Πόσο σύνθετη είναι η παροχή υπηρεσιών μετάφρασης και διερμηνείας ή τι σημαίνουν οι Oδηγίες 2010/64/ΕΕ, 2012/13/ΕΕ και ο Κανονισμός ΕΕ 2016/1191 Θεόδωρος Βυζάς Επιστ. Συνεργάτης Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ Ηπείρου
ΠΛΑΝΟ - Περιεχόμενο Οδηγιών 2010/64 και 2012/13 - Σημεία που αφορούν τη μετάφραση και τη διερμηνεία - Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Τι επισημαίνει η βιβλιογραφία και τι διαπιστώσαμε ως ερευνητική ομάδα; - Οδηγία 2012/29/ΕΕ - Προτάσεις κατά περίπτωση - Παραδείγματα από άλλες χώρες - Κανονισμός ΕΕ 2016/1191 - Συμπεράσματα
Οδηγία 2010/64/ΕΕ Του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Οκτωβρίου 2010 σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία
Οδηγία 2012/13/ΕΕ Του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2012 σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών
Και οι δύο Οδηγίες επικαλούνται τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ.
Μέχρι σήμερα Μετά την ενσωμάτωση των Οδηγιών 2010/64/ΕΕ και 2012/13/ΕΕ με τον Νόμο 4236/14, ΦΕΚ 33 Α 11.02.2014 στο εθνικό δίκαιο, έχει υπάρξει κάποια περαιτέρω προσπάθεια ουσιαστικής εφαρμογής αυτής της εθνικής πλέον νομοθεσίας; Εξ όσων διαπιστώσαμε, μάλλον ΟΧΙ.
Προγενέστερα Ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ο οποίος προϋπήρχε και εξακολουθεί να ισχύει προβλέπει: την παρουσία διερμηνέα κατά την ποινική διαδικασία όταν ο ύποπτος δεν κατανοεί τη γλώσσα εργασίας του δικαστηρίου (Άρθρο 233).
Σημαντικό στοιχείο Η Οδηγία 2010/64/ΕΕ είναι η πρώτη οδηγία που αναφέρεται ρητά ήδη από τον τίτλο της στο δικαίωμα στη διερμηνεία και τη μετάφραση ειδικά κατά την ποινική διαδικασία. Αυτό γίνεται στο πλαίσιο υλοποίησης της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης των ποινικών αποφάσεων (EEC 12 της 15-01-2001).
Η Οδηγία 2010/64 Άρθρο 1 καθορίζει κανόνες σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία και τη διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.
και ειδικότερα Άρθρο 2 Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε στους υπόπτους ή κατηγορουμένους που δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας να παρέχεται χωρίς καθυστέρηση διερμηνεία κατά τη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας ενώπιον ανακριτικών και δικαστικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των αστυνομικών ανακρίσεων, όλων των ακροαματικών διαδικασιών ενώπιον δικαστηρίου και τυχόν αναγκαίων ενδιάμεσων ακροάσεων.
με την επιπλέον εξειδίκευση 2. ότι, εφόσον τούτο είναι αναγκαίο για τη διασφάλιση της διεξαγωγής δίκαιης δίκης, διατίθεται διερμηνεία για την επικοινωνία μεταξύ των υπόπτων ή κατηγορουμένων και των συνηγόρων τους, όταν αυτή σχετίζεται άμεσα με ανακρίσεις ή ακροάσεις στη διάρκεια της διαδικασίας ή με την άσκηση προσφυγής ή την υποβολή άλλων δικονομικών αιτημάτων.
και ακόμη ότι Τα κράτη μέλη μεριμνούν για την ύπαρξη διαδικασίας ή μηχανισμού με σκοπό την εξακρίβωση του κατά πόσον οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι ομιλούν και κατανοούν τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας και εάν χρειάζονται τη συνδρομή διερμηνέα.
