Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Συστήματα, Μελέτες, Αποδοτικότητα της Υδρονομικής Διευθέτησης Διευθέτηση Ορεινών Υδάτων ΙΙ : Μέρος ΙΙ Φώτης ΜΑΡΗΣ Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ.
Είδη γενικών συστημάτων διευθέτησης Ως γενικό σύστημα υδρογεωνομικής διευθέτησης ή υδρογεωνομικού ελέγχου των χειμαρρικών ρευμάτων χαρακτηρίζεται το σύνολο των υδρονομικών δράσεων για την επίτευξη των τριών υδρονομικών σκοπών ή των σπουδαιότερων εξ αυτών με την εφαρμογή τεχνικών, αγροτεχνικών και βιοτεχνικών έργων, μέτρων και εργασιών (στο σύνολο ή σε μέρος κάθε κατηγορίας) υπό ορισμένη κατά χώρο και χρόνο διάταξη και συγκεκριμένο συνδυασμό. 2
Τα γενικά συστήματα διακρίνονται ως εξής: Εντατικά συστήματα: Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η επένδυση σημαντικής μηχανικής και βιολογικής ενέργειας σε μικρή επιφάνεια (εστίες παραγωγής φερτών υλικών). Κλασσικό δασοτεχνικό ή βιοτεχνικό σύστημα, Το τεχνικό σύστημα Εκτατικά γενικά συστήματα: Κύριο χαρακτηριστικό η επένδυση μηχανικής και βιολογικής ενέργειας σε μεγάλη επιφάνεια (επιφάνεια ορεινής λεκάνης απορροής ή μεγάλα τμήματά της). Σύστημα βαθμίδωσης ή γαλλοαλγερινό, το οποίο χρησιμοποιεί μηχανική και βιολογική ενέργεια. Σύστημα τάφρων (υδροσυλλογή) ή σύστημα Bailey, το οποίο επενδύει 3 κυρίως μηχανική ενέργεια.
Εντατικά Συστήματα: Δασοτεχνικό Σύστημα Διευθέτησης Το δασοτεχνικό σύστημα διευθέτησης θεμελιώθηκε στα μέσα του 19 ου αιώνα στις γαλλικές Άλπεις και εφαρμόστηκε και αναπτύχθηκε στις χειμαρρικές ζώνες του τόξου των Άλπεων και στη συνέχεια επεκτάθηκε σ όλες τις ορεινές περιοχές της Ευρώπης. Το σύστημα αποσκοπεί στη ροή καθαρών χειμαρρικών υδάτων (χωρίς φερτές ύλες) κατά τρόπο αζήμιο αλλά και επωφελή. Ως μέσο χρησιμοποιεί την πλήρη αποκατάσταση του διαταραγμένου φυσικού περιβάλλοντος, ιδίως της δασικής βλάστησης στις ορεινές λεκάνες απορροής και την επίτευξη της κλίσης ισορροπίας στις κοίτες τους. Για την επίτευξη του στόχου αυτού το σύστημα περιλαμβάνει τρεις μεγάλες κατηγορίες έργων: Δομικές ή τεχνικές κατασκευές (τεχνικά έργα), Δασοβιολογικές εργασίες φυτοκομικής, φυτοτεχνικής ή βιολογικής διευθέτησης, Γεωτεχνικά έργα και μέτρα αποκατάστασης της ορεινής υδρονομικής ισορροπίας. Η διευθέτηση στην πεδινή διαδρομή των ρευμάτων, είναι αδύνατη χωρίς τη διευθέτηση των ορεινών λεκανών. 4
Εντατικά Συστήματα: Τεχνικό Σύστημα Διευθέτησης Το τεχνικό σύστημα είναι πολύ παλαιό και αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια του ανθρώπου για διευθέτηση των χειμαρρικών ρευμάτων. Αποσκοπεί στη διευθέτηση των ρευμάτων με την εκτέλεση μόνο τεχνικών έργων. Συνεπώς το σύστημα αυτό αποτελεί στην ουσία δομικό μέρος του δασοτεχνικού συστήματος. Χρησιμοποιεί κυρίως υψηλά φράγματα συγκράτησης φερτών υλών στις ορεινές λεκάνες απορροής και δεξαμενές συγκράτησης φερτών υλών στην έξοδο των ρευμάτων στον πεδινό χώρο (κώνο πρόσχωσης). Επίσης εμπλουτίστηκε με νέους τύπους δομικών έργων για την διαλογή των φερτών υλών τον μετασχηματισμό της λαβαμεταφοράς σε στερεομεταφορά. 5
