηθά θαηαζηξψκαηα ηεο γέθπξαο θαζψο θαη ηα θηεξά, πξέπεη λα έρνπλ θαιή απνζηξάγγηζε. Οη πφξηεο εηζφδνπ ζηε γέθπξα πξέπεη λα έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα αζθαιηζηνχλ απφ ηε κέζα πιεπξά θαη λα κπνξνχλ λα αλνίγνπλ εχθνια κε ην έλα ρέξη. Οη πφξηεο ησλ θηεξψλ ηεο γέθπξαο δελ πξέπεη λα θιείλνπλ απηφκαηα θαη πξέπεη λα ππάξρεη δηαζέζηκνο εμνπιηζκφο ψζηε λα ηηο δηαηεξεί αλνηρηέο. Γηα ηηο επλντθφηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο, πξέπεη λα παξέρεηαη επαξθήο θιηκαηηζκφο θαη ζχζηεκα εμαεξηζκφ, πνπ θαη ηα δχν καδί λα κεηαβάιινπλ ηε ζεξκνθξαζία ηεο γέθπξαο αλαιφγσο ηηο πεξηβαιινληνινγηθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο. Ζ ζεξκνθξαζία ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ πξέπεη λα δηαηεξείηαη κεηαμχ 14 Ο θαη 30 Ο C θαη ηα πνζνζηά πγξαζίαο λα θπκαίλνληαη απφ 20 έσο 60%. Σα ζπζηήκαηα ζέξκαλζεο πξέπεη λα είλαη ζρεδηαζκέλα έηζη ψζηε ν ζεξκφο αέξαο λα κελ ζηξέθεηαη απεπζείαο θαηά ην πξνζσπηθφ, θαζψο κπνξεί λα πξνθαιέζεη ππλειία. Ζ ξχζκηζε ηνπ θιηκαηηζηηθνχ πξέπεη λα γίλεηαη απφ ην ίδην ην πξνζσπηθφ ηεο γέθπξαο. Σα θπθιψκαηα ηνπ εμνπιηζκνχ ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη ζρεδηαζκέλα έηζη ψζηε λα επηηξέπνπλ ηελ απνκφλσζε ηεο βιάβεο, ρσξίο λα απαηηείηαη ε ρξήζε άιισλ θπθισκάησλ θαη λα επηηξέπεηαη ε αζθαιήο θαη εχθνιε αληηθαηάζηαζή ηνπο. Σα γπκλά θαιψδηα πξέπεη λα επηθαιχπηνληαη κε κνλσηηθή ηαηλία γηα λα απνθεπρζεί ν θίλδπλνο ειεθηξνπιεμίαο ή βξαρπθπθιψκαηνο. Σα αληαιιαθηηθά εμαξηήκαηα γηα ηνλ εμνπιηζκφ ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη έηζη ζρεδηαζκέλα θαη ηνπνζεηεκέλα ψζηε λα είλαη αδχλαην λα ζπλδεζνχλ ή λα αληηθαηαζηαζνχλ ιαλζαζκέλα. 103

105 ην ρψξν ηεθκεξίσζεο θαη νξγάλσζεο ηαμηδηνχ θαη άιισλ εξγαζηψλ ην ηξαπέδη γηα ηνπο επηηξαπέδηνπο λαπηηθνχ ράξηεο πξέπεη λα είλαη αξθεηά κεγάιν ψζηε λα ρσξάλε φια ηα κεγέζε ραξηψλ θαη πξέπεη λα έρνπλ εγθαηάζηαζε επαξθνχο θσηηζκνχ. Οη δηαζηάζεηο ηνπ πξνηείλνληαη λα είλαη σο εμήο: Πιάηνο: ηνπιάρηζηνλ 1200 mm Βάζνο: ηνπιάρηζηνλ 850 mm Όςνο: φρη ιηγφηεξν απφ 900mm θαη φρη πεξηζζφηεξν απφ 1000mm Δηθόλα 8.6: Σξαπέδη επηηξαπέδησλ λαπηηθώλ ραξηώλ ηαλ ην πξνζσπηθφ γέθπξαο πξέπεη λα ππνινγίζεη αθξηβψο απνζηάζεηο πνπ αθνξνχλ έλα ράξηε