Ωστόσο Δεν είναι σαφές τι σημαίνει δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας ούτε πώς μπορεί να διαπιστωθεί αυτό Ενώ
αλλού Στη Β. Ιρλανδία, ο νόμος είναι σαφής και εξειδικεύει πως διατίθεται διερμηνεία όταν ο προσαχθείς /συλληφθείς δεν έχει την αγγλική ως πρώτη γλώσσα (Police Service of Northern Ireland, 2008). Ανάλογη είναι η κατάσταση και στα δικαστήρια (Northern Ireland Court Service, 2008). Στην Αυστραλία: αν ο ύποπτος δεν έχει άριστη γνώση της αγγλικής https://www.communities.qld.gov.au/resources/multicultural/policy-governance/lspguidelines.pdf (2016)
Σε τεχνολογικό επίπεδο προβλέπεται ότι (Άρθρο 2) Εφόσον απαιτείται, μπορεί να γίνεται χρήση τεχνολογίας επικοινωνιών όπως η τηλεδιάσκεψη, το τηλέφωνο ή το διαδίκτυο, εκτός αν η προσωπική παρουσία του διερμηνέα είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της διεξαγωγής δίκαιης δίκης. Είναι η πρώτη σαφής πρόταση για αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων.
Παραδείγματα από την αλλοδαπή Λόγω αδυναμίας μετακίνησης του κατάλληλου διερμηνέα αλλά και για λόγους οικονομίας, η εξ αποστάσεως διερμηνεία ήδη εφαρμόζεται στη Φινλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Αυστρία, το ΗΒ, τις ΗΠΑ και αλλού, κάτι που μπορεί και πρέπει να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα.
Δικαίωμα μετάφρασης ουσιωδών εγγράφων Άρθρο 3 1. Τα κράτη μέλη μεριμνούν, ώστε στους υπόπτους ή στους κατηγορουμένους που δεν κατανοούν τη γλώσσα της σχετικής ποινικής διαδικασίας να παρέχεται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος γραπτή μετάφραση όλων των εγγράφων που είναι ουσιώδη, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι είναι σε θέση να ασκήσουν το δικαίωμα υπεράσπισής τους και η διεξαγωγή δίκαιης δίκης.
Διευκρινίσεις(;) της οδηγίας Γίνεται λόγος για γραπτή μετάφραση ενώ «παραδοσιακά» η μετάφραση μόνο γραπτή μπορεί να είναι. Για λόγους έμφασης; Επιπλέον προσδιορίζεται ότι δεν υφίσταται απαίτηση μετάφρασης χωρίων ουσιωδών εγγράφων τα οποία δεν συμβάλλουν στην κατανόηση, εκ μέρους των υπόπτων ή των κατηγορουμένων, του περιεχομένου της εναντίον τους δικογραφίας.
Μέριμνα για τυφλούς και κωφούς (Άρθρο 3) Το δικαίωμα σε διερμηνεία κατά τις παραγράφους 1 και 2 περιλαμβάνει προσήκουσα συνδρομή σε άτομα με πρόβλημα ακοής ή ομιλίας. Δεν προσδιορίζεται ποια είναι αυτή, καθώς: α) δεν γίνεται λόγος για νοηματική διερμηνεία (για κωφούς) ούτε β) για μετά-φραση (γραπτή;) /μεταγραφή εγγράφων σε Braille (για τυφλούς)
Επίσης στο Άρθρο 3 επισημαίνεται πως οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα να αντικρούσουν απόφαση σύμφωνα με την οποία δεν χρειάζεται η μετάφραση εγγράφων ή χωρίων εγγράφων και, όταν έχει παρασχεθεί μετάφραση, να έχουν τη δυνατότητα να διαμαρτυρηθούν ότι η ποιότητα της μετάφρασης δεν είναι επαρκής.
Απορίας άξιον Πώς επιτυγχάνεται ο έλεγχος από τον αλλοδαπό αφού ο ίδιος δεν γνωρίζει καλά ή καθόλου τη γλώσσα εργασίας του δικαστηρίου;
Επιπλέον (Άρθρο 3) Κατά τη διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης το κράτος μέλος εκτέλεσης μεριμνά ώστε οι αρμόδιες αρχές του να παρέχουν, σε κάθε πρόσωπο που υπόκειται στη σχετική διαδικασία και το οποίο δεν κατανοεί τη γλώσσα στην οποία έχει συνταχθεί το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης ή στην οποία έχει μεταφρασθεί από το κράτος μέλος που το εξέδωσε, γραπτή μετάφραση του εν λόγω εγγράφου.
