Περιεχόμενα. Πρόλογος Β Γυμνασίου... 7 ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Η χημεία γύρω μας... 7

ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟ Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η

Περιεχόμενα Πρόλογος.................................................. 5 Β Γυμνασίου.............................................. 7 ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ............................ 7 1. Η χημεία γύρω μας......................................... 7 Τι είναι χημεία και γιατί μελετάμε τη χημεία.......................... 7 2. Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους....................... 10 Καταστάσεις των υλικών σωμάτων............................... 10 ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ........................ 13 1. Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο...................... 13 Το νερό στη ζωή μας....................................... 13 Το νερό ως διαλύτης....................................... 15 Περιεκτικότητα διαλύματος Εκφράσεις περιεκτικότητας................. 17 2. Άτομα, μόρια και ιόντα...................................... 20 Μόρια Χημικά στοιχεία Χημικές ενώσεις......................... 20 Άτομα Ιόντα........................................... 23 3. Χημικές μεταβολές........................................ 26 Χημικές αντιδράσεις Χημικές εξισώσεις........................... 26 ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ: ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΑΕΡΑΣ........................... 29 1. Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο.......................... 29 2. Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση...................... 32 Διοξείδιο του άνθρακα...................................... 32 Ατμοσφαιρική Ρύπανση...................................... 34 ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΕΤΑΡΤΗ: ΕΔΑΦΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΔΑΦΟΣ......................... 36 1. Το έδαφος και το υπέδαφος................................... 36 2. Ρύπανση του εδάφους...................................... 38 Γ Γυμνασίου.............................................. 40 ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ......................... 40 1. Τα οξέα............................................... 40

2. Οι βάσεις.............................................. 43 3. Εξουδετέρωση........................................... 45 4. Τα άλατα.............................................. 47 5. Εφαρμογές των οξέων, βάσεων και αλάτων στην καθημερινή ζωή........... 49 ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ.................... 52 1. Κατάταξη των στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα...................... 52 2. Αλκάλια............................................... 55 3. Μέταλλα Ιδιότητες μετάλλων................................. 57 4. Άνθρακας Πυρίτιο........................................ 60 5. Αλογόνα............................................... 64 ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ........................... 66 1. Υδρογονάνθρακες......................................... 66 2. Πετρέλαιο, φυσικό αέριο και πετροχημικά.......................... 69 3. Ζυμώσεις Αιθανόλη....................................... 74 4. Ο άνθρακας στις ενώσεις της ζωής............................... 77 4

Πρόλογος Αγαπητέ συνάδελφε, Στο βιβλίο που κρατάς περιέχονται 57 δραστηριοτήτες για τη διδασκαλία της Xηµείας σε κωφούς μαθητές της Β και Γ Γυμνασίου, με δίγλωσσο και διαθεματικό τρόπο, µε τη βοήθεια του λογισµικού ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ. Το εκπαιδευτικό λογισμικό ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ είναι ένα λογισµικό μοναδικό στην Ελλάδα για τη διδασκαλία της Χημείας σε κωφούς μαθητές, το οποίο στοχεύει στην: Παρουσίαση ενοτήτων της Χημείας Γυμνασίου μέσω του δίγλωσσου και διαθεματικού μοντέλου διδασκαλίας, όπως συνάγεται από το Νόμο της Ειδικής Αγωγής (Ν.2817/2000) και το νέο Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών (παρουσίαση περιεχομένου). Εξοικείωση των εκπαιδευτικών των κωφών και βαρήκοων με το δίγλωσσο μοντέλο διδασκαλίας, πάνω σε ενότητες και πειράματα της Χημείας Γυμνασίου, εισάγοντας ταυτόχρονα την έννοια της διαθεματικότητας (υποδειγματική διδασκαλία). Αξιοποίηση της εφαρμογής ως εκπαιδευτικού εργαλείου στη διδασκαλία των ενοτήτων της Χημείας Γυμνασίου και στην επίδειξη πολλών και πρακτικά δύσκολων πειραμάτων σε κωφούς μαθητές (υποστηρικτική διδασκαλία). Καταγραφή και πρόταση νοημάτων σχετικών με τη χημεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ), με τη μορφή γλωσσαρίου 205 χημικών όρων, με σκοπό: α) τη μεταφορά πληροφοριών σχετικά με τη χημεία από την ελληνική φθογγόγλωσσα στην ΕΝΓ, β) τη χρήση κοινών νοημάτων για τις χημικές έννοιες από τους εκπαιδευτικούς (ακούοντες και κωφούς) και τους μαθητές σε Ειδικά Σχολεία και σε τάξεις και, ως αποτέλεσμα αυτών, γ) την καλύτερη κατανόηση των χημικών εννοιών. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, η πρόταση των χημικών όρων στην ΕΝΓ έγινε από επιστημονική ομάδα ακουόντων και κωφών, με τη συμμετοχή μαθητών. Επιστημονικός επιβλέπων και συνεργάτης σε αυτή την προσπάθεια υπήρξε ο Δρ Γλωσσολογίας, κωφός χημικός, Χρυσόστομος Παπασπύρου, με σημαντικό ερευνητικό έργο στις νοηματικές γλώσσες και πολυετή εμπειρία στη διδασκαλία της Χημείας σε Ειδικό Σχολείο Κωφών. Με τις δραστηριότητες που παρατίθενται ο εκπαιδευτικός των κωφών μαθητών έχει τη δυνατότητα να διδάξει την ύλη σύμφωνα με το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, σε ένα περιβάλλον πιο οικείο και ελκυστικό για τους κωφούς μαθητές και επομένως πιο αποτελεσµατικό μαθησιακά, ενώ ταυτόχρονα θα αξιοποιεί για πρώτη φορά μια κοινή χημική ορολογία στην ΕΝΓ (λεξιλόγιο) με τους μαθητές και τους συναδέλφους, χωρίς παρανοήσεις και κοπιαστική προετοιµασία. Οι κωφοί µαθητές, µε την καθοδήγηση του καθηγητή τους, µπορούν να κατανοήσουν και να συγκρατήσουν τις χημικές πληροφορίες πιο εύκολα, αφού αυτές κωδικοποιούνται και αποδίδονται με πολλούς τρόπους ταυτόχρονα: α) μέσω της φυσικής τους γλώσσας, της ΕΝΓ, β) μέσω του γραπτού κειμένου, γ) μέσω των σχετικών εικόνων. Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός έχει την ευχέρεια να αξιοποιήσει τα σχετικά πειράματα, τις ασκήσεις και τα θέματα διαθεματικών εργασιών που παρατίθενται στο λογισμικό ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ 5

για την καλύτερη εμπέδωση των νέων εννοιών και την αξιολόγηση των μαθητών ανά υποενότητα. Οι συνάδελφοι έχουν ασφαλώς την ευχέρεια να µην ακολουθήσουν αυστηρά την πορεία που προτείνεται στις δραστηριότητες ή να προσαρμόζουν τις ερωτήσεις ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες και τις δυνατότητες του μαθητικού τους πληθυσμού. Οι κωφοί µαθητές, με τις δραστηριότητες του εγχειριδίου, εξοικειώνονται γρήγορα με το περιβάλλον του λογισμικού ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ και με το περιεχόμενο του νέου Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για τη Χημεία στο Γυμνάσιο, γεγονός που καθιστά το εργαλείο αυτό ιδιαίτερα εύχρηστο και αποτελεσματικό για τον εκπαιδευτικό στην τάξη. Σε πρώτη εμπειρία, κατά τη διδασκαλία ενός µαθήµατος µε τη βοήθεια του λογισµικού ΧΗΜΕΙΑ ΜΕ ΝΟΗΜΑ, οι κωφοί µαθητές όλων των μαθησιακών επιδόσεων ασχολήθηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τις δραστηριότητες που το συνοδεύουν και υποδέχθηκαν το λογισμικό µε ενθουσιασµό. Εύχομαι λοιπόν το εγχειρίδιο αυτό να είναι χρήσιμο σε όλους τους συναδέλφους και να αξιοποιήσουν δημιουργικά το περιβάλλον του λογισµικού, ώστε να αποκτήσει η Χημεία Γυμνασίου περισσότερο Νόημα για τους κωφούς μαθητές. Καλή περιήγηση! Πανσεληνά Μαρία 6