ή άιιεο ρξήζηκεο γξαθηθέο απεηθνλίζεηο, πξέπεη λα έρεη πάληα ζηε δηάζεζή ηνπ ππνινγηζηηθά βνεζήκαηα. Σα ρξψκαηα πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ην βάςηκν ηεο γέθπξαο πξέπεη λα απνδίδνπλ έλα αξκνληθφ θαη ήξεκν πεξηβάιινλ εξγαζίαο, πνπ λα εκπλέεη ην πξνζσπηθφ θαη λα ειαρηζηνπνηνχλ ηηο αληαλαθιάζεηο θσηφο ή γπαιάδεο θαη ηελ αληίζεζε ηεο γέθπξαο κε ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ. Γελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη θσηεηλά ρξψκαηα, θαζψο θνπξάδνπλ ηελ φξαζε ηνπ ρξήζηε. Δλαιιαθηηθά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κπιε ή θαθέ ρξψκα. Πξέπεη λα παξέρνληαη εγθαηαζηάζεηο ηνπαιέηαο κέζα ζηε γέθπξα ή ζε ρψξν πνπ είλαη δίπια ζηε γέθπξα πάλσ ζην ίδην θαηάζηξσκα(rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003). Σέινο, αλάκεζα ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο πξέπεη λα ππάξρνπλ άλεηνη δηάδξνκνη, ψζηε λα ππάξρεη άλεζε ρψξνπ γηα ηε ζπληήξεζε θαη θαζαξηζκφ ησλ ρψξσλ. 104

106 8.3.2 Αζθάλεια ανθπώπινος δςναμικού γέθςπαρ Ο ρψξνο ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη ειεχζεξνο απφ θνθηεξέο αθκέο ή πξνεμνρέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνθαιέζνπλ ηξαπκαηηζκφ ηνπ πξνζσπηθνχ. Θα πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη επαξθείο ρεηξνιαβέο ζην ρψξν θαη ζε θάζε ρψξν εξγαζίαο ψζηε ην πξνζσπηθφ λα είλαη ζε ζέζε λα ζηαζεί ή λα κεηαθηλεζεί κε αζθάιεηα ζε πεξίπησζε δπζκελψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία πξέπεη λα δνζεί θαη ζηε πξνζηαζία ησλ αλνηγκάησλ ηνπ θιηκαθνζηάζηνπ πνπ επηηξέπεη ηελ είζνδν ζηε γέθπξα. Ο εμνπιηζκφο αζθάιεηαο θαη ην θνπηί πξψησλ βνεζεηψλ πξέπεη λα είλαη εχθνια πξνζβάζηκα ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο θαη ε ζέζε θχιαμήο ηνπο λα δηαθξίλεηαη κε ζαθήλεηα. Ο εμνπιηζκφο θαη ε θνλζφια ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη δηαηεηαγκέλα ζην ρψξν ψζηε λα ππάξρεη ρψξνο γηα θάζηζκα ηνπ πξνζσπηθνχ. Σν θάζηζκα πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε θεληξηθή ζέζε γηα θαιή νξαηφηεηα, λα έρεη ππνπφδην γηα ζηήξημε θαη μεθνχξαζε ησλ άθξσλ ηνπ ρξήζηε θαη λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα είλαη θημαξηζκέλν ζε πεξηζηξεθφκελε