Κατ εξαίρεση από τους γενικούς κανόνες των παραγράφων 1, 2, 3 και 6, η έγγραφη μετάφραση μπορεί να αντικατασταθεί από προφορική μετάφραση ή προφορική σύνοψη ουσιωδών εγγράφων, υπό τον όρο ότι αυτή η προφορική μετάφραση ή προφορική σύνοψη δεν επηρεάζει τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης.
αλλά α) δεν αποσαφηνίζεται ο βαθμός συμπύκνωσης μεταξύ προφορικής μετάφρασης και προφορικής σύνοψης Ή με ποιο κριτήριο εξισώνονται; β) Η προφορική σύνοψη ΔΕΝ είναι διερμηνεία, αλλά διαμεσολάβηση.
Απαίτηση για διασφάλιση ποιότητας (Άρθρο 3) Η μετάφραση που διατίθεται δυνάμει του παρόντος άρθρου πρέπει να έχει επαρκή ποιότητα ώστε να διασφαλίζεται η διεξαγωγή δίκαιης δίκης, ιδίως διασφαλίζοντας ότι οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι γνωρίζουν το περιεχόμενο της εναντίον τους δικογραφίας και είναι σε θέση να ασκήσουν το δικαίωμα υπεράσπισής τους. Πώς διασφαλίζεται η επαρκής ποιότητα;
Ποιότητα της διερμηνείας και της μετάφρασης Άρθρο 5 Τα κράτη μέλη λαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα ώστε να εξασφαλίσουν ότι η παρεχόμενη διερμηνεία και μετάφραση έχουν την ποιότητα που απαιτούν τα άρθρα [ως άνω]
Ο τρόπος; (Άρθρο 5) τα κράτη μέλη διασφαλίζουν τη θέσπιση μητρώου ή μητρώων ανεξάρτητων μεταφραστών και διερμηνέων με προσήκοντα προσόντα. Μόλις ολοκληρωθεί η θέσπιση του μητρώου ή των μητρώων, τα στοιχεία αυτά, εφόσον απαιτείται, διατίθενται στους συνηγόρους και τις αρμόδιες αρχές. Είναι η δεύτερη πρακτική και συγκεκριμένη λύση.
Πώς διασφαλίζεται στην Ελλάδα; Αυτό ήδη συμβαίνει (Άρθρ. 233 ΚΠΔ). Ποιος όμως συμπεριλαμβάνεται στα μητρώα; Κατά τον Ιωαννίδη (2015): Καθώς, λοιπόν, το νομοθέτη δεν φαίνεται να τον απασχολούν τα τυπικά προσόντα τα οποία πρέπει να έχει ένας διερμηνέας, στον κατάλογο μπορεί να εγγραφεί ο καθένας, ο οποίος ισχυρίζεται ότι γνωρίζει μια ξένη γλώσσα, απλά δηλώνοντάς την μαζί με τα προσωπικά του δεδομένα.
Προγενέστερη πρόβλεψη Ωστόσο, ήδη η Πρόταση απόφαση-πλαίσιο του Συµßουλίου σχετικά με ορισμένα δικονομικά δικαιώματα στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση {SEC(2004) 491} /* COM/2004/0328 τελικό - CNS 2004/0113 */ στο άρθρο 9 προέβλεπε: τα κράτη μέλη πρέπει να φροντίζουν για την ύπαρξη κάποιας ηχογράφησης που να μπορεί να χρησιμεύσει σε περίπτωση νομικής αμφισβήτησης.
Όπου επισημαίνεται ότι Σκοπός της συγκεκριμένης διάταξης είναι να υπάρχει μέθοδος για την εξακρίβωση της πιστότητας της διερμηνείας και όχι για την αμφισβήτηση της διαδικασίας από οποιαδήποτε άλλη άποψη, διότι διαφορετικά κάτι τέτοιο θα οδηγούσε στην προνομιακή μεταχείριση των υπόπτων που χρειάζονται διερμηνεία.
Ενώ ήδη στο άρθρο 8 της ίδιας Πρότασης προβλέπεται «[η] ύπαρξη μηχανισμού για την αντικατάσταση ενός διερμηνέα ή μεταφραστή σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η διερμηνεία ή η μετάφραση που παρέχει δεν είναι ακριβής».
