Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 9 Μαρτίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ.

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 9 Μαρτίου 2012 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία PSI Plus Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η πρώτη φάση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών, ομόλογα αξίας 172 δις προσφέρθηκαν προς ανταλλαγή, εκ των οποίων 152 δις ήταν ομόλογα που διέπονται από το ελληνικό δίκαιο (επί συνόλου 177 δις, δηλαδή ποσοστό 85,8%), και 20 δις από άλλες πηγές (ομόλογα ΔΕΚΟ με εγγύηση ελληνικού δημοσίου και ομόλογα που διέπονται από ξένο δίκαιο). Αποτελέσματα ανταλλαγής ομολόγων ελληνικού δημοσίου (PSI Plus) Προς ανταλλαγή Αποδοχή Ανταλλαγής Με ενεργοποίηση ρητρών συλλογικής δράσης (CACs) δις Ομόλογα ελληνικού δικαίου 177 152 (85,8%) 177 Λοιπά 29 20 20 Σύνολο 206 172 197 (95,7%) Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Η ενεργοποίηση των Ρητρών Συλλογικής Δράσης (CACs), έτσι ώστε να επιτευχθεί η συμμετοχή στην ανταλλαγή και των υπόλοιπων 25 δις των ομολόγων που διέπονται από το ελληνικό δίκαιο ( 177-152), θα σημαίνει ότι δυνητικά 197 δις (επί συνόλου 206 δις) θα συμμετάσχουν στην διαδικασία ανταλλαγής, ή ποσοστό 95% επί συνόλου 206 δις. Σημειώνεται ότι το ποσοστό αυτό είναι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ώστε η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους να περιορίζει τις χρηματοδοτικές ανάγκες του ελληνικού δημοσίου κατά τρόπο που να οδηγεί σε μείωση του χρέους προς ΑΕΠ στο 120% το 2020, χωρίς πρόσθετη χρηματοδότηση από τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη πέραν των 130 δις που έχουν ήδη συμφωνηθεί. Συνεπώς, ανοίγει πλέον ο δρόμος για την χρηματοδότηση του ελληνικού δημοσίου καθώς η Ελλάδα συμμορφώνεται με όλες τις προαπαιτούμενες ενέργειες, που περιλαμβάνουν το PSI και την λήψη όλων των μέτρων που έχουν ήδη συμφωνηθεί στο 2 ο Μνημόνιο. Ανοίγει, επίσης, ο δρόμος για την αποκατάσταση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας που θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην επαναφορά των καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και στην συνακόλουθη τόνωση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η Ελλάδα μπορεί πλέον να ατενίζει το μέλλον με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη καθώς απεφεύχθη ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας ενώ τίθενται οι βάσεις για την δημιουργία μίας ανταγωνιστικής οικονομίας σε ένα περιβάλλον υψηλών αναπτυξιακών δυνατοτήτων. Αυτό που χρειάζεται πλέον είναι η προσήλωση στην εφαρμογή του προγράμματος που είναι συνάρτηση της πολιτικής σταθερότητας και της αποτελεσματικής οικονομικής διακυβέρνησης. Δεν υπάρχουν περιθώρια πειραματισμών, ελιγμών, καθυστερήσεων κλπ. Αυτό, όμως, που παραμένει ζητούμενο είναι, η εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων να συνεπικουρηθεί από μία εθνική προσπάθεια επανεκκίνησης της οικονομίας. Ο πλούτος δεν δημιουργείται από το ΕΣΠΑ, κρατικά σχήματα επενδυτικών κινήτρων, επιδοτούμενες θέσεις εργασίας και τα τοιαύτα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα τα παραπάνω παίζουν τον ρόλο τους, αλλά αυτό που απαιτείται πλέον είναι το άνοιγμα της οικονομίας μας στις επενδύσεις, ελληνικές και ξένες. Στην χώρα μας, πρέπει χωρίς καθυστέρηση να προωθηθούν οι ιδιωτικοποιήσεις, να δημοπρατηθούν μεγάλα έργα υποδομών, να αρθούν όλα τα εμπόδια στην επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα και να δημιουργηθεί ένα σταθερό φορολογικό πλαίσιο που να ευνοεί την εργασία και την αποταμίευση. Δεν αρκούν, όμως, οι καλές προθέσεις. Μέσα στις προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης που θα προκύψει από τις εθνικές εκλογές θα πρέπει να είναι και μία εκστρατεία αναπτυξιακής ανασυγκρότησης της χώρας, που να μην αναλώνεται στην χρήση διαθέσιμων πόρων και αξιοποίησης προγραμμάτων για ανάπτυξη, αλλά να δημιουργεί ενεργά ευκαιρίες για επενδύσεις. Οι επενδυτές δεν χρειάζονται να τους πει κάποιος πού να επενδύσουν τα λεφτά τους. Απλά δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν εμπόδια και να γνωρίζουν ότι η επένδυσή τους θα έχει κάποια απόδοση. Πρέπει να κάνουμε την υπέρβαση. Πρέπει να κάνουμε το αυτονόητο. Φοροδιαφυγή και Ανάπτυξη Η συζήτηση για ανάπτυξη είναι άνευ περιεχομένου εάν δεν συνοδευθεί από ριζική αλλαγή της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής. Η πάταξη της φοροδιαφυγής είναι προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ επιβίωσης της χώρας τα επόμενα χρόνια. Εν προκειμένω, στοιχεία που δημοσιοποιούνται από την εξέλιξη των λιανικών πωλήσεων και των εισπράξεων από το ΦΠΑ αναδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας τις δυσμενείς επιπτώσεις που ασκεί η ακολουθούμενη οικονομική πολιτική στο οικονομικό κλίμα και την εμπιστοσύνη, καταδικάζοντας την οικονομία σε παρατεταμένη ύφεση. Συγκεκριμένα, συνεχίζεται με αμείωτη ένταση η πτώση των καταγεγραμμένων πωλήσεων, σε αξία και σε όγκο, των καταστημάτων λιανικού εμπορίου τον Δεκ. 11 με το σχετικό δείκτη όγκου να σημειώνει πτώση κατά -10,0% πάνω στην πολύ χαμηλή βάση του Δεκ. 2010, όταν είχε σημειωθεί πτώση του όγκου των πωλήσεων κατά -20,1%. Συνολικά, η πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων ανήλθε στο -8,6% σε ετήσια βάση στο 4 ο 3μηνο. 11, από -2,0% στο 3 ο 3μηνο. 11. Σημειώθηκε δηλαδή δραματική επιδείνωση της κατάστασης στην αγορά στο 4 ο 3μηνο. 11 μετά τη σημαντική βελτίωση που είχε σημειωθεί στο 3 ο 3μηνο. 11. Τέλος, όσον αφορά την εξέλιξη των καταγεγραμμένων πωλήσεων στις διάφορες κατηγορίες καταστημάτων σημειώνεται μία σχετικά μικρή πτώση του όγκου των πωλήσεων το 2011 στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων και στα

πολυκαταστήματα (όπου δεν μπορεί να υπάρξουν πωλήσεις χωρίς νόμιμες αποδείξεις) κατά -3,5% και +2,5% αντίστοιχα, και ταυτόχρονα μεγάλη πτώση του όγκου των πωλήσεων στα μικρά καταστήματα τροφίμων-ποτών-καπνού (κατά -14,9%), ένδυσης υπόδησης (-18,8%) και Επίπλων Ηλεκτρικών ειδών-οικιακού εξοπλισμού (-15,7%). Οι διαφορές αυτές δεν μπορεί να αποδοθούν στις υπαρκτές διαρθρωτικές εξελίξεις στον τομέα του λιανικού εμπορίου, διότι κατά το προηγούμενο έτος (κατά το οποίο όλοι οι φορολογούμενοι ζητούσαν αποδείξεις για κάθε συναλλαγή τους στην αγορά), οι επιδόσεις ήταν ακριβώς αντίστροφες. Ετήσιες Ποσοστιαίες Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου Λιανικών Πωλήσεων Κατηγορίες Καταστημάτων 2011 2010 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -3,5-5,2 Πολυκαταστήματα 2,5-11,5 Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -14,9-4,6 Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -9,0-1,4 Ένδυση-Υπόδηση -18,8-11,4 Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -15,7-12,7 Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -5,1-4,3 Γενικός Δείκτης Όγκου -10,2-6,2 Γενικός Δείκτης Όγκου εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων -8,7-6,9 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Συνεχίζεται, επίσης, με εξαιρετικά μεγάλη ένταση και η πτώση των εισπράξεων από τον ΦΠΑ. Τον Ιαν. 12 σημειώθηκε μία πτώση -23,4% όσον αφορά στα προϊόντα εκτός των καυσίμων και καπνού, ενώ αντίθετα σημειώθηκε αύξηση κατά 10,6% στις εισπράξεις ΦΠΑ από τα καύσιμα και τον καπνό, με το σύνολο να μειώνεται κατά -18,5%. Σημαντική πτώση των εισπράξεων από τον ΦΠΑ σημειώνεται σε όλους τους μήνες από τον Σεπτ. 11, παρά το ότι από τον μήνα αυτό εφαρμόζεται ο αυξημένος συντελεστής ΦΠΑ (23%, από 13%) στα προϊόντα εστίασης. Οι ανωτέρω εξελίξεις είναι αποτέλεσμα της πλήρους ανατροπής της διαφαινόμενης ανάκαμψης της οικονομίας κατά το 3 ο 3μηνο. 11, σε συνδυασμό με την προϊούσα αποδιοργάνωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού που οδήγησε σε κατάρρευση των εσόδων της γενικής κυβέρνησης τόσο από φόρους (και ιδιαίτερα από τον φόρο εισοδήματος και τον ΦΠΑ), όσο και από εργοδοτικές εισφορές. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεγάλη πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων κατά το 4 ο 3μηνο του 2011, μετά την ουσιαστική σταθεροποίησή τους κατά το 3 ο 3μηνο του 2011, αντικατοπτρίζει δύο εξελίξεις: α) Την πραγματική πτώση των πωλήσεων λόγω της δραματικής επιδείνωσης του οικονομικού κλίματος στη χώρα στην περίοδο Σεπτ. 2011-Ιαν. 2012. β) Την σημαντική μετατόπιση των συναλλαγών από την επίσημη στην παράλληλη οικονομία. Το τελευταίο ήταν αποτέλεσμα αφενός το κλίματος χρεοκοπίας που επικράτησε στη χώρα μετά τον Σεπτ. 11 και αφετέρου της ουσιαστικής αποδυνάμωσης των θεσμών και της λειτουργίας του κράτους, που οδήγησαν αναπόφευκτα στην ουσιαστική αδρανοποίηση ακόμη και των εξαιρετικά κρίσιμων υπηρεσιών βεβαίωσης και είσπραξης των φόρων. της Ελλάδος από την Ζώνη του Ευρώ και από το ΔΝΤ, η επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε πορεία σταθεροποίησης και εξόδου από την κρίση απαιτεί πρωτίστως την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Η Ελληνική οικονομία διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και με τις προωθημένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ήδη εφαρμόζει έχει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης προς όφελος τόσο των εγχώριων κατοίκων όσο και των δανειστών της. Το κρίσιμο είναι ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και από τους δανειστές της ως μια οικονομία με καλές προοπτικές ανάπτυξης και εξόδου από την κρίση. Στο πλαίσιο αυτό η εφαρμογή του Μνημονίου στις συμφωνηθείσες προθεσμίες είναι μονόδρομος αξιοπιστίας. Οποιαδήποτε λοξοδρόμηση λόγω της επικείμενης εκλογικής διαδικασίας θα είναι ασυγχώρητη για το μέλλον της χώρας. Πέραν τούτου, είναι απαραίτητη η σταδιακή αποκατάσταση των βασικών θεσμών λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας. Οι θεσμοί έχουν σημαντικό κόστος για να συντηρηθούν και να λειτουργήσουν σωστά. Δεν υπάρχει τίποτα τζάμπα. Πάντοτε κάποιος πληρώνει. Το ότι πληρώναμε τόσα χρόνια με δανεικά και μάλιστα από το εξωτερικό, απλώς κάνει το κόστος σήμερα πολύ μεγαλύτερο από ότι θα ήταν αν το πληρώναμε στην ώρα του. Για παράδειγμα, οι συντάξεις και η «δωρεάν» ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υπάρχουν διότι καταβάλλονται εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία και φόροι στο δημόσιο ταμείο. Μετά τη αναπόφευκτη διακοπή της χρηματοδότησης των ασφαλιστικών ταμείων με συνεχή και ανεξέλεγκτο κρατικό δανεισμό που μας οδήγησε στη χρεοκοπία, η χρηματοδότησή τους μπορεί να γίνει μόνο με τις εισφορές μας και με την εκπλήρωση των φορολογικών μας υποχρεώσεων. Η αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί στις αναληφθείσες κατά το παρελθόν υποχρεώσεις του προς τους πολίτες, σε μια περίοδο υπέρφορολόγησης των συνεπών φορολογουμένων, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διόγκωση της παράλληλης οικονομίας. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε νέα μείωση των παροχών των ασφαλιστικών ταμείων, σε συνεχή περιορισμό του κοινωνικού κράτους και σε περαιτέρω εμβάθυνση της ύφεσης στην οικονομία και, τελικά, σε περαιτέρω υποβάθμιση των δυνατοτήτων της χώρας μας για έξοδο από την μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της. Η αντικοινωνική συμπεριφορά όσων επιμένουν ακόμη και σήμερα να φοροδιαφεύγουν σε βάρος του κοινωνικού συνόλου δεν μπορεί να είναι πλέον ανεκτή. Ο εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών έχει ήδη δρομολογηθεί. Επομένως, τα φορολογικά έσοδα δεν θα σπαταλώνται σε αντιπαραγωγικές δράσεις και ενέργειες, και αργά ή γρήγορα θα δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα που θα προωθεί και δεν θα αντιστρατεύεται την οικονομική δραστηριότητα, την εργασία και τις επενδύσεις. Συνεπώς, δεν υπάρχει πια κανένα άλλοθι για να μην πληρώνουμε τους φόρους που μας αναλογούν. Μετά την ολοκλήρωση του PSI plus και την πλήρη λειτουργία του 2 ου Πακέτου Χρηματοδοτικής Στήριξης Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

Παγκόσμια Οικονομία Το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι στραμμένο και στην τρέχουσα εβδομάδα στην Ελλάδα, καθώς επίκειται η ολοκλήρωση του προγράμματος ανταλλαγής ελληνικών ομολόγων (PSI+) και η τελική υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης. Το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF) εκτιμά ότι η επιτυχής ολοκλήρωση της ανταλλαγής ομολόγων θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξυπηρέτηση της χρηματοδότησης της Ελλάδας και θα οδηγήσει την χώρα στις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην οικονομική της ανάκαμψη. Εν τω μεταξύ, σε εμπιστευτική έκθεση που διέρρευσε στην αγορά το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF), αναφέρεται στις σοβαρές επιπτώσεις που θα είχε μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία της Ελλάδας για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Οι ζημίες σύμφωνα με την έκθεση είναι δύσκολο να υπολογιστούν επακριβώς αλλά σίγουρα θα οδηγούσαν στην ανάγκη στήριξης τόσο της Ιταλίας όσο και της Ισπανίας ενώ οι σημαντικές θα ήταν οι επιπτώσεις για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός διαβεβαίωσε από την πλευρά του ότι η χώρα του δε θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Ισπανίας για χαλάρωση των δημοσιονομικών στόχων το 2012 ενώ παράλληλα εξέφρασε την άποψη ότι δε θα χρειασθεί να προβεί σε αναδιάρθρωση του χρέους της. Τα προβλήματα για την οικονομία της Πορτογαλίας δεν έχουν ξεπερασθεί, καθώς τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν την σημαντική αύξηση του δανεισμού των πορτογαλικών τραπεζών από την ΕΚΤ στα 47,64 δις τον Φεβρ. 12, από 46,0 δις τον Δεκ. 11. Επίσης, σύμφωνα με έκθεση του οίκου αξιολόγησης Moody's, η Ιρλανδία θα αναγκασθεί να λάβει και 2ο δάνειο από την Ζώνη του Ευρώ και το ΔΝΤ, δεδομένου ότι οι αναλυτές του οίκου αμφιβάλλουν για το εάν η Ιρλανδία θα έχει τη δυνατότητα να στραφεί στις αγορές το 2013 για τη χρηματοδότηση της, όπως έχει σχεδιασθεί στο 1 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Ενίσχυσης της χώρας. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι πιθανό να ζητηθεί η νέα στήριξη της Ιρλανδίας από το μόνιμο μηχανισμό ESM. Όσον αφορά τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία, πυκνώνουν οι εκτιμήσεις για αποκλιμάκωση των αναπτυξιακών ρυθμών στις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Η κυβέρνηση της Κίνας εκτιμά ότι ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της οικονομίας της Κίνας θα περιορισθεί το 2012 στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας 8ετίας. Σύμφωνα με αυτές τις εκτιμήσεις, η αύξηση του ΑΕΠ μπορεί να περιοριστεί στο 7,5% το 2012, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται περί το 4% ενώ θα καταγραφεί έλλειμμα στον προϋπολογισμό ύψους περίπου 800 δις Yuan που αντιστοιχεί στο 1,5% ΑΕΠ, από 1,1% το 2011. Υπενθυμίζεται ότι το 2011 το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε κατά 9,2% μετά από άνοδο 10,4% το 2010. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Κίνας το 2012 θα ακολουθηθεί μια πιο προσεκτική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική προκειμένου να υπάρξει σταθεροποίηση των τιμών. Θα ληφθεί μέριμνα έναντι των χρηματοοικονομικών κινδύνων μέσω διατήρησης της προσφοράς χρήματος στα κατάλληλα επίπεδα, θα αντιμετωπισθεί η κερδοσκοπική ζήτηση στην αγορά ακινήτων και τέλος θα διατηρηθεί η σταθερότητα του Yuan. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να αντιμετωπίσει επίσης το πρόβλημα του χρέους των τοπικών κυβερνήσεων των οποίων τα χρέη ανέρχονται περί τα 10,7 τρις Yuan ($ 1,7 τρις). Η επιβράδυνση αυτή της οικονομίας της Κίνας αποδίδεται και στην κρίση κρατικού χρέους που πλήττει τη ΖτΕ, καθώς η αύξηση των εξαγωγών προς την ΕΕ υποχωρεί. Ειδικότερα, οι εξαγωγές της Κίνας προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 14% το 2011, μετά από άνοδό τους κατά 32% το 2010. Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας επιβάλλει τώρα στην Κίνα να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην εγχώρια ζήτηση, χωρίς, ωστόσο, αυτό να οδηγήσει σε υπερθέρμανση αυτής της οικονομίας με υψηλό πληθωρισμό. Εν μέσω, ανησυχιών για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας η ΤτΑυστραλίας (RBA) αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο το βασικό της επιτόκιο στο 4,25%, για 2ο συνεχή μήνα, καθώς εκτιμάται ότι η οικονομική ανάπτυξη δε θα διαφοροποιηθεί σημαντικά από την τρέχουσα τάση και ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει εντός των στόχων που έχουν τεθεί. Η ΤτΑυστραλίας εκτιμά τώρα ότι στο οικονομικό έτος που λήγει στο τέλος Ιουνίου 2012 η αύξηση του ΑΕΠ της χώρας θα είναι 3,5%, έναντι 4,0% που ήταν η προηγούμενη εκτίμησή της (Νοεμ. 11). Ο πληθωρισμός εκτιμάται στο 2,75%. Στη Ζώνη του Ευρώ, η ΕΚΤ για 3η συνεχή εβδομάδα δε χρειάσθηκε να παρέμβει στις αγορές ομολόγων. Δεν πραγματοποίησε καμία αγορά ευρωπαϊκών ομολόγων (SMP) την εβδομάδα που έληξε την 2.3.2012, με αποτέλεσμα το σύνολο των αγορών από τις 10.5.2011 να παραμείνει σε 219,3 δις. Η 2 η πράξη παροχής μακροπρόθεσμης ρευστότητας (LTRO) της 29.2.2012 ήλθε να ενισχύσει τις Ευρωπαϊκές τράπεζες με κεφάλαια ύψους 529,5 δις στα ήδη αντληθέντα 489,2 δις στις 21.12.2011 και να συμβάλει στην εκλογίκευση των ομολογιακών τιμών. 6 5 4 3 2 1 0 Πηγή:Reuters Πορεία EURIBOR 3M & ECB Basic rate Euribor 3M ECB rate Μαρ 07 Μαρ 08 Μαρ 09 Μαρ 10 Μαρ 11 Παρά όμως την παροχή πρόσθετης ρευστότητας, η απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών συνεχίζεται, με αποτέλεσμα οι καταθέσεις overnight στην ΕΚΤ να συγκεντρώνουν την υπερβάλλουσα ρευστότητα και να προσφέρουν στους καταθέτες επιτόκιο 0,25%. Συγκεκριμένα οι καταθέσεις την 4.3.2012 άγγιξαν το ποσό των 820,8 δις, από 477,0 δις που ήταν την 24.2.2012. Η υψηλή ρευστότητα στην διατραπεζική αγορά Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

αποτελεί και την κυριότερη αιτία εξασθένισης του επιτοκίου αναφοράς EURIBOR 3μηνών στο 0,934% (5.3.2012) στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Οκτ. 10, αλλά και η πρώτη φορά μετά από διάστημα περίπου 12 μηνών που διαμορφώνεται χαμηλότερα από το επίπεδο του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ (1%). Στην αγορά κρατικού χρέους, ποσό ύψους 8,45 δις άντλησε στις 5.3.2012 το γαλλικό δημόσιο, μέσω έκδοσης ΕΓΔ με χαμηλό επιτόκιο. Αναλυτικότερα αντλήθηκαν 3,95 δις μέσω έκδοσης εντόκων 13 εβδομάδων και μέσο κόστος δανεισμού 0,049% από 0,127% της αντίστοιχης προηγούμενης έκδοσης, 2,20 δις μέσω έκδοσης εντόκων 26 εβδομάδων με μέσο κόστος δανεισμού 0,105% από 0,249% της προηγούμενης δημοπρασίας και τέλος 2,30 δις μέσω έκδοσης εντόκων 52 εβδομάδων και μέσης απόδοσης 0,232% από 0,436% της αντίστοιχης προηγούμενης έκδοσης. Η σημαντική ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών μέσω πράξης παροχής μακροπρόθεσμης ρευστότητας (LTRO) είχε ως αποτέλεσμα να ενισχύσει το αγοραστικό ενδιαφέρον για τα ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα γενικότερα. Συγκεκριμένα, οι αποδόσεις των 10ετών ευρωπαϊκών ομολόγων κινήθηκαν σε σχετικά χαμηλότερα επίπεδα. Ειδικότερα, η απόδοση του 10ετούς ιταλικού ομολόγου διαμορφώθηκε στο 5,06% στις 6.3.2012 από 5,43% που ήταν την 27.2.2012 ενώ του γερμανικού στο 1,77% την 6.3.2012 από 1,82% την 27.2.2012. Στα χρηματιστήρια, οι αντιδράσεις ήσαν μεικτές. Ο δείκτης μεταβλητότητας EuroStoxx 50, ο οποίος αποτυπώνει την επενδυτική ανησυχία για την πορεία των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων, διαμορφώθηκε στις 23,80 μονάδες στις 5.3.2012 από 23,93 μονάδες την 29.2.2012. Οριακή υποχώρηση κατέγραψαν οι χρηματιστηριακές αγορές, με το δείκτη MSCI World, να διαμορφώνεται στις 329,87 μον. την 5.3.2012 από 331,93 μον. την 29.2.2012. Όσον αφορά τις εξελίξεις στις οικονομίες, στις ΗΠΑ, η αύξηση του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο. 11 διαμορφώθηκε τελικά στο 3,0% σε ετησιοποιημένη βάση, από 1,8% στο 3ο 3μηνο 11 ενώ συνολικά για το 2011 η αύξηση του ΑΕΠ ήταν στο 1,7%. Η άνοδος του ΑΕΠ αποδίδεται κατά μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και ειδικότερα στην αύξηση της κατανάλωσης διαρκών καταναλωτικών αγαθών, καθώς και στην αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες. Η άνοδος του ΑΕΠ το 2011 δεν αναμένεται να συνεχισθεί και το 2012, καθώς η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την οικονομία των ΗΠΑ. Τα νεώτερα στοιχεία, τόσο για την προσωπική κατανάλωση όσο και για τις εργοστασιακές παραγγελίες και τις κατασκευαστικές δαπάνες τον Ιαν. 12 επιβεβαιώνουν την άποψη περί συγκρατημένων αναπτυξιακών ρυθμών το 2012. Αίσθηση αισιοδοξίας προκύπτει από τη νέα μείωση κατά 2.000 των νέων εβδομαδιαίων αιτήσεων για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας των ΗΠΑ που δείχνει ότι η βελτίωση στην αγορά εργασίας είναι πραγματική και συνεχίζεται. Στην Ζώνη του Ευρώ, τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν για την πραγματική οικονομία δείχνουν τη συνέχιση της υποχώρησης της οικονομικής δραστηριότητας το 1 ο 3μηνο. 12. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η πτώση του ΑΕΠ κατά -0,3% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11, από +0,1% το 3 ο 3μηνο. 11 λόγω εξασθένισης της ιδιωτικής κατανάλωσης, της περιορισμένης ανόδου των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου και της αρνητικής επίδρασης του εξωτερικού εμπορίου. Ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών στη μεταποίηση στη ΖτΕ (PMI) εξακολουθεί να υποδηλώνει ύφεση, καθώς διαμορφώθηκε στο 49,0 τον Φεβ. 12, από 48,8 τον Ιαν. 12 και 46,9 τον Δεκ. 11 εικόνα στην οποία συμφωνεί και ο κλάδος των υπηρεσιών αφού ο σχετικός δείκτης ΡΜΙ διαμορφώθηκε στο 49,3 τον Φεβ. 12 από 50,4 τον Ιαν. 12. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 2012: Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου, ο Προϋπολογισμός σε δημοσιονομική βάση παρουσίασε έλλειμμα 490 εκατ. τον Ιαν. 12, έναντι πλεονάσματος 154 εκατ. τον Ιαν. 11 και πλεονάσματος 579 εκατ. τον Ιαν. 10. Το έλλειμμα τον Ιαν. 12 οφείλεται στην πτώση των καθαρών εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού (Τ.Π.) κατά 263 εκατ. και στην αύξηση των συνολικών πρωτογενών δαπανών του Τ.Π. κατά 592 εκατ., συμπεριλαμβανομένων των επιχορηγήσεων των νοσοκομείων κατά 180 εκατ. και των σημαντικά αυξημένων επιχορηγήσεων των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) λόγω κυρίως της σημαντικής μείωσης των εσόδων τους από εισφορές και από άλλες πηγές. Από την άλλη πλευρά, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού περιορίστηκε τον Ιαν. 12 από τη μείωση του ελλείμματος του ΠΔΕ κατά 75 εκατ. και από την μείωση των πληρωμών για τόκους κατά 136 εκατ. Γενικά, το πρόβλημα εκτέλεσης του Προϋπολογισμού και τον Ιαν. 12, όπως και κατά το 2011 ως σύνολο, εξακολουθεί να είναι πρόβλημα αδυναμίας είσπραξης των εσόδων από φόρους και εργοδοτικές εισφορές, αφού οι δαπάνες του Τ.Π. και του ΠΔΕ συνεχίζουν να μειώνονται με γρήγορους ρυθμούς, με εξαίρεση τις αυξημένες δαπάνες για συντάξεις λόγω των σημαντικά αυξημένων συνταξιοδοτήσεων στη διετία Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

2010-2011. Ειδικότερα, οι εξελίξεις στα βασικά μεγέθη του Π2012 τον Ιαν. 12 έχουν ως ακολούθως: Τα καθαρά έσοδα του Τ.Π. ανήλθαν στα 4,83 δις τον Ιαν. 12 και ήταν μειωμένα κατά -5,2% σε ετήσια βάση, μετά τη μείωσή τους κατά -9,0% σε ετήσια βάση και τον Ιαν. 11. Η επίδοση αυτή δεν ήταν ικανοποιητική, δεδομένου του στόχου του αναθεωρημένου Π2012 για αύξηση των καθαρών εσόδων του Τ.Π. κατά 2,6%. Ωστόσο, η αρνητική επίδοση στην είσπραξη των καθαρών εσόδων του Τ.Π. τον Ιαν. 11 εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στην τεράστια πτώση των εισπράξεων από τον ΦΠΑ των λοιπών προϊόντων (εκτός των καυσίμων και του καπνού) κατά -23,4% ή κατά 457 εκατ.. Η πτώση αυτή μόνο κατά ένα μικρό μέρος της οφείλεται στη ύφεση που συνεχίζει να επιβαρύνει την οικονομία. Αυτό είναι εμφανές και από το γεγονός ότι οι εισπράξεις από τον ΦΠΑ των καυσίμων και του καπνού τον Ιαν. 12 ήταν αυξημένες κατά 10,6% σε ετήσια βάση (κυρίως λόγω των αυξημένων συντελεστών). Η πτώση των εισπράξεων από τον ΦΠΑ των λοιπών προϊόντων αντικατοπτρίζει κατά κύριο λόγο την επικίνδυνη διόγκωση της παράλληλης οικονομίας (οι συναλλαγές μεγάλης που πραγματοποιούνται με νόμιμες αποδείξεις έχουν προφανώς περιοριστεί στο ελάχιστο) στο 4 ο 3μηνο. 11 και εξηγεί επίσης (δεν εξηγείται από) την μεγάλη πτώση της καταγεγραμμένης αξίας και του όγκου των λιανικών πωλήσεων κατά το 3μηνο αυτό. Η ύφεση έχει πράγματι επίπτωση και εξηγεί την πτώση των πωλήσεων των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων και των πολυκαταστημάτων κατά -3,7% και -2,2% αντίστοιχα τον Δεκ. 2011 και κατά -0,8% και +2,2% το 2011 ως σύνολο. Ανάλογη πτώση λόγω της ύφεσης θα έπρεπε να αναμένεται, για παράδειγμα, και από τα μικρά καταστήματα τροφίμων ποτών καπνού, στα οποία, ωστόσο, η πτώση των πωλήσεων έφτασε το -15,2% σε αξία και το -18,2% σε όγκο τον Δεκ. 11 και το -11,7% σε αξία και το -14,9% σε όγκο το 2011. Σημειώνεται η μεγάλη πτώση των εισπράξεων από τον ΦΠΑ από τον Σεπτ. 2011, ταυτόχρονα με την αύξηση του συντελεστή του ΦΠΑ στα προϊόντα εστίασης στο 23%, από 13%. Αξιοσημείωτη ήταν επίσης η πτώση των εισπράξεων από τον φόρο εισοδήματος στα 895 εκατ. τον Ιαν. 12, από 1,0 δις τον Ιαν. 11 και 1,36 δις τον Ιαν. 09. Η πτώση αυτή των εσόδων από τον φόρο εισοδήματος τον Ιαν.12 σημειώθηκε παρά την μεγάλη πτώση των εισπράξεων από τους λοιπούς άμεσους φόρους (κυρίως έκτακτες εισφορές) στα 135 εκατ. τον Ιαν. 12, από 670 εκατ. τον Ιαν. 11 και 812 εκατ. τον Ιαν. 10. Από την άλλη πλευρά σημειώνεται η εντυπωσιακή αύξηση των εισπράξεων από τους φόρους περιουσίας στα 287 εκατ. τον Ιαν. 12, από 6,0 εκατ. τον Ιαν. 11, καθώς και των εισπράξεων από του Άμεσους Φόρους ΠΟΕ (κατά 22%), από τα τέλη κυκλοφορίας οχημάτων στα 215 εκατ. τον Ιαν. 12, από 91 εκατ. τον Ιαν. 11 και από τον ΕΦΚ στον Καπνό που ανήλθε στα 484 εκατ. τον Ιαν. 12, από 299 εκατ. τον Ιαν. 11. Τέλος, μικρή αύξηση κατά 50 εκατ. σημειώθηκε και στην είσπραξη εμμέσων φόρων ΠΟΕ. Σε κάθε περίπτωση η δημοσιονομική προσαρμογή στη χώρα και η εξυγίανση της οικονομίας της δεν νοείται χωρίς την εξυγίανση του συστήματος είσπραξης των φόρων από τον ΦΠΑ, ο οποίος στην τρέχουσα περίοδο παρακρατείται εις βάρος των καταναλωτών και της οικονομίας γενικότερα αλλά δεν αποδίδεται στο κράτος. Οι πρωτογενείς δαπάνες του Τ.Π. αυξήθηκαν επίσης στα 4,66 δις τον Ιαν. 12, έναντι 4,25 δις τον Ιαν. 11, και 4,36 δις τον Ιαν. 10, σημειώνοντας πτώση κατά 9,6% σε ετήσια βάση, έναντι της πτώσης τους κατά -2,6% τον Ιαν. 11. Η αύξηση αυτή τον Ιαν. 12 οφείλεται αποκλειστικά στη μεγάλη αύξηση κατά 36,2%, ή κατά 673 εκατ., των επιχορηγήσεων των ΟΚΑ λόγω της μεγάλης μείωσης των εσόδων τους από εισφορές των ασφαλισμένων τους, όπως προαναφέρθηκε. Επίσης, τον Ιαν. 12 διετέθησαν 180 εκατ. για επιχορηγήσεις των νοσοκομείων. Οι δαπάνες για αποδοχές και συντάξεις ήταν μειωμένες κατά -3,7%, μετά τη μείωσή τους κατά -3,8% και τον Ιαν. 11, ενώ, ειδικά οι δαπάνες για συντάξεις του δημοσίου ήταν αυξημένες κατά 3,6% τον Ιαν. 12, μετά την αύξησή τους κατά 5,2% και τον Ιαν. 11. Από την άλλη πλευρά, οι λειτουργικές δαπάνες ήταν μειωμένες και πάλι κατά -9,7% τον Ιαν. 12, μετά τη μείωσή τους κατά -33,6% τον Ιαν. 11. Γενικά, το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας προσδιορίζεται στην τρέχουσα περίοδο από τη μεγάλη πτώση των φορολογικών εσόδων (ιδιαίτερα από τον ΦΠΑ) και των εισφορών των ασφαλιστικών ταμείων και από την αύξηση των δαπανών για συντάξεις παρά τη σημαντική μείωσή τους, κυρίως λόγω των αυξημένων συνταξιοδοτήσεων. Αν συνεχιστεί η μεγάλη πτώση των εσόδων των ΟΤΑ και των φορολογικών εσόδων στους επόμενους μήνες θα υπάρξει αναπόφευκτα και νέα μείωση των συντάξεων (από αυτή που ήδη αποφασίστηκε στα πλαίσια του 2 ου Μνημονίου Οικονομικής Πολιτικής τον Φεβρουάριο του 2012). Αυτό θα συμβεί όχι διότι κάποια Τρόικα ή κάποια Κυβέρνηση θα το επιβάλλει, αλλά διότι οι ίδιοι οι ασφαλισμένοι στους ΟΚΑ και οι φορολογούμενοι στη χώρα θα το επιβάλλουν με την αποχή τους από την πληρωμή των φορολογικών τους υποχρεώσεων και των εισφορών τους στα ταμεία από τα οποία θα ζητήσουν εν καιρώ να λάβουν τη σύνταξή τους και την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη σε περίπτωση ανάγκης. Οι φορολογούμενοι και οι ασφαλισμένοι είναι τώρα οι μόνοι αρμόδιοι που προσδιορίζουν τις παροχές των ασφαλιστικών ταμείων και των νοσοκομείων για συντάξεις και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Δανεισμός από το εξωτερικό για χρηματοδότηση «κούφιων» παροχών δεν υπάρχει πια. Οι δαπάνες για τόκους διαμορφώνονται λίγο χαμηλότερα από τα περυσινά επίπεδα, στα 457 εκατ., από 593 εκατ. Συνολικά, ωστόσο, οι δαπάνες του Τ.Π. ήταν υψηλότερες κατά 9,4% σε ετήσια βάση τον Ιαν. 12 για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο, το Υπ. Οικονομικών από την πλευρά του βεβαιώνει ότι οι δαπάνες του Τ.Π. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