βάζε ψζηε λα εμαζθαιίδεη ηελ αζθάιεηα ηνπ πξνζσπηθνχ ζε πεξίπησζε θαθνθαηξίαο. Οη θαξέθιεο ηεο γέθπξαο πινίνπ έρνπλ γίλεη ην αληηθείκελν πνιιψλ ζπδεηήζεσλ. Μεξηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη είλαη επθνιφηεξν λα απνθνηκεζεί θάπνηνο ζε πην αλαπαπηηθή θαξέθια, ελψ κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη είλαη πην θνπξαζηηθφ λα ζηέθεηαη θάπνηνο φξζηνο γηα έμη ψξεο απφ ην λα θάζεηαη κεξηθέο ζηηγκέο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε ελζσκάησζε θαζηζκάησλ ηνπ θπβεξλήηε θαη ηνπ ππφινηπνπ πξνζσπηθνχ απνηέιεζαλ απαξαίηεην θνκκάηη ηεο ζρεδηαζηηθήο δηαδηθαζίαο ηεο γέθπξαο, πξνέθπςαλ λέεο αληηπαξαζέζεηο.oνπηήξαο λαχηεο θαη ν θπβεξλήηεο πξέπεη λα έρνπλ δχν θαζίζκαηα, αιιά oπηιφηνο κπνξεί λα δηαπηζηψζεη φηη δηαθπβεχεηαη ε θεληξηθή ηνπ ζέζε. Απηφ ζα πξέπεη λα δηαθαλνληζηεί αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηνπ πινίνπ (Improving Ship Operational Design, The Nautical Institute). Καιφ ζα ήηαλ λα ππήξραλ ξάθηα ή αληηνιηζζεηηθέο εηδηθέο επηθάλεηεο δηαθνξεηηθνχ ρξψκαηνο ζηα κπξνζηηλά παξάζπξα γηα θηάιηα, εηδηθέο ζέζεηο γηα ηε ηνπνζέηεζε πνηεξηψλ ή θνππψλ ξνθεκάησλ θαη θνκκάηηα sellotape ή Velcro ζηξαηεγηθά ηνπνζεηεκέλα γηα ηελ ζηεξέσζε εμνπιηζκνχ ή ηελ απφθξπςε ελνριεηηθνχ θσηφο πνπ αλαβνζβήλεη ή βνκβεηψλ (Δηθφλα 8.7). Δλαιιαθηηθά κπνξνχλ λα θαηαζθεπάδνληαη πεξβάδηα (επηπέδνπ 16 ) πνπ λα βξίζθνληαη πεξίπνπ ζηε κέζε ησλ παξαζχξσλ, ψζηε λα επηηξέπνπλ ηελ ηνπνζέηεζε θνξεηνχ εμνπιηζκνχ, ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, ξαδηνθψλσλ θ.α. εξγαιεία πνπ πξέπεη λα είλαη άκεζα δηαζέζηκα εάλ ρξεηαζηνχλ. Πξνηείλεηαη επίζεο λα παξέρεηαη έλα πηπζζφκελν ηξαπέδη γηα λα ζηεξεψλνληαη νη δίζθνη ησλ γεπκάησλ ηνπ θπβεξλήηε ην νπνίν ζα είλαη ζηξακκέλν πξνο ηα εκπξφο θαη ε εγθαηάζηαζε αλαςπθηεξίνπ γηα ηελ άλεζε ηνπ πξνζσπηθνχ, αιιά ζε ηέηνην ζεκείν θαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κελ ππάξρεη ε πηζαλφηεηα πξφθιεζεο δεκηάο ζηνλ εμνπιηζκφ ηεο γέθπξαο ή ηξαπκαηηζκνχ ηνπ πξνζσπηθνχ. 105