Για άμεσο έλεγχο Θα προτείναμε να υπάρχουν δύο διερμηνείς, ένας για την υπεράσπιση και ένας για την πολιτική αγωγή ώστε να διασφαλίζεται επί τόπου η ποιότητα της διερμηνείας.
Επιπλέον, προτείνουμε: Για να διασφαλίζεται η ακρίβεια: ταυτόχρονη διερμηνεία και όχι διαδοχική όπου ενίοτε υπάρχει συντόμευση, άρα >>>> προβληματική ακρίβεια. Χρήση εξοπλισμού εντός της αίθουσας: καμπίνα και μαγνητοσκόπηση ή τουλάχιστον ηχογράφηση.
Ηχογράφηση Ήδη από το 1990 η Déjean Le Féal είχε προτείνει τη μαγνητοφώνηση της διερμηνείας από τον ίδιο τον διερμηνέα για έλεγχο του αποτελέσματος.
Γιατί προτείνεται ηχογράφηση; Μεταξύ άλλων και τεχνικοί λόγοι όπως: ελλιπής οπτική επαφή, χαμηλή ποιότητα ακουστικής, η θέση του διερμηνέα, ο συσχετισμός δυνάμεων στην αίθουσα του δικαστηρίου ενδέχεται να επηρεάσουν την απόδοση του διερμηνέα.
Παράδειγμα: Μελβούρνη Ι: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ = ΣΩΤΗΡΙΑ Έσωσε τους Ιάπωνες τουρίστες στη Μελβούρνη καθώς αποδείχτηκαν, κατά την απομαγνητοφώνηση της προανάκρισης, πολλές παρανοήσεις εκ μέρους των αστυνομικών αρχών. Υπεύθυνοι ωστόσο ήταν οι διερμηνείς που είχαν κάνει λάθη υπεραπλούστευσης, και έδωσαν ασαφείς απαντήσεις και κακοδιατυπωμένες οδηγίες (Nakane, 2009).
Μελβούρνη ΙΙ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ = ΣΩΤΗΡΙΑ Η μελέτη της Nakane (2009) για την υπόθεση της Μελβούρνης χάρη στην ανάλυση πολλών αποσπασμάτων από την προανάκριση έδειξε πόσο πολύπλοκη μπορεί να είναι η δουλειά του διερμηνέα προκειμένου να παραμείνει ουδέτερος. Μεγάλη η σημασία της προσεκτικής μεταχείρισης των αρχείων των προανακρίσεων με διερμηνεία ως αποδεικτικών στοιχείων.
Για τη διασφάλιση της ποιότητας Ι Ο διερμηνέας θα πρέπει να κατέχει όλες τις τεχνικές μορφές που μπορεί να λάβει η δικαστηριακή διερμηνεία: α) διαδοχική διερμηνεία β) ψιθυριστή διερμηνεία γ) διερμηνεία μέσω συστήματος βιντεοδιάσκεψης δ) διερμηνεία συνεδρίων σε δίκες όπου εμπλέκονται τρεις γλώσσες τουλάχιστον
Για τη διασφάλιση της ποιότητας ΙΙ - ο διερμηνέας πρέπει να είναι σε θέση να μεταφέρει μηνύματα από και προς τις δύο γλώσσες εργασίας του - πρέπει να καταγράφονται τα προσόντα του διερμηνέα, η απόδοσή του και τα προβλήματα που τυχόν υπέπεσαν στην αντίληψη των ανακριτικών/δικαστικών αρχών - να καταγράφεται ο τρόπος και ο βαθμός συνδρομής της διερμηνείας στη δίκη
Για τη διασφάλιση της ποιότητας ΙΙΙ - Σε περιπτώσεις που η ακροαματική διαδικασία έχει μεγάλη διάρκεια θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για δύο διερμηνείς, καθώς και χώροι ανάπαυσης των διερμηνέων. - Απαιτείται ο διερμηνέας να έχει πρόσβαση σε τεκμηρίωση (π.χ. ηλ. λεξικά), κάτι που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν έχει ήδη αποκτήσει πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας.
