ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΣ Ο Ινδουισμός, που αναφέρεται συχνά ως η αρχαιότερη θρησκεία του κόσμου, είναι η Τρίτη μεγαλύτερη θρησκεία του κόσμου σε αριθμό πιστών, μετά το Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Ο Ινδουισμός έχει περίπου ένα δισεκατομμύριο πιστούς, εκ των οποίων πάνω από το 90% κατοικεί στην Ινδία. Ινδουιστικές κοινότητες βρίσκονται επίσης στο Νεπάλ, τη Σρι Λάνκα, τη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη, το Μαυρίκιο, τα νησιά Φίτζι, το Σουρινάμ κ.α. ΕΝΟΤΗΤΑ 1-ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ Ο Ινδουισμός ή Ινδουισμός είναι θρησκεία στην οποία πιστεύουν τα τρία τέταρτα περίπου του λαού της Ινδίας. Δεν έχει κανένα συγκεκριμένο ιδρυτή, ούτε αναφέρεται στην ιστορία του κάποιο πρόσωπο το οποίο να συνδέεται με την εμφάνιση του. Υπάρχει η άποψη ότι ο Ινδουισμός άρχισε να δημιουργείται το 1000 π.χ. περίπου, από τους Βραχμάνους οι οποίοι ήταν ιερατικές τάξεις που εξηγούσαν στους πιστούς τα ιερά κείμενα. Από το 300 π.χ. και μετά, υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Ινδουισμού, που επιζούν μέχρι σήμερα. Από το 711 μ.χ. και μετά, ο Ινδουισμός επηρεάστηκε από θρησκείες άλλων λαών και δημιουργήθηκε έτσι ο «Νεοινδουϊσμός», στον οποίο πιστεύουν σήμερα στην Ινδία. Πριν από το 2000 π.χ. : Η κοιλάδα του Ινδού Πολιτισμού 1500-500 π.χ. : Η Περίοδος Βεδική 500 π.χ. - 500 μ.χ. Η Epic, Puranic και Κλασικής Εποχής 500 CE - 1500 CE : Μεσαιωνική περίοδος 1500-1757 CE : Pre - Νεότεροι Χρόνοι 1757-1947 CE : British Περίοδος 1947 CE - το παρόν : Ανεξάρτητη Ινδία Προβεδική περίοδος Προβεδική περίοδος του Ινδουισμού ονομάζεται η περίοδος της ιστορίας του πριν την εμφάνιση των ιερών κειμένων, που ονομάζονται «βέδες» («βέδα» στα σανσκριτικά σημαίνει «ιερή γνώση»). Η περίοδος αυτή, που 1

ξεκινά από τα βάθη της ιστορίας, φτάνει μέχρι την κάθοδο των Αρίων στη χερσόνησο της Ινδίας, η θρησκεία των οποίων σταδιακά συγχωνεύτηκε με αυτή των γηγενών κατοίκων. Οι αυτόχθονες Ινδοί ήταν λαοί πιθανόν νεγροειδείς, οι οποίοι είχαν αναπτύξει αγροτικό πολιτισμό, με μητριαρχικά χαρακτηριστικά. Αρία ή βεδική περίοδος Τη δεύτερη χιλιετία π.χ. έφτασαν στην Ινδία οι Άριοι, περνώντας τα βουνά της βορειοδυτικής Ινδίας και εκτοπίζοντας τους αυτόχθονες προς το νότο. Ήταν λαός πολεμικός και είχε μια πλήρη θρησκεία με πολλούς θεούς. Η θρησκεία τους χαρακτηρίζεται ενοθεϊστική, καθώς διαφορετικοί θεοί λατρεύονται ξεχωριστά ως Υπέρτατο Ον, χωρίς όμως να παραγνωρίζεται η ύπαρξη και άλλων θεών. Κλασική περίοδος Κατά την κλασική περίοδο, από το 500 π.χ. και μετά, ο Ινδουισμός πήρε τη σημερινή μορφή του και εξαπλώθηκε ραγδαία, με τη βοήθεια και της σανσκριτικής γλώσσας. Από αυτή την περίοδο και μετά, οι τελετές προς τιμήν των θεών δε γίνονταν πλέον υπαίθρια, αλλά σε ναούς με αγάλματα των θεών, μπροστά στα οποία οι πιστοί άφηναν τις προσφορές τους. Μετά τον 4ο αιώνα π.