Εκτατικά Συστήματα: Σύστημα Διευθέτησης με Βαθμίδωση Ορεινών Λεκανών Το σύστημα διευθέτησης με βαθμίδωση των ορεινών λεκανών απορροής των χειμαρρικών ρευμάτων, γνωστό και ως γαλλοαλγερινό σύστημα, είναι τόσο παλιό όσο και η γεωργία σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Οι λίθινες βαθμίδες, οι οποίες διατηρούνται ακόμη και σήμερα σε αρκετές περιοχές αποτέλεσαν τη βάση για τη διατήρηση και ανάπτυξη της αροτριαίας γεωργίας, ιδίως κατά την περίοδο της κλειστής οικογενειακής και χωρικής οικονομίας. Μια τέτοια βαθμίδωση, ενώ μπορεί να ανθίστανται αποτελεσματικά κατά της επιφανειακής απορροής που δημιουργείται από βροχές με μικρή και μέση ένταση, δεν μπορεί να επιτύχει τον προορισμό της όταν δέχεται απορροές από συχνές χειμαρρικές βροχοπτώσεις μεγάλης έντασης εκτός και αν η συνολική λεκάνη έχει τεθεί υπό διευθέτηση. 6
Εκτατικά Συστήματα: Σύστημα Διευθέτησης με Βαθμίδωση Ορεινών Λεκανών Το σύστημα αποβλέπει στην καταπολέμηση της επιφανειακής διάβρωσης με τον έλεγχο της υδαταπορροής και την αξιοποίηση των ομβρίων υδάτων επί του εδάφους. Το σύστημα επεκτείνεται σε όλες τις χρήσεις γης εντός της λεκάνης απορροής. Ως μέσο για την καταπολέμηση της επιφανειακής διάβρωσης, του ελέγχου της υδαταπορροής και της αξιοποίησης των ομβρίων υδάτων χρησιμοποιείται η βαθμίδωση της εδαφικής επιφάνειας με τη δημιουργία βαθμίδων. Οι βαθμίδες κατασκευάζονται οριζόντιες (κλίση 5%) και αποσκοπούν κυρίως στη θραύση της ταχύτητας υδαταπορροής, συνεπώς και της διαβρωτικής ενέργειας του νερού πριν αυτή καταστεί διαβρωτικά επικίνδυνη. 7
Εκτατικά Συστήματα: Σύστημα Διευθέτησης με Τάφρους Ομβροσυλλογής Το σύστημα διευθέτησης με τάφρους ομβροσυλλογής (ομβροτάφρους) στις ορεινές λεκάνες των χειμαρρικών ρευμάτων μελετήθηκε και χρησιμοποιήθηκε κατά τους νεώτερους χρόνους από τον Ιταλό Gusmano (1925) και τον αμερικανό Balley (1947). Στηρίζεται στη συλλογή και συγκράτηση της πλημμυρικής υδαταπορροής με τη βοήθεια τάφρων ομβροσυλλογής. Κύριος σκοπός των ομβροτάφρων είναι ο έλεγχος της πλημμυρικής υδαταπορροής. Μπορεί να εφαρμοσθεί σε όλους τους χειμαρρικούς τύπους. 8
Εκτατικά Συστήματα: Σύστημα Διευθέτησης με Τάφρους Ομβροσυλλογής Οι τάφροι ομβροσυλλογής ιδρύονται ως ενιαίο σύνολο, οριζόντιες (κατά τις χωροσταθμικές). Η πυκνότητα των τάφρων και η διαμόρφωση της επιφάνειας της διατομής τους πρέπει να γίνει με τρόπο ώστε να διακρατείται το 50 80% της κρίσιμης βροχής στις ορεινές λεκάνες. Το έργο δεν συνδυάζεται με έργα βαθμίδωσης των φυσικών κοιτών. Επίσης πρέπει να ιδρύονται δεξαμενές απόθεσης για την συγκράτηση των παραγόμενων φερτών υλών στην έξοδο των χειμαρρικών ρευμάτων. Δεν συνίσταται η κατασκευή τους σε ευολίσθητα γεωϋποθέματα και σε ολισθαίνουσες ή έρπουσες επιφάνειες. 9