Β Γυμνασίου ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ 1. Η χημεία γύρω μας Τι είναι χημεία και γιατί μελετάμε τη χημεία Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Εισαγωγή στη χημεία Γνωστικό αντικείμενο: Η χημεία γύρω μας Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να αναφέρουν τομείς της καθημερινής ζωής (υγεία, μεταφορές, κατασκευές κ.λπ.) που συνδέονται με τη χημεία. Να εκτιμήσουν την προσφορά της χημείας στη ζωή, καθώς και την αξία της μελέτης της. Να ορίσουν τι είναι φαινόμενο και να διακρίνουν τα χημικά από τα φυσικά φαινόμενα. Να ορίσουν τι είναι χημεία. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Εισαγωγή στη χημεία και στη συνέχεια την υποενότητα Η χημεία γύρω μας. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τις σωστές απαντήσεις: Ερώτηση 1: Ποια από τα παρακάτω υλικά είναι χημικά προϊόντα; α. Το αργό πετρέλαιο. β. Η βενζίνη. γ. Το ορυκτό. δ. Το μέταλλο. ε. Το πλαστικό. στ. Το ξύλο. 7

Ερώτηση 2: Η χημεία συνεργάζεται με την επιστήμη της Ιατρικής για την παραγωγή: α. Φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. β. Διαφόρων πλαστικών υλικών. γ. Σύγχρονων συνθετικών φαρμάκων. δ. Διαφόρων μετάλλων. Ερώτηση 3: Πού συμβαίνουν τα φαινόμενα; α. Μόνο στη φύση, όπου υπάρχει μεταβολή. β. Μόνο στο εργαστήριο, όπου υπάρχει μεταβολή. γ. Παντού, όπου υπάρχει μεταβολή. δ. Παντού, όπου δεν υπάρχει μεταβολή. Ερώτηση 4: Ποια από τα παρακάτω είναι χημικά φαινόμενα; α. Η κίνηση της Σελήνης γύρω από τη Γη. β. Η καύση ενός ξύλου. γ. Το σκούριασμα ενός καρφιού. δ. Η εξάτμιση του νερού στην κατσαρόλα. ε. Το ξίνισμα του γάλακτος. στ. Η βροχή. Ερώτηση 5: Χημεία είναι: α. Η επιστήμη που μελετά τα φυσικά φαινόμενα. β. Η επιστήμη που μελετά τα φαινόμενα που συμβαίνουν στη φύση. γ. Η επιστήμη που μελετά τα χημικά φαινόμενα. δ. Η επιστήμη που μελετά τα φαινόμενα που διεξάγονται στο εργαστήριο. Στην υποενότητα Η χημεία γύρω μας πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Τήξη στεατικού οξέος. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 6: Στο πείραμα της τήξης του στεατικού οξέος συμβαίνει: α. Φυσικό φαινόμενο, γιατί δεν παράγονται νέες ουσίες. β. Χημικό φαινόμενο, γιατί δεν παράγονται νέες ουσίες. γ. Φυσικό φαινόμενο, γιατί παράγονται νέες ουσίες. δ. Χημικό φαινόμενο, γιατί παράγονται νέες ουσίες. Στην υποενότητα Η χημεία γύρω μας πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Θέρμανση διχρωμικού αμμωνίου. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 7: Στο πείραμα της θέρμανσης του διχρωμικού αμμωνίου συμβαίνει: α. Φυσικό φαινόμενο, γιατί δεν παράγονται νέες ουσίες. β. Χημικό φαινόμενο, γιατί δεν παράγονται νέες ουσίες. γ. Φυσικό φαινόμενο, γιατί παράγονται νέες ουσίες. δ. Χημικό φαινόμενο, γιατί παράγονται νέες ουσίες. 8

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Η χημεία γύρω μας πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Από τα θέματα που παρατίθενται επιλέξτε εκείνο που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Η χημεία στα αρχαία ελληνικά κείμενα Οδύσσεια (Λογοτεχνία). Χημεία και τέχνη: Διάσημα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής, κινηματογράφου, εμπνευσμένα από τη χημεία (Εικαστική Αγωγή). Η χημεία επηρεάζει την υγεία μας (Βιολογία, Περιβάλλον, Ιατρική). Χημικά προϊόντα της Ελλάδας (Γεωγραφία, Τεχνολογία). Αρνητική χρήση της χημείας: Χημεία και πόλεμος (Ιστορία, Βιολογία, Τεχνολογία). Η χημεία και οι νέες πηγές ενέργειας (Τεχνολογία, Οικονομία, Περιβάλλον). Φυσικά και χημικά φαινόμενα που έχουν γραφτεί στην ιστορία (Ιστορία, Λογοτεχνία). 9

2. Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους Καταστάσεις των υλικών σωμάτων Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Εισαγωγή στη χημεία Γνωστικό αντικείμενο: Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τι είναι ύλη. Να αναφέρουν τα χαρακτηριστικά των τριών φυσικών καταστάσεων της ύλης: στερεά, υγρή, αέρια. Να ονομάσουν και να διακρίνουν τα φαινόμενα μεταβολής των φυσικών καταστάσεων. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Εισαγωγή στη χημεία και στη συνέχεια την υποενότητα Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Η ύλη: α. Έχει μόνο όγκο. β. Έχει μόνο μάζα. γ. Έχει όγκο και μάζα. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Το γυαλί και τα άλλα στερεά σώματα: α. Δεν έχουν μάζα. β. Έχουν σταθερό όγκο και σταθερό σχήμα. γ. Έχουν σταθερό όγκο και σχήμα που αλλάζει. δ. Έχουν όγκο και σχήμα που αλλάζουν ανάλογα με το χώρο. 10

Ερώτηση 3: Το νερό και τα άλλα υγρά σώματα: α. Δεν έχουν μάζα. β. Έχουν σταθερό όγκο και σταθερό σχήμα. γ. Έχουν σταθερό όγκο και σχήμα που αλλάζει. δ. Έχουν όγκο και σχήμα που αλλάζουν ανάλογα με το χώρο. Ερώτηση 4: Το οξυγόνο και τα άλλα αέρια σώματα: α. Δεν έχουν μάζα. β. Έχουν σταθερό όγκο και σταθερό σχήμα. γ. Έχουν σταθερό όγκο και σχήμα που αλλάζει. δ. Έχουν όγκο και σχήμα που αλλάζουν ανάλογα με το χώρο. Ερώτηση 5: Βάλτε σε κάθε κουτάκι ένα από τα γράμματα: α, β, γ, δ, ε, ώστε να ονομάσετε σωστά τα φαινόμενα της πρώτης στήλης: Ι ΙΙ α. Το νερό γίνεται πάγος Τήξη β. Το νερό γίνεται υδρατμός Πήξη γ. Η ναφθαλίνη στην ντουλάπα Εξάχνωση δ. Το χιόνι στον ήλιο Συμπύκνωση ε. Ο υδρατμός στο κρύο τζάμι Εξάτμιση Στην υποενότητα Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Τήξη Εξάτμιση κεριού. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 6: Κατά την τήξη του κεριού: α. Το υγρό κερί γίνεται στερεό. β. Το στερεό κερί γίνεται υγρό. γ. Το στερεό κερί γίνεται αέριο. δ. Το υγρό κερί γίνεται αέριο. Ερώτηση 7: Κατά την εξάτμιση του κεριού: α. Το υγρό κερί γίνεται στερεό. β. Το στερεό κερί γίνεται υγρό. γ. Το στερεό κερί γίνεται αέριο. δ. Το υγρό κερί γίνεται αέριο. Στην υποενότητα Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Εξάχνωση Απόθεση ιωδίου. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 8: Κατά την εξάχνωση του ιωδίου: α. Το υγρό ιώδιο γίνεται στερεό. β. Το στερεό ιώδιο γίνεται υγρό. γ. Το στερεό ιώδιο γίνεται αέριο. δ. Το αέριο ιώδιο γίνεται στερεό. 11

Ερώτηση 9: Κατά την απόθεση του ιωδίου: α. Το υγρό ιώδιο γίνεται στερεό. β. Το στερεό ιώδιο γίνεται υγρό. γ. Το στερεό ιώδιο γίνεται αέριο. δ. Το αέριο ιώδιο γίνεται στερεό. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Οι καταστάσεις της ύλης και οι μεταβολές τους πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Από τα θέματα που παρατίθενται επιλέξτε εκείνο που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Φωτογραφίζω την ύλη: Εντυπωσιακές εικόνες από στερεά, υγρά και αέρια σώματα, καθώς και από τις μεταβολές τους (Φωτογραφία, Εικαστική Αγωγή). Οι φυσικές καταστάσεις και οι μεταβολές τους στην ποίηση (Λογοτεχνία). «Τίποτα δεν είναι πιο ψυχρό από τον πάγο» υποστηρίζει μια διαφήμιση. Αναζητήστε στο διαδίκτυο πληροφορίες που να αποδεικνύουν ότι υπάρχουν ουσίες πιο ψυχρές από τον πάγο (Φυσική, Πληροφορική). Υγρό άζωτο: Οι εφαρμογές του στην ιατρική και τη βιομηχανία (Βιολογία, Τεχνολογία). 12

ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΥΤΕΡΗ: ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ 1. Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο Το νερό στη ζωή μας Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να απαριθμήσουν σύμφωνα με την εμπειρία τους τις καθημερινές τους ανάγκες σε νερό. Να εκτιμήσουν την αξία και το ρόλο του νερού για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Να περιγράψουν τον κύκλο του νερού στη φύση. Να ανιχνεύσουν πειραματικά το νερό με τη χρήση άνυδρου θειικού χαλκού. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Οι καθημερινές ανάγκες του οργανισμού μας σε νερό είναι περίπου: α. Δύο ποτήρια. β. Δύο λίτρα. γ. Ένα ποτήρι. δ. Ένα λίτρο. Ερώτηση 2: Το νερό καλύπτει την επιφάνεια της Γης σε ποσοστό: α. 40% β. 50% γ. 60% δ. 70% 13

Ερώτηση 3: Κατά τον κύκλο του νερού στη φύση: α. Το νερό εξατμίζεται και δημιουργεί σύννεφα. β. Οι υδρατμοί υγροποιούνται από τον ψυχρό αέρα. γ. Οι συμπυκνωμένοι υδρατμοί πέφτουν ως βροχή, χιόνι ή χαλάζι, πίσω στην επιφάνεια της Γης. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 4: Η υδρόσφαιρα περιλαμβάνει: α. Μόνο τα επιφανειακά νερά της Γης. β. Μόνο τα υπόγεια νερά της Γης. γ. Τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά της Γης. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Ανίχνευση νερού με άνυδρο θειικό χαλκό. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 5: Σε μια ουσία το νερό ανιχνεύεται πειραματικά όταν: α. Ο άνυδρος χαλκός αλλάζει χρώμα και από λευκός γίνεται μπλε. β. Ο άνυδρος χαλκός αλλάζει χρώμα και από μπλε γίνεται λευκός. γ. Απορροφάται θερμότητα και μειώνεται η θερμοκρασία. δ. Κανένα από τα παραπάνω. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Από τα θέματα που παρατίθενται επιλέξτε εκείνο που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Υδροηλεκτρική ενέργεια (Φυσική, Τεχνολογία). Νερό και τέχνη: Διάσημα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής, κινηματογράφου, εμπνευσμένα από το νερό (Εικαστική Αγωγή). Νερό και θρησκείες: Η σημασία που απέδιδαν και αποδίδουν οι διάφορες θρησκείες στο νερό (Θρησκευτικά, Ιστορία). Αθλήματα που έχουν σχέση με το νερό (Φυσική αγωγή, Φυσική). Το νερό στην ποίηση: Συλλογή αποσπασμάτων από ποιήματα που αναφέρονται στο νερό (Λογοτεχνία). 14

Το νερό ως διαλύτης Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να διακρίνουν τα ομογενή από τα ετερογενή μείγματα. Να ορίσουν τι είναι διάλυμα και να αναφέρουν παραδείγματα γνωστών διαλυμάτων. Να αξιολογήσουν το νερό ως το σημαντικότερο διαλύτη στη φύση και στο εργαστήριο. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (2). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (3). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Το αλατοπίπερο είναι: α. Καθαρή ουσία. β. Ομογενές μείγμα. γ. Ετερογενές μείγμα. δ. Τίποτα από τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Το ζαχαρόνερο είναι: α. Καθαρή ουσία. β. Ομογενές μείγμα. γ. Ετερογενές μείγμα. δ. Τίποτα από τα παραπάνω. Ερώτηση 3: Το διάλυμα είναι: α. Καθαρή ουσία. β. Ομογενές μείγμα. γ. Ετερογενές μείγμα. δ. Μείγμα που τα συστατικά του διακρίνονται με γυμνό μάτι. 15

Ερώτηση 4: Ο διαλύτης είναι: α. Το συστατικό με το μεγαλύτερο ποσοστό στο διάλυμα. β. Το συστατικό με το μικρότερο ποσοστό στο διάλυμα. γ. Πάντα το νερό. δ. Πάντα το οινόπνευμα. Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Ζάχαρη και νερό. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 5: Ποια από τις παρακάτω ουσίες είναι ευδιάλυτη στο νερό; α. Το θείο. β. Το οξυγόνο. γ. Η ζάχαρη. δ. Καμιά από τις παραπάνω. Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Θείο και νερό. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 6: Ποια από τις παρακάτω ουσίες είναι αδιάλυτη στο νερό; α. Το θείο. β. Το οξυγόνο. γ. Η ζάχαρη. δ. Καμιά από τις παραπάνω. 16

Περιεκτικότητα διαλύματος Εκφράσεις περιεκτικότητας Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο Απαιτούµενος χρόνος: Τρεις (3) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τις εκφράσεις περιεκτικότητας ενός διαλύματος. Να υπολογίσουν τις ποσότητες των συστατικών σε ορισμένη ποσότητα διαλύματος, με βάση την περιεκτικότητα του διαλύματος. Να υπολογίσουν την περιεκτικότητα ενός διαλύματος με βάση τις ποσότητες των συστατικών του διαλύματος. Να ονομάσουν το διαλύτη και τη διαλυμένη ουσία σε ένα διάλυμα, όταν γνωρίζουν την περιεκτικότητά του. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (4). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (5). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Βάλτε σε κάθε κουτάκι ένα από τα γράμματα: α, β, γ, ώστε να ονομάσετε σωστά την περιεκτικότητα στα διαλύματα της πρώτης στήλης: α. β. γ. Ι Σε 100ml διαλύματος υπάρχουν 5g διαλυμένης ουσίας Σε 100g διαλύματος υπάρχουν 5g διαλυμένης ουσίας Σε 100ml διαλύματος υπάρχουν 5ml διαλυμένης ουσίας ΙΙ Περιεκτικότητα 5% vol Περιεκτικότητα 5% w/v Περιεκτικότητα 5% w/w 17

Ερώτηση 2: Πόσα λιπαρά περιέχουν 200g τυριού, περιεκτικότητας 12% w/w σε λιπαρά; α. 12g β. 12ml γ. 24g δ. 24ml Ερώτηση 3: Πόσο αλάτι περιέχουν 400ml αλατόνερου, περιεκτικότητας 20% w/v σε αλάτι; α. 20g β. 20ml γ. 80g δ. 80ml Ερώτηση 4: Πόσο οινόπνευμα περιέχουν 300ml μπύρας, περιεκτικότητας 3% vol σε οινόπνευμα; α. 3g β. 3ml γ. 9g δ. 9ml Ερώτηση 5: Σε συσκευασία μαργαρίνης αναγράφεται «40g λιπαρά ανά 100g μαργαρίνης». Πόση είναι η % περιεκτικότητα της μαργαρίνης σε λιπαρά; α. 40% w/v β. 40% vol γ. 40% w/w δ. 40% v/v Ερώτηση 6: Σε 100ml αλατόνερου, περιεκτικότητας 25 w/v σε αλάτι, ισχύουν τα εξής: (κυκλώστε τις σωστές απαντήσεις) α. Το αλάτι είναι ο διαλύτης. β. Το νερό είναι ο διαλύτης. γ. Υπάρχουν 75ml νερού και 25g αλατιού. δ. Υπάρχουν 25ml νερού και 75g αλατιού. Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Σκληρό νερό και σαπούνι. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 7: Το σκληρό νερό: α. Περιέχει λίγα άλατα μαγνησίου και ασβεστίου. β. Περιέχει πολλά άλατα μαγνησίου και ασβεστίου. γ. Ενισχύει τη δράση του σαπουνιού. δ. Κάνει καλό στο στομάχι. Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Μαλακό νερό και σαπούνι. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 8: Το μαλακό νερό: α. Περιέχει λίγα άλατα μαγνησίου και ασβεστίου. β. Περιέχει πολλά άλατα μαγνησίου και ασβεστίου. γ. Εμποδίζει τη δράση του σαπουνιού. δ. Κανένα από τα παραπάνω. 18

Ερώτηση 9: Συλλέξτε πέντε συσκευασίες προϊόντων καθημερινής χρήσης. Ποιες εκφράσεις περιεκτικότητας αναγράφονται στις συσκευασίες τους; Καταγράψτε τες στον παρακάτω πίνακα: Προϊόν Μπουκάλι κρασί Έκφραση περιεκτικότητας 11% vol σε οινόπνευμα ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 5 Στην υποενότητα Το νερό στη ζωή, στη φύση και στο εργαστήριο πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) με θέμα: Πόσιμο νερό στην Ελλάδα (Γεωγραφία, Τεχνολογία, Στατιστική). Συγκεντρώστε πέντε συνταγές μαγειρικής που περιέχουν ως κύριο συστατικό το νερό (Οικιακή Οικονομία). 19

2. Άτομα, μόρια και ιόντα Μόρια Χημικά στοιχεία Χημικές ενώσεις Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Άτομα, μόρια και ιόντα Απαιτούµενος χρόνος: Δύο (2) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τι είναι μόριο. Να ορίσουν τι είναι χημικό στοιχείο και τι χημική ένωση. Να διακρίνουν τα μόρια των χημικών στοιχείων από τα μόρια των χημικών ενώσεων. Να αποδώσουν σχηματικά, με χρήση προσομοιωμάτων, μόρια χημικών στοιχείων και μόρια απλών χημικών ενώσεων. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Άτομα, μόρια και ιόντα. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Τα μόρια είναι: α. Ομάδες ενωμένων ατόμων που βρίσκονται μόνο σε χημικές ενώσεις. β. Ομάδες ενωμένων ατόμων που βρίσκονται μόνο σε χημικά στοιχεία. γ. Ομάδες ενωμένων ατόμων μέσα σε χημικά στοιχεία και σε χημικές ενώσεις. δ. Ομάδες ενωμένων ατόμων που δεν υπάρχουν σε ελεύθερη κατάσταση. Ερώτηση 2: Ένα χημικό στοιχείο: α. Περιέχει πάντα ίδια άτομα. β. Περιέχει πάντα διαφορετικά άτομα. γ. Διασπάται σε απλούστερες ουσίες. δ. Δεν ενώνεται ποτέ με άλλα χημικά στοιχεία. 20

Ερώτηση 3: Μία χημική ένωση: α. Δεν έχει σταθερή σύσταση. β. Δεν διασπάται σε απλούστερες ουσίες. γ. Περιέχει πάντα διαφορετικά άτομα. δ. Περιέχει πάντα μόρια. Ερώτηση 4: Ποιες από τις παρακάτω ουσίες είναι χημικά στοιχεία και ποιες χημικές ενώσεις; οξυγόνο, νερό, ζάχαρη, χαλκός, αιθανόλη (οινόπνευμα), χλώριο, άνθρακας, αλάτι, υδρογόνο, σόδα Χημικά στοιχεία Χημικές ενώσεις Ερώτηση 5: Βάλτε σε κάθε κουτάκι ένα από τα γράμματα: α, β, γ, δ, ώστε να ονομάσετε σωστά τη χημική ένωση ή το χημικό στοιχείο που περιγράφεται στα προσομοιώματα της πρώτης στήλης: άτομο υδρογόνου Η άτομο οξυγόνου Ο άτομο άνθρακα C Ι ΙΙ α. Διοξείδιο του άνθρακα CO 2 β. Οξυγόνο O 2 γ. Νερό H 2 O δ. Αιθανόλη CH 3 CH 2 OH Ερώτηση 6: Στο παρακάτω σχήμα βλέπετε τέσσερις ομάδες από προσομοιώμα-τα σωματιδίων: Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Βάλτε σε κάθε κουτάκι ένα από τα γράμματα: α, β, γ, δ, ώστε να αντιστοιχίσετε σωστά τις ομάδες σωματιδίων της πρώτης στήλης: 21

Ι α. Διαφορετικά χημικά στοιχεία Ομάδα I ΙΙ β. Χημική ένωση Ομάδα II γ. Χημικό στοιχείο Ομάδα III δ. Διαφορετικές χημικές ενώσεις Ομάδα IV Στην υποενότητα Άτομα, μόρια και ιόντα πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Η διάσπαση του νερού. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 7: Κατά την αντίδραση διάσπασης του νερού: (κυκλώστε τις σωστές απαντήσεις) α. Τα μόρια του νερού μεταβάλλονται. β. Τα άτομα του υδρογόνου και του οξυγόνου μεταβάλλονται. γ. Τα μόρια και τα άτομα μεταβάλλονται. δ. Δε γίνεται καμιά μεταβολή. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Άτομα, μόρια και ιόντα πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) πάνω σε ένα από τα παρακάτω θέματα: Βιολογικά μόρια σημαντικά για τη ζωή μας: Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο σχετικά με το ρόλο, τους χημικούς τύπους και τα προσομοιώματά τους (Βιολογία, Ιατρική, Πληροφορική). Η συνεισφορά της ελληνικής γλώσσας στην ονομασία των χημικών στοιχείων (Ιστορία, Γλώσσα). Χημικές ενώσεις και διαφήμιση: Συλλογή κειμένων και εικόνων διαφημίσεων που αναφέρονται σε διάφορες χημικές ενώσεις και στη δράση τους (Γλώσσα, Εικαστική Αγωγή). 22

Άτομα Ιόντα Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Άτομα, μόρια και ιόντα Απαιτούµενος χρόνος: Δύο (2) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να κατονομάσουν τα σωματίδια που συνιστούν τα άτομα. Να αναφέρουν τα βασικά σημεία της ατομικής θεωρίας του Ντάλτον. Να αναφέρουν τα βασικά γνωρίσματα των υποατομικών σωματιδίων. Να ορίσουν τον ατομικό και το μαζικό αριθμό του ατόμου. Να ορίσουν τα ιόντα, τα κατιόντα και τα ανιόντα. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Άτομα, μόρια και ιόντα. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (3). Επαναλάβετε τη διαδικασία για τα επόμενα βίντεο: (4), (5), (6). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Τα άτομα αποτελούνται από: α. Πρωτόνια. β. Νετρόνια. γ. Ηλεκτρόνια. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Σε ένα άτομο η μάζα του: α. Είναι περίπου ίση με τη μάζα των ηλεκτρονίων του. β. Είναι κατανεμημένη ομοιόμορφα στον πυρήνα και στην περιφέρεια. γ. Είναι συγκεντρωμένη κυρίως στον πυρήνα του. δ. Είναι κατανεμημένη κυρίως γύρω από τον πυρήνα του. Ερώτηση 3: Ένα αφόρτιστο άτομο: α. Μπορούμε να το δούμε με απλό μικροσκόπιο. β. Έχει πρωτόνια και ηλεκτρόνια στον πυρήνα του. γ. Έχει αριθμό ηλεκτρονίων ίσο με τον αριθμό πρωτονίων. δ. Έχει αριθμό πρωτονίων ίσο με τον αριθμό νετρονίων. 23

35 Ερώτηση 4: Ο συμβολισμός Cl δείχνει ότι το άτομο του χλωρίου: 17 α. Έχει μαζικό αριθμό Α=17, δηλαδή έχει 17 πρωτόνια. β. Έχει ατομικό αριθμό Ζ=17, δηλαδή έχει 17 νετρόνια. γ. Έχει ατομικό αριθμό Ζ=17, δηλαδή έχει 17 πρωτόνια. δ. Έχει 35 πρωτόνια. Ερώτηση 5: Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: Στοιχείο Συμβολισμός Στοιχείου Ατομικός Αριθμός Ζ Μαζικός Αριθμός Α Ηλεκτρόνια Πρωτόνια Νετρόνια Αργίλιο Al 13 27 13 13 14 Κάλιο 19 20 Οξυγόνο 8 8 Ιώδιο 127 74 Άζωτο 14 7 Βρώμιο 35 80 Νάτριο 23 11 Χλώριο 35 17 Ερώτηση 6: Ένα ιόν: α. Έχει πάντα θετικό φορτίο. β. Έχει αριθμό πρωτονίων ίσο με τον αριθμό ηλεκτρονίων. γ. Έχει αριθμό πρωτονίων διαφορετικό από τον αριθμό ηλεκτρονίων. δ. Δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο. Ερώτηση 7: Ένα κατιόν: α. Έχει αριθμό πρωτονίων μεγαλύτερο από τον αριθμό ηλεκτρονίων. β. Έχει αριθμό πρωτονίων ίσο με τον αριθμό ηλεκτρονίων. γ. Έχει αριθμό πρωτονίων μικρότερο από τον αριθμό ηλεκτρονίων. δ. Δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο. Ερώτηση 8: Ένα ανιόν: α. Έχει αριθμό πρωτονίων μεγαλύτερο από τον αριθμό ηλεκτρονίων. β. Έχει αριθμό πρωτονίων ίσο με τον αριθμό ηλεκτρονίων. γ. Έχει αριθμό πρωτονίων μικρότερο από τον αριθμό ηλεκτρονίων. δ. Δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο. Ερώτηση 9: Τι σημαίνει ο συμβολισμός Na + ; (κυκλώστε τις σωστές απαντήσεις) α. Ανιόν νατρίου με ένα θετικό φορτίο. β. Κατιόν νατρίου με ένα θετικό φορτίο. γ. Το άτομο Na έχει κερδίσει ένα ηλεκτρόνιο. δ. Το άτομο Na έχει χάσει ένα ηλεκτρόνιο. 24

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4 Στην υποενότητα Άτομα, μόρια και ιόντα πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) πάνω σε ένα από τα παρακάτω θέματα: Η ετυμολογία των όρων «άτομο» και «ιόν» και η αφομοίωσή τους από διάφορες γλώσσες (Ιστορία, Γλώσσα). Χρήσεις της πυρηνικής ενέργειας: Θετικές και αρνητικές επιπτώσεις (Ιστορία, Βιολογία, Περιβάλλον, Φυσική, Τεχνολογία, Οικονομία). Ιόν χλωρίου: Ο ρόλος του στη δημιουργία του φαινομένου της «τρύπας του όζοντος» (Περιβάλλον, Τεχνολογία). 25

3. Χημικές μεταβολές Χημικές αντιδράσεις Χημικές εξισώσεις Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Από το νερό στο άτομο Από το μακρόκοσμο στο μικρόκοσμο Γνωστικό αντικείμενο: Χημικές μεταβολές Απαιτούµενος χρόνος: Δύο (2) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τι είναι χημική αντίδραση. Να αναπαραστήσουν απλές χημικές αντιδράσεις με προσομοιώματα μορίων και με χημικές εξισώσεις. Να κατονομάσουν τα αντιδρώντα και τα προϊόντα σε μια χημική εξίσωση. Να ορίσουν και να διακρίνουν τις εξώθερμες από τις ενδόθερμες αντιδράσεις. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Από το νερό στο άτομο και στη συνέχεια την υποενότητα Χημικές μεταβολές. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Σε μία χημική αντίδραση: α. Συμβαίνει ένα φυσικό φαινόμενο. β. Αρχικές ουσίες, τα αντιδρώντα, μετατρέπονται σε νέες ουσίες, τα προϊόντα. γ. Ένα στοιχείο έχει διαφορετικό αριθμό ατόμων στα αντιδρώντα από ό,τι στα προϊόντα. δ. Η συνολική μάζα των αντιδρώντων διαφέρει από τη συνολική μάζα των προϊόντων. Ερώτηση 2: Μία χημική αντίδραση μπορεί να αναπαρασταθεί με: α. Λέξεις. β. Προσομοιώματα. γ. Χημική εξίσωση. δ. Όλα τα παραπάνω. Στην υποενότητα Χημικές μεταβολές πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Η διάσπαση του νερού. Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο πείραμα: Θείο με σίδηρο. Απαντήστε στις ερωτήσεις: 26

Ερώτηση 3: Ποιες είναι οι χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων της διάσπασης του νερού και του θείου με το σίδηρο που παριστάνονται παρακάτω με προσομοιώματα; : άτομο υδρογόνου Η :άτομο οξυγόνου Ο : άτομο θείου S : άτομο σιδήρου Fe Προσομοίωση Χημικής Αντίδρασης Χημική Εξίσωση Ερώτηση 4: Στη διάσπαση του νερού: α. Το νερό είναι το προϊόν. β. Το νερό έχει τις ίδιες ιδιότητες με το οξυγόνο ή το υδρογόνο. γ. Το οξυγόνο και το υδρογόνο είναι τα αντιδρώντα. δ. Το οξυγόνο και το υδρογόνο είναι τα προϊόντα. Ερώτηση 5: Από το πείραμα της θέρμανσης του θείου με το σίδηρο παράγεται θειούχος σίδηρος, δηλαδή: α. Το θείο και ο σίδηρος είναι τα προϊόντα. β. Ο θειούχος σίδηρος είναι το αντιδρών. γ. Το θείο και ο σίδηρος είναι τα αντιδρώντα. δ. Ο θειούχος σίδηρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το θείο ή το σίδηρο. Ερώτηση 6: Δίνεται η χημική εξίσωση: Na + Cl 2 NaCl. Ποια από τις παρακάτω εξισώσεις είναι η ισοσταθμισμένη; α. Na + 2Cl 2 2NaCl β. 2Na + 2Cl 2 NaCl γ. 2Na + Cl 2 2NaCl δ. 2Na + Cl 2 NaCl Στην υποενότητα Χημικές μεταβολές πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Χλωριούχο αμμώνιο και νερό. Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο πείραμα: Χλωριούχο αργίλιο και νερό. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 7: Στο πείραμα του χλωριούχου αμμωνίου με το νερό: α. Γίνεται ενδόθερμη αντίδραση. β. Γίνεται εξώθερμη αντίδραση. γ. Η θερμοκρασία μένει σταθερή. δ. Η θερμοκρασία αυξάνεται. 27

Ερώτηση 8: Στο πείραμα του χλωριούχου αργιλίου με το νερό: α. Γίνεται ενδόθερμη αντίδραση. β. Γίνεται εξώθερμη αντίδραση. γ. Η θερμοκρασία μένει σταθερή. δ. Η θερμοκρασία μειώνεται. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Χημικές μεταβολές πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) πάνω σε ένα από τα παρακάτω θέματα: Χημικές και μαθηματικές εξισώσεις: Ομοιότητες και διαφορές (Μαθηματικά). Η αναγκαιότητα των συμβόλων για την επικοινωνία στην επιστήμη και την καθημερινή ζωή (Ιστορία, Γλώσσα, Μαθηματικά, Γεωγραφία, Θρησκευτικά). 28

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ: ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΑΕΡΑΣ 1. Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Ατμοσφαιρικός αέρας Γνωστικό αντικείμενο: Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο Απαιτούµενος χρόνος: Δύο (2) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να αναφέρουν τους λόγους για τους οποίους η ατμόσφαιρα είναι σημαντική για τον άνθρωπο. Να ονομάσουν τα βασικά συστατικά του ατμοσφαιρικού αέρα. Να αναφέρουν τις φυσικές ιδιότητες του οξυγόνου. Να εκτιμήσουν τη σημασία του οξυγόνου για τη ζωή. Να περιγράψουν την παραγωγή οξυγόνου μέσω της φωτοσύνθεσης. Να ορίσουν τι είναι καύση. Να αναφέρουν παραδείγματα καύσης οξείδωσης και να γράψουν τις σχετικές χημικές εξισώσεις. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Ατμοσφαιρικός αέρας και στη συνέχεια την υποενότητα Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για τα επόμενα βίντεο: (2), (3). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Η ατμόσφαιρα: α. Είναι ένα μείγμα αερίων. β. Προστατεύει από την επικίνδυνη ακτινοβολία. γ. Προστατεύει από την πτώση μετεωριτών. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Η ατμόσφαιρα περιέχει σε μεγαλύτερο ποσοστό: α. Ελεύθερο άζωτο. β. Ελεύθερο οξυγόνο. γ. Διοξείδιο του άνθρακα. δ. Υδρατμούς. 29

Ερώτηση 3: Το οξυγόνο: α. Υπάρχει στο 21% κ.ό. του ατμοσφαιρικού αέρα. β. Παράγεται μόνο στη φύση. γ. Έχει χρώμα και οσμή. δ. Δεν ενώνεται με άλλα στοιχεία στη Γη. Ερώτηση 4: Κατά τη φωτοσύνθεση, με τη βοήθεια του ήλιου, αντιδρούν: α. Το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα. β. Το νερό και το οξυγόνο. γ. Το νερό και τα σάκχαρα. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Ερώτηση 5: Κατά τη φωτοσύνθεση: α. Τα ζώα αναπνέουν. β. Τα ζώα παράγουν οξυγόνο και σάκχαρα. γ. Τα φυτά αναπνέουν. δ. Τα φυτά παράγουν οξυγόνο και σάκχαρα. Ερώτηση 6: Κατά την καύση μιας ουσίας: α. Εμφανίζεται φλόγα. β. Γίνεται οξείδωση. γ. Η ουσία αντιδρά γρήγορα με το οξυγόνο. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 7: Συμπηρώστε σωστά τις χημικές εξισώσεις καύσης του θείου και του άνθρακα με το οξυγόνο: 1. S + O 2 2. C + O 2 Στην υποενότητα Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Παρασκευή οξυγόνου στο εργαστήριο. Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο πείραμα: Καύση μαγνησίου. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 8: Το οξυγόνο μπορεί να παραχθεί με: α. Διάσπαση του νερού. β. Συμπύκνωση αέρα και απόσταξη. γ. Φωτοσύνθεση. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 9: Κατά τη διάσπαση του νερού παράγεται: α. Οξυγόνο και υδρογόνο. β. Νερό. γ. Οξείδιο. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Ερώτηση 10: Στο πείραμα καύσης του μαγνησίου: α. Τα προϊόντα είναι το οξυγόνο και το μαγνήσιο. β. Δεν γίνεται οξείδωση. γ. Το οξείδιο είναι η χημική ένωση του μαγνησίου με το οξυγόνο. δ. Η αντίδραση γίνεται με μικρή ταχύτητα. 30

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Σύσταση ατμοσφαιρικού αέρα Οξυγόνο πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Από τα θέματα που παρατίθενται επιλέξτε εκείνο που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Η σημασία της ατμόσφαιρας για την επιβίωσή μας (Γεωγραφία, Αστρονομία). Η ύπαρξη οξυγόνου σε άλλους πλανήτες (Αστρονομία). Οι εφαρμογές των καύσεων στην κίνηση και τη θέρμανση (Φυσική, Τεχνολογία, Ιστορία). Ο μηχανισμός της αναπνοής στα ζώα και τα φυτά (Βιολογία). Ο μηχανισμός της φωτοσύνθεσης (Βιολογία, Περιβάλλον). Σύγχρονα καύσιμα (Περιβάλλον, Τεχνολογία, Οικονομία). 31

2. ιοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση ιοξείδιο του άνθρακα Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Ατμοσφαιρικός αέρας Γνωστικό αντικείμενο: Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να παρασκευάσουν και να ανιχνεύσουν το διοξείδιο του άνθρακα στο εργαστήριο. Να εκτιμήσουν το ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα στη διατήρηση του γήινου οικοσυστήματος. Να περιγράψουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις συνέπειές του στη Γη και στον άνθρωπο. Να αναφέρουν παραδείγματα καθημερινής χρήσης του διοξειδίου του άνθρακα. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Ατμοσφαιρικός αέρας και στη συνέχεια την υποενότητα Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Το διοξείδιο του άνθρακα CO 2 : α. Βρίσκεται στους πυροσβεστήρες. β. Βρίσκεται στα καυσαέρια. γ. Βρίσκεται στα ποτά. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Το φαινόμενο του θερμοκηπίου: α. Διατηρεί τη Γη θερμή. β. Δεν περιλαμβάνει την απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας. γ. Οφείλεται κυρίως στους χλωροφθοράνθρακες CFCs. δ. Δεν έχει σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα. 32

Ερώτηση 3: Η υπερθέρμανση της Γης: α. Δεν οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. β. Προκαλείται από την υπερπαραγωγή καυσαερίων (CO 2 κ.ά.). γ. Προκαλεί ασήμαντες αλλαγές στη ζωή μας. δ. Καταστρέφει το όζον. Στην υποενότητα Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Παρασκευή διοξειδίου του άνθρακα. Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο πείραμα: Διοξείδιο του άνθρακα και ασβεστόνερο. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 4: Όταν ρίχνουμε οξύ σε μάρμαρο (ανθρακικό άλας): α. Παράγεται χλωριούχο ασβέστιο. β. Παράγεται άχρωμο αέριο. γ. Παράγεται διοξείδιο του άνθρακα. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 5: Όταν ανάβουμε ένα κερί: α. Παράγεται οξυγόνο. β. Παράγεται διοξείδιο του άνθρακα. γ. Δεν συμβαίνει καύση. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 6: Το διοξείδιο του άνθρακα μαζί με το ασβεστόνερο: α. Δεν αντιδρούν. β. Αντιδρούν και το διάλυμα γίνεται διαυγές. γ. Αντιδρούν και το διάλυμα γίνεται θολό. δ. Κανένα από τα παραπάνω. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Επιλέξτε ένα από τα θέματα που παρατίθενται και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Καθημερινές χρήσεις του διοξειδίου του άνθρακα (Τεχνολογία). Καύσεις και ατμοσφαιρική ρύπανση (Περιβάλλον, Φυσική, Τεχνολογία). «Φαινόμενο του θερμοκηπίου»: Αίτια και επιπτώσεις (Περιβάλλον, Βιολογία, Τεχνολογία). Παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα (Γεωγραφία). 33

Ατμοσφαιρική Ρύπανση Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Ατμοσφαιρικός αέρας Γνωστικό αντικείμενο: Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να αναφέρουν ρυπαντές που προκαλούν την «τρύπα του όζοντος». Να περιγράψουν το φαινόμενο της «τρύπας του όζοντος» και τις συνέπειές του για τον άνθρωπο. Να αναφέρουν τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Ατμοσφαιρικός αέρας και στη συνέχεια την υποενότητα Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (3). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Το όζον Ο 3 στη στρατόσφαιρα: α. Δεν επιτρέπει στην επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία UV να φτάσει στη Γη. β. Είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. γ. Αυξάνεται με τα χρόνια. δ. Δεν καταστρέφεται. Ερώτηση 2: Η υπεριώδης ακτινοβολία UV: α. Είναι πάντα ευεργετική για τον άνθρωπο. β. Είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο. γ. Έχει ασήμαντες επιπτώσεις στον άνθρωπο. δ. Ονομάζεται και υπέρυθρη ακτινοβολία. Ερώτηση 3: Η «τρύπα του όζοντος»: α. Δεν επιτρέπει στην υπεριώδη ακτινοβολία UV να φτάσει στη Γη. β. Προκαλεί ασήμαντες αλλαγές στη ζωή μας. γ. Προκαλείται από τη δράση χημικών ουσιών και κυρίως των χλωροφθορανθράκων. δ. Παραμένει σταθερή με τα χρόνια. 34

Ερώτηση 4: Το φαινόμενο της «τρύπας του όζοντος» αντιμετωπίζεται με: α. Σπρέι και ψυκτικά μηχανήματα. β. Χλωροφθοράνθρακες CFCs. γ. Αντικατάσταση των χλωροφθορανθράκων CFCs. δ. Δεν αντιμετωπίζεται. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4 Στην υποενότητα Διοξείδιο του άνθρακα Ατμοσφαιρική ρύπανση πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) με θέμα: «Τρύπα του όζοντος»: Αίτια και επιπτώσεις στο μέλλον του ανθρώπου (Περιβάλλον, Βιολογία, Τεχνολογία). 35

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΕΤΑΡΤΗ: Ε ΑΦΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕ ΑΦΟΣ 1. Το έδαφος και το υπέδαφος Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Έδαφος και υπέδαφος Γνωστικό αντικείμενο: Το έδαφος και το υπέδαφος Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τι είναι έδαφος. Να αναφέρουν ορισμένα συστατικά του εδάφους. Να ορίσουν τι είναι υπέδαφος. Να ορίσουν το πέτρωμα, το ορυκτό και το μετάλλευμα. Να αναφέρουν τα κυριότερα ορυκτά της Ελλάδας. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Έδαφος και υπέδαφος και στη συνέχεια την υποενότητα Το έδαφος και το υπέδαφος. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για το επόμενο βίντεο (2). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Το έδαφος: α. Βρίσκεται βαθιά μέσα στη Γη. β. Βρίσκεται στο επάνω μέρος της Γης (1,5 μ.). γ. Είναι ίδιο σε όλες τις περιοχές. δ. Περιέχει μόνο πέτρες και νερό. Ερώτηση 2: Το υπέδαφος: α. Βρίσκεται επάνω από το έδαφος. β. Περιέχει μόνο πέτρες και νερό. γ. Περιέχει ορυκτά. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Ερώτηση 3: Τα πετρώματα: α. Δεν περιέχουν ορυκτά. β. Είναι περιοχές του υπεδάφους. γ. Δεν έχουν ορισμένη σύσταση. δ. Όλα τα παραπάνω. 36

Ερώτηση 4: Ορυκτά σήμερα θεωρούνται: α. Τα μεταλλεύματα από τα οποία παίρνουμε τα μέταλλα. β. Τα ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο. γ. Τα μάρμαρα και οι γρανίτες. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 5: Τα ορυκτά: α. Βρίσκονται στο υπέδαφος. β. Δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. γ. Είναι πάντα στερεά. δ. Είναι χημικά προϊόντα. Στην υποενότητα Το έδαφος και το υπέδαφος πατήστε το κουμπί Πειράματα. Παρακολουθήστε το πείραμα Σύσταση εδάφους. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 6: Το έδαφος μπορεί να περιέχει: α. Μόνο δύο συστατικά. β. Μόνο αέρια. γ. Αέρια, νερό και άλλες ουσίες. δ. Κανένα από τα παραπάνω. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Το έδαφος και το υπέδαφος πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) με ένα από τα παρακάτω θέματα: Κυριότερα ορυκτά και ορυκτά καύσιμα της Ελλάδας (Γεωγραφία, Οικονομία, Τεχνολογία). Απολιθώματα: Ίχνη ζωής από το παρελθόν (Γεωλογία, Ιστορία, Βιολογία). Πολύτιμοι λίθοι: Χώρες παραγωγής και εκμετάλλευσής τους ανά τον κόσμο (Τεχνολογία, Γεωγραφία, Οικονομία). Χρυσός: Διαχρονική αξία ανά τους αιώνες (Ιστορία, Οικονομία, Τεχνολογία). 37

2. Ρύπανση του εδάφους Τάξη: Β Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Έδαφος και υπέδαφος Γνωστικό αντικείμενο: Ρύπανση του εδάφους Απαιτούµενος χρόνος: Μία (1) διδακτική ώρα Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να αναφέρουν τα κυριότερα στερεά απόβλητα που απορρίπτονται στο έδαφος και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Να εκτιμήσουν την αναγκαιότητα ανακύκλωσης των υλικών. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Β Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Έδαφος και υπέδαφος και στη συνέχεια την υποενότητα Ρύπανση του εδάφους. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Ποια από τα παρακάτω είναι στερεά απόβλητα; α. Τα πλαστικά αντικείμενα. β. Τα γυαλιά. γ. Τα μεταλλικά αντικείμενα. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Στην ανακύκλωση: α. Τα απορρίμματα συγκεντρώνονται κατά ομάδες. β. Τα απορρίμματα υποβάλλονται σε επεξεργασία, ανάλογα με το υλικό τους. γ. Ξαναχρησιμοποιούνται τα ανακυκλωμένα υλικά. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 3: Στους κάδους ανακύκλωσης συγκεντρώνονται ξεχωριστά: α. Τα χαρτιά. β. Τα κουτιά αλουμινίου. γ. Τα γυαλιά. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 4: Τα συνθετικά απόβλητα: α. Αποικοδομούνται εύκολα. β. Είναι φτιαγμένα από φυσικά υλικά. γ. Αποικοδομούνται δύσκολα. δ. Ανακυκλώνονται εύκολα. 38

Ερώτηση 5: Αντιστοιχίστε σωστά τις δύο στήλες: Ι Ρύποι Δράσεις ΙΙ Αποτέλεσμα - Φυτοφάρμακα Βιολογική καλλιέργεια - Αύξηση ρύπανσης - Πλαστικά υλικά συσκευασίας - Εντατική χρήση - Μείωση ρύπανσης - Χαρτικά Διαλογή απορριμάτων - Εξοικονόμηση και ανακύκλωση πρώτων υλών ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Ρύπανση του εδάφους πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα) με ένα από τα παρακάτω θέματα: Διαχείριση των απορριμμάτων στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες: Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο (Περιβάλλον, Τεχνολογία, Γεωγραφία, Πληροφορική). Η πορεία της ανακύκλωσης ενός υλικού (αλουμίνιο, χαρτί, πλαστικό, γυαλί) (Τεχνολογία, Περιβάλλον, Οικονομία). 39

Γ Γυμνασίου ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ 1. Τα οξέα Τάξη: Γ Γυµνασίου Διδακτική ενότητα: Οξέα, βάσεις και άλατα Γνωστικό αντικείμενο: Τα οξέα Απαιτούµενος χρόνος: Δύο (2) διδακτικές ώρες Ε ι δ ι κ ο ί δ ι δ α κ τ ι κ ο ί σ τ ό χ ο ι Οι µαθητές: Να ορίσουν τα οξέα κατά Arrhenius και να προσδιορίσουν τις ιδιότητές τους. Να ονομάσουν τα κυριότερα οξέα που περιέχονται σε προϊόντα άμεσου περιβάλλοντος, καθώς και τα σημαντικότερα βιομηχανικά οξέα. Να ορίσουν τι είναι όξινα οξείδια. Να διακρίνουν τα οξέα σε ισχυρά και ασθενή, με βάση την κλίμακα του ph. Να προσδιορίσουν πειραματικά το ph όξινων διαλυμάτων με τη χρήση δείκτη, πεχαμετρικού χαρτιού και πεχαμέτρου. Να συσχετίσουν και να συνδέσουν τα παραπάνω θέματα χημείας με άλλες επιστήμες. Α ν α λ υ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Από τα περιεχόμενα της Γ Γυμνασίου επιλέξτε την ενότητα Οξέα, βάσεις και άλατα και στη συνέχεια την υποενότητα Τα οξέα. Παρακολουθήστε το διάλογο που παρατίθεται στο βίντεο (1). Επαναλάβετε τη διαδικασία για τα επόμενα βίντεο: (2), (3), (4). Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 1: Τα οξέα: α. Έχουν ξινή γεύση. β. Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. γ. Σχηματίζουν υδατικά διαλύματα που άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 2: Τα οξέα αντιδρούν με: α. Όλα τα μέταλλα και ελευθερώνουν αέριο υδρογόνο. β. Ορισμένα μέταλλα και ελευθερώνουν αέριο υδρογόνο. γ. Όλα τα μέταλλα και ελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα. δ. Ορισμένα μέταλλα και ελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα. 40

Ερώτηση 3: Όξινα οξείδια είναι: α. Τα οξείδια των μετάλλων. β. Τα οξείδια των αμέταλλων στοιχείων. γ. Όλα τα οξείδια. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Ερώτηση 4: Βιομηχανικό οξύ είναι: α. Το υδροχλωρικό οξύ. β. Το θειικό οξύ. γ. Το νιτρικό οξύ. δ. Όλα τα παραπάνω. Ερώτηση 5: To ph στα όξινα διαλύματα είναι πάντα: α. Μικρότερο του 7. β. Μεγαλύτερο του 7. γ. Ίσο με το 7. δ. Ίσο με το 1. Στην υποενότητα Τα οξέα πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Οξύ και μέταλλο. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 6: Ο ψευδάργυρος με το θειικό οξύ: α. Αντιδρούν και παράγεται αέριο διοξείδιο του άνθρακα. β. Αντιδρούν και παράγεται αέριο υδρογόνο. γ. Αντιδρούν, χωρίς να παράγεται αέριο. δ. Δεν αντιδρούν. Στην υποενότητα Τα οξέα πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Οξύ και ανθρακικό άλας. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 7: Το υδροχλωρικό οξύ με το ανθρακικό άλας: α. Αντιδρούν και παράγεται αέριο διοξείδιο του άνθρακα. β. Αντιδρούν και παράγεται αέριο υδρογόνο. γ. Αντιδρούν, χωρίς να παράγεται αέριο. δ. Δεν αντιδρούν. Στην υποενότητα Τα οξέα πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Δείκτης με όξινο διάλυμα. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Ερώτηση 8: Το όξινο διάλυμα: α. Σχηματίστηκε από οξείδιο μετάλλου και νερό. β. Σχηματίστηκε από οξείδιο αμετάλλου και νερό. γ. Δεν μπορεί να αλλάξει το χρώμα του δείκτη. δ. Μπορεί να αλλάξει το χρώμα μόνο του συγκεκριμένου δείκτη. Στην υποενότητα Τα οξέα πατήστε το κουμπί Πειράματα. Επιλέξτε το πείραμα Μέτρηση ph διαλυμάτων με πεχαμετρικό χαρτί. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 41

Ερώτηση 9: Μετά τη βύθιση των πεχαμετρικών χαρτιών στα διάφορα διαλύματα: α. Το χρώμα τους δεν αλλάζει. β. Το χρώμα τους στα όξινα διαλύματα γίνεται το ίδιο κόκκινο. γ. Το χρώμα τους γίνεται πιο κόκκινο όσο πιο όξινο γίνεται το διάλυμα. δ. Το πεχαμετρικό χαρτί στο διάλυμα άλατος αποχρωματίζεται. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Στην υποενότητα Τα οξέα πατήστε το κουμπί Διαθεματικές εργασίες. Από τα θέματα που παρατίθενται επιλέξτε εκείνο που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γράψτε μια ομαδική εργασία (2-4 άτομα). Φωτογραφίζω τα οξέα στο σπίτι και στη φύση (Περιβάλλον, Βιολογία, Τεχνολογία, Φωτογραφία, Εικαστική Αγωγή). Μεταβολές του ph στον ανθρώπινο οργανισμό (Βιολογία, Ιατρική). Όξινα οξείδια και ατμοσφαιρική ρύπανση (Βιολογία, Περιβάλλον, Ιατρική). Χρήσεις του υδροχλωρικού οξέος στη βιομηχανία (Τεχνολογία, Περιβάλλον). Χρήσεις του νιτρικού οξέος στη βιομηχανία (Τεχνολογία, Περιβάλλον). Χρήσεις του θειικού οξέος στη βιομηχανία (Τεχνολογία, Περιβάλλον). Αναφορές σε οξέα στην ελληνική λογοτεχνία (Ιστορία, Λογοτεχνία). 42