107 Δηθόλα 8.7:Δηδηθέο ζέζεηο εμνπιηζκνύ πξνζσπηθνύ Θα πξέπεη λα ζρεδηαζηνχλ εηδηθνί ρψξνη θχιαμεο ησλ πξνζσπηθψλ αληηθεηκέλσλ ηνπ πξνζσπηθνχ κε ηε δπλαηφηεηα απηνί λα θιεηδψλνπλ. Πξέπεη λα παξέρεηαη επαξθήο αξηζκφο ειεθηξηθψλ πξηδψλ ψζηε λα κελ ππάξρνπλ απισκέλα θαιψδηα ζην ρψξν εξγαζίαο θαη ηπρφλ πξνθαιέζνπλ θάπνην αηχρεκα. Σέινο πξέπεη λα παξέρεηαη θσηηζκφο έθηαθηεο αλάγθεο ζε φιν ην ρψξν ηεο γέθπξαο, ζηηο ζθάιεο θαη ζηηο εμφδνπο (Rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003) Πποζβαζιμόηηηα και κινήζειρ ζηο σώπο ηηρ γέθςπαρ Ζ θχξηα πξφζβαζε ζηε γέθπξα είλαη κέζσ κίαο εζσηεξηθήο ζθάιαο. Καιφ ζα ήηαλ λα παξέρεηαη θαη άιιε ελαιιαθηηθή πξφζβαζεο ζηε γέθπξα ζε πεξίπησζε έθηαθηεο αλάγθεο θαη γηα ηελ απνθπγή ηνπ ζπλσζηηζκνχ. ζνλ αθνξά ηνλ θελφ ρψξν κέζα ζηε γέθπξα πξνηείλεηαη ηνπιάρηζηνλ 700 mm πνπ ζα είλαη δηαζέζηκα ψζηε λα επηηξέπεηαη ε θίλεζε κέζα ζηε γέθπξα κε ειάρηζηε δπζρέξεηα. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί θαη ζηνπο παξαθάησ δηαδξφκνπο: Απφ ην έλα θηεξφ ηεο γέθπξαο ζην άιιν πξέπεη λα ππάξρεη θελφο δηάδξνκνο πιάηνπο ηνπιάρηζηνλ 1200 mm Αλάκεζα ζηελ εζσηεξηθή είζνδν ηεο γέθπξαο θαη ζην δηάδξνκν πξέπεη λα ππάξρεη έλαο ρψξνο κε πιάηνο ηνπιάρηζηνλ 700mm 106

108 Αλάκεζα ζηνπο ζπλερφκελνπο ρψξνπο εξγαζίαο πξέπεη λα δηαηίζεηαη δίνδνο πιάηνπο ηνπιάρηζηνλ 700 mm, ψζηε λα επηηξέπεη ηελ ειεχζεξε πξφζβαζε θαη κεηαθίλεζε. Ο ρψξνο πνπ θάζεηαη ή ζηέθεηαη ην πξνζσπηθφ θαη πξαγκαηνπνηεί ηηο αληίζηνηρεο εξγαζίεο πξέπεη λα είλαη κέξνο ηνπ ρψξνπ εξγαζίαο θαη φρη ηνπ ειεχζεξνπ δηαδξφκνπ. Ζ απφζηαζε απφ ην εκπξφζζην δηάθξαγκα ηεο γέθπξαο ή απφ νπνηαδήπνηε θνλζφια ή εγθαηάζηαζε εμνπιηζκνχ πνπ βξίζθεηαη απέλαληη απφ ην κπξνζηηλφ δηάθξαγκα, κέρξη νπνηαδήπνηε θνλζφια ή εγθαηάζηαζε εμνπιηζκνχ πνπ ηνπνζεηνχληαη καθξηά απφ ην κπξνζηηλφ κέξνο ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη επαξθήο γηα δχν άηνκα πνπ πεξπαηάλε παξάιιεια. Ζ απφζηαζε απφ ην πέξαζκα αλάκεζα ζην κπξνζηηλφ δηάθξαγκα θαη θάπνηα θνλζφια πξέπεη λα είλαη θαηά πξνηίκεζε ηνπιάρηζηνλ 1000 mm θαη απζηεξά φρη ιηγφηεξν απφ 800 mm. Σέινο, είλαη απαξαίηεηνο γηα ην πξνζσπηθφ έλαο επηπιένλ θελφο ρψξνο γηα ηελ άλεηε δηεμαγσγή εξγαζηψλ ζε θάζε ρψξν εξγαζίαο πνπ δελ ζα απνηειεί κέξνο ηνπ δηαδξφκνπ. Σν χςνο κεηαμχ ηελ επηθάλεηα ηνπ θαηαζηξψκαηνο ηεο γέθπξαο θαη ηεο εζσηεξηθήο επηθάλεηαο ηεο νξνθήο ηνπ θαηαζηξψκαηνο πξέπεη λα είλαη ηνπιάρηζηνλ 2250 mm. Ζ ρακειφηεξε γσλία ηεο νξνθήο φπνπ ηνπνζεηείηαη εμνπιηζκφο πξέπεη λα είλαη ηνπιάρηζηνλ 2100 mm ζηηο θελέο πεξηνρέο, ζηνπο δηαδξφκνπο θαη ζηηο πάγηεο ζέζεηο εξγαζίαο (ABS, October 2003). 8.4Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ παπαθύπυν γέθςπαρ πλοίος Σα παξάζπξα κπξνζηά απφ ην ρψξν πινήγεζεο θαη ην ρψξν πεδαιηνχρεζεο θαη ζηα θηεξά ηεο γέθπξαο ζα πξέπεη λα παξέρνπλ θαζαξφ νπηηθφ πεδίν ζην πξνζσπηθφ αλεμάξηεηα απφ ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Πξέπεη λα είλαη πιαηηά θαη λα έρνπλ φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξα δηαρσξηζηηθά δνθάξηα. Σνπιάρηζηνλ δχν παξάζπξα πξέπεη λα παξέρνπλ ηέηνηα ζέα. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζείηαη ε πεξηνρή ηνπ πινίνπ πνπ βξίζθεηαη αθξηβψο κπξνζηά απφ ηε γέθπξα, γη απηφ ζα πξέπεη λα είλαη δπλαηή ε πξνζέγγηζε ηνπιάρηζηνλ ελφο κπξνζηηλνχ παξαζχξνπ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα θαθνχ ζρεδηαζκνχ παξαζχξσλ ηεο γέθπξαο πινίνπ δίλεηαη ζηελ εηθφλα

109 Δηθόλα 8.8: Παξάδεηγκα θαθνύ ζρεδηαζκνύ παξαζύξσλ ηεο γέθπξαο πινίνπ ια ηα παξάζπξα ηνπ ρψξνπ εξγαζίαο ζηε γέθπξα πινίνπ πξέπεη λα είλαη θαηαζθεπαζκέλα απφ άζξαπζην ζθιεξπκέλν γπαιί πνπ έρεη αλζεθηηθφηεηα θαη δχλακε, θαζφηη εθηίζεηαη ζε έληνλα θαηξηθά θαηλφκελα, φπσο θαηαηγίδεο. Έηζη εληζρχεηαη ε αζθάιεηα ηνπ πξνζσπηθνχ. Δπίζεο πξέπεη λα είλαη θαηαζθεπαζκέλα απφ θαζαξφ γπαιί. Γελ επηηξέπεηαη ε ρξήζε ρξσκαηηζκέλνπ ή polarized γπαιηνχ. Πξνηείλεηαη ε ηνπνζέηεζε αληειηαθψλ κεκβξαλψλ ζηα παξάζπξα κε ειάρηζηε ρξσκαηηθή παξακφξθσζε, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη θαζαξή νξαηφηεηα φηαλ έρεη ειηνθάλεηα. Απηέο νη κεκβξάλεο θαιφ ζα ήηαλ λα κελ είλαη κφληκεο. Θα πξέπεη λα παξέρεηαη απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα θαζαξηζκνχ (παινθαζαξηζηήξεο) θαη ζπζθεπέο μεπαγψκαηνο θαη μεζνιψκαηνο (Δηθφλα 8.9). ε πεξίπησζε νινθπθιηθήο γέθπξαο ζα πξέπεη λα παξέρνληαη ηέηνηεο ζπζθεπέο θαη γηα ηα πίζσ θαη γηα ηα πιατλά παξάζπξα. Γχξσ απφ ηε γέθπξα θαη κπξνζηά απφ ηα παξάζπξα πξέπεη λα ππάξρεη έλαο ζηελφο δηάδξνκνο πνπ λα επηηξέπεη θαη ην ρεηξνθίλεην θαζαξηζκφ ησλ παξαζχξσλ, ζε πεξίπησζε βιάβεο ή κε επάξθεηαο ησλ παινθαζαξηζηήξσλ. Έηζη θαιχπηεηαη ην θνκκάηη ηεο δπλαηφηεηαο ζπληήξεζεο ησλ παξαζχξσλ (maintainability). Eηθόλα 8.9: Όια ηα κπξνζηηλά παξάζπξα ηεο γέθπξαο πξέπεη λα είλαη εμνπιηζκέλα κε παινθαζαξηζηήξεο (wipers) 108

110 ηηο επφκελεο παξαγξάθνπο δίλνληαη ιεπηνκεξείο νδεγίεο γηα ηελ επίηεπμε ηεο βέιηηζηεο νξαηφηεηαο γηα ηελ θαιχηεξε ειεγμηκφηεηα ηνπ πιενχκελνπ (controllability, manoeuvrability) Ανθπυποκενηπικόρ ζσεδιαζμόρ ύτοςρ σαμηλόηεπηρ και τηλόηεπηρ ακμήρ μπποζηινών παπαθύπυν γέθςπαρ πλοίος Σν χςνο απφ ηε ρακειφηεξε γσλία ηνπ κπξνζηηλνχ παξαζχξνπ ηεο γέθπξαο πξέπεη λα επηηξέπεη ζηνλ άλζξσπν πνπ εξγάδεηαη ζην ρψξν πινήγεζεο κία νξαηφηεηα πξνο ηα εκπξφο θαη λα κελ παξεκπνδίδεη θαλέλα απφ ηα απαηηνχκελα νπηηθά πεδία. Σν χςνο ηεο ρακειφηεξεο γσλίαο ησλ κπξνζηηλψλ παξαζχξσλ πάλ απφ ην θαηάζηξσκα ηεο γέθπξαο πξέπεη λα έρνπλ φζν ην δπλαηφλ ρακειφηεξν χςνο. Πξαθηηθά δελ πξέπεη λα ππεξβαίλνπλ ηα 1000 mm απφ ην θαηάζηξσκα. Ζ πάλσ γσλία ηνπ κπξνζηηλνχ παξαζχξνπ πξέπεη λα βξίζθεηαη ηνπιάρηζηνλ 2000 mm πάλσ απφ ην θαηάζηξσκα ηεο γέθπξαο ψζηε λα επηηξέπεη ηελ πξνο ηα εκπξφο φξαζε ζηνλ νξίδνληα γηα έλαλ άλζξσπν κε κέζν χςνο καηηψλ 1800 mm πνπ θάζεηαη ζην ρψξν πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε πινήγεζε θαη νη ειηγκνί ηνπ πινίνπ. Γηα ξπζκίζεηο πνπ ν πηιφηνο ζα έπξεπε θαλνληθά λα ζηαζεί πην πίζσ απφ ην κπξνζηηλφ δηάθξαγκα ηεο γέθπξαο, ζα έπξεπε λα ρξεζηκνπνηεζεί ην ίδην χςνο καηηψλ γηα λα πξνζδηνξηζζεί ην χςνο ηε ςειφηεξεο γσλίαο ησλ κπξνζηηλψλ παξαζχξσλ(rulefinder Version 9.20, July2013; ABS, October 2003) Πλαίζια/διασυπιζηικά παπαθύπυν Γηα λα δηεπξπλζεί ην πεδίν φξαζεο ηνπ πξνζσπηθνχ ηα παξάζπξα πξέπεη λα είλαη φζν πην πιαηηά γίλεηαη, θαη ν αξηζκφο ησλ δηαρσξηζκάησλ ζηα παξάζπξα πξέπεη λα είλαη φζν ην δπλαηφλ κηθξφηεξνο. Δπίζεο πξέπεη λα απνθεχγεηαη δηαρσξηζηηθή γξακκή ζηα παξάζπξα ζηα ζεκεία αθξηβψο πάλσ απφ ζηαζκνχο εξγαζίαο ή θαηά κήθνο ηεο θεληξηθήο γξακκήο ηεο γέθπξαο ηνπ πινίνπ. Δάλ ππάξρνπλ δνθνί κεηαμχ ησλ παξαζχξσλ πνπ λα επηθαιχπηνληαη, απηφ δελ ζα πξέπεη λα πξνθαιεί πεξαηηέξσ εκπφδηα ζην νπηηθφ πεδίν ηνπ πξνζσπηθνχ απφ νπνηαδήπνηε ζέζε κέζα ζην ρψξν εξγαζίαο (Rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003) Κλίζη παπαθύπυν Γηα ηελ κείσζε αληαλάθιαζεο θσηφο ηα παξάζπξα ηεο γέθπξαο πξέπεη λα έρνπλ κία θιίζε απφ ην θαηαθφξπθν επίπεδν φρη ιηγφηεξε