Αξηζκνί νμείδσζεο Ολνκαηνινγία αλόξγαλσλ ρεκηθώλ ελώζεσλ Γξαθή αλόξγαλσλ ρεκηθώλ ελώζεσλ Ομέα, βάζεηο, άιαηα

Αξηζκνί νμείδσζεο Ολνκαηνινγία αλόξγαλσλ ρεκηθώλ ελώζεσλ Γξαθή αλόξγαλσλ ρεκηθώλ ελώζεσλ Ομέα, βάζεηο, άιαηα Βοηθηηικές Σημειώζεις 1 οσ Μαθήμαηος ακ. Έηοσς 2016 2017, Χημικός Ph.D. Δργαζηηριακό Γιδακηικό Προζωπικό, (Δ.ΓΙ.Π.) Χημείας

Αξηζκόο Ομείδσζεο ή ηππηθό ζζέλνο Δίλαη έλαο αξηζκόο πνπ εθθξάδεη ηελ ελσηηθή ηθαλόηεηα ησλ ζηνηρείσλ κε βάζε νξηζκέλεο παξαδνρέο. Η ρξεζηκνπνίεζε ηνπ επηβιήζεθε γηα ηνπο πην θάησ ιόγνπο : Υξεζηκεύεη ζηε γξαθή ησλ ρεκηθώλ ηύπσλ θαη ζηελ νλνκαηνινγία ησλ ρεκηθώλ ελώζεσλ. Γηεπθνιύλεη ηε ζπζηεκαηηθή εμέηαζε ησλ ελώζεσλ θάζε ζηνηρείνπ. Γηεπθνιύλεη ζηελ εύξεζε ησλ ζπληειεζηώλ ζε θάπνηνπο ηύπνπο αληηδξάζεσλ.

Παξαδνρέο ζηηο νπνίεο ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη ν αξηζκόο νμείδσζεο Σν αιγεβξηθό άζξνηζκα ησλ αξηζκώλ νμείδσζεο όισλ ησλ αηόκσλ πνπ ζπληζηνύλ κηα ρεκηθή έλσζε είλαη κεδέλ. Π.ρ. ηελ έλσζε ζεηηθό νμύ : Η 2 +1 S +6 O 4 2 : (+1).2 + (+6).1 +( 2).4 = 0 Σα άηνκα ζηα κόξηα ησλ ζηνηρείσλ έρνπλ αξηζκό νμείδσζεο κεδέλ. Γηα παξάδεηγκα ζην κόξην ηνπ ρισξίνπ (Cl 2 ) ην θάζε άηνκν έρεη αξηζκό νμείδσζεο κεδέλ. Ο αξηζκόο νμείδσζεο ηνπ θζνξίνπ ζηηο ελώζεηο ηνπ είλαη πάληνηε 1. Όπσο είλαη γλσζηό, είλαη ην ειεθηξαξλεηηθόηεξν όισλ ησλ ζηνηρείσλ.

Ο αξηζκόο νμείδσζεο ηνπ πδξνγόλνπ είλαη +1 ζηηο ελώζεηο ηνπ κε ακέηαιια θαη 1 ζηηο ελώζεηο ηνπ κε ηα κέηαιια. Η +1 Cl 1 (ΗCl) Na +1 H 1 (NaH) Ο αξηζκόο νμείδσζεο ηνπ νμπγόλνπ είλαη πάληνηε 2, εθηόο από ηηο ελώζεηο ηνπ κε ην θζόξην όπνπ είλαη +2, θαη ησλ ππεξνμεηδίσλ όπνπ είλαη 1. Η +1 2 Ο 1 2 (H 2 O 2 ) Ο αξηζκόο νμείδσζεο ησλ κεηάιισλ είλαη πάληνηε ζεηηθόο. Σα ακέηαιια εθηόο ηνπ θζνξίνπ εκθαλίδνληαη άιινηε κε ζεηηθό θαη άιινηε κε αξλεηηθό αξηζκό νμείδσζεο. Γηα παξάδεηγκα ην S έρεη αξηζκό νμείδσζεο 2 ζην H 2 S ελώ ζην SO 2 +4.

Αξηζκνί νμείδσζεο νξηζκέλσλ ζηνηρείσλ Μέηαιια Ακέηαιια Li, K, Na, Ag +1 H 1 +1 Mg, Ca, Ba, Zn Pb, Mn, Ni, Co +2 F 1 Al, Bi, Cr, Au +3 Cl, Br, I 1 +1, +3, +5, +7 O 2 Cu, Hg +1, +2 S 2 +4, +6 Fe +2, +3 N, P, As, Sb 3 +3, +5 Sn, Pt +2, +4 C, Si 4 +4 B 3 +3

Τπνινγηζκόο αξηζκνύ νμείδσζεο ζηνηρείνπ ζε έλσζή ηνπ Π.ρ. Τπνινγηζκόο αξηζκνύ νμείδσζεο S ζηηο ελώζεηο Na 2 SO 4 θαη Na 2 SO 3 Na 2 SO 3 Na 2 SO 4 Αξ. νμ. Na 2. (+1) = +2 2. (+1) = +2 Αξ. νμ. O 3. (2) = 6 4. (2) = 8 Άζξνηζκα 4 6 S +4 +6 πλνιηθό Άζξνηζκα 0 0

Γξαθή Αλόξγαλσλ Υεκηθώλ Δλώζεσλ Α ρ+ Β ς A ς Β ρ SO 4 2 OH S 2 NO 3 PO 4 3 Cl Na Ca Ag Zn Al Fe +3 Mg Fe +2 H Ba Cu

Γξαθή Αλόξγαλσλ Υεκηθώλ Δλώζεσλ Α ρ+ Β ς A ς Β ρ SO 4 2 OH S 2 NO 3 PO 4 3 Cl Na Na 2 SO 4 NaOH Na 2 S NaNO 3 Na 3 PO 4 NaCl Ca CaSO 4 Ca(OH) 2 CaS Ca(NO 3 ) 2 Ca 3 (PO 4 ) 2 CaCl 2 Ag Ag 2 SO 4 AgOH Ag 2 S AgNO 3 Ag 3 PO 4 AgCl Zn ZnSO 4 Zn(OH) 2 ZnS Zn(NO 3 ) 2 Zn 3 (PO 4 ) 2 ZnCl 2 Al Al 2 (SO 4 ) 3 Al(OH) 3 Al 2 S 3 Al(NO 3 ) 3 AlPO 4 AlCl 3 Fe +3 Fe 2 (SO 4 ) 3 Fe(OH) 3 Fe 2 S 3 Fe(NO 3 ) 3 FePO 4 FeCl 3 Mg MgSO 4 Mg(OH) 2 MgS Mg(NO 3 ) 2 Mg 3 (PO 4 ) 2 MgCl 2 Fe +2 FeSO 4 Fe(OH) 2 FeS Fe(NO 3 ) 2 Fe 3 (PO 4 ) 2 FeCl 2 H H 2 SO 4 HOH H 2 O H 2 S HNO 3 H 3 PO 4 HCl Ba BaSO 4 Ba(OH) 2 Αγγελική BaSΑπ. Γαλάνη Ba(NO 3 ) 2 Ba 3 (PO 4 ) 2 BaCl 2 Cu CuSO Cu(OH) CuS Cu(NO ) Cu (PO ) CuCl

Υεκηθή Ολνκαηνινγία

Ι. ΟΞΤΓΟΝΟ + ΣΟΙΥΔΙΟ Ομείδηα : Σ σ Ο y Γεληθή νλνκαζία : Ομείδην + ζηνηρείν Na 2 O : νμείδην ηνπ λαηξίνπ CaO : νμείδην ηνπ αζβεζηίνπ Αl 2 O 3 : νμείδην ηνπ αξγηιίνπ ε θάπνηεο πεξηπηώζεηο γηα ηε δηάθξηζε ησλ νμεηδίσλ πξνηάζζεηαη ηνπ νλόκαηνο ην αξηζκεηηθό πνπ δειώλεη ηνλ αξηζκό ησλ αηόκσλ νμπγόλνπ. Μνλνμείδην:Ο Π.ρ. CO Μνλνμείδην ηνπ άλζξαθα Γηνμείδην: Ο 2 Π.ρ. CO 2 Γηνμείδην ηνπ άλζξαθα Σξηνμείδην: Ο 3 Π.ρ. CO 3 Σξηνμείδην ηνπ άλζξαθα : 2 Ο 3 Π.ρ. Fe 2 O 3 Σξηνμείδην ηνπ ζηδήξνπ

ΙΙ. ΔΝΩΔΙ ΜΔΣΑΞΤ ΑΜΔΣΑΛΛΩΝ Α) Δλώζεηο δύν ακέηαιισλ Α ρ+ Α y Γενική ονομαζία : Όνομα Αμέηαλλος ούσο + όνομα Αμέηαλλος Παξαδείγκαηα SCl 2 Υισξηνύρν Θείν ε θάπνηεο πεξηπηώζεηο, ζην όλνκα ηνπ ακεηάιινπ πνπ έρεη αξλεηηθό αξηζκό νμείδσζεο, πξνηάζζεηαη αξηζκεηηθό πνπ δειώλεη ηνλ αξηζκό ησλ αηόκσλ ηνπ PCl 3 Σξηρισξηνύρνο θώζθνξνο

Β) Δλώζεηο πδξνγόλνπ θαη ακέηαιινπ Η ρ Α Γενική ονομαζία : Ύδπο Όνομα Αμέηαλλος Α Παξαδείγκαηα ΗCl Τδξνριώξην Η 2 S Τδξόζεην HCN ( CN θπάλν) Τδξνθπάλην HF Τδξνθζόξην ΗΙ Τδξντώδην Οη πδξνγνλνύρεο ελώζεηο ησλ ππνινίπσλ ακεηάιισλ έρνπλ εηδηθά νλόκαηα όπσο ΝΗ 3 (ακκσλία), Η 2 Ο, (λεξό) ΡΗ 3, (θσζθίλε)

Γ) Δλώζεηο πδξνγόλνπ ακέηαιινπ θαη νμπγόλνπ Η σ ΑΟ y Γενική ονομαζία : Όνομα πίζαρ ΑΟ ς + όνομα οξέορ ηθή ώδεο Τπέξηθή Τπόώδεο ClO 3, BrO 3, lo 3, ClO 2 ClO 4, IO 4 ClO, BrO, IO NO 3 NO 2 SO 4 2 SO 3 2 CO 3 2 PO 4 3 PO 3 3 BO 3 3

Όμηλε ηθή Όμηλε ώδεο Τδξνμύιην Ακκώλην ΗSO 4 Π.ρ. NaΗSO 4 όμηλν Θεηηθό λάηξην ΗCO 3 Π.ρ. Ca(HCO 3 ) 2 Όμηλν αλζξαθηθό αζβέζηην ΗSO 3 Π.ρ. NaΗSO 3 όμηλν Θεηώδεο λάηξην ΟΗ ΝΗ 4 + ΗΡO 4 2 Π.ρ. Κ 2 ΗΡO 4 Όμηλν Φσζθνξηθό θάιην ΗΡO 3 2 Π.ρ. Κ 2 ΗΡO 3 Όμηλν Φσζθνξώδεο θάιην Η 2 ΡO 4 Γηζόμηλε Η 2 ΡO 3 Γηζόμηλε ΚΗ 2 ΡO 4 ΚΗ 2 ΡO 3

ΙΙΙ. ΔΝΩΔΙ ΠΟΤ ΠΔΡΙΔΥΟΤΝ ΜΔΣΑΛΛΟ Α) Δλώζεηο κεηάιινπ θαη πδξνμπιίνπ Μ(ΟΗ) σ Γενική ονομαζία : Υδποξείδιο + μέηαλλο Καςζηικό + Μέηαλλο Παξαδείγκαηα ΚΟΗ Τδξνμύιην ηνπ θαιίνπ Καπζηηθό θάιην Βα(ΟΗ) 2 Τδξνμύιην ηνπ βαξίνπ Καπζηηθό βάξην Ca(OH) 2 Τδξνμύιην ηνπ αζβεζηίνπ Καπζηηθό αζβέζηην ΝaOH Τδξνμύιην ηνπ λαηξίνπ Καπζηηθό λάηξην

Β) Δλώζεηο πδξνγόλνπ κεηάιινπ θαη νμπγόλνπ Η σ ΜΟ y (όπνπ ΜΟ y ξίδα) Γενική ονομαζία : Μέηαλλο ικό (ή ώδερ) οξύ, δηλαδή ηο όνομα ηηρ πίζαρ ΜΟ y + οξύ ηθή Παξαδείγκαηα Η 2 CrO 4 Υξσκηθό νμύ Η 2 Cr 2 O 7 Γηρξσκηθό νμύ ΗMnO 4 Τπεξκαγγαληθό νμύ Τπέξηθή CrO 4 2, (Γηρξσκηθή Cr 2 O 7 2 ) MnO 4

Γ) Δλώζεηο κεηάιινπ, (ή ΝΗ 4+ ) θαη ακεηάιινπ ή (CN ) M x A y Γενική ονομαζία : Αμέηαλλο ούσο + μέηαλλο NaCN Κπαληνύρν λάηξην ε πεξίπησζε πνπ ην ακέηαιιν είλαη Ν ή C ε θαηάιεμε νύρν είλαη δπλαηόλ λα παξαιεθζεί. Π.ρ. Mg 3 N 2 Αδσηνκαγλήζην CaC 2 Αλζξαθαζβέζηην ε θάπνηεο πεξηπηώζεηο πξηλ ην όλνκα ηνπ ακέηαιινπ, πξνηάζζεηαη αξηζκεηηθό πνπ δειώλεη ηνλ αξηζκό ησλ αηόκσλ ηνπ. Π.ρ. FeCl 2 Γηρισξηνύρνο ζίδεξνο

NaCl Υισξηνύρν λάηξην ΑgCl Υισξηνύρνο άξγπξνο Na 2 S Θεηνύρν λάηξην MgS Θεηνύρν καγλήζην

Γ) Δλώζεηο κεηάιινπ, (ή ΝΗ4+) θαη ξίδαο (εθηόο CN) Mx(ΣΟy) z όπνπ ΣΟy ξίδα ακεηάιινπ (ΑΟy) ή κεηάιινπ (ΜΟy) Γενική ονομαζία : όνομα πίζαρ ΣΟy + μέηαλλο Παξαδείγκαηα MgSO 4 Θεηηθό καγλήζην ΚΗCO 3 Όμηλν αλζξαθηθό θάιην ΝΗ 4 ΝΟ 3 Νηηξηθό ακκώλην

Ομέα Βάζεηο Άιαηα Ομέα Οη ελώζεηο Β) θαη Γ) ηεο Πεξηπηώζεσο ΙΙ θαη νη ελώζεηο Β) ηεο πεξηπηώζεσο ΙΙΙ Βάζεηο Οη ελώζεηο Α) ηεο πεξηπηώζεσο ΙΙΙ Άιαηα Οη ελώζεηο Γ) θαη Γ) ηεο πεξηπηώζεσο ΙΙΙ

Να γξαθνύλ νη ρεκηθνί ηύπνη ησλ αθόινπζσλ ελώζεσλ Γηνμείδην ηνπ άλζξαθα CO 2 Θεηνύρνο ζίδεξνο (ΙΙ) FeS Νηηξηθόο άξγπξνο AgNO 3 Νηηξώδεο ακκώλην NH 4 NO 2 Κπαληνύρν θάιην KCN

Ακκσλία NH 3 Θεηηθό λάηξην NaSO 4 Τδξόζεην Η 2 S Τπεξκαγγαληθό θάιην KMnO 4 Τδξνθζόξην HF Καπζηηθό αζβέζηην Ca(OH) 2