τον Ιαν. 12 ήταν ελαφρά χαμηλότερες από τον στόχο που είχε τεθεί για το μήνα αυτό. Όσον αφορά τον ΠΔΕ οι δαπάνες ήταν χαμηλότερες στα 49 εκατ. τον Ιαν. 12, από 111 εκατ. τον Ιαν. 11 και 130 εκατ. τον Ιαν. 10. Επίσης, το 2011 οι δαπάνες του ΠΔΕ δεν ξεπέρασαν τα 6,6 δις, από άνω των 9,0 δις που προέβλεπε αρχικά ο Π2011. Η μεγάλη πτώση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου που συνέβαλε αποφασιστικά στην πτώση του ΑΕΠ το 2011 προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από την Κυβέρνηση και την Τρόικα. Όσον αφορά τα έσοδα του ΠΔΕ ανήλθαν σε χαμηλά επίπεδα και τον Ιαν. 12, στα 45 εκατ., έναντι 87 εκατ. τον Ιαν. 10. Ωστόσο, το 2012 ως σύνολο τα έσοδα του ΠΔΕ εκτιμώνται να είναι σημαντικά αυξημένα στα 4,75 δις το 2012, από 3,77 δις το 2011. Γενικά, συνεχίζουν να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού της κεντρικής κυβέρνησης κάτω από τα 14,14 δις το 2012, από 22,9 δις το 2011 και 20,62 δις το 2010. Πιστωτική Επέκταση: Η τραπεζική χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα (επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και νοικοκυριά) υποχώρησε κατά -3,3% σε ετήσια βάση τον Ιαν. 12 από -3,1% τον Δεκ. 11, -2,4% το Νοέμ. 11, -2,2% τον Οκτ. 11 και έναντι -3,3% τον Ιαν. 11. Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα ήταν αρνητική κατά 407 εκατ. τον Ιαν. 12, έναντι αρνητικής καθαρής ροής 1,7 δισ. τον Δεκ. 11. Χρηματοδότηση προς τον Ιδιωτικό Τομέα (ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής) Ιαν.'12 Δεκ.'11 Νοέμ.'11 Ιαν.'11 Σύνολο ιδιωτικού τομέα -3,3-3,1-2,4-0,1 Α. Επιχειρήσεις -1,9-2,0-0,5 1,0 -Γεωργία -8,4-5,6-5,4-1,7 -Βιομηχανία -1,9 0,1 0,5-1,0 -Εμπόριο -6,6-6,0-6,0-3,9 -Τουρισμός -1,9-2,3-1,5 1,3 -Ναυτιλία 0,1 2,4 0,6 7,2 -Κατασκευές -7,6-7,4-3,3 0,7 -Ηλεκτρισμός-Φωταέριο-Ύδρευση 12,0 12,3 17,8 19,6 -Μεταφορές, Επικοινωνίες πλήν Ναυτιλίας -4,8-3,7-6,9-10,2 Β. Ελεύθεροι Επαγγελματίες -7,3-6,6-6,5 0,3 Γ. Νοικοκυριά -4,1-3,9-3,8-1,4 -Καταν/κή Πίστη + Λοιπά Καταν/κά -6,3-6,2-6,3-3,1 -Στεγαστικά Δάνεια -3,1-2,9-2,7-0,6 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Στον τομέα των επιχειρήσεων, η πτώση της χρηματοδότησης διαμορφώθηκε στο -1,9% τον Ιαν. 12 από -2,0% τον Δεκ. 11 και +1,0% τον Ιαν. 11. Ειδικότερα, αύξηση της χρηματοδότησης σε ετήσια βάση εξακολουθεί να σημειώνεται στους τομείς του Ηλεκτρισμού-Φωταερίου-Ύδρευσης» (+12,0%) και της Ναυτιλίας (+0,1%). Αντίθετα, αρνητικός ήταν ο ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης στη Γεωργία (-8,4%), τη Βιομηχανία (-1,9%), το Εμπόριο (-6,6%), τον Τουρισμού (-1,9%), τις Κατασκευές (-7,6%) και τις Μεταφορές & Επικοινωνίες (-4,8%). Η πτώση του υπολοίπου των δανείων προς τα Νοικοκυριά διευρύνθηκε στο -4,1% σε ετήσια βάση τον Ιαν. 12 από -3,9% τον Δεκ. 11, -3,8% το Νοέμ. 11 και -1,4% τον Ιαν. 11. Ειδικότερα, η πτώση των υπολοίπων καταναλωτικών δανείων ήταν στο -6,3% τον Ιαν. 12, από -6,2% τον Δεκ. 11, -6,3% τον Νοέμ. 11 και -3,1% τον Ιαν. 11. Επίσης, η πτώση των υπολοίπων των στεγαστικών δανείων ήταν στο -3,1% τον Ιαν. 12 από -2,9% τον Δεκ. 11, -2,7% τον Νοέμ. 11 και -0,6% τον Ιαν. 11. Η αρνητική ροή των δανείων προς τα νοικοκυριά είναι κυρίως αποτέλεσμα της μεγάλης πτώσης της ζήτησης διαρκών καταναλωτικών αγαθών, ιδιαίτερα δε της μεγάλης πτώσης της ζήτησης για αγορά επιβατικών αυτοκινήτων και οικιστικών ακινήτων.. Ο ρυθμός μείωσης των πιστώσεων προς τους ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και τις ατομικές επιχειρήσεις επεκτάθηκε στο -7,3% τον Ιαν. 12, έναντι του -6,6% τον Δεκ. 11, έναντι +0,3% τον Ιαν. 11. Σημειώνεται η μεγάλη αύξηση των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων σε καθυστέρηση ως προς το σύνολο των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων στο 24% και 11,9% αντίστοιχα τον Ιούν. 11, από 20,0% και 10,3% αντίστοιχα τον Δεκ. 10. Επίσης, το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση στα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθε στο 11,2% τον Ιούν. 11, από 8,8% τον Δεκ. 10 (Τράπεζα της Ελλάδος, Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, Νοέμβριος 2011). Η εξέλιξη της τραπεζικής χρηματοδότησης στους επόμενους μήνες θα εξαρτηθεί από τον βαθμό βελτίωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος στη Χώρα και ειδικότερα από το βαθμό βελτίωσης της εμπιστοσύνης των αποταμιευτών. Αυτό θα προσδιορισθεί με τη σειρά του από την επιτυχή ολοκλήρωση του PSI plus και από την υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης προς την Ελλάδα καθώς και από τον βαθμό επιτυχίας στην εφαρμογή και ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ήδη προωθούνται και εξειδικεύονται εκτενέστερα στο 2 ο Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής του Φεβρουαρίου 2012. Η αξιοπιστία του κράτους μας θα εξαρτηθεί ιδιαίτερα από τον βαθμό επιτυχίας των μέτρων δραστικής μείωσης του φαινόμενου της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής που αποτελούν σήμερα τις κύριες αιτίες καθυστέρησης της προόδου στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής. Όσο δε καθυστερεί η δημοσιονομική προσαρμογή, τόσο θα καθυστερεί και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και η επιστροφή καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα της χώρας. Θα καθυστερεί επομένως η ανάκαμψη της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα της χώρας και η ανάκαμψη της οικονομίας. Επίσης η ενίσχυση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων θα εξαρτηθεί από την αύξηση της εισροής κοινοτικών πόρων μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2007-2013 και τη βελτίωση των προοπτικών για ανάκαμψη των επενδύσεων μέσω της προώθησης των επενδύσεων που συγχρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά τις ανωτέρω εξελίξεις, ο βαθμός χρέωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, παρά τις αρνητικές πιστωτικές εξελίξεις, αυξήθηκε σε 114,4% του ΑΕΠ τον Δεκ. 11, από 113,4% του ΑΕΠ τον Δεκ. 10, λόγω της μείωσης του ΑΕΠ. Ωστόσο, η δανειακή επιβάρυνση στην Ελλάδα εξακολουθεί να Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

είναι αρκετά χαμηλότερη από ό,τι στη ΖτΕ (Δεκ. 11: 118,8%, Δεκ. 10: 120,4%) και σίγουρα πολύ χαμηλότερη από πολλές χώρες της Ζώνης του Ευρώ (Ιρλανδία: 167,8%, Ισπανία: 169,9%, Ολλανδία: 168,3%, Πορτογαλία: 157,2% (βλέπε τον σχετικό Πίνακα με στοιχεία της ΕΚΤ). Δανειακή επιβάρυνση σε επιλεγμένες οικονομίες της ΖτΕ (χορηγήσεις % του ΑΕΠ) Δεκ.2011 Δεκ.2010 Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Επιχειρήσεις Νοικοκυριά ΖτΕ 63,2% 55,6% 64,1% 56,3% Αυστρία 66,4% 47,9% 68,1% 49,2% Βέλγιο 47,6% 29,5% 50,9% 31,1% Γερμανία 44,4% 55,9% 44,2% 57,5% Ισπανία 89,8% 80,1% 95,5% 83,6% Φινλανδία 35,8% 57,8% 33,4% 57,9% Γαλλία 52,9% 51,0% 53,6% 52,7% Ελλάδα 55,8% 58,6% 54,6% 58,8% Ιρλανδία 95,6% 72,2% 96,3% 85,3% Ιταλία 70,7% 39,0% 72,2% 38,1% Ολλανδία 99,2% 69,1% 97,2% 70,2% Πορτογαλία 75,4% 81,8% 79,8% 82,3% Πηγή: ECB Λιανικές Πωλήσεις: Ο γενικός δείκτης όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά -10,0% σε ετήσια βάση τον Δεκ. 11, μετά την πτώση του κατά -6,6% τον Νοέμ. 11, -8,9% τον Οκτ. 11 και -20,1% τον Δεκ. 10. Επίσης, το 2011 σημειώθηκε πτώση του όγκου των πωλήσεων (εκτός καυσίμων) κατά -8,7%, έναντι μείωσής του κατά -6,9% το 2010 και -9,3% το 2009. Η νέα μεγάλη πτώση των πωλήσεων των καταστημάτων λιανικής το 2011 οφείλεται κυρίως στους ακόλουθους δύο σημαντικούς παράγοντες: Πρώτον στη νέα επιδείνωση του οικονομικού κλίματος στη χώρα στο 4 ο 3μηνο. 11, μετά την αξιοσημείωτη βελτίωση αυτού του κλίματος 2μηνο Ιούλ.-Αύγ. 11. Η νέα επιδείνωση ήταν αποτέλεσμα αφενός της υπέρμετρης υποβάθμισης από την Τρόικα των προοπτικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στην περίοδο 2012-2015 και αφετέρου της τεράστιας πίεσης για λήψη συνεχώς νέων μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων (πριν ακόμα εφαρμοστούν τα μέτρα που είχαν αποφασιστεί ακόμη και δύο μήνες πριν), υπό την απειλή της άτακτης χρεοκοπίας της χώρας και ακόμη και της εξόδου της από τη Ζώνη του Ευρώ. Δεύτερον, στη μετατόπιση ενός μεγάλου μέρους των συναλλαγών στον τομέα του λιανικού εμπορίου στην παράλληλη οικονομία. Ειδικότερα, η πτώση του καταγεγραμμένου όγκου των λιανικών πωλήσεων το 2011 σχετίζεται και με την μεγάλη πτώση των εσόδων από τον ΦΠΑ κατά -4,4% τον Σεπτ. 11, κατά -10,7% τον Οκτ. 11, κατά -6,6% τον Νοέμ. 11 και, επίσης, κατά -7,8% τον Δεκ. 11 και -18,4% τον Ιαν. 12, η οποία σημειώθηκε αμέσως μετά την αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ στα προϊόντα εστίασης από το 13% στο 23% και τη μετέπειτα ανακοίνωση ότι το αφορολόγητο εισόδημα όλων των φορολογουμένων περιορίζεται στα 5.000. Είναι αξιοσημείωτη η πτώση των όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων κατά -3,5% το 2011 σε ετήσια βάση (2010: -5,2%) και κατά πολύ περισσότερο στα μικρότερα καταστήματα τροφίμων ποτών καπνού όπου η πτώση ανήλθε στο -14,9% το 2011 (2010: -4,6%). Επίσης συνεχίσθηκε το 2011 με υψηλό ρυθμό η πτώση του όγκου των πωλήσεων στα μικρά καταστήματα ένδυσης-υπόδησης (2011: -18,8%, 2010: -11,4%) όπως και στα καταστήματα επίπλων ηλεκτρικών ειδών- οικιακού εξοπλισμού (2011: -15,7%, 2010: - 12,7%). Οι εξελίξεις αυτές στις πωλήσεις των μικρών καταστημάτων οφείλονται αφενός στη μεγάλη πτώση της ζήτησης στο 4 ο 3μηνο. 11 και αφετέρου στην αυξημένη φοροδιαφυγή, ιδιαίτερα στον ΦΠΑ. Αντίθετα θετικά εξελίχθηκε το 2011 ο κύκλος εργασιών των πολυκαταστημάτων (2011: +2,5%) Ο αυξανόμενος όγκος των μη καταγεγραμμένων συναλλαγών στο λιανικό εμπόριο επηρεάζει προφανώς την καταγεγραμμένη αξία και τον καταγεγραμμένο όγκο των πωλήσεων των καταστημάτων λιανικών πωλήσεων. Κατά συνέπεια η εξέλιξη του όγκου των λιανικών πωλήσεων στη χώρα δύναται να εκτιμηθεί καλύτερα από την εξέλιξη του όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων και στα πολυκαταστήματα διότι μόνο σε αυτά υπάρχει πλήρης καταγραφή των συναλλαγών. Τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων (supermarkets) και τα πολυκαταστήματα αποτελούν ισχυρό ανταγωνιστικό πόλο για το μεγάλο πλήθος των μικρών καταστημάτων λιανικής που κυριαρχούν στην ελληνική οικονομία. Ωστόσο, η μετατόπιση των καταναλωτών στην προτίμηση των μεγάλων καταστημάτων είναι μια σχετικά μακροχρόνια διαδικασία που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια και θα συνεχιστεί στα επόμενα με τον ταυτόχρονο εκσυγχρονισμό και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ορισμένων μικρών καταστημάτων που επίσης παρατηρείται με ταχείς ρυθμούς. Παρά ταύτα σε κάθε περιοχή υπάρχουν πολλά μικρά καταστήματα που συνεχίζουν να λειτουργούν με εξαιρετική επιτυχία μέσα στην κρίση, προσαρμόζοντας τη λειτουργία τους στα νέα δεδομένα και εντείνοντας όσο μπορούν τις προσπάθειές τους για προσφορά χρήσιμων και ανταγωνιστικών προϊόντων (αγαθών και υπηρεσιών) στους πελάτες τους. Οικοδομική Δραστηριότητα: Ο όγκος των νέων οικοδομών βάσει αδειών (ιδιωτικών, κατοικήσιμων και μη κτισμάτων) παρουσίασε νέα πτώση κατά -25,8% σε ετήσια βάση τον Νοέμ. 11 από πτώση κατά -49,9% τον Οκτ. 11, έναντι της μείωσής του κατά -21,7% τον Σεπτ. 11 και επίσης κατά -31,2% τον Νοέμ. 10. Έτσι, στο 11μηνο 11 ο όγκος της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας μειώθηκε κατά -36,0% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής του κατά -25,2% στο 11μηνο 10. Σημειώνεται ότι ο Οκτ. 11 και ο Νοέμ. 11 ήταν μήνες μεγάλης αναταραχής στην Ελλάδα με καθυστέρηση και απειλές για μη καταβολή της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις και με επιβολή του νέου φόρου επί των ακινήτων μέσω της ΔΕΗ. Ήδη η δραστηριότητα στον κλάδο έχει μειωθεί σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, στα 23.14 εκατ. m 2 το 2011, από 102,24 εκατ. m 2 το 2005 και από 59,41 εκατ. m 2 το 1999, χωρίς ωστόσο να διαφαίνονται ενδείξεις Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

ανάκαμψης. Ανάκαμψη στον κλάδο δεν είναι δυνατή σε ένα οικονομικό περιβάλλον όπως αυτό που επικράτησε στη χώρα στην περίοδο Σεπτεμβρίου 2011 Φεβρουαρίου 2012, όπου ενέργειες και πολιτικές των αρχών που προσδιορίζουν τις οικονομικές εξελίξεις στη χώρα συνέβαλαν στο εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο της καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Είναι ενδεικτικό ότι ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στην κατασκευή κατοικιών αν και αυξήθηκε τον Ιαν. 12 στο 21,98 από 12,94 τον Δεκ. 11 και 8,9 τον Ιαν. 10, παραμένει ακόμη σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο. Με βάση τις ανωτέρω εξελίξεις, οι επενδύσεις σε κατοικίες σημείωσαν νέα σημαντική πτώση της τάξης του -23% και το 2011, ενώ αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω και κατά το 2012 κατά ποσοστό -15,0%. Συγκεκριμένα εκτιμάται να διαμορφωθούν στα 7,2 δις (σε σταθερές τιμές του 2005) το 2011, από 9,6 δις το 2010 και 23,8 δις το 2006. Είναι χαρακτηριστική η πτώση του αριθμού κατασκευής νέων κατοικιών το 1 ο 6μηνο. 11, όπως φαίνεται στον σχετικό Πίνακα που ακολουθεί. Σημειώνεται ότι η σημαντική πτώση των επενδύσεων σε κατοικίες συνέβαλε στην πτώση του ΑΕΠ κατά περίπου 0,95 π.μ. το 2011, έναντι αρνητικής επίπτωσής τους κατά -1,0 π.μ. το 2010, κατά -1,4 π.μ. το 2009 και κατά -2,3 π.μ. το 2008. Μια νέα πτώση των επενδύσεων αυτών κατά -15,0% και το 2012 θα έχει ως συνέπεια την πτώση του ΑΕΠ μόνο κατά -0,46 π.μ. σε εκατ. 2011 2010 2009 2008 2007 Ιαν. 1.374,0 7.022,0 4.379,0 6.429,0 7.938,0 Φεβ. 1.840,0 3.104,0 4.851,0 6.817,0 7.988,0 Μαρτ. 2.402,0 4.452,0 5.488,0 5.052,0 10.054,0 Απρ. 2.229,0 4.327,0 4.805,0 7.523,0 8.987,0 Μάιος 2.822,0 3.950,0 5.086,0 7.083,0 10.096,0 Ιουν. 2.782,0 4.331,0 5.671,0 7.889,0 9.931,0 1 ο 6μηνο 13.449 27.186 30.280 40.793 54.994 Ιουλ. 3.634,0 4.930,0 4.930,0 4.930,0 4.930,0 Αυγ. 2.003,0 2.837,0 2.837,0 2.837,0 2.837,0 Σεπτ. 3.353,0 4.946,0 4.946,0 4.946,0 4.946,0 Οκτ. 4.144,0 4.144,0 4.144,0 4.144,0 Νοε. 3.425,0 3.425,0 3.425,0 3.425,0 Δεκ. 5.000,0 5.000,0 5.000,0 5.000,0 Έτος 52.468 55.562 66.075 80.276 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Αριθμός Νέων Κατοικιών Η δυσμενής κατάσταση του κλάδου τα τελευταία δύο έτη αποτυπώνεται επίσης: Α. Στον δείκτη οικοδομικών έργων (που καταρτίζεται με βάση τη δραστηριότητα των σημαντικότερων κατασκευαστικών εταιριών), ο οποίος στο 9μηνο 11 σημείωσε πτώση κατά -28,0% σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης κατά -31,6% το 2010 και -17,5% το 2009. Από τη σύνθεση του δείκτη, τις μεγαλύτερες απώλειες εμφάνισε ο δείκτης παραγωγής οικοδομικών έργων κατά -50,0% στο 9μηνο 11 (2010: -38,1%), ενώ η πτώση του δείκτη παραγωγής πολιτικού μηχανικού, που αναφέρεται σε μεγάλα δημόσια έργα, ήταν αισθητά μικρότερη κατά -16,5% στο 9μηνο 11, λόγω της αύξησης του δείκτη παραγωγής έργων πολιτικού μηχανικού κατά +4,8% στο 1 ο 3μηνο 11, έναντι πτώσης -27,8% στο 2 ο 3μηνο 11 και κατά -28,0% το συνολικά το 2010. Β. Στην πτώση της παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος κατά -35,00% το 2011, μετά την πτώση του κατά - 14,53% 2010 και -25,33% το 2009. Επίσης, η πτώση της παραγωγής τσιμέντου ήταν -37,76% το 2011 από -14,32% το 2010 και -21,37% το 2009. 20 15 10 5 0-5 -10 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Γ. Στην πτώση του υπολοίπου των στεγαστικών δανείων κατά -2,9% σε ετήσια βάση και τον Ιαν. 12 κατά -3,1% (Δεκ. 11:-2,9%, Νοέμ. 11: -2,7%, Οκτ. 11: -2,4%, Σεπτ. 11: -2,1%, Ιούλ. 11: -2,1%, Ιαν. 11: 0,6%, Δεκ. 10: -0,3%, Δεκ. 09: +3,7%). Όπως φαίνεται στο προκείμενο Διάγραμμα, η μείωση του λόγου του δείκτη τιμών των κατοικιών προς τον δείκτη των ενοικίων συνεχίσθηκε στο 1 ο, στο 2 ο και στο 3 ο 3μηνο 11, με συγκρατημένο όμως ρυθμό, λόγω της επιβράδυνσης της μείωσης των τιμών των κατοικιών (μέση εκατοστιαία μεταβολή: 1 ο 3μηνο. 11: -5,4%, 2 ο 3μηνο. 11: -4,9%, 3 ο 3μηνο 11: -4,3%, 4 ο 3μηνο 2011: -5,9%) και της σχετικής σταθερότητας του ρυθμού μεταβολής των ενοικίων (μέση εκατοστιαία μεταβολή: 1 ο 3μηνο 11: +1,44%, 2 ο 3μηνο. 11: +1,03%, 3 ο 3μηνο 11: +0,61%, 4 ο 3μηνο 11: +0,27%). Δ. Την σημαντική πτώση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας στον κλάδο των κατασκευών που ξεπέρασε την πτώση των άλλων τομέων της ελληνικής οικονομίας (βλ. Πίνακα). Γεωργία, δασοκομία και αλιεία Δείκτες Αγοράς Κατοικιών 2000-2011 (2007=100) Ετήσιες Μεταβολές Τιμών Διαμερισμάτων (αριστερός άξονας) Λόγος Τιμών Διαμερισμάτων/Ενοίκια (δεξιός άξονας) Δείκτης Τιμών Ενοικίων (δεξιός άξονας) Βιομηχανία συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας Κατασκευές Εμπόριο, ξενοδοχεία και εστιατόρια, μεταφορές και επικοινωνίες Χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, δραστηριότητες σχετικές με την ακίνητη περιουσία, εκμισθώσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες Άλλες υπηρεσίες Μερίδια Επιμέρους Κλάδων στο Σύνολο της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας Πηγή: ΚΕΠΕ, Οικονομικές Εξελίξεις, Φεβρ. 12 2008 2009 2010 Ε. Στη διαμόρφωση της οικονομικής δραστηριότητας στον κλάδο κατά το 2011, η ζήτηση από το εξωτερικό δεν είχε κάποια αξιόλογη συμβολή, καθώς η εισροή κεφαλαίων για αγορά ακινήτων από το εξωτερικό υποχώρησε το 2011 σε 107,6 εκατ. από 128,5 εκατ. το 2010. Πωλήσεις ΙΧ Αυτοκινήτων: Μείωση κατά -44,3% σημείωσε η κυκλοφορία των επιβατικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσεως τον Φεβρ. 12 σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης τους κατά -47,4% τον Φεβρ. 11. Παράλληλα, στο 1 ο 2μηνο 12 κυκλοφόρησαν 13.192 ΙΧ επιβατικά αυτοκίνητα, έναντι 18.959 στο 1 ο 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 Α' Εξάμηνο 2011 4,2% 4,7% 5,5% 5,9% 11,3% 11,6% 10,6% 10,7% 6,6% 5,8% 5,9% 5,1% 39,4% 38,4% 37,8% 35,6% 17,7% 18,3% 18,8% 20,4% 21,0% 21,2% 21,3% 21,9% Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

2μηνο 11 σημειώνοντας πτώση κατά -30,4% σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης κατά -56,2% σε ετήσια βάση στο 1 ο 2μηνο 11. 2012 2011 2010 2009 2008 Ιαν. 8.945 11.329 28.797 22.543 37.889 Φεβ. 4.247 7.630 14.519 17.143 26.197 Μαρτ. 9.158 20.425 14.720 24.731 Απρ. 10.961 13.182 15.745 30.665 Μάιος 10.987 12.756 28.015 27.042 Ιουν. 10.745 15.580 26.737 28.721 Ιουλ. 10.817 12.454 36.271 31.780 Αυγ. 7.893 7.968 26.302 21.557 Σεπτ. 7.454 6.832 13.152 20.629 Οκτ. 5.599 8.549 12.634 21.365 Νοε. 8.512 7.362 19.088 14.646 Δεκ. 5.868 3.880 10.221 8.546 Έτος 106.953 152.304 242.571 293.768 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Νέες εγγραφές Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων Οι προοπτικές στον κλάδο των αυτοκινήτων εξακολουθούν να είναι δυσμενείς στους προσεχείς μήνες, καθώς ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στον κλάδο μειώθηκε στο 47,6 τον Φεβρ. 12 από 58,2 τον Ιαν. 12 και αισθητά χαμηλότερα από την αντίστοιχη περυσινή τιμή του (Φεβρ. 11: 66,0). Συνολικά το 2011 κυκλοφόρησαν 106.953 ΙΧ επιβατικά αυτοκίνητα, έναντι 152.304 το 2010 σημειώνοντας πτώση κατά -29,8% σε ετήσια βάση, μετά την πτώση τους κατά -37,2% το 2010. Η μείωση του αριθμού των νέων ΙΧ επιβατικών αυτοκινήτων επιβραδύνθηκε στο -1,9% σε ετήσια βάση στο 2 ο 6μηνο 11, έναντι της πτώσης τους κατά -42,2% στο 1 ο 6μηνο. 11. Ο αριθμός των ΙΧ επιβατικών αυτοκινήτων που κυκλοφορεί στην Ελλάδα ανήλθε το 2011 σε 5.278.270 από 5.183.313 το 2010, έναντι 5.098.400 το 2009, 3.161.505 το 2000 και 2.171.201 το 1995, με αποτέλεσμα να αναλογούν σχεδόν 1,5 αυτοκίνητα ανά νοικοκυριό το 2011 από 0,85 το 2000 και 0,59 αυτοκίνητα ανά νοικοκυριό το 1995. Η δαπάνη για εισαγωγές ΙΧ αυτοκινήτων περιορίσθηκε σε 1.735,7 εκατ. το 2011, από 2.175 εκατ. το 2010. Δείκτες Εμπιστοσύνης Επιχειρήσεων (ΙΟΒΕ): Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος στην Ελλάδα (ΙΟΒΕ) παρέμεινε σταθερός τον Φεβ. 12 στο 74,9, όπως και τον Ιαν. 12, από 75,7 τον Δεκ. 11, έναντι 83,5 τον Φεβ. 11. Βελτιώθηκαν ελαφρά οι επιχειρηματικές προσδοκίες στη Βιομηχανία και τις Κατασκευές, ενώ αντίθετα στις Υπηρεσίες κατεγράφη μείωση και πτώση στο Λιανικό Εμπόριο. Επίσης η Καταναλωτική Εμπιστοσύνη επιδεινώθηκε σημαντικά μετά από 3μηνη βελτίωση. Ειδικότερα από την εξέλιξη των σχετικών δεικτών των επιχειρηματικών και καταναλωτικών προσδοκιών του ΙΟΒΕ προκύπτουν τα ακόλουθα: α) Στη Βιομηχανία, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών σημείωσε ελαφρά βελτίωση στο 71,6 τον Φεβ. 12 από 71,4 τον Ιαν. 12, έναντι 80,6 τον Φεβ. 11. Η ενίσχυση των επιχειρηματικών προσδοκιών στη Βιομηχανία προήλθε: Από τη βελτίωση των εκτιμήσεων για τις εκτιμήσεις για την εξέλιξη της στο προσεχές 3μηνο: (1) Της παραγωγής (Φεβ. 12: -9,88, Ιαν. 12: -15,29, Δεκ. 11: -20,2, Νοέμ. 11: -16,8, Οκτ. 11: -12,2, Σεπτ. 11: -8,8, Αύγ. 11: -2,4), (2) Των πωλήσεων (Φεβ. 12: -8,44, Ιαν. 12: -12,98, Δεκ. 11: -23,6, Νοέμ. 11: -12,53, Οκτ. 11: -12,55, Σεπτ. 11: -3,49, Αύγ. 11: -1,17). (3) Επίσης βελτιώθηκαν σημαντικά οι προβλέψεις για την εξέλιξη των εξαγωγών στους προσεχείς μήνες (Φεβ. 12: +11,77, Ιαν. 12: -0,63, Δεκ. 11: +0,74). Αντίθετα, το ποσοστό χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού διαμορφώθηκε σε νέο ιστορικά χαμηλό επίπεδο 63,0% τον Φεβ. 12 από 64,8% τον Ιαν. 12 και μειώθηκε περαιτέρω ο δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση στο 37,7 τον Φεβ. 12 από 41,0 τον Ιαν. 12, 42,0 τον Δεκ. 11, έναντι 42,8 τον Φεβ. 11. β) Στο Λιανικό Εμπόριο, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών μειώθηκε στο 52,7 τον Φεβ. 12 από 56,0 τον Ιαν. 12, 54,1 τον Δεκ. 11, έναντι 64,8 τον Φεβ. 11. Η μείωση αυτή προήλθε κυρίως από την πτώση των εκτιμήσεων για: (1) Τις παραγγελίες στο επόμενο 3μηνο (Φεβ. 12: -63,91, Ιαν. 12: 59,28, Φεβ. 11: -41,83), (2) Τις τρέχουσες πωλήσεις (Φεβ. 12: -72, Ιαν. 12: -84, Φεβ. 11: -46) και (3) Το χαμηλό επίπεδο για τις πωλήσεις στο επόμενο 3μηνο (Φεβ. 12: -56,40, Ιαν. 12: -60,15, Φεβ. 11: - 26,95). Όσον αφορά την εξέλιξη των επιμέρους δεικτών προσδοκιών στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σημειώνονται τα ακόλουθα: (1) Στα «Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός» ο δείκτης προσδοκιών μετά τη μείωση τον Ιαν. 12 στο 75,6 ενισχύθηκε σημαντικά τον Φεβ. 12 στο 86,5, έναντι 84,1 τον Φεβ. 11. Σημειώνεται ότι μειώθηκαν οι αρνητικές εκτιμήσεις για τις τρέχουσες πωλήσεις και ισχυροποιήθηκαν οι προοπτικές για τις βραχυπρόθεσμες για τις πωλήσεις. Ωστόσο, οι προβλέψεις για την απασχόληση εξακολουθούν να είναι δυσοίωνες. (2) Πτωτικά κινήθηκαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες στα «Είδη Οικιακού Εξοπλισμού» υποχωρώντας τον Φεβ. 12 στο 45,2 από 58,6 τον Ιαν. 12, έναντι 43,7 τον Φεβ. 11. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη πτώση των εκτιμήσεων για τις τρέχουσες πωλήσεις, στην αποδυνάμωση των εκτιμήσεων των παραγγελιών στο επόμενο 3μηνο και κατά συνέπεια στη διόγκωση των αποθεμάτων. (3) Στα «Υφάσματα-Ένδυση-Υπόδηση» οι προσδοκίες ανέκαμψαν στο 45,4, από το ιστορικά χαμηλό επίπεδο 39,2 τον Δεκ. 11, έναντι 65,0 τον Ιαν. 11. Παράλληλα αμβλύνθηκαν οι αρνητικές εκτιμήσεις για τις πωλήσεις στο προσεχές 3μηνο. 4) Στα Πολυκαταστήματα οι επιχειρηματικές προσδοκίες εξακολουθούν να παρουσιάζουν σημαντική άνοδο με τον σχετικό δείκτη να ανέρχεται στο 60,6 τον Φεβ. 12 από 50,8 τον Ιαν. 12, έναντι ωστόσο 77,1 τον Φεβ. 11. Το ποσοστό των επιχειρήσεων κλάδου που εκτιμά ότι μειώθηκαν οι τρέχουσες πωλήσεις περιορίσθηκε σημαντικά τον Ιαν. 12 (Ιαν. 12: 66%, Δεκ. 11: 94%). Είναι Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9

αξιοσημείωτη η έντονα ανοδική τάση των προβλεπόμενων πωλήσεων του κλάδου. γ) Στις Κατασκευές, ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης παρουσιάζει σημαντικές μεταπτώσεις ανάλογα με τις εκτιμήσεις για την επανεκκίνηση των έργων βασικής υποδομής μέσω των έργων του ΕΣΠΑ. Πάντως τον Φεβ. 12 ο δείκτης του συνόλου των Κατασκευών αυξήθηκε στο 43,4 από 36,4 τον Ιαν. 12 από 34,6 τον Φεβ. 11. Ειδικότερα ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στις Κατασκευές Δημοσίων Έργων παρουσίασε τον Φεβ. 12 μικρή άνοδο στο 49,3 από 48,6 τον Ιαν. 12, έναντι του πολύ χαμηλού 32,0 τον Φεβ. 11. Παράλληλα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις Ιδιωτικές Κατασκευές σημείωσαν σημαντική αύξηση (Φεβ. 12: 35,43, Ιαν, 12: 19,94, Φεβ. 11: 38,22) που αναλύονται στην κατασκευή Κατοικιών (Φεβ. 12: 22,65, Ιαν. 12: 21,98, Φεβ. 11: 17,94) και στην Κατασκευή Λοιπών Ιδιωτικών Κτιρίων (Φεβ. 12: 37,69, Ιαν. 12: 19,38, Φεβ. 11: 43,78), γενικώς όμως διαμορφώνονται σε χαμηλότατα επίπεδα. δ) Στις Υπηρεσίες, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών υποχώρησε περαιτέρω για 5 ο συνεχή μήνα στο 53,4 τον Φεβ. 12 από 54,2 τον Ιαν. 12, 55,2 τον Δεκ. 11, 56,5 τον Νοέμ. 11, μετά από ένα 3μηνο συνεχούς βελτίωσης (Ιούν. 11: 64,0, Ιούλ. 11: 65,4, Αύγ. 11: 69,1, Σεπτ. 11: 66,8), έναντι 57,5 που διαμορφώθηκε τον Φεβ. 11. Οι προοπτικές της ζήτησης υπηρεσιών για το επόμενο 3μηνο αποδυναμώθηκαν (ΙΦεβ. 12: -21,36, αν. 12: -16,91, Δεκ. 11: -21,2, Φεβ. 11: -21,67). Ειδικότερα, αναφορικά με την εξέλιξη στον κλάδο του Τουρισμού, στα «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια», ο δείκτης προσδοκιών υποχώρησε στο 51,77 τον Φεβ. 12 από 59,5 τον Ιαν. 12, έναντι 71,29 τον Φεβ. 11, όπως και στα «Τουριστικά Πρακτορεία» (Φεβ. 12: 37,24, Ιάν. 12: 41,59, Φεβ. 11: 61,18), καθώς δεν είναι αρκετά ευοίωνα τα πρώτα δείγματα της τουριστικής κίνησης του 2012. Σημειώνεται επίσης η άνοδος των επιχειρηματικών προσδοκιών στους «Ενδιάμεσους Χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς-χωρίς τις Τράπεζες» (Φεβ. 12: 68,5, Ιαν. 12: 60,9). ε) Ο δείκτης εμπιστοσύνης των Καταναλωτών επανήλθε τον Φεβ. 12 σε καθοδική τροχιά και διαμορφώθηκε στο -83,5 (Φεβ. 12: ΕΕ-27: -20,1, ΖτΕ: -20,3) από -80,1 τον Ιαν. 12, -81,9 τον Δεκ. 11 (ΕΕ-27:-21,9, ΖτΕ: -21,1), έναντι -67,3 τον Φεβ. 11. Η αυξανόμενη ανεργία και η ανακοίνωση της μείωσης των κατώτατων μισθών στον ιδιωτικό τομέα σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα αναφορικά με τις προοπτικές εξόδου της οικονομίας από την κρίση, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια βελτίωσης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης ακόμα και από τα πολύ απαισιόδοξα επίπεδα στα οποία κυμαίνεται τους τελευταίους μήνες. Από τους επιμέρους δείκτες της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σημειώνεται ότι: Διευρύνθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών (Φεβ. 12: 71%, Ιαν. 12: 64%) που κρίνει ότι θα επιδεινωθεί η οικονομική του κατάσταση στο επόμενο χρονικό διάστημα και παράλληλα υποχώρησαν οι προβλέψεις για την οικονομική κατάσταση της χώρας στο προσεχές 12μηνο, καθώς το 91% του δείγματος τον Φεβ. 12 (Ιαν. 12: 87%) προβλέπει επιδείνωση. Επίσης το 79% των νοικοκυριών δεν προσδοκά ότι θα αποταμιεύσει το προσεχές 12μηνο (Ιαν. 12: 73%). Επιπρόσθετα αυξάνεται το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνει ότι «έχει χρεωθεί» (Φεβ. 12: 18%, Ιαν. 12: 15%). Αμβλύνθηκαν και οι προβλέψεις για μείζονες αγορές, καθώς το 83% των νοικοκυριών δήλωσε τον Φεβ. 12 ότι δεν θα αγοράσει έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές κλπ (Ιαν. 12: 76%) και επιδεινώθηκαν οι προβλέψεις των καταναλωτών για την εξέλιξη της ανεργίας, καθώς το 86% του δείγματος εκτιμούσε τον Φεβ. 12 ότι η ανεργία θα αυξηθεί (Ιαν. 12: 82%). Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Η αύξηση του ΑΕΠ (2 η εκτίμηση) διαμορφώθηκε στο 3,0% σε ετησιοποιημένη βάση στο 4 ο 3μηνο 11, από 1,8% στο 3 ο 3μηνο 11, 1,3% στο 2 ο 3μηνο 11, 0,4% στο 1 ο 3μηνο 11 και 1,7% το 2011. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης διαμορφώθηκε στο 2,1% σε ετησιοποιημένη βάση στο 4 ο 3μηνο 11 από 1,7% στο 3 ο 3μηνο 11, 0,7% στο 2 ο 3μηνο 11, 2,1% στο 1 ο 3μηνο. 11 και 2,2% το 2011. Συγκεκριμένα, η αύξηση της κατανάλωσης διαρκών καταναλωτικών αγαθών διαμορφώθηκε στο 15,3% σε ετησιοποιημένη βάση το 4 ο 3μηνο 11 από 5,7% στο 3 ο 3μηνο 11, -5,3% στο 2 ο 3μηνο 11 και 8,1% το 2011, με αποτέλεσμα να επιβεβαιώνεται η εκτίμηση ότι οι καταναλωτές έχουν αρχίσει σταδιακά να δαπανούν μεγαλύτερο τμήμα του διαθέσιμου εισοδήματος τους. Η κυβερνητική δαπάνη (για κατανάλωση και επενδύσεις) υποχώρησε κατά -4,4% στο 4 ο 3μηνο 11 από -0,1% στο 3 ο 3μηνο 11, -0,9% στο 2 ο 3μηνο 11, -5,9% στο 1 ο 3μηνο 11 και -2,1% το 2011. Η αρνητική πορεία ενδέχεται να συνεχισθεί και στα επόμενα 3μηνα, καθώς θα τίθενται σταδιακά σε εφαρμογή αυστηρότερα μέτρα για τη μείωση των δημοσίων δαπανών. Αρνητική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο 11 είχαν οι καθαρές εξαγωγές, κατά -0,07 ποσοστιαίες μονάδες (αύξηση των εξαγωγών κατά 4,3% σε ετησιοποιημένη βάση και αύξηση των εισαγωγών κατά 3,8%). Αντίθετα, στο 3 ο 3μηνο. 11 οι καθαρές εξαγωγές είχαν θετική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,43 π.μ. (εξαγωγές: 4,7%, εισαγωγές: 1,2%). Η αρνητική επίπτωση των καθαρών εξαγωγών σχετίζεται με την υποχώρηση της παγκόσμιας ζήτησης και κυρίως με την ύφεση που καταγράφεται στην οικονομία της ΖτΕ. Μικρή θετική συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο 11 είχαν οι επιχειρηματικές επενδύσεις, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 2,8% (3 ο 3μηνο 11: 15,7%), Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 10