«Η συµβολή του ΕΛΟΤ στην Ελληνική Τυποποίηση» Ν. Συµφέρης, ιευθύνων Σύµβουλος του Ελληνικού Οργανισµού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) Εισήγηση στην εκδήλωση του ΤΕΕ «Ευρωπαϊκή Τυποποίηση και Ελληνική Πραγµατικότητα: Οφέλη, προβλήµατα και προοπτικές» Ο Ελληνικός Οργανισµός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), είναι ο εθνικός φορέας µε αρµοδιότητα την εκπόνηση και διάδοση των Ελληνικών Προτύπων και των Ελληνικών Προδιαγραφών δηλ. την Τυποποίηση, καθώς και την ανάπτυξη των σχετιζόµενων µε αυτήν δραστηριοτήτων της πιστοποίησης και των εργαστηριακών δοκιµών. Ο ΕΛΟΤ συµµετέχει, µε εξαίρεση την Τυποποίηση στον τοµέα των γεωργικών προϊόντων, ως ο µοναδικός εκπρόσωπος της χώρας, στα όργανα και τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής και ιεθνούς Τυποποίησης, ως µέλος των Ευρωπαϊκών και διεθνών Οργανισµών (CEN, CENELEC, ETSI, ΕΟΤΑ, ISO & IEC). Στην πλέον των 30 ετών πορεία του ο ΕΛΟΤ (ιδρύθηκε το 1976), έχει συµβάλλει αποφασιστικά στη δηµιουργία του εθνικού συστήµατος ποιότητας της χώρας µας, τόσο µε την επιτυχή άσκηση των αρµοδιοτήτων του, όσο και µε την βοήθεια του στη δηµιουργία και των εθνικών φορέων που είναι υπεύθυνοι για τη ιαπίστευση (ΕΣΥ ) και Μετρολογία (ΕΙΜ). Η σύνδεση της Τυποποίησης µε την ανταγωνιστικότητα κατά τα τελευταία έτη έχει καταστεί πρόδηλη και προφανής, καθόσον σήµερα ουδείς πλέον µπορεί να ισχυρισθεί, ότι προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν πληρούν τις απαιτήσεις ποιότητας των Προτύπων, µπορούν να έχουν επιτυχηµένη πορεία όχι µόνον στις διεθνείς αγορές αλλά και στην εγχώρια αγορά. Στην αναγκαιότητα αυτή, η οποία αποκτά ευρύτερη σηµασία για µια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου έπρεπε να διανυθούν µεγάλες αποστάσεις σε µικρό χρόνο, στηρίχθηκε η ανάληψη µεγάλης κλίµακας πρωτοβουλιών αφ ενός σε επίπεδο υποδοµών και αφ ετέρου σε επίπεδο διαµόρφωσης της απαραίτητης κουλτούρας. Ως αποτέλεσµα της συντονισµένης προσπάθειας του δηµόσιου και του ιδιωτικού τοµέα, υπάρχουν σήµερα στη χώρα µας σηµαντικά 1
επιτεύγµατα στους τοµείς της τυποποίησης, αλλά και της πιστοποίησης και των εργαστηρίων. Ειδικότερα στον τοµέα της πιστοποίησης, υφίσταται σήµερα µεγάλος αριθµός ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες εφαρµόζουν συστήµατα διαχείρισης της ποιότητας, του περιβάλλοντος, της υγιεινής και ασφάλειας ή έχουν εφοδιάσει µε πιστοποιητικά ή σήµατα ποιότητας τα προϊόντα τους. Ο ρόλος του ΕΛΟΤ στην υπόθεση αυτή ήταν σηµαντικός, καθ όσον εκτός του ότι υπήρξε από τους πρώτους φορείς πιστοποίησης στην Ελλάδα, υπηρέτησε το θεσµό αυτό µε ιδιαίτερη προσήλωση στη δεοντολογία και τη διαφάνεια. Στον τοµέα των εργαστηρίων, µε την σηµαντική συνδροµή και του Υπουργείου Ανάπτυξης, δηµιουργήθηκαν και λειτουργούν διαπιστευµένα εργαστήρια δοκιµών που καλύπτουν µεγάλο αριθµό βιοµηχανικών κλάδων, εφοδιάζοντας τα αντίστοιχα προϊόντα µε αξιόπιστα εχέγγυα ποιότητας, ώστε να διασφαλίζονται τα συµφέροντα των καταναλωτών. Και ενώ η πιστοποίηση και οι εργαστηριακές δοκιµές, λόγω του ότι παράγουν ορατά και µετρήσιµα αποτελέσµατα, είναι δραστηριότητες ευρέως γνωστές και δηµοφιλείς, δεν συµβαίνει το ίδιο µε την Τυποποίηση, η οποία όµως κατ ουσίαν είναι η βάση και το σηµείο εκκίνησης της πιστοποίησης και των εργαστηριακών δοκιµών. Το γεγονός αυτό έχει εν µέρει την εξήγησή του, καθ όσον η Τυποποίηση είναι µια διαδικασία επίπονη, µεθοδική και µακροχρόνια, όπως άλλωστε όλες οι διαδικασίες που κατατείνουν στην συγκέντρωση και κωδικοποίηση της γνώσης. Όµως, µέσω αυτής της διαδικασίας επιχειρήθηκε επιτυχώς η αλλαγή παγιωµένων για χρόνια καταστάσεων. εν πρέπει να µας διαφεύγει, των µηχανικών, ότι µερικά χρόνια πριν, η βάση της διδασκαλίας των υπολογιστικών µεθόδων στα Πολυτεχνεία ήταν τα Πρότυπα DIN, ενώ σήµερα µε την ουσιαστική βούληση και συµµετοχή των Ελλήνων τεχνικών, αναφερόµαστε µονοσηµάντως σε Ελληνικά Πρότυπα χαλύβων, τσιµέντων, σκυροδέµατος, ηλεκτρικών εγκαταστάσεων κλπ., αλλά και σε Ευρωκώδικες και Ελληνικές Προδιαγραφές. Αυτή η αλλαγή, η οποία συντελέσθηκε µε τον συντονισµό του ΕΛΟΤ και την ενεργό συµµετοχή µας στη ευρωπαϊκή και διεθνή τυποποίηση, συνιστά κατά την άποψή µου µια επανάσταση κουλτούρας στις σπουδές των µηχανικών, αλλά και στις µελέτες και τα έργα. Η Τυποποίηση, είναι µια διαδικασία µε αµφίδροµη δράση, απαιτεί δηλ. την εµπλοκή εκπροσώπων του Κράτους, των επιχειρήσεων, των επιστηµονικών και επαγγελµατικών φορέων και των χρηστών / 2
καταναλωτών στην εκπόνηση των Προτύπων, τα οποία µε τη σειρά τους τους αφορούν ευθέως. Η Τυποποίηση είναι µια βαθειά δηµοκρατική διαδικασία. Εξελίσσεται σε Τεχνικές Επιτροπές, στις οποίες µετέχουν ισότιµα οι συντελεστές που προαναφέρθηκαν, χωρίς κανείς από αυτούς να κυριαρχεί. Οι διαδικασίες είναι ανοικτές σ όλες τις γνώµες και απόψεις, διαφανείς, ενώ οι αποφάσεις λαµβάνονται µε συναίνεση των συµµετεχόντων. Τέλος, τα Πρότυπα πριν ακόµη εκδοθούν, τίθενται σε ευρεία δηµόσια κρίση, ώστε να εξετασθούν όλες οι εν δυνάµει απόψεις και παρατηρήσεις. Με τον τρόπο αυτό, το περιεχόµενο των Προτύπων για ένα συγκεκριµένο αντικείµενο, αφ ενός περιλαµβάνει την τεχνογνωσία αιχµής και αφ ετέρου δεν δηµιουργεί τεχνητούς αποκλεισµούς ή προτιµησιακές συνθήκες, γιατί έχει προκύψει από µια διαδικασία, η οποία σε κανένα στάδιό της δεν το επιτρέπει. Είναι εποµένως αντιληπτό ότι η πεµπτουσία της Τυποποίησης είναι η συµµετοχή σ αυτήν. Η συµµετοχή αυτή βεβαίως, πέραν του στοιχείου της ηθικής υποχρέωσης που έχουν οι εταίροι δηλ. Κράτος, φορείς επιχειρήσεις και καταναλωτές να συνδιαµορφώνουν τεχνικούς κανόνες γενικής αποδοχής, τα Πρότυπα, υπαγορεύεται και από µια σειρά άµεσων ωφεληµάτων προς αυτούς. Το Κράτος κατ αρχήν, ωφελείται από την Τυποποίηση γιατί συµµετέχει στη διαδικασία αυτή, όπου λαµβάνει χώραν µια σηµαντική όσµωση γνώσεων και πρακτικών και έτσι αποκτά ευρεία αντίληψη επί ενός αντικειµένου, για το οποίο ενδεχοµένως θα κληθεί να λάβει αργότερα σηµαντικές αποφάσεις. Επίσης, εφόσον τα Πρότυπα περιέχουν το σύνολο της τεχνογνωσίας για ένα συγκεκριµένο τεχνικό αντικείµενο, η σχετική νοµοθεσία που το διέπει, µπορεί να αναφέρεται σ αυτά, αντί να αναλώνεται στην αναζήτηση και τη λεπτοµερειακή παράθεση διαφορετικών απαιτήσεων. Έτσι η νοµοθεσία απλουστεύεται και διευκολύνεται η εφαρµογή της, αφού στηρίζεται σε προδιαγραφές και απαιτήσεις γενικής αποδοχής. Η πρακτική αυτή έχει επιτυχώς υιοθετηθεί και ακολουθείται από την Ε.Ε. στις Κοινοτικές Οδηγίες Νέας Προσέγγισης από το 1985. Οι επιχειρήσεις επίσης αποκοµίζουν σηµαντικά οφέλη από τη συµµετοχή τους στην Τυποποίηση. 3
Τα Πρότυπα είναι µια κοινή τεχνική γλώσσα διεθνώς. ιευκολύνουν τις συµφωνίες, τις εµπορικές συναλλαγές και τη διαλειτουργικότητα των δικτύων. Προωθούν το επιχειρείν χωρίς σύνορα, εξαλείφουν τα τεχνητά εµπόδια και κάνουν τον ανταγωνισµό διαφανή. Οδηγούν σε οικονοµία πόρων, δοκιµασµένες λύσεις και εφικτές µεθόδους παραγωγής και ελέγχου. Στις Τεχνικές Επιτροπές όπου εκπονούνται τα Πρότυπα, οι επιχειρήσεις έχουν την ευκαιρία να «συνοµιλήσουν» µε τους καταναλωτές, να εξηγήσουν τις τεχνικές πτυχές και να διαµορφώσουν τις προδιαγραφές και τις απαιτήσεις για τα προϊόντα τους, ώστε να γίνουν ευρέως αποδεκτά. Για τους επιστηµονικούς και επαγγελµατικούς φορείς και τους καταναλωτές, η συµµετοχή στην Τυποποίηση είναι ένα βήµα λόγου, όπου µπορούν να εκθέσουν τις συλλογικές απόψεις τους και να υπερασπισθούν ενεργά τα συµφέροντά τους. Ασκούν αποτελεσµατικά το δικαίωµα της έκφρασης των απαιτήσεων τους για θέµατα ποιότητας, περιβάλλοντος, υγιεινής και ασφάλειας και µπορούν να επηρεάσουν το περιεχόµενο των αντιστοίχων Προτύπων. Τα Πρότυπα µε τη σειρά τους, είναι ένας κώδικας προδιαγραφών, βάσει του οποίου οι συγκρίσεις προϊόντων είναι αντικειµενικές και οδηγούν σε µικρότερο ρίσκο κατά την απόφαση για την αγορά τους. Η ύπαρξη δε πιστοποίησης µε βάση τα Πρότυπα, αποτελεί εχέγγυο ποιότητας και ασφάλειας. Την Τυποποίηση, την σηµαντική αλλά αθόρυβη πλευρά της Ποιότητας και της Ανταγωνιστικότητας, έχει ως κεντρικό ζητούµενο η προσπάθεια του ΕΛΟΤ σήµερα. Προσπάθεια που βασίζεται σ ένα κάλεσµα συµµετοχής, στις διαδικασίες, στις αποφάσεις και τα οφέλη συλλογικά και ατοµικά από την Τυποποίηση. Με δεδοµένα τα ανωτέρω, προκύπτει η ανάγκη για ενδυνάµωση της σχέσης φορέων και Τυποποίησης µε στόχο τη µεγιστοποίηση των οφελών για τους φορείς. Η ενδυνάµωση αυτή µπορεί να αρχίσει από την επαναξιολόγηση τυχόν περιοριστικών παραγόντων, ώστε οι φορείς και η Τυποποίηση να δώσουν ένα σηµαντικό ραντεβού συνάντησης. Ο ΕΛΟΤ στην κατεύθυνση αυτή, θα εξετάσει σοβαρά τις ενέργειές του σε δύο κυρίως κατευθύνσεις. Στο κόστος της πληροφόρησης για τα Πρότυπα που χρειάζονται οι επιστηµονικοί και επαγγελµατικοί φορείς και στη διάχυση της πληροφόρησης για την Τυποποίηση. Αναφορικά µε το κόστος της πληροφόρησης, ένα σηµαντικό σηµείο εκκίνησης µπορεί να αποτελέσει η δωρεάν διάθεση των Σχεδίων 4
Ελληνικών Προτύπων στους φορείς. Αυτό µπορεί να βοηθήσει σηµαντικά στην εξοικείωση των µελών τους µε τα Πρότυπα, τη δοµή τους, τις απαιτήσεις τους και την αποµυθοποίηση του χαρακτήρα τους, ως σύνθετου και απρόσιτου κειµένου. Αναφορικά µε το πολύ σηµαντικό σκέλος της προβολής της Τυποποίησης και της διάχυσης της πληροφόρησης, ο ΕΛΟΤ µέσω του έργου Ευαισθητοποίησης και Πληροφόρησης για την Τυποποίηση, που χρηµατοδοτείται µε 340.000 από το ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα» του Υπουργείου Ανάπτυξης, το οποίο ήδη υλοποιείται, έχει σχεδιάσει και υλοποιεί στοχευµένες ενέργειες προβολής και ευαισθητοποίησης για τη σηµασία των Προτύπων. Το έργο αυτό θα χρηµατοδοτηθεί µε πρόσθετους πόρους, ώστε να καταστεί δυνατή η συνέχισή του τα επόµενα χρόνια. Τέλος σε συνεργασία µε τους φορείς, θα πρέπει να επιχειρήσουµε από κοινού να επανεξετάσουµε το πώς η συµµετοχή τους στις διαδικασίες Τυποποίησης µπορεί να γίνει ελκυστική και µε προστιθέµενη αξία για την καινοτοµία και την ανάπτυξη των µελών τους. Πρέπει να αναγνωρισθεί το τεράστιο πνευµατικό κεφάλαιο, το οποίο είναι διαθέσιµο στις Τεχνικές Επιτροπές Τυποποίησης και τα Πρότυπα ειδικότερα. Οι φορείς µπορούν να επωφεληθούν από την πρόσβαση στη γνώση αυτή. Ο χρόνος που θα αφιερωθεί στην Τυποποίηση είναι για αυτούς µια µεγάλη επένδυση. Οι επιστηµονικοί και επαγγελµατικοί φορείς, όπως το ΤΕΕ, είναι απαραίτητο να συµµετέχουν και να µοιράζονται τις καινοτόµες ιδέες, που τελικά αποκρυσταλλώνονται στα Πρότυπα. Και αυτό πρέπει να γίνεται έγκαιρα και έγκυρα, γιατί µε τον τρόπο αυτό συνδιαµορφώνουν τις µελλοντικές εξελίξεις που τους αφορούν. Ευχαριστώ 5