χ., ο Ινδουισμός απειλήθηκε από την εξάπλωση του Βουδισμού, αλλά καθώς ο τελευταίος εξαπλώθηκε τελικά προς τα ανατολικά, ο Ινδουισμός ανέκαμψε σημαντικά και τον 4ο μ.χ. αιώνα αναγνωρίστηκε επίσημα. Ισλαμική κυριαρχία Μετά τον 8ο αιώνα, το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στη βόρεια Ινδία, και πολλοί Ινδουιστές είχαν μεταστραφεί σε αυτό. Την ίδια εποχή, ομάδες πιστών, υπό την επιρροή του μονοθεϊστικού Ισλάμ επιχείρησαν να εισάγουν το μονοθεϊσμό και στον Ινδουισμό. Την ίδια εποχή σχηματίστηκε και η «αίρεση» των Σιχ, οι οποίοι είναι μονοθεϊστές και θεωρούν ότι είναι εντελώς διαφορετική θρησκεία, καθώς πιστεύουν σε ένα μείγμα ινδουιστικών και ισλαμικών δογμάτων. Βρετανική κυριαρχία Κατά την περίοδο της Βρετανικής κυριαρχίας, μετά το 1877, διάφοροι μεταρρυθμιστές, υπό την επίδραση των νέων τεχνολογιών και φιλοσοφικών ρευμάτων, προσπάθησαν να συμφιλιώσουν τον Ινδουισμό με τις άλλες θρησκείες, θεωρώντας ότι ο Ινδουισμός είναι δυνατόν να έχει χώρο για τη λατρεία και άλλων προφητών και θρησκευτικών δασκάλων. 2

Ινδική ανεξαρτησία Μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας, το 1947, προέκυψαν προβλήματα στη συνύπαρξη Ινδουιστών και μουσουλμάνων, τα οποία οδήγησαν στην απόσχιση των μουσουλμάνων, οι οποίοι δημιούργησαν το Πακιστάν. Έτσι, η Ινδία έγινε ένα κράτος με σχεδόν αμιγή Ινδουιστικό πληθυσμό. ΕΝΟΤΗΤΑ 2-ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ Στον Ινδουισμό έχουν θεοποιηθεί τα ουράνια σώματα Ήλιος, Σελήνη, Αστέρια, καθώς και τα φυσικά φαινόμενα, βροχή, πλημμύρες, ξηρασία κ.λ.π., καθώς επίσης και τα περισσότερα ζώα, όπως είναι το παγώνι, το φίδι, η αγελάδα κ.ά. Οι Ινδουιστές πιστεύουν στις μετενσαρκώσεις, καθώς και στις διάφορες τελετουργίες που περιέχονται στις Ιερές Γραφές. Οι κυριότερες Ιερές Γραφές των Ινδουιστών είναι οι Βέδες, οι Βραχμάνες και οι Ουπανισάδες. Στις Ιερές αυτές Γραφές περιέχονται ύμνοι στους θεούς, μαγικές πράξεις, επικλήσεις και εξορκισμοί και διάφορες τελετουργικές και ασκητικές πρακτικές. Μία αρκετά διαδομένη ασκητική πρακτική είναι η «γιόγκα» με την οποία πιστεύουν οι οπαδοί του Ινδουισμού ότι πετυχαίνεται η απελευθέρωση του ατόμου από τις μετενσαρκώσεις και η άνοδος του στην τελειότητα. Στον Ινδουισμό υπάρχουν και πολλές αιρέσεις οι σπουδαιότερες από τις οποίες είναι: Των Βισνουϊτών. Οι Βισνουίτες λατρεύουν το Βισνού, που παριστάνεται σαν νέος γαλάζιου χρώματος, με τέσσερα χέρια που κρατούν συμβολικά αντικείμενα. ΕΝΟΤΗΤΑ 3-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ-ΤΟΠΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑ ΓΙΟΓΚΑ Γιόγκα σημαίνει «ένωση» του ανθρώπου με το θείο στοιχείο. Η γιόγκα βασίζεται σε δύο βασικές ιδέες: Ο ανθρώπινος νους έχει τη δυνατότητα να μεταβάλλεται, ανάλογα με εκείνο το οποίο προσκολλάται και ενώνεται μ αυτόν. Ο άνθρωπος δεν είναι πάντα κάτι (δεν έχει σταθερή ταυτότητα), γίνεται αυτό στο οποίο προσκολλάται το μυαλό του. Στον Ινδουισμό ο όρος «γιόγκα» αναφέρεται στις 3

τεχνικές που πρέπει να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος και τα στάδια που θα περάσει για να ενωθεί με το Βράχμαν. Τα στάδια αυτά είναι τρία Κάρμα γιόγκα Μπάκτι γιόγκα Γνιάνα γιόγκα ΚΑΡΜΑ Κάρμα σημαίνει πράξη. Οι πράξεις ενός όντως στην προηγούμενη μορφή ύπαρξης, θα καθορίσουν τη μορφή στην οποία θα μεταβεί. Εκτός από ανθρώπινη, μπορεί να είναι και μορφή ζώου ή εντόμου. Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του, που οδηγούν στη μορφή της μετενσάρκωσής του. ΕΝΟΤΗΤΑ 4-Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΙΝΔΟΥΙΣΜΟ Στον ινδουισμό, η γυναίκα έχει θέση μόνο εντός της οικογένειας και, σύμφωνα με την ινδουιστική παράδοση, «μια γυναίκα δίχως σύζυγο δεν είναι ολοκληρωμένη». Μονάχα η έλευση του γιου θεωρείται ευλογία. Η έλευση της κόρης είναι συχνά συνώνυμο της κατάρας. «Το να μεγαλώνεις κόρη είναι σαν να ποτίζεις τον κήπο του γείτονα», λέει ένα ινδικό ρητό. Πρόκειται για κάτι που συνεχίζει να ισχύει εν έτει 2010 στη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου, δεδομένων των 714 εκατομμυρίων κατοίκων που καλούνται πλέον στις κάλπες. Επιπλέον, η χηρεία είναι «τιμωρία». Εξ ου και οι γάμοι ανήλικων κοριτσιών με ηλικιωμένους. Όσο για τις χήρες, η θέση τους ήταν έωλη έως επικίνδυνη. Σύμφωνα με τις Γραφές, υπήρχαν τρεις εναλλακτικές: να ταφούν μαζί με τον νεκρό, να παντρευτούν τον αδελφό του ή να ζήσουν απομονωμένες. Ενάρετη θεωρούνταν, ωστόσο, μονάχα η σύζυγος που ακολουθούσε το νεκρό σύζυγο στη νεκρική πυρά και καιγόταν μαζί του Όσες επιλέξουν να ζήσουν είναι καταδικασμένες στην απομόνωση, στο στιγματισμό, στον εξοστρακισμό, στο αιώνιο πένθος και στην ένδεια. Ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές της Ινδίας, οι κόρες και 4

οι γυναίκες σύζυγοι είναι υποχρεωμένες να παραιτηθούν της περιουσίας τους, διότι η παράδοση προστάζει η γη να μένει πάντα στα αρσενικά μέλη της οικογένειας. ΕΝΟΤΗΤΑ 5-ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ Ομοιότητες 1.Όπως το Μπράχμαν είναι το μόνο καλό και πίσω από όλα, έτσι και ο Θεός στο Χριστιανισμό είναι η μόνη αυθεντική πραγματικότητα. 2.Σε ότι προσκολλάται ο νους αυτό και γίνεται και στις δύο θρησκείες.στο κακό-κακός στο θεό-θεοειδής. 3.Το Άτμαν είναι το θείο στοιχείο μέσα στον άνθρωπο, όπως η ψυχή που έχει το κατ εικόνα Θεού στο Χριστιανισμό. 4.Η εγκράτεια και η αποχή από το κακό βοηθούν στο πλησίασμα του Θεού και στις δύο θρησκείες. 5. Και οι δύο θρησκείες αποδέχονται την μεταθανάτια συνέχιση της ζωή. Διαφορές 1.Ο Ινδουισμός είναι πολυσύνδετος και δαιδαλώδης θρησκεία, ενώ ο Χριστιανισμός είναι συγκεκριμένος και συγκροτημένος. 2.Η πίστη στη μετενσάρκωση απορρίπτεται στο Χριστιανισμό. 3. Πολυθεϊσμός στον Ινδουϊσμό, μονοθεϊσμός στο Χριστιανισμό. 4.Πνεύμα ατομισμού, ανθρωποκεντρισμού, εσωστρέφειας στον Ινδουισμό, ενώ στο Χριστιανισμό θεανθρωποκεντρικό και κοινωνικό. 5.Η τελειότητα στον Ινδουισμό είναι να φτάσει ο άνθρωπος στην αναισθησία για τα προσωπικά και τα κοινωνικά θέματα, ενώ στο Χριστιανισμό να φτάσει στην ευαισθησία. 6.Θεοποίηση της φύσης, ποταμών, ήλιου στον Ινδουισμό, δημιουργήματα στον Χριστιανισμό. 7.Όχι στην διαιώνιση της ύπαρξης και τη σωτηρία του παρόντος κόσμου στον Ινδουισμό, ενώ στον Χριστιανισμό στόχος είναι η διάσωσή του και η κοινωνία όλου του υλικοπνευματικού κόσμου με το Θεό. 8. Ένωση του νου με το άτμαν στον Ινδουισμό, ενώ στο Χριστιανισμό επιδιώκεται η ψυχοσωματική ένωση με το Θεό. 5

ΕΝΟΤΗΤΑ 6-Ο ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Από το 13ο ως το 18ο αι. η Ινδία βρέθηκε υπό μουσουλμανική κατοχή. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής τα κινήματα μπάκτι με κέντρο κάποια από τις εμφανίσεις ή μορφές των τριών θεοτήτων συνέχισαν να ακμάζουν. Κυρίως από το 19ο αι. υπό τους Βρετανούς ο Ινδουισμός ήλθε σε επαφή με τη Δύση και το Χριστιανισμό. Η συνάντηση αυτή, μαζί με άλλους παράγοντες, οδήγησε τον Ινδουισμό σε μια νέα συνειδητοποίηση της ταυτότητάς του και σε μια αναβίωση κάποιων από τις παραδόσεις του, οι οποίες επιδιώχθηκε να αναδιατυπωθούν με σύγχρονο τρόπο. Επίσης τον οδήγησε σε μια προσπάθεια αποβολής κάποιων στοιχείων που αμαύρωναν την εικόνα του, όπως ήταν εκείνο των καστών. Η αναβίωση αυτή πραγματοποιήθηκε στην Ινδία αλλά τα κύματά της έφτασαν επίσης στη Δύση. Κάποια από τα μεγάλα ονόματα αυτής της αναβίωσης είναι ο Ραμακρίσνα Παραμαχάνσα (1836-86), ο Σρι Αουρομπίντο (1872-1950) και ο Μαχάτμα Γκάντι (1869-1948), ο ελευθερωτής της Ινδίας από τη βρετανική κατοχή. Η κεντρική ιδέα του Γκάντι ήταν η εφαρμογή παραδοσιακών Ινδουιστικών πρακτικών, όπως η νηστεία ή η αποφυγή βλάβης (μη βία), στην αντιμετώπιση προβλημάτων κοινωνικών, όπως εκείνο της θέσης των άθικτων στην ινδική κοινωνία, ή πολιτικών, όπως η ξένη κατοχή της Ινδίας. Σήμερα, μετά από απομόνωση αιώνων, γίνεται προσπάθεια εξάπλωσης του σ' όλες τις Ηπείρους: Ευρώπη, Αυστραλία, Βόρεια και Νότια Αμερική, Αφρική και στη Ρωσία και Ιαπωνία. Η ειδωλολατρία και τα αίσχη της δεν έλειψαν ποτέ στην Ινδία. Η Ινδία είναι μια ειδωλολατρική χώρα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όσο και αν φαίνεται περίεργο σ' εμάς που ως έθνος έχουμε δύο χιλιάδες χρόνια μια χριστιανική παράδοση. Υπάρχουν άνθρωποι σήμερα, που πιστεύουν στα είδωλα, και κάνουν εξαγωγή της ειδωλολατρίας στις σύγχρονες δυτικές χώρες. Έχουμε φαινόμενα αναβίωσης της ειδωλολατρίας και των ηθών της. 6