ΚΤΗΤΙΚΗ (δηλώνει τον κτήτορα στον οποίο ανήκει το προσδιοριζόµενο) ΙΑΙΡΕΤΙΚΗ (δηλώνει το διηρηµένο όλον του οποίου µέρος είναι το προσδιοριζόµενο. Αξιοσηµείωτες εξαρτήσεις: α) ουδέτερα αντωνυµιών και επιθέτων, β) επιρρήµατα τοπικά, χρονικά, ποσοτικά, γ) υπερθετικά) ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ (δηλώνει το υποκείµενο της ενέργειας του προσδιοριζόµενου ρηµατικού ονόµατος) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ (δηλώνει το αντικείµενο της ενέργειας του προσδιοριζόµενου ρηµατικού ονόµατος) ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ (δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγµα µε το οποίο συγκρίνεται ένα άλλο όµοιό του. Εξαρτάται από επίθετα - επιρρήµατα συγκριτικού βαθµού και από λέξεις παραθετικής σηµασίας) ΑΞΙΑΣ (εξαρτάται συνήθως από επίθετα που σηµαίνουν άξιος/ανάξιος από τα ρήµατα ἀξιῶ, τιµῶ, πωλῶ, ἀνταλλάσσω) ΑΙΤΙΑΣ (συνήθη επίθετα εξάρτησης: αἴτιος, ὑπαιτιος, ἀναίτιος, ἔνοχος, ὑπεύθυνος, ὑπόδικος, ὑπόλογος, εὐδαίµων, µακάριος µε επιφωνήµατα) Η ΓΕΝΙΚΗ Πχ σοφία Σοφοκλέους οἶκος Περικλέους Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου πχ Πανταχοῦ τῆς γῆς τοὺς ἀδίκους τῶν ἀνθρώπων µόνος τῶν πρυτάνεων µέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ Ἕκαστος τῶν στρατηγῶν πχ Τό δέος τῶν ἡµετέρων µέγα ἦν ἡ βασιλέως ἐπιορκία τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή τὴν νίκην τῶν προγόνων πχ µνήµων τῶν προγόνων ἐπιµελής τῶν θείων φειδωλός χρηµάτων πχ τούτου σοφώτερος ὕστερος οὐδενός τέχνη διάφορος ἐπιστήµης πχ χωρίον δέκα µνῶν ἄξιος ἐπαίνου Θεµιστοκλέα ἠξίωσαν µεγίστων δωρεῶν πχ δίκη κλοπῆς ὑπεύθυνος ἀδικήµατος ὀργή µεγάλων ἀδικηµάτων ζηλῶ σε πλοῦτου Φεῦ τῆς ἀνοίας! 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (δηλώνει το περιεχόµενο του προσδιοριζοµένου) Ι ΙΟΤΗΤΑΣ (είναι συνήθως γενική ονόµατος που σηµαίνει µέγεθος, κοινωνική τάξη, έκταση, ιδιαίτερο γνώρισµα, ηλικία και συνοδεύεται από αριθµητικό) ΗΜΙΟΥΡΓΟΥ (δηλώνει τον δηµιουργό, όχι τον κτήτορα) ΥΛΗΣ πχ ἄλσος δέντρων σωρός ξύλων τό πλῆθος τῶν Πλαταιῶν πχ παῖς τριῶν ἐτῶν τεῖχος ὀκτώ σταδίων πχ ἆθλος Θησέως νόµος Σόλωνος ἴχνη ἵππων πχ στέφανος δάφνης τοῖχος πλίνθου ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ - ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΗ (είναι παράθεση ή επεξήγηση σε πτώση γενική) ΤΟΠΟΥ (είναι παράθεση ή επεξήγηση σε πτώση γενική) ΧΡΟΝΟΥ (δηλώνει τον χρόνο µέσα στον οποίο ή σε ένα σηµείο του οποίου γίνεται η πράξη του προσδιοριζόµενου ρήµατος συχνές γενικές του χρόνου: ἡµέρας, νυκτός, µεσηµβρίας, ὄρθρου, ἕσπέρας, θέρους, χειµῶνος, ὀπῶρας, ἔαρος, ἐνιαυτοῦ) ΑΝΑΦΟΡΑΣ (Συντάσσεται συνήθως µε το ἔχω + τροπικό επίρρηµα) πχ πόλις Ἄργους τό ὄρος τῆς Ἰστώνης πχ ἀπέχει τῶν Θηβῶν σταδίους ἐβδοµήκοντα αὐτοῦ ἀποθνῄσκει Πολύτροπος πχ ἀφίκοντο νυκτός ταῦτα ἐγένετο ἡµέρας πχ ἡ τάξις ἄριστα ἔχει σωµάτων παρθένος γάµου ἤδη ὡραία 2
ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ (Συνήθως µετά τα ρήµατα εἰµί, γίγνοµαι, ἔφυν, πέφυκα τινός) πχ Ἄνυτος ἐστί πατρός πλουσίου ΣΥΝΑΠΤΟΜΕΝΗ ΜΕ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ (Γενική της αναφοράς/της αφετηρίας) (Συνήθως µετά από τα επιρρήµατα: εἴσω, ἔνδον, ἐντός, έγγύς, πλησίον, πρόσθεν, ἔµπροσθεν, ὄπισθεν, ἑκατέρωθεν, µεταξύ, πέραν, ἐναντίον, ἔξω, ἐκτός, πόρρω, πρόσω, κρύφα, λάθρᾳ πχ ἔσω τῶν πυλῶν ταῦτα ἔξω τοῦ δικαίου φαίνεται ἐγγύς τῆς πόλεως Να χαρακτηριστούν οι γενικές. 1. Χαρᾶς και ἐπαίνων ἡ πόλις ἦν µεστή. 2. Βαρέως οἱ Ἀθηναῖοι ἔφερον τήν Μιλήτου ἅλωσιν. 3. Τό δέος τῶν ἡµετέρων µέγα ἦν. 4. Νόσος ιός. 5. Ἀγόρατός ἐστι φονεύς ἐκείνων. 6. Ἄξιοι ἐστέ τῆς ἐλευθερίας, ἧς κέκτησθε. 7. Πολλαί χῶραι ὑπήκοοι ἦσαν αὐτοῦ. 8. Τά δεινά τοῦ πολέµου. 9. Ἔνοχός ἐστι δειλίας. 10. Ἕτερον τό ὑδύ τοῦ ἀγαθοῦ. 11. Κηλίς αἵµατος. 12. Ἄξια θανάτου εἰσί εἰργασµένοι. 13. Θηβαῖοι ἐν τῷ τεµένει τοῦ Ἀπόλλωνος ἐστρατοπεδεύσαντο. 14. Τό µῆκος τῆς τάφορυ ἦν ὀκτώ ποδῶν. 15. Ἡ πόλις ἀπέχει πλοῦν δύο ἡµερῶν. 16. Ἡ τύχη πάντων κυρία ἐστίν. 3
17. Ἐτελεύτα ἔρηµος φίλων. 18. Πλοῖα σίτου. 19. Οὐδέν ἥττον ἡµῶν γνώσεσθε τά δίκαια. 20. Ὀργή µεγάλων ἀδικηµάτων. 21. Σωκράτης οὐδεπώποτε ὑπέσχετο διδάσκαλος εἶναι δικαιοσύνης. 22. Ἦν Φειδίας ἀξιώτατος τῶν πρό αὐτοῦ διατελεσάντων. 23. Ἐγγύς τῆς πόλεως ποταµός ἦν τό εὖρος δέκα πλέθρων. 24. Στέργει οὐδείς ἄγγελον κακῶν ἐπῶν. 25. Πολιτεία τροφή ἀνθρώπων ἐστίν. 26. Ἔρκος οδόντων. 27. Ὀργήν ἑταίρου καί φίλου πειρῶ φέρειν. 28. Τῶν ἐχόντων πάντες ἄνθρωποι φίλοι εἰσίν. 29. Ἴστε πάντες τό Ἰάσονος ὄνοµα. 30. Τό φυλάξαι τά ἀγαθά χαλεπώτερον τοῦ κτήσασθαί ἐστιν. 31. Ἡµέρας καί νυκτός ἦγεν ἐπί τους πολεµίους. 32. Ἐνταῦθα τῆς Ἀχαΐας. 4
(κοντά σε απρόσωπα ρήµατα, αναπληρώνει το υποκείµενο που δεν υπάρχει, δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήµα) ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ (δηλώνει το πρόσωπο προς χάρη ή ωφέλεια του οποίου γίνεται ό,τι σηµαίνει το ρήµα) ΑΝΤΙΧΑΡΙΣΤΙΚΗ (δηλώνει το πρόσωπο προς βλάβη του οποίου γίνεται ό,τι σηµαίνει το ρήµα) ΚΤΗΤΙΚΗ (εξαρτάται από υπαρκτικά ρήµατα πχ εἰµί, ὑπάρχω, γίγνοµαι) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ (µε αυτή συντάσσονται ουσιαστικά και επίθετα που έχουν αντίστοιχα ρήµατα που δέχονται αντικείµενο σε δοτική) ΤΟΥ ΚΡΙΝΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ (εκφράζει το πρόσωπο κατά την κρίση του οποίου ισχύει αυτό που λέγεται στην πρόταση. Συχνά βρίσκεται κοντά στα προσωπικά δοκῶ, φαίνοµαι ή κοντά σε µετοχή δοτικής πτώσης, η οποία δηλώνει τόπο χρόνο.) Η ΟΤΙΚΗ πχ ἐµοί προσήκει λέγειν ἀνάγκη ἐστί µοι πείθεσθαι τοῖς οἴκοι ἄρχουσι πχ συλλεγήσεται ἡµῖν ἀργύριον πολύ πολλῶν ἀγαθῶν αἴτιοι τοῖς Ἕλλησιν κατέστησαν πχ ἥδε ἡ ἡµέρα τοῖς Ἕλλησι µεγάλων κακῶν ἄρξει πέρας ἅπασιν ἀνθρώποις ἐστί τοῦ βίου θάνατος πχ ἐστί µοι χρήµατα δουλεία ὑπάρχει αὐτοῖς πχ διάδοχος Κλεάνδρῳ λόγοι ἴσοι τοῖς ἔργοις πχ Κρέων ἦν ζηλωτός, ὡς ἐµοί, ποτέ. Ἐπίδαµνος ἐστί πόλις ἐν δεξιᾴ ἐσπλέοντι ἐς τόν Ἰόνιον κόλπον. 5
ΗΘΙΚΗ (δηλώνει το πρόσωπο που ενδιαφέρεται για την πράξη του ρήµατος και ως εκ τούτου συµµετέχει συναισθηµατικά. Συνοδεύει συχνά τις κατηγορηµατικές µετοχές βουλοµένῳ, ἡδοµένῳ, ἀσµένῳ) ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΟΥΝΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ (ή ποιητικού αιτίου) (κοντά στα ρηµατικά επίθετα σε τός, -τέος, σε παθητικούς, συντελικούς χρόνους, κοντά στα απρόσωπα ρήµατα µέλει, µεταµέλει, µέτεστι, δεῖ, λέγεται, ἀγγέλλεται, παρεσκεύασται, ὡµολογήθη, προδέδοκται) ΟΡΓΑΝΟΥ ΜΕΣΟΥ πχ ὡς καλός µοι ὁ πάππος! διέφθαρτο τῷ Κροίσῳ ἡ ἔλπίς πχ ὁ ποταµός έστί ὑµῖν διαβατέος ταῦτα Θεµιστογένει γέγραπται πχ τήν θύραν τᾖ βακτηρίᾳ ἔκρουε πχ οὐδείς ἔπαινον ἡδοναῖς ἐκτήσατο ΤΟΠΟΥ (δηλώνει τον τόπο. Συχνές δοτικές τοπικές είναι οι δοτικές τοπωνυµίων και τα δοτικοφανή επιρρήµατα: ᾗ (=όπου), τῇδε (=εδώ), ταύτῃ (=αυτού), ἐκείνῃ (=εκεί), ἄλλῃ (=αλλού) ΧΡΟΝΟΥ (δηλώνει τον χρόνο µέσα στον οποίο ή σε ένα σηµείο του οποίου γίνεται η πράξη του προσδιοριζόµενου ρήµατος συχνές οι δοτικές εορτών και λέξεις όπως: ἡµέρᾳ, νυκτί, µηνί, ἔτει, τῇ ὑστεραία) πχ ἡ Μαραθῶνι µάχη ἐπορεύετο ἐκείνῃ πχ πέµπτῃ ἡµέρᾳ ἐξέπλευσαν Μιᾷ νυκτί οἱ πλεῖστοι περιεκόπησαν 6
ΑΝΑΦΟΡΑΣ πχ ἦν τῇ φωνῇ τραχύς ΣΥΝΟ ΕΙΑΣ ( ηλώνει το πρόσωπο ή το πράγµα που συνοδεύει το υποκείµενο στην πράξη του) πχ κατέπλευσεν ναυσίν εἰκοσιν ΑΙΤΙΑΣ (Συνήθως βρίσκεται κοντά σε ρήµατα που δηλώνουν ψυχικό πάθος) πχ Οἱ γεραίτεροι ταῖς τιµαῖς τῶν νέων ἀγάλλονται ΠΟΣΟΥ (Συνήθεις δοτικές του ποσού: ὀλίγῳ, τόσῳ, τοσούτῳ, ὅσῳ, πολλῷ, µακρῷ, µικρῷ, + παραθετικά) ΤΡΟΠΟΥ (Συνήθεις δοτικές του τρόπου είναι τα ακόλουθα δοτικοφανή επιρρήµατα: τῇδε/ταύτῃ (=έτσι), λόγῳ, ἔργῳ, ίδίᾳ, κοινῇ, δίκῃ (=δίκαια), πεζῇ (=µε τα πόδια), βίᾳ, σιγῇ/σιωπῇ (=σιωπηλά), φύσει (εκ φύσεως), ἡσυχεῖ (=ήