ΡΩΜΑΙΚΑ - ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 11ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΥΟΣΜΟΥ Ε ΤΑΞΗ 2013-2014 ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΠ/ΚΟΙ ΑΛΕΞΑΝ ΡΙ ΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ - ΓΕΩΡΓΑΚΗ ΣΟΦΙΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ...σελ. 3 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ...σελ. 5 ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ...σελ. 6 ΡΟΤΟΝΤΑ...σελ. 7 ΑΨΙ Α ΓΑΛΕΡΙΟΥ...σελ. 8 ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΓΑΛΕΡΙΟΥ...σελ. 9 ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΓΟΡΑ...σελ. 10 ΙΠΠΟ ΡΟΜΟΣ...σελ. 11 ΚΑΣΤΡΑ-ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ...σελ. 12 ΑΓΙΟΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ...σελ. 13 ΑΓΑΛΜΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ...σελ. 14 ΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ...σελ. 15 ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ...σελ. 16 ΚΕΝΤΡΟ ΙΑ ΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ...σελ. 17 ΛΙΜΑΝΙ...σελ. 18 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΩΝ- ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ...σελ. 19
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ Η Θεσσαλονίκη, είναι η δεύτερη µεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας αποτελεί έδρα της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, της Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης Μακεδονίας Θράκης. Από την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο ως µια ακµάζουσα ελληνιστική πόλη µέχρι την οθωµανική κυριαρχία αξιοποιεί την στρατηγική της θέση και αναπτύσσεται σε µια πολυπολιτισµική πόλη. Από το 1912, µε τη λήξη των Βαλκανικών Πολέµων και την ενσωµάτωση της περιοχής στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, η Θεσσαλονίκη αποτελεί τη δεύτερη µεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας. Ο πληθυσµός του πολεοδοµικού συγκροτήµατος υπολογίζεται σήµερα στους 788.952 κατοίκους (2011). Η ίδρυση της πόλης στην ελληνιστική εποχή συµπίπτει µε µια κρίσιµη φάση στην ιστορία του Μακεδονικού Βασιλείου που ξεκινά από τον πρόωρο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου του θρόνου του Μακεδόνα βασιλιά από τους επιγόνους του. Ο στρατηγός Κάσσανδρος για να µπορέσει να διεκδικήσει το θρόνο της Μακεδονίας, παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Θεσσαλονίκη, προς τιµήν της οποίας ίδρυσε την πόλη συνενώνοντας 26 πολίχνες, που βρίσκονταν γύρω από το Θερµαικό κόλπο. Τον 2ο π.χ. αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους, Ρωµαίους όπως και ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος και αποτέλεσε έδρα του ρωµαϊκού θέµατος της Μακεδονίας. Η στρατηγική θέση της πόλης διαφαίνεται καταρχήν, όταν επιλέχτηκε ως Αυτοκρατορική πρωτεύουσα στα χρόνια της βασιλείας τουγαλέριου, όταν και κτίστηκε το αυτοκρατορικό παλάτι. Η σηµασία της φάνηκε και αργότερα από την πρόθεση της µεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωµαικής Αυτοκρατορίας από τονμεγάλο Κωνσταντίνο προς τα ανατολικά, καθώς υπήρξε µια από τις υποψήφιες πόλεις οι οποίες είχαν προταθεί ως αντικαταστάτριες της Ρώµης, για να επιλεγεί τελικά το Βυζάντιο. Παρά την µη επιλογή της ως πρωτεύουσα, αποκτά τον τίτλο της Συµβασιλεύουσας πόλης και κατά τηνβυζαντινή Περίοδο. (330µ.χ-1453µ.χ)
Μετά την οθωµανική κατάκτησή της από τους Οθωµανούς το 1432, παραµένει στην Οθωµανική Αυτοκρατορία για περίπου πέντε αιώνες. Με την εκδίωξη των Εβραίων από την Ιβηρική Χερσόνησο, και τη Βόρεια Ευρώπη, η Θεσσαλονίκη αποκτά την δική της εβραϊκή κοινότητα. Η εγκατάσταση αυτή των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, ανέδειξε την πόλη ως τη σηµαντικότερη παγκόσµια εβραϊκή µητρόπολη µέχρι τουλάχιστον τις αρχές του 20ου αιώνα. Ιδιαίτερα από τα µέσα του 19ου αιώνα, η πόλη υπήρξε το πλέον κοσµοπολίτικο αστικοποιούµενο κέντρο της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και ο σηµαντικότερος πόλος πολιτικών κινήσεων και κινηµάτων που συνάντησε στην µακρόχρονη ιστορία της. Με την ένταξή της στον κορµό του Ελληνικού Κράτους το 1912, ο πληθυσµός της πόλης παρουσιάζει σηµαντικές µεταβολές µε την µετακίνηση του µουσουλµανικού πληθυσµού και την αντικατάστασή του από προσφυγικούς πληθυσµούς της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. Οι πληθυσµιακές µεταβολές συνέτειναν στην αλλαγή της πληθυσµιακής κατάστασης της πόλης µε την ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου. Η πολεοδοµική και αρχιτεκτονικής της αναδιοργάνωση επιταχύνθηκε από τη Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917 και τις προσπάθειες της νέας ελληνικής διοίκησης για προσθέσει αρχαιοελληνικά και ευρωπαϊκά στοιχεία στο αρχιτεκτονικό ύφος της πόλης, που οδήγησε στην καταστροφή αρκετών οθωµανικών λατρευτικών και λειτουργικών κτηρίων. Οι σηµαντικότερες πληθυσµιακές µεταβολές παρατηρούνται µε το ολοκαύτωµα της ακµαίας εβραϊκής κοινότητας από τα ναζιστικά στρατεύµατα την περίοδο της τριπλής κατοχής κατά τον Β παγκόσµιο πόλεµο, µε την εγκατάσταση του µικρασιατικού και θρακιώτικου προσφυγικού πληθυσµού έπειτα από την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και µε την εσωτερική µετανάστευση που παρατηρείται κατά την δεκαετία του 50 και µεταγενέστερα προς τα µεγάλα αστικά κέντρα.
ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό µνηµείο της πόλης. Αποτελεί το έµβληµα της Θεσσαλονίκης και ήταν µέρος των τειχών της πόλης, τα οποία κατεδαφίστηκαν το 1867. Ο Λευκός Πύργος βρίσκεται στην παλιά παραλία, τον αγαπηµένο χώρο περιπάτου των Θεσσαλονικέων, και κατασκευάστηκε στα µέσα του 15ου αιώνα µ.χ. αντικαθιστώντας τον παλιό, κατεστραµµένο βυζαντινό πύργο, που όριζε το πέρας του οχυρωµατικού τείχους προς την πλευρά της θάλασσας. Παρότι αποτελεί το αγαπηµένο µνηµείο της πόλης, η ιστορία του διά µέσου των αιώνων, είναι αρκετά σκοτεινή. εν γνωρίζουµε πότε ακριβώς χτίστηκε. Κατά µία εκδοχή, ήταν έργο Ενετών µαστόρων (1423-1430), και κατά την άλλη υπολογίζεται να έχει χτιστεί το 1536. Είναι κυκλικός και το όνοµα Λευκός το πήρε από το χρώµα της πέτρας που κατασκευάστηκε, που ήταν κατάλευκη, από τεχνίτες πιθανότατα Βενετούς, και κτίστηκε κοντά στον παλιό βυζαντινό πύργο. Στην αρχή ονοµάστηκε Πύργος των Λεόντων και έπειτα στα χρόνια της τουρκοκρατίας ονοµάστηκε Πύργος Αίµατος, γιατί οι Τούρκοι τον χρησιµοποιούσαν ως φυλακή µελλοθανάτων και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεµίζοντας µε αίµα τους τοίχους. Έκλεισε το 1878 και έχει 6 ορόφους, ύψος 30 µέτρα και περίµετρο 70 µέτρα. Το 1890 σε µία προσπάθεια εκσυγχρονισµού, ο Πύργος ασβεστώθηκε από έναν βαρυποινίτη µε αντάλλαγµα την ελευθερία του και έτσι έµεινε µε την ονοµασία "Λευκός Πύργος". Για τις συνθήκες ενέγερσής του δεν γνωρίζουµε πολλά πράγµατα, ο τρόπος ωστόσο κατασκευής του και το γεγονός ότι ανταποκρινόταν στη νέα εποχή της πολιορκητικής τέχνης, που προέβλεπε τη χρήση πυροβόλων όπλων, µαρτυράει ότι τουλάχιστον οι σχεδιαστές του αν όχι και οι µαστόροι, θα πρέπει να ήταν Βενετσιάνοι. Για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα το µνηµείο χρησιµοποιήθηκε και ως φυλακή για τους µελοθάνατους. Σήµερα στο εσωτερικό του στεγάζεται η έκθεση των χριστιανικών αρχαιοτήτων, περιλαµβάνοντας αντικείµενα χρονολογηµένα από το 300 µ.χ. περίπου ως το 1430 και µε προέλευση κυρίως τη Θεσσαλονίκη.
ΡΟΤΟΝΤΑ Η Ροτόντα του Αγίου Γεωργίου στη Θεσσαλονίκη είναι ένα από τα αρχαιότερα και επιβλητικότερα µνηµεία της Θεσσαλονίκης. Η Ροτόντα αποτελούσε τµήµα ενός µεγάλου κτιριακού συγκροτήµατος που περιελάµβανε τα ανάκτορα, ένα οκταγωνικό κτίσµα και τον ιππόδροµο που έκτισε ο Kαίσαρας Γαλέριος, όταν στα χρόνια της πρώτης ρωµαϊκής τετραρχίας (γύρω στα 300 µ.χ.) κατέστησε έδρα του την Θεσσαλονίκη. Το µνηµείο αυτό κτίστηκε στην πρώτη δεκαετία του 4ου µ.χ. αιώνα από τον Γαλέριο και κατά µια άποψη προοριζόταν από τον ίδιο για µαυσωλείο του. εν εξυπηρέτησε ποτέ αυτό το σκοπό, γιατί ο Γαλέριος πέθανε και θάφτηκε µακριά από την Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια το ειδωλολατρικό τέµενος µετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία και λειτούργησε πιθανόν ως Μαρτύριο, ως τόπος, δηλαδή, λατρείας των λειψάνων µαρτύρων. Σε αυτό συνηγορεί τόσο η κυκλική µορφή του κτίσµατος της Ροτόντας, όσο και οι φιγούρες των µαρτύρων που απεικονίζονται στα ψηφιδωτά του θόλου.
ΑΨΙ Α ΓΑΛΕΡΙΟΥ (ΚΑΜΑΡΑ) Η αψίδα του Γαλερίου, γνωστή και ως Καµάρα, είναι µαζί µε το Λευκό Πύργο, το χαρακτηριστικότερο µνηµείο της Θεσσαλονίκης, και βρίσκεται στην Εγνατία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η Καµάρα είναι κτίσµα της εποχής της Ρωµαϊκής «Τετραρχίας» (αρχές 4ου µ.χ. αιώνα) και αποτελεί το δυτικό σκέλος µίας στεγασµένης στοάς, που σχηµατιζόταν από αψίδες και τόξα. Κατασκευάστηκε προς τιµή του Ρωµαίου Αυτοκράτορα Γαλέριου, όταν επέστρεψε νικητής στη Θεσσαλονίκη (περί το 306 µ.χ.) µετά από πολέµους του κατά των Περσών. Η θριαµβική αυτή αψίδα ήταν τοποθετηµένη κάθετα στην αρχαία Εγνατία, που διέσχιζε την πόλη και αποτελούσε µέρος του λεγόµενου Γαλεριανού συγκροτήµατος (Ρωµαϊκά Ανάκτορα), που αναπτύσσονταν κύρια νοτιοδυτικότερα, στις σηµερινές πλατείες Ναυαρίνου και Ιπποδροµίου. Τα ανάγλυφα της Καµάρας χαρακτηρίζονται από αφηγηµατική και διακοσµητική τέχνη, µε πλήθος παραστάσεων και µορφών. Οι τεχνίτες των αναγλύφων πρέπει να ήταν Έλληνες, κάτι που φαίνεται και από τις ελληνικές επιγραφές, που είναι χαραγµένες ανάµεσα σε παραστάσεις των αναγλύφων: Ποταµός Τίγρις, Οικουµένη κλπ. Στα ανάγλυφα απεικονίζονται παραστάσεις όπως µάχες, η πορεία του Γαλέριου µε το στρατό του προς τη χώρα των Περσών, ενώ άλλες προπαγανδίζουν τη στρατιωτική δύναµη του Γαλέριου και την πολιτική ισχύ και ενότητα της Τετραρχίας, ως ένα σύστηµα που µπορεί να διοικήσει τον κόσµο.
ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΓΑΛΕΡΙΟΥ Το Ανάκτορο ήταν ένα επιβλητικό κτιριακό συγκρότηµα µε δύο ορόφους που αναπτύσσονταν γύρω από µεγάλη ανοιχτή αυλή (αίθριο) µε περιστύλιο. Μεγάλο τµήµα του ανακτόρου, που έχει ανασκαφεί στη δεκαετία του 60, απλώνεται στην πλατεία Ναυαρίνου. Η κύρια είσοδος του µεγαλοπρεπούς ανακτόρου ήταν στη νότια πλευρά που οδηγούσε στη λεγόµενη Εκκλησιαστική σκάλα, στο αρχαιότερο λιµάνι της Θεσσαλονίκης. Το σύνθετο συγκρότηµα, που χωριζόταν µε µεγάλους διαδρόµους, διέθετε διαµέρισµα για τον αυτοκράτορα, την ανακτορική φρουρά, τα δικαστήρια και άλλες διοικητικές λειτουργίες. Τα δωµάτια ήταν διακοσµηµένα µε τοιχογραφίες, ενώ σε ολόκληρη την έκταση του ανακτόρου βρέθηκαν αξιόλογα ψηφιδωτά δάπεδα µε φυτικές και γεωµετρικές συνθέσεις. Στην ανατολική πλευρά του υπήρχε διώροφη στοά και σε πολλά σηµεία βρέθηκαν κρήνες και αναβρυτήρια. Τα ερείπια ενός αψιδωτού κτιρίου µε απροσδιόριστη χρήση, που έχουν ανασκαφεί επί της ηµ. Γούναρη πάνω από την οδό Αλεξάνδρου Σβώλου, ανήκουν στο Γαλεριανό συγκρότηµα που έφτανε ως τη σηµερινή Εγνατία οδό. Το ανάκτορο καταστράφηκε από σεισµό πιθανόν τον 8ο αιώνα. Το οκτάγωνο, νοτιοδυτικά του ανάκτορου είναι το καλύτερο σωζόµενο κτίριο του συγκροτήµατος. Είναι µια εξωτερικά οκταγωνική αίθουσα που εσωτερικά σχηµατίζει ηµικυκλικές κόγχες, µε πολυτελές δάπεδο διακοσµηµένο µε πολύχρωµα µαρµαροθετήµατα. Χρησίµευε πιθανότατα ως αίθουσα θρόνου του Γαλέριου. Στην περιοχή του οκτάγωνου βρέθηκε ένα µεγάλο µαρµάρινο τόξο το οποίο ανάµεσα στις ανάγλυφες διακοσµήσεις, στην πρόσοψή του φέρει προτοµές του Γαλέριου και της Τύχης, της προσωποποίησης της Θεσσαλονίκης. Το εύρηµα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό µουσείο Θεσσαλονίκης.
ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Η Ρωµαϊκή Αγορά της Θεσσαλονίκης, άρχισε να κατασκευάζεται στα τέλη του 2ου µ.χ. αιώνα και µέχρι τον 5ο αιώνα λειτούργησε ως το διοικητικό κέντρο της πόλης. Αποκαλύφθηκε σε ανασκαφές το 1962, ενώ οι εργασίες ανάδειξης ξεκίνησαν το 1989. Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήµατα από τις ανασκαφές του χώρου, τα οποία παρουσιάζουν την ιστορία της Αγοράς, σε συνδυασµό µε τη διαχρονική πορεία της πόλης. Η Ρωµαϊκή της Αγορά στη Θεσσαλονίκη είναι τετράπλευρη, ήταν παλαιότερα µεγαλύτερη και στην ουσία ήταν µια µεγάλη κεντρική πλατεία µε µεγάλες κιονοστοιχίες, που φιλοξενούσε το Ωδείο, ένα χώρο θεαµάτων, αρχείο, νοµισµατοκοπείο, λουτρό, µαγαζιά και µεγάλες στοές από τις οποίες η καλύτερα σωζόµενη είναι η «κρυπτή στοά» (cryptoporticus), η οποία δεν ήταν καθόλου κρυφή κατά την ίδρυσή της. Νότια της Αγοράς διερχόταν η Εγνατία, η βασιλική οδός. Η Αγορά είχε τη δική της περίφραξη και µε αυτή συναρτάται ένα µοναδικό µνηµείο που από τον 19ο αιώνα, φυλάσσεται στο Λούβρο και λεγόταν από τους κατοίκους «Ινκαντάδας», δηλαδή «οι µαγεµένες». Νοτιότερα, πάνω από την εξέδρα, υπάρχουν τα Λουτρά Παράδεισος (Μπέη Χαµάµ) οθωµανικών χρόνων του 15ου αιώνα, που έχουν αποκατασταθεί. Στην άλλη γωνία της πλατείας, τη νοτιοδυτική, βρίσκεται η θαυµάσια Παναγία των Χαλκέων. Από την Αρχαία Αγορά ξεκινούν περίπατοι προς όλα τα σηµεία της πόλης. Βρισκόµαστε στον κεντρικό άξονα του ιστορικού κέντρου και σε ίση απόσταση από όλα τα όριά του.
ΙΠΠΟ ΡΟΜΟΣ Αναπόσπαστο τµήµα του Γαλεριανού ανακτορικού συγκροτήµατος αποτελούσε ο Ιππόδροµος στη Θεσσαλονίκη, τµήµατα του οποίου έχουν εντοπιστεί κάτω από την οµώνυµη πλατεία Ιπποδροµίου. Ο Ιππόδροµος της Θεσσαλονίκης ήταν σε επαφή µε το ανακατασκευασµένο ανατολικό σκέλος του οχυρωµατικού περιβόλου και είχε έκταση 30.000 τ.µ. Το τέλος της χρησιµοποίησής του σηµατοδοτείται από τη σφαγή των συγκεντρωµένων στο χώρο θεατών που διέταξε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος το 390 µ.χ. µε αφορµή εξέγερση πολιτών εναντίον της γοτθικής φρουράς και του αρχηγού της Βουτέριχου.
ΚΑΣΤΡΑ ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ Το κάστρα και τα τείχη στη Θεσσαλονίκη είναι δηµιουργήµατα προγενέστερων εποχών καθώς ήταν απαραίτητα για την οχύρωση της πόλης και η δηµιουργία τους υπολογίζεται κατά την ίδρυση της (316-315π.Χ). Τα κάστρα πήραν την οριστική τους µορφή κατά την εποχή του Μ. Θεοδοσίου (379 395). Στο ψηλότερο τµήµα της Θεσσαλονίκης από τα αρχαία χρόνια, κατά την οχύρωση της πόλης, δηµιουργήθηκε η Ακρόπολη, δεύτερη βαθµίδα οχυρού χώρου, στον οποίο θα κατέφευγε ο πληθυσµός σε περίπτωση κατάληψης της πόλης από επιδροµείς. Εκεί τα κάστρα είναι ψηλά, οι πύργοι πυκνοί, όπου το έδαφος επέτρεπε υπήρχε και προτείχισµα. Στη βορειοανατολική κορυφή της Ακρόπολης και όλης της πόλης δηµιουργήθηκε η τρίτη βαθµίδα οχύρωσης, το τελευταίο και ισχυρότερο οχυρό άµυνας, µε ισχυρά τείχη και εφτά πύργους, το Επταπύργιο. Στη σηµερινή µορφή είναι, µάλλον, έργο της Παλαιολόγειας εποχής (14ος αι.), εντυπωσιακό φρουριακό συγκρότηµα. Από τους εφτά πύργους του φρουρίου ο µεσαίος της εισόδου είναι έργο των Τούρκων, του 1431. Χτίστηκε αµέσως µετά την άλωση της πόλης (1430) από κάποιον Τσαούς µπέη. Είναι ο πύργος του Γεντί Κουλέ, ο οποίος έδωσε το όνοµά του σε όλο το φρουριακό συγκρότηµα. Το Επταπύργιο ως το 1989 χρησιµοποιήθηκε ως φυλακή. Κατά τα τελευταία χρόνια στο φρούριο πραγµατοποιούνται πολλές επισκευές, αναστηλώσεις, αναπλάσεις, δηµιουργούνται χώροι για µουσεία, άλλοι για πολιτιστικές εκδηλώσεις κτλ.
ΑΓΙΟΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ Σήµα κατατεθέν της πόλης, εκτός φυσικά από το Λευκό Πύργο, αποτελεί ο ναός του Αγίου ηµητρίου. Προστάτης της πόλης ο Άγιος ηµήτριος, µαρτύρησε εκεί που βρίσκεται ο ναός. Στη θέση αυτή βρισκόταν κατά τα ρωµαϊκά χρόνια ένα µεγάλο συγκρότηµα δηµόσιων λουτρών, µέσα στις οποίες σύµφωνα µε την παράδοση µαρτύρησε ο άγιος. Ο πρώτος ναός προς τιµήν του χτίστηκε τον 5ο αιώνα. Ο ναός αυτός κάηκε το 620 κατά τη διάρκεια ενός µεγάλου σεισµού και ανακαινίστηκε αµέσως στην ίδια περίπου µορφή. Το 1493 οι Τούρκοι µετέτρεψαν το ναό σε τζαµί, επιτρέποντας ωστόσο στους χριστιανούς να λατρεύουν τον άγιό τους στα Β του ναού. Μετά την απελευθέρωση της πόλης ο ναός αποδόθηκε και πάλι στη χριστιανική λατρεία. υστυχώς όµως η µεγάλη πυρκαγιά του 1917, η οποία κατέστρεψε µεγάλο µέρος της πόλης, δεν άφησε ανέπαφη τη µεγαλοπρεπή βασιλική. Κάηκε το µεγαλύτερο µέρος της και η αναστύλωση της στη σηµερινή µορφή που τη γνωρίζουµε, ολοκληρώθηκε το 1947. Η βασιλική του Αγίου ηµητρίου είναι πεντάκλιτη µε ένα εγκάρσιο κλίτος στα ανατολικά. Η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε µεγάλο µέρος του ψηφιδωτού της διακόσµου. Σήµερα διατηρούνται µόνο εννέα παραστάσεις που χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 9ο αιώνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτά τα ψηφιδωτά µαζί µε τον Άγιο παριστάνονται πολίτες ή αξιωµατικοί της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι συνέβαλαν στην ανοικοδόµηση του ναού. Στο εσωτερικό του ναού µπορεί κανείς να δει το επιτύµβιο µνηµείο του Λουκά Σπαντούνη, πλούσιου εµπόρου της πόλης, ο οποίος τάφηκε εκεί γύρω στα 1481. Το µνηµείο είναι από µάρµαρο και αντιπροσωπεύει την αναγεννησιακή τέχνη της Ιταλίας την εποχή αυτή. Κάτω από τη βασιλική του Αγίου ηµητρίου βρίσκεται ο ιερότερος χώρος του ναού. ιατηρείται τµήµα από το ρωµαϊκό λουτρό στο οποίο µαρτύρησε ο Άγιος.
Η Κρύπτη, όπως ονοµάζεται ο χώρος αυτός, αποτέλεσε τον κύριο χώρο λατρείας του Αγίου και σχετίστηκε µε τη µυροβλησία του. Σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου η λατρεία του Αγίου ξεπέρασε τα όρια της πόλης. Κάθε Οκτώβριο γινόταν τα ηµήτρια, µεγάλη εορτή στην οποία συνέρρεαν προσκυνητές από όλη την Ευρώπη για να τιµήσουν τον Άγιο. ΑΓΑΛΜΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ Γεννήθηκε στην Πέλλα της Μακεδονίας τον Ιούλιο του έτους 356 π.χ.. Γονείς του ήταν ο βασιλιάς Φίλιππος Β' της Μακεδονίας και η πριγκήπισσα Ολυµπιάδα της Ηπείρου. Πέθανε στην Βαβυλώνα, στο παλάτι του Ναβουχοδωνώσορα Β' στις 13 Ιουνίου του 323 π.χ., σε ηλικία ακριβώς 32 ετών και 11 µηνών. Βασιλιάς της Μακεδονίας, συνέχισε το έργο του πατέρα του, του Φιλίππου Β'. Ο Φίλιππος Β' ήταν ιδιαίτερα ικανός στρατηγός, πολιτικός και διπλωµάτης, αναµορφωτής του µακεδονικού στρατού και του µακεδονικού κράτους. Το Άγαλµα του Μ. Αλεξάνδρου δεσπόζει στην νέα παραλία Θεσσαλονίκης.
ΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η ιεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, µε την ιστορική συνέχεια και το ρόλο που έπαιξε εδώ και οχτώ δεκαετίες, αποτελεί αδιαµφισβήτητα τον εθνικό εκθεσιακό πυλώνα της χώρας. Η πολιτική που χαράζει έχει µοναδικό γνώµονα τη στήριξη και προβολή της ελληνικής παραγωγής και επιχειρηµατικότητας και κατ επέκταση την ανάπτυξη της εθνικής οικονοµίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Προς την κατεύθυνση αυτή ενεργεί άλλοτε αυτόνοµα και άλλοτε σε συνεργασία µε άλλους φορείς. Έχοντας διανύσει µια µακρά περίοδο, είτε µε τη παλαιά µορφή της ενιαίας εταιρίας Helexpo - ΕΘ, είτε µε τη µορφή που απέκτησε µετά τη διάσπαση, η ΕΘ A.E. είναι σηµείο αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη. Ο ρόλος της στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξης της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής, είναι µεγάλος και αναγνωρισµένος.
ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η δηµιουργία του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης ήρθε να δώσει λύση στην ανάγκη που είχε η πόλη για έναν χώρο στέγασης όχι µόνο καλλιτεχνικών, αλλά και ποικίλων άλλων δραστηριοτήτων. Το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης κατασκευάστηκε σε ένα παραθαλάσσιο οικόπεδο 18 στρεµµάτων που παραχωρήθηκε από το Ελληνικό ηµόσιο. Οι αρχιτεκτονικές προµελέτες ήταν δωρεά στο Σύλλογο Φίλων της Μουσικής Θεσσαλονίκης από τον "αδελφό" Σύλλογο Φίλων της Μουσικής Αθηνών, ενώ η χρηµατοδότηση για την κατασκευή του έργου καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από εθνικούς πόρους, τόσο από το Υπουργείο Πολιτισµού όσο και από το Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Το συνολικό κόστος ανήλθε στο ποσό των 14.100.000.000 δραχµών. Ο στόχος που τέθηκε για την κατασκευή του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης ήταν αυτός ενός σύγχρονου, διεθνών προδιαγραφών πολιτιστικού και συνεδριακού κέντρου, το οποίο να έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί ένα µεγάλο εύρος εκδηλώσεων, από συναυλίες, παραστάσεις θεάτρου και όπερας, µπαλέτα, καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκθέσεις, µέχρι και συνεδριακές εκδηλώσεις.
ΚΕΝΤΡΟ ΙΑ ΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Το Κέντρο ιάδοσης Επιστηµών & Μουσείο Τεχνολογίας αποτελεί έναν πολιτιστικό και επιµορφωτικό φορέα µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, µε έτος ίδρυσης το 2001. Προσφέρει στο κοινό το κατάλληλο περιβάλλον για τη γνωριµία και την κατανόηση θεµάτων επιστήµης και τεχνολογίας και παρεµβαίνει σε θέµατα τεχνικού πολιτισµού. Το Ίδρυµα αποτελεί µετεξέλιξη του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (έτος ίδρυσης 1978), καθώς το 1998 εκπονήθηκε σχέδιο ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του µε κύριο στόχο την δηµιουργία ενός σύγχρονου "Κέντρου ιάδοσης Επιστηµών και Μουσείου Τεχνολογίας", µοναδικού στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Το έργο περιλαµβάνει εγκαταστάσεις εµβαδού 14.000 τ.µ., στην περιοχή Θέρµης Θεσσαλονίκης σε ένα προνοµιακό οικόπεδο, µε πανοραµική θέα τον Θερµαϊκό Κόλπο και την πόλη της Θεσσαλονίκης, έκτασης 48.000 τ.µ., που παραχωρήθηκε στο Τεχνικό Μουσείο από το ήµο Θέρµης.
ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η ιστορία της Θεσσαλονίκης αρχίζει στα 316 π.χ. µε την ίδρυση της από τον Κάσσανδρο, Βασιλιά της Μακεδονίας, ο οποίος και της έδωσε το όνοµα της γυναίκας του, αδερφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η δηµιουργία για το λιµάνι Θεσσαλονίκης χρονολογείται περίπου την ίδια περίοδο. Το Λιµάνι Θεσσαλονίκης ήταν στρατηγικά και οικονοµικά η καρδιά της πόλης. Στην αρχαιότητα αναφέρεται ότι υπήρχαν νεώρια, όπου ο Μακεδονικός Στόλος κατασκεύαζε και συντηρούσε τα πλοία του. Στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου αναφέρεται επίσης ένα µεγάλο τετράγωνο λιµάνι. Φαίνεται ότι όλο το θαλάσσιο µέτωπο ήταν πολύ καλά οργανωµένο και στο µεσαίωνα. Ένα µικρό λιµάνι υπήρχε στην περιοχή του Λευκού Πύργου, ενώ αναφέρεται και ένας µόλος στο κέντρο της πόλης. Στα χρόνια του πατριαρχικού γραµµατατέα Ιωάννη Καµενιάτη περιγράφεται η ύπαρξη ενός εκτεταµένου λιµενοβραχίονα, ο οποίος απλωνόταν κατά µήκος των παραθαλασσίων τειχών. Το λιµάνι Θεσσαλονίκης συµπορεύεται µε την ιστορία της πόλης και αναδεικνύεται ως κοµβικό σηµείο ύσης και Ανατολής.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΑ ΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ
ΑΓΑΛΜΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑ- ΟΜΠΡΕΛΛΕΣ
ΛΙΜΑΝΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