Εμπιστευτικότητα (2010/64, Άρθρ. 5) Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι οι διερμηνείς και οι μεταφραστές είναι υποχρεωμένοι να τηρούν την αρχή της εμπιστευτικότητας όσον αφορά τη διερμηνεία και τη μετάφραση που παρέχεται δυνάμει της παρούσας οδηγίας (2010/64). Η εμπιστευτικότητα/εχεμύθεια για τον επαγγελματία διερμηνέα είναι εκ των ων ουκ άνευ (Mikkelson, 2000 Ιωαννίδης 2015).
Κατάρτιση δικαστικού κλάδου (2010/64, Άρθρ. 6) Με την επιφύλαξη της δικαστικής ανεξαρτησίας και των διαφορών στην οργάνωση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης ανά την Ένωση, τα κράτη μέλη ζητούν από τους υπευθύνους για την κατάρτιση των δικαστών, των εισαγγελέων και των δικαστικών υπαλλήλων που συμμετέχουν σε ποινικές διαδικασίες να αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή στις ιδιομορφίες της επικοινωνίας με συνδρομή διερμηνέα, ώστε να επιτυγχάνεται αποτελεσματική και πραγματική επικοινωνία.
Παράδειγμα: Μαδρίτη (Ι) Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας ανάγκης, αυτό της Μαδρίτης στη δίκη για τη βομβιστική επίθεση κατά του σιδηροδρομικού συρμού στην Ατότσα το 2004, όπου ο πρόεδρος του δικαστηρίου εκφράστηκε απαξιωτικά για την ποιότητα της δουλειάς των διερμηνέων ενώ το πρόβλημα οφειλόταν στην κακή ποιότητα της μικροφωνικής εγκατάστασης.
Μαδρίτη (ΙΙ) Επιπλέον, υπήρξε και μια, όπως αποδείχτηκε, ελαττωματική απομαγνητοφώνηση και μετάφραση συνομιλίας που είχε πρωτογενώς γίνει στα αραβικά. Δύο από τους διερμηνείς της ταυτόχρονης ορίστηκαν ως πραγματογνώμονες.
Μαδρίτη (ΙΙΙ) Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: σε ποιο βαθμό ένας δικ. διερμηνέας μπορεί να χρησιμεύσει και ως πραγματογνώμονας στην ίδια δίκη, χωρίς κάτι τέτοιο να οδηγήσει σε παραβίαση της ουδετερότητάς του ή σε στρέβλωση του ρόλου του, με την τοποθέτησή του στο κέντρο της νομικής μάχης.
Μαδρίτη (ΙV) Προκλήθηκε σύγχυση μεταξύ των νομικών και ειδικότερα ο δημόσιος κατήγορος αμφισβήτησε την ικανότητα των διερμηνέων να ενεργήσουν ως πραγματογνώμονες και επιχείρησε να τους δυσφημήσει.
Είμαστε υπέρ της κοινής κατάρτισης των εμπλεκόμενων επαγγελματιών (αστυνομικών, ανακριτών, δικαστών, δικηγόρων) σε διαπολιτισμικά ζητήματα καθώς και σε θέματα συνεργασίας με τον διερμηνέα. Εξειδικεύεται περισσότερο στην Οδηγία 2012/13, Άρθρο 9 (βλ. παρακάτω) Εξαιτίας αυτής της ελλιπούς κατάρτισης, οι διερμηνείς δικαστηρίων παραπονούνται σχετικά με την ανεπαρκή προετοιμασία τους όταν αναλαμβάνουν κάποια διερμηνεία (Mikkelson, 1999).
Τήρηση αρχείου Άρθρο 7 Διασφαλίζεται ότι η χρήση διερμηνείας και γραπτής ή προφορικής μετάφρασης ή προφορικής σύνοψης, καθώς και η παραίτηση από το δικαίωμα της μετάφρασης έχουν καταγραφεί σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία του οικείου κράτους μέλους. Υπενθύμιση: Η προφορική σύνοψη ΔΕΝ είναι διερμηνεία, αλλά διαμεσολάβηση.
Οδηγία 2012/13/ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών Ειδικότερα αφορά: το δικαίωμα στην ενημέρωση για τα δικαιώματα και στην ενημέρωση για τις κατηγορίες
Και πάλι μετάφραση και διερμηνεία (25) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν, κατά την ενημέρωση σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, ότι διατίθενται, κατά περίπτωση, στον ύποπτο ή κατηγορούμενο μετάφραση ή διερμηνεία σε γλώσσα που κατανοεί, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της οδηγίας 2010/64/ΕΕ.