απφ15 Ο θαη φρη πεξηζζφηεξε απφ 25 Ο. Σα πίζσ θαη ηα πιατλά παξάζπξα ζα πξέπεη λα παξνπζηάδνπλ θιίζε απφ ην θαηαθφξπθν επίπεδν θαηά κία γσλία επίζεο κεηαμχ 10 Ο θαη 25 Ο. Δμαηξέζεηο κπνξνχλ λα γίλνπλ γηα ηα παξάζπξα πνπ βξίζθνληαη ζηα θηεξά ηεο γέθπξαο. Σα παξάζπξα πνπ βξίζθνληαη ζηα πιατλά ηεο γέθπξαο πξέπεη λα παξνπζηάδνπλ θιίζε πξνο ην θαηαθφξπθν επίπεδν γσλίαο φρη κηθξφηεξεο ησλ 5 ν, ζε πεξίπησζε πνπ πξνθαινχλ αληαλαθιάζεηο (Rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003). 109

111 Δηθόλα 8.10: Παξάδεηγκα ύςνπο ςειόηεξεο αθκήο ηνπ κπξνζηηλνύ παξαζύξνπ ηεο γέθπξαο βάζεη ύςνπο καηηώλ ίζν κε 1800 mm Οπαηόηηηα από ηα παπάθςπα ηηρ γέθςπαρ Θα πξέπεη λα παξέρεηαη κία ζέζε θνληά ζην κπξνζηηλφ θεληξηθφ παξάζπξν ηεο γέθπξαο πνπ λα παξέρεη θαιή νξαηφηεηα. Δάλ ε νξαηφηεηα εκπνδίδεηαη απφ κεγάιεο θεξαίεο, γεξαλνχο θαη άιια αληηθείκελα ζα πξέπεη λα παξέρνληαη δχν επηπιένλ ζέζεηο (κία ζηελ δεμηά θαη κία ζηελ αξηζηεξή πιεπξά ηεο θεληξηθήο γξακκήο, ζε απφζηαζε φρη πεξηζζφηεξν απφ 5 κέηξα), πνπ λα δίλνπλ ζαθή νξαηφηεηα. Σν πιάηνο ησλ ζέζεσλ πνπ πεξηγξάθηεθαλ ζα πξέπεη λα είλαη επαξθέο ψζηε λα θηινμελήζεη δχν άηνκα. Οη θνλζφιεο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζην απαηηνχκελν νπηηθφ πεδίν ηνπ ζηαζκνχ εξγαζίαο γηα ηελ πινήγεζε, ηελ πξαγκαηνπνίεζε ειηγκψλ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εξγαζηψλ δελ πξέπεη λα εκπνδίδεη ηελ νξηδφληηα λνεηή επζεία ηεο φξαζεο ηνπ πξνζσπηθνχ φηαλ απηφ θάζεηαη. Ζ άλσ αθκή ηεο θνλζφιαο δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηα 1200 mm. Οη θαξέθιεο πνπ δηαηίζεληαη γηα ην ρψξν εξγαζίαο πνπ γίλνληαη νη ειηγκνί θαη ε πινήγεζε θαη ε παξαθνινχζεζε εξγαζηψλ πξέπεη λα είλαη πεξηζηξεθφκελεο, κε ξπζκηδφκελν χςνο ψζηε λα πξνζαξκφδεηαη αλάινγα κε ην χςνο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη λα επηηπγράλεηαη ε βέιηηζηε νξαηφηεηα, θημαξηζκέλεο ζην δάπεδν θαη ηθαλέο παξάιιεια λα κεηαθηλεζνχλ ζε ζαθέο πεξηνρέο πνπ γίλνληαη νη απαηηνχκελεο εξγαζίεο (Rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003). 110

112 Δηθόλα 8.11: Διάρηζην κέγεζνο κπξνζηηλνύ παξάζπξνπ γέθπξαο θαη νξαηόηεηα από ην ρώξν πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκώλ 8.5 Πεδία οπαηόηηηαρ Με ηελ επίηεπμε ηεο βέιηηζηεο θαη αλεκπφδηζηεο νξαηφηεηαο απφ θάζε ζεκείν πάλσ ζηε γέθπξα εμππεξεηνχληαη νη βαζηθφηεξεο πξνυπνζέζεηο ηνπ αλζξσπνθεληξηθνχ λαππεγηθνχ ζρεδηαζκνχ: ειεγμηκφηεηα (controllability), δπλαηφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ (manoeuvrability) θαη αζθάιεηα (safety) Οπαηόηηηα επιθάνειαρ ηηρ θάλαζζαρ Ζ ζέα ηεο ζάιαζζαο απφ ην ρψξν πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ δελ πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξε απφ ην κήθνο δχν πινίσλ ή απφ 500m (Δηθφλα 8.12). Έηζη ν θαπεηάληνο έρεη ηε βέιηηζηε νξαηφηεηα γηα ηελ αζθαιή πινήγεζε ηνπ πινίνπ θαη ηελ πξφιεςε θαη απνθπγή αηπρεκάησλ(rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003). Δηθόλα 8.12: Οξαηόηεηα ηεο επηθάλεηαο ηεο ζάιαζζαο 8.5.2Οπαηόηηηα γύπυ από ηο πλοίο Θα πξέπεη λα είλαη δπλαηφ ν θπβεξλήηεο λα παξαηεξεί φια ηα αληηθείκελα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ νκαιή πινήγεζε ηνπ πινίνπ, φπσο θάξνη θαη άιια πινία, ζε νπνηαδήπνηε θαηεχζπλζε κέζα απφ ηελ ηηκνληέξα. Σν ηδαληθφ είλαη λα ππάξρεη έλα 111

113 νπηηθφ πεδίν 360 Ο γχξσ απφ ην πινίν(rulefinder Version 9.20, July 2013; ABS, October 2003). Δηθόλα 8.13: Οξαηόηεηα γύξσ από ην πινίν Οπαηόηηηα από ηο σώπο πλοήγηζηρ και ππαγμαηοποίηζηρ ελιγμών και από ηο σώπο ηηρ ηιμονιέπαρ ην ρψξν πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ θαη ζην ρψξν πεδαιηνχρεζεο ηνπ πινίνπ, ην πεδίν νξαηφηεηαο ηνπ θπβεξλήηε πξέπεη λα είλαη επαξθέο θαη λα ζπκκνξθψλεηαη βάζεη ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ πνπ δίλεη ν Γηεζλήο Καλνληζκφο Απνθπγήο πγθξνχζεσλ ζηε Θάιαζζα. Σν κπξνζηηλφ νξηδφληην νπηηθφ πεδίν απφ ην ρψξν πινήγεζεο θαη πξαγκαηνπνίεζεο ειηγκψλ εξγαζίαο θαη ην ρψξν πεδαιηνχρεζεο, πξέπεη λα εθηείλεηαη φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Σν κπξνζηηλφ πεδίν νξαηφηεηαο απφ απηφλ ηνλ ρψξν εξγαζίαο θαη απφ ηε ζέζε πεδαιηνχρεζεο πξέπεη λα εθηείλεηαη πάλσ απφ έλα ηφμν ηνπιάρηζηνλ 225 Ο, ην νπνίν μεθηλάεη απφ 22,5 Ο πξνο ηελ πξχκλε απφ ηε κία πιεπξά ηνπ ζθάθνπο θαη εθηείλεηαη κέρξη 22,5 Ο πξνο ηελ πξχκλε ηεο άιιεο πιεπξάο ηνπ πινίνπ. Απηφ ην πεδίν νξαηφηεηαο δελ πξέπεη λα παξεκπνδίδεηαη απφ θνπξηίλεο ή άιιν απαξαίηεην εμνπιηζκφ κέζα ζην ρψξν εξγαζίαο. 112