Μικτό σύστημα διευθέτησης Το μικτό σύστημα διευθέτησης προκύπτει από τη σύνθεση όλων των αναφερθέντων συστημάτων και χρησιμοποιείται σε περιοχές όπου ο υδρονομικός έλεγχος και η πλήρης διευθέτηση των χειμαρρικών ρευμάτων στο σύνολο, δεν μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή ενός μόνο συστήματος. Απαιτείται λοιπόν η εφαρμογή μεθόδων από τα υπόλοιπα συστήματα διευθέτησης με συμμετοχή η οποία μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη χειμαρρικότητα και την ιδιαιτερότητα του κάθε ρεύματος και με τις ειδικές τοπικές συνθήκες. 10
Ειδικά Συστήματα Διευθέτησης Ως ειδικό σύστημα διευθέτησης για τον υδρογεωνομικό έλεγχο των χειμαρρικών ρευμάτων χαρακτηρίζεται το σύνολο των δράσεων προς επίτευξη ενός υδρονομικού σκοπού ή και μέρους αυτού με την εφαρμογή τεχνικών, αγροτεχνικών και βιοτεχνικών έργων και εργασιών υπό ορισμένο συνδυασμό και διάταξη κατά χώρο και χρόνο. 1. Ειδικό σύστημα απόληψης ύδατος εντός των χειμαρρικών κοιτών. Περιλαμβάνει υδροπαραγωγικούς χειρισμούς στις ορεινές λεκάνες απορροής και ίδρυση κατάλληλων έργων στις κοίτες του υδρογραφικού δικτύου και στους κώνους πρόσχωσης των ρευμάτων. 2. Ειδικό σύστημα ταμίευσης ύδατος ενός των χειμαρρικών κοιτών. Αποσκοπεί στην ίδρυση ειδικών φραγματικών μονάδων ταμίευσης ύδατος σε κατάλληλες θέσεις των παραχειμάρρων και των κλάδων μιας ορεινής λεκάνης, οι οποίοι παρουσιάζουν και θερινή παροχή. 3. Ειδικό σύστημα ελέγχου κινούμενης λαβαμάζας. Ελέγχει τις χειμαρρολάβες εντός της κεντρικής κοίτης των χεράδων, μειώνει την ταχύτητα κίνησης της λαβαμάζας, τον μετασχηματισμό της λαβαμεταφοράς σε στερεομεταφορά και την συγκράτηση των λαβαφορτίων. Για το σκοπό αυτό ιδρύονται επιβραδυντικές βαθμιδώσεις κοιτών, λαβαθραυστήρες, φράγματα συγκράτησης και δεξαμενές απόθεσης λαβαϋλικών. 4. Ειδικό σύστημα αποτροπής της ολισθησιγένεσης σε μεγάλες επιφάνειες. Αποτρέπει την ολισθησιγένεση σε μεγάλες επιφάνειες ή και στο σύνολο της επιφάνειας των μικρών λεκανών αποροής τόσο με την ίδρυση τάφρων και αυλάκων συλλογής νερού, καθώς και την κατασκευή ειδικών φραγμάτων σε κατάλληλες θέσεις των κοιτών και 11 τέλος με την λήψη ειδικών μέτρων.
Μελέτες υδρονομικής διευθέτησης Κατηγορίες μελετών Τα αναγκαία υδρονομικά έργα και μέτρα για τη διευθέτηση ενός χειμαρρικού ρεύματος εκτελούνται σύμφωνα με μελέτη, στην οποία καθορίζονται, περιγράφονται λεπτωμερώς και προσδιορίζεται ο γενικός και ο ειδικός σκοπός τους. Διακρίνονται οι εξής κατηγορίες μελετών: Μελέτη διευθέτησης του χειμαρρικού ρεύματος, η οποία αποσκοπεί στην πλήρη υδρογεωνομικό έλεγχο του χειμάρρου, Μελέτη απόσβεσης του χειμάρρου ή χεράδου, Αντιπλημμυρική μελέτη του χειμαρρικού ρεύματος, Μελέτη αξιοποίησης των υδάτων του χειμαρρικού ρεύματος και της παραγωγής νερού, Μελέτη προστασίας, αναβάθμισης και ανάδειξης του χειμαρρικού χώρου, Μελέτη αποτροπής γεωλισθήσεων ή γεωκατακρημνίσεων. 12
Σύνταξη των μελετών Επίσκεψη και επιτόπου έρευνα της περιοχής προς διευθέτηση. Σύνταξη επιμέρους αναγκαίων μελετών (τοπογραφική, γεωπετρολογική, κλιματική, υδρολογική, κίνησης φερτών υλών, φυτογεωγραφική και φυτοκοινωνική, μελέτη κοινωνικών συνθηκών, κατασκευασμένων έργων, προτεινόμενων έργων και συντήρησης έργων). Για την παράσταση της κοίτης των ρευμάτων και των διαφόρων τεχνικών έργων χρησιμοποιούνται διάφορες ενδείξεις όπως: 13
14
Τοπογραφική Μελέτη Περιλαμβάνει ανάλυση της τοπογραφίας της υπό μελέτη περιοχής με: Τοπογραφικό χάρτη προσανατολισμού, Οριζοντιογραφία, Κατά μήκος τομές, Κατά πλάτος τομές 15
16
Γεωλογική, πετρολογική, εδαφολογική μελέτη Με τη μελέτη αυτή διαφωτίζονται τα αίτια της χειμαρρικής δράσης και παράλληλα παρέχονται στοιχεία για την ορθή εκλογή των κατάλληλων έργων καθώς και για τη διάγνωση της επιτρεπόμενης φόρτισης στις θέσεις κατασκευής τους. Αναγνωρίζονται και καθορίζονται τα διάφορα πετρώματα, η ηλικία, η στρώση τους και οι φυσικές, χημικές και βιολογικές ιδιότητες των εδαφών, που αναπτύσσονται σ αυτά. 17
Κλιματική μελέτη Από τις παρατηρήσεις μετεωρολογικών σταθμών στο χώρο της λεκάνης ή σε παρακείμενες λεκάνες και τη βοήθεια μετεωρολογικών χαρτών προσδιορίζεται το ύψος των κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι) η ένταση και η εποχή πτώσης τους καθώς και η πορεία των θερμοκρασιών αέρα και εδάφους. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για τον προσδιορισμό των πλημμυρικών παροχών και των απορρέοντων υδάτων του ρεύματος κατά μεγάλα διαστήματα και συνεπώς για τη διαστασιολόγηση των έργων διευθέτησης. Ιδιαίτερη σημασία έχει η συνδυασμένη πορεία ύψους βροχής και θερμοκρασίας για την επιλογή και την ευδοκίμηση των φυτοκομικών έργων στην λεκάνη απορροής. 18
Υδρολογική Μελέτη Αποσκοπεί στον προσδιορισμό των πλημμυρικών παροχών (ένταση, συχνότητα) και της απορροής του ρεύματος καθώς και της υδατικής δίαιτας του. Ιδιαίτερη σημασία για τη μελέτη αυτή έχουν τυχόν υφιστάμενα πλημμυρικά ίχνη, τα οποία παρέχουν αφετηρία για τον ορθό υπολογισμό της Q max. Επίσης προσδιορίζεται ο αριθμός, η θέση και η παροχή των διαφόρων πηγών. 19
Μελέτη της διακίνησης φερτών υλών Μελετάται ο τρόπος της διακίνησης των φερτών υλών. Για τον σκοπό αυτό γίνονται τα εξής: Καθορίζεται η έκταση, το είδος και η ένταση των εστιών παραγωγής φερτών υλών στη λεκάνη απορροής, Προσδιορίζονται η ένταση και ο τρόπος της μεταφοράς φερτών υλών στο κεντρικό υδρογραφικό δίκτυο του ρεύματος, Καθορίζεται ο τρόπος, η έκταση και το μέγεθος των αποθέσεων στον πεδινό χώρο. Επίσης εκτιμάται το είδος του χειμαρρικού ρεύματος (χείμαρρος λάβας κλπ.) καθώς και το μέγεθος της υποβάθμισης στον ορεινό χώρο και οι επιπτώσεις τους στα πεδινά, προσδιορίζεται το χειμαρρικό πρόβλημα του ρεύματος και οι επιπτώσεις του και καθορίζεται το είδος, το 20 πλήθος και η κατά χώρο κατανομή των έργων.
Μελέτη της μορφολογίας των κοιτών Εξετάζεται η μορφολογική εξέλιξη, που αναμένεται, ότι θα έχουν οι κοίτες του ρεύματος με βάση την υδατοπαροχή τους, τα υλικά που μεταφέρονται, τις βραχώδεις θέσεις και τα ευδιάβρωτα τμήματά τους, τα τεχνικά έργα που έχουν κατασκευαστεί, τις ανθρωπογενείς επιδράσεις που έχουν υποστεί κλπ. Για κάθε τμήμα κοίτης διευκρινίζεται κατά πόσο θα συμβούν προσχώσεις, διαβρώσεις ή πρέπει να αναμένεται, ότι αυτό θα παραμείνει σε κατάσταση ισορροπίας. 21
Φυτογεωγραφική και φυτοκοινωνική μελέτη, Χρήσεις Γης Γίνεται κατά τα γνωστά από τη φυτοκοινωνιολογία, τη δασική βοτανική και τη δασοκομία. Αποτελεί τη βάση για την επιλογή των κατάλληλων φυτοκοινωνιών και των ειδών τους. Ταυτόχρονα μελετούνται και οι ανθρωπογενείς επιδράσεις στη βλάστηση. 22
Μελέτη κοινωνικών συνθηκών και αξιοποίησης υδάτινων πόρων Για τη μελέτη απαιτείται να είναι γνωστά τα ακόλουθα στοιχεία: Τα γνωρίσματα, οι ιδιομορφίες, ο αριθμός και η σύνθεση του τοπικού πληθυσμού, Οι ανάγκες και οι προοπτικές ανάπτυξης του πληθυσμού, Οι παραγωγικές δυνατότητες της λεκάνης και η δυνατότητα αύξησής τους με υδρονομικά έργα, Η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των υδάτινων πόρων της λεκάνης. 23
Επιλογή Σκοπού, Καθορισμός Συστημάτων, Μεθόδων και Έργων Διευθέτησης Με βάση την υφιστάμενη κατάσταση στο υπό μελέτη ρεύμα από χειμαρρική άποψη και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί, επιλέγονται οι επιδιωκτέοι σκοποί και καθορίζονται τα συστήματα και τα έργα διευθέτησης. 24
Μελέτη των Υπαρχόντων Έργων Μελετώνται τα έργα που έχουν εκτελεστεί, γίνεται κριτική τους και προτείνονται βελτιώσεις ή συμπληρώσεις και συντηρήσεις. 25
Μελέτη των Προτεινόμενων Έργων Αυτή περιλαμβάνει τα εξής μέρη: Μελέτη υδραυλικοτεχνικών έργων (φράγματα, πρόβολοι, κλπ.), Μελέτη των αγροτεχνικών έργων (βαθμίδες, τάφροι, κλπ.), Μελέτη των βιοτεχνικών έργων (σπόροι, φυτάρια, ίδρυση φυτοκοινωνιών κλπ.), Μελέτη αναγωγής ή μετατροπής των ακανόνιστων φυτοκοινωνιών της λεκάνης (δασών, θαμνώνων, ποοσυστάδων) σε κανονικές, Μελέτη βοηθητικών έργων, Μελέτη δαπανών (προμέτρηση, ανάλυση τιμών, προϋπολογισμός). 26
Λοιπές εργασίες Ακολουθούν οι εξής εργασίες: Καθορισμός της σειράς εκτέλεσης των έργων, Η μελέτη συντήρησης των έργων, Φωτογραφίες της περιοχής 27
Κόστος, όφελος, αποδοτικότητα των έργων διευθέτησης Χειμαρρικές ζημιές Οι χειμαρρικές ζημιές ταξινομούνται ως εξής: Ζημιές εντατικές από τη δράση της χειμαρρικής υδατοστερεοπαροχής (Ορεινή και πεδινή περιοχή), Ζημιές εκτατικές στην ορεινή λεκάνη από τη δράση της υδαταπορροής και στην πεδινή περιοχή από την επιφανειακή κατάκλυση. Ειδικές ζημιές στην ορεινή λεκάνη απορροής από γεωκατακρημνίσεις ή γεωλισθήσεις, οι οποίες εξελίσσονται ανεξάρτητα από κάθε ενέργεια του χειμαρρικού ρεύματος. 28
Εκτίμηση του φυσικού και του οικονομικού μεγέθους των χειμαρρικών ζημιών Η εκτίμηση των χειμαρρικών ζημιών από άποψη φυσικού μεγέθους γίνεται με βάση το βαθμό χειμαρρικότητας του ρεύματος (υποβάθμιση, σχέση μεταξύ μέγιστης υδατοπαροχής και διοδευτικής ικανότητας των κοιτών, αναμενόμενες αποθέσεις στον κώνο πρόσχωσης, κλπ.). Η εκτίμηση των χειμαρρικών ζημιών από άποψη οικονομικού μεγέθους γίνεται με τη βοήθεια διαφόρων μεθόδων, όπως είναι οι εξής: Μέθοδος των ιστορικών δεδομένων, Μέθοδος της συχνότητας πλημμυρών. 29
Όφελος από τη διευθέτηση χειμάρρων Το όφελος από τη διευθέτηση των ρευμάτων διακρίνεται σε άμεσο και έμμεσο. Υπάρχουν πάντα και αστάθμητα οφέλη, τα οποία δεν μπορούν να εκτιμηθούν σε χρήμα, όπως είναι η εξασφάλιση της ανθρώπινης ύπαρξης από τον κίνδυνο της απώλειας ζωής λόγω χειμαρρικής δράσης, κλπ. Κατά την εκτίμηση του οφέλους από τη διευθέτηση ενός χειμαρρικού ρεύματος πρέπει να διερευνόνται τα εξής: Το ποσοστό των προκαλούμενων ζημιών που αναμένεται να καλύψει η μελέτη διευθέτησης, Το χρονικό διάστημα, για το οποίο εκτιμώνται τα οφέλη. 30
Συνήθως η εκτίμηση του οφέλους που παρέχει η διευθέτηση των χειμαρρικών ρευμάτων, γίνεται ως εξής: Προσδιορίζεται το ύψος των ζημιών κατά τη διάρκεια μιας 50ετίας με βάση τη χειμαρρικότητα του ρεύματος, εάν δεν εκτελεσθούν έργα, Καθορίζεται το ύψος των ζημιών κατά τη διάρκεια μιας 50ετίας μετά την διευθέτηση του ρεύματος με την προϋπόθεση, ότι αυτή περατώνεται εντός λογικού μέγιστου χρόνου. Η διαφορά μεταξύ των ζημιών του ρεύματος πριν και μετά τη διευθέτηση παρέχει το μέγεθος του αναμενόμενου οφέλους. Στο μέγεθος αυτό συναθροίζεται και το όφελος από την αξιοποίηση των υδάτων. 31
Σχέση κόστους οφέλους, αποδοτικότητα διευθέτησης Τα έργα διευθέτησης των χειμαρρικών ρευμάτων αποτελούν έργα γενικής υποδομής. Φορέας εκτέλεσης των έργων διευθέτησης είναι κατά κανόνα το κράτος. Για του λόγους αυτούς δεν απαιτείται ο έλεγχος της αποδοτικότητας από οικονομική άποψη. Παρ όλα αυτά είναι σκόπιμο να εξετάζεται η σχέση του αναμενόμενου οφέλους προς το κόστος διευθέτησης. Με βάση τη σχέση αυτή αποφασίζεται η εκτέλεση των έργων. Επίσης η σχέση συμβάλλει στον καθορισμό: Του βαθμού προτεραιότητας κατά χώρο και χρόνο των διαφόρων μελετών, Του ύψους χρηματοδότησης του προγράμματος διευθέτησης κατά χειμαρρική ζώνη και κατά ορεινή λεκάνη. 32
Βαθμός Αποδοτικότητας Ο βαθμός αποδοτικότητας ενός συστήματος διευθέτησης εκτιμάται με δύο τρόπους: Με τη διαφορά του κόστους των έργων διευθέτησης προς το αναμενόμενο όφελος, Με το λόγο του αναμενόμενου οφέλους προς το κόστος της διευθέτησης. 33
Γενικός προσδιορισμός του κριτηρίου αποδοτικότητας Ο προσδιορισμός του κριτηρίου αποδοτικότητας προϋποθέτει την ακριβή περιγραφή και ποσοτική αποτίμηση των ζημιών, του αναμενόμενου οφέλους και του κόστους της διευθέτησης. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται να διευκρινιστούν τα ακόλουθα: Οι τιμές για την εκτίμηση του ύψους του οφέλους και του κόστους των υδρονομικών έργων, Ο επιδιωκτέος βαθμός προστασίας, Οι ετήσιες συνολικές ωφέλειες και η δομή του συνολικού κόστους των έργων. 34
Ειδικός προσδιορισμός του κριτηρίου αποδοτικότητας Εξετάζονται ξεχωριστά τα εξής προβλήματα για τον προσδιορισμό της αποδοτικότητας των έργων: Προβλήματα πρόσχωσης των τεχνητών κοιτών, Προβλήματα πρόσχωσης των πεδινών κοιτών και Προβλήματα πρόσχωσης των λιμνοδεξαμενών. 35