Και κάποιες εξειδικεύσεις (26) Κατά την ενημέρωση του υπόπτου ή κατηγορουμένου σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη προσοχή τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ύποπτος ή κατηγορούμενος αδυνατεί να κατανοήσει το περιεχόμενο ή το νόημα της ενημέρωσης, π.χ. λόγω του νεαρού της ηλικίας του ή της διανοητικής ή σωματικής του κατάστασης.
Ως προς την ενημέρωση Ι (28) Η ενημέρωση του υπόπτου ή κατηγορούμενου για την αξιόποινη πράξη για την οποία φέρεται ως ύποπτος ή κατηγορείται ότι έχει διαπράξει, θα πρέπει να παρέχεται άμεσα και το αργότερο πριν από την πρώτη επίσημη ανάκρισή του από την αστυνομία ή άλλη αρμόδια αρχή, και χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η διενέργεια των ερευνών.
Ως προς την ενημέρωση ΙΙ Η περιγραφή των πραγματικών περιστατικών, περιλαμβανομένων, όπου είναι γνωστοί, και του χρόνου και τόπου τέλεσης της αξιόποινης πράξης, για τη διάπραξη της οποίας το πρόσωπο είναι ύποπτο ή κατηγορείται, καθώς και του ενδεχόμενου νομικού χαρακτηρισμού της, θα πρέπει να αναφέρονται με επαρκείς λεπτομέρειες
Πεδίο εφαρμογής (Άρθρο 2) Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται από τη στιγμή που ένα πρόσωπο ενημερώνεται από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους, ότι θεωρείται ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση αξιόποινης πράξης μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας,
Δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα (Άρθρο 3) Ι 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν την άμεση ενημέρωση του υπόπτου ή κατηγορούμενου όσον αφορά τουλάχιστον τα ακόλουθα δικονομικά δικαιώματα, όπως ισχύουν δυνάμει του εθνικού τους δικαίου, προκειμένου να διασφαλίσουν την αποτελεσματική άσκησή τους: δ) το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης
Δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα (Άρθρο 3) ΙΙ Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η ενημέρωση σύμφωνα με την παράγραφο 1 παρέχεται σε απλή και κατανοητή γλώσσα, προφορικώς ή εγγράφως, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών αναγκών των υπόπτων ή κατηγορουμένων που είναι ευάλωτα πρόσωπα. Άρα διερμηνεία και μετάφραση;
Έγγραφο δικαιωμάτων κατά τη σύλληψη (Άρθρο 4) 3. Το έγγραφο δικαιωμάτων περιλαμβάνει επίσης βασικές πληροφορίες σχετικά με τις εκ του εθνικού δικαίου δυνατότητες προσβολής του νόμιμου χαρακτήρα της σύλληψης, επανεξέτασης της κράτησης ή υποβολής αίτησης για προσωρινή απόλυση. 4. Το έγγραφο δικαιωμάτων συντάσσεται σε απλή και κατανοητή γλώσσα.
Έγγραφο δικαιωμάτων στις διαδικασίες του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης (Άρθρο 5) Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν την άμεση παροχή σε όποιον συλλαμβάνεται για τον σκοπό της εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ενός κατάλληλου εγγράφου δικαιωμάτων με πληροφορίες για τα δικαιώματά του Το έγγραφο δικαιωμάτων συντάσσεται σε απλή και κατανοητή γλώσσα. Άρα πάλι κάποιου τύπου διαμεσολάβηση, αλλά όχι ακριβώς μετάφραση.
Δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την ποινική κατηγορία (Άρθρο 6) Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε ο ύποπτος ή κατηγορούμενος να ενημερώνεται για την αξιόποινη πράξη την οποία φέρεται, ή κατηγορείται, ότι διέπραξε. Δεν αναφέρεται ο τρόπος της ενημέρωσης (μετάφραση; διερμηνεία;).
Δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό της δικογραφίας (Άρθρο 7) Όταν πρόσωπο συλλαμβάνεται και κρατείται σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι χορηγούνται στον ίδιο ή τον συνήγορό του τα έγγραφα σχετικά με τη συγκεκριμένη υπόθεση τα οποία είναι στην κατοχή των αρμόδιων αρχών και τα οποία είναι ουσιώδη για την αποτελεσματική αμφισβήτηση, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, της νομιμότητας της σύλληψης και της κράτησης. Δεν διευκρινίζεται πώς διασφαλίζεται το δικαίωμα πρόσβασης (μετάφραση; διερμηνεία;)
Εκπαίδευση (Άρθρο 9) Με την επιφύλαξη της δικαστικής ανεξαρτησίας και των διαφορών στην οργάνωση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης ανά την Ένωση, τα κράτη μέλη ζητούν από τους υπευθύνους για την κατάρτιση των δικαστών, των εισαγγελέων, αστυνομικών και δικαστικών υπαλλήλων που συμμετέχουν σε ποινικές διαδικασίες να παράσχουν την κατάλληλη εκπαίδευση όσον αφορά τους στόχους της παρούσας οδηγίας.
Κατάρτιση Ήδη έγινε αναφορά στο οικείο άρθρο της Οδηγίας 2010/64 και στο παράδειγμα της Μαδρίτης
Οδηγία 2012/29/ΕΕ Ανάλογο με εκείνο των δύο προηγούμενων οδηγιών είναι το περιεχόμενο των άρθρων 5, 6 για την επικοινωνία και λήψη πληροφοριών και 7 για το δικαίωμα στη μετάφραση και διερμηνεία της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου
Δικαίωμα των θυμάτων κατά την υποβολή καταγγελίας (Άρθρο 5) 2. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα θύματα που επιθυμούν να καταγγείλουν αξιόποινη πράξη και δεν κατανοούν ή δεν ομιλούν τη γλώσσα της αρμόδιας αρχής να είναι σε θέση να υποβάλλουν την καταγγελία σε γλώσσα την οποία κατανοούν ή να λαμβάνουν την αναγκαία γλωσσική βοήθεια. 3. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα θύματα τα οποία δεν κατανοούν ή δεν ομιλούν τη γλώσσα της αρμόδιας αρχής να λαμβάνουν, εφόσον το ζητήσουν, δωρεάν μετάφραση του έγγραφου αποδεικτικού της καταγγελίας τους που προβλέπεται στην παρ. 1 σε γλώσσα την οποία κατανοούν.
Δικαίωμα διερμηνεία και μετάφρασης (Άρθρο 7) 1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι στα θύματα που δεν κατανοούν ή δεν ομιλούν τη γλώσσα της οικείας ποινικής διαδικασίας παρέχεται, εφόσον το ζητήσουν, διερμηνεία, σύμφωνα με τον ρόλο τους στην ποινική διαδικασία στο οικείο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, δωρεάν, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια κάθε εξέτασης στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας ενώπιον των ανακριτικών και δικαστικών αρχών, περιλαμβανομένων των αστυνομικών ανακρίσεων, καθώς και διερμηνεία για την ενεργή συμμετοχή τους στην ακροαματική διαδικασία ενώπιον του δικαστηρίου και σε τυχόν αναγκαίες διαδικασίες ασφαλιστικών μέτρων.
Κανονισμός EE 2016/1191 Τέλος, ο Κανονισμός ΕΕ 2016/1191 θεσπίζει ότι δεν απαιτείται μετάφραση δημόσιων εγγράφων από άλλο Κράτος Μέλος αν τα δημόσια έγγραφα είναι (α) σε μια από τις επίσημες γλώσσες του ΚΜ στο οποίο υποβάλλονται ή (β) σε άλλη μη επίσημη γλώσσα που γίνεται ρητά δεκτή από τη χώρα αυτή.
Πολύγλωσσα τυποποιημένα έντυπα Προβλέπονται πολύγλωσσα τυποποιημένα έντυπα που θα επισυνάπτονται σε ειδικές κατηγορίες δημόσιων εγγράφων που αφορούν τη γέννηση, τον θάνατο, τον γάμο, τη συμβίωση, το ποινικό μητρώο κ.λπ. Αυτά τα έντυπα θα πρέπει να απηχούν το περιεχόμενο των δημόσιων εγγράφων και να χρησιμοποιούνται ως μεταφραστικό βοήθημα, ώστε να μην απαιτείται μετάφραση, με κάποιες όμως εξαιρέσεις (ορισμένες κατηγορίες δικαστικών αποφάσεων).
Πιστοποιημένες μεταφράσεις Το πιο σημαντικό είναι ότι μια πιστοποιημένη μετάφραση από εξουσιοδοτημένο άτομο σύμφωνα με τη νομοθεσία ενός ΚΜ πρέπει να γίνεται δεκτή από όλα τα ΚΜ. Για τον σκοπό αυτό ως τις 16 Αυγούστου 2018, θα πρέπει μεταξύ των ΚΜ να κοινοποιηθούν όλοι οι σχετικοί κατάλογοι ή μητρώα.
Συνοψίζοντας (Ι) Παρά την ενσωμάτωση των δύο πρώτων οδηγιών για τη δικαστηριακή διερμηνεία και τη συνακόλουθη μετάφραση, ελάχιστα φαίνεται να έχουν αλλάξει σχετικά με την επιτέλεση της διερμηνείας και τις επιπτώσεις της στην απονομή δικαιοσύνης. Κατά συνέπεια δεν είναι απολύτως σαφές τι οφείλουν να περιμένουν οι συντελεστές της δίκης (δικαστές, ύποπτοι/κατηγορούμενοι, συνήγοροι) από τους διερμηνείς.
Συνοψίζοντας (ΙΙ) Οι σημαντικότερες υποχρεώσεις του διερμηνέα γενικά και ειδικότερα του δικαστηριακού (Κοο, 2009): - να ενεργεί με επάρκεια, - να εκτελεί τη διερμηνεία εντός συγκεκριμένων ορίων αρμοδιότητας και - να διερμηνεύει με ακρίβεια και πληρότητα
Συνοψίζοντας (ΙΙΙ) Με άλλα λόγια, ο διερμηνέας οφείλει να ενεργεί κατά κύριο λόγο ως «δίαυλος» (conduit) χωρίς να παρεμβαίνει επεξηγηματικά κατά το δυνατόν στη διερμηνεία, αναπαράγοντας απλώς και μόνον το πρωτότυπο εκφώνημα.
Συνοψίζοντας (ΙV) Τέλος, α) η κατάρτιση δικαστών και συνηγόρων πάνω σε ζητήματα που αφορούν τη διερμηνεία και τη διαπολιτισμικότητα και β) η θεσμοθετημένη συνεργασία τους με τους διερμηνείς θα εξομαλύνουν την κατάσταση στα δικαστήρια, καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι θα κατανοήσουν τον ρόλο και τη χρησιμότητα του διερμηνέα.
ΓΙ ΑΥΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ
Προτάσεις επαγγελματοποίησης Ι Σύμφωνα με παραδείγματα άλλων χωρών, η επαγγελματοποίηση της κοινοτικής διερμηνείας, που αντικατοπτρίζει το επίσημο κρατικό ενδιαφέρον, των μεταναστών και των προσφύγων εξελίσσεται σε τρία επίπεδα: α) δημιουργία και βελτίωση προγραμμάτων κατάρτισης, β) ανάπτυξη συστημάτων πιστοποίησης και γ) σύσταση επαγγελματικών ενώσεων.
Προτάσεις επαγγελματοποίησης ΙΙ Απαιτούνται: - Θέσπιση εθνικού μητρώου μεταφραστών και εθνικού μητρώου διερμηνέων. - Θεσμοθέτηση συστήματος διαπίστευσης των μεταφραστών και διερμηνέων. - Εξασφάλιση επίσημης κατάρτισης από την Πολιτεία και διαρκούς εκπαίδευσης των μεταφραστών και διερμηνέων. - Διασφάλιση ελέγχου των παρεχόμενων υπηρεσιών. - Ικανοποιητικές αμοιβές
Προτάσεις επαγγελματοποίησης ΙΙΙ Κατηγορία 1 (ανώτατο): Ανώτερος διερμηνέας πτυχιούχος Κατηγορία 2 (ενδιάμεση): Επαγγελματίας διερμηνέας Κατηγορία 3 (κατώτερη): Paraprofessional / Πολιτισμικός διαμεσολαβητής
Σας ευχαριστώ! Θεόδωρος Βυζάς Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ Ηπείρου vyzas@teiep.gr The research leading to these results has received funding from the [EEA] Mechanism 2009-2014 under Project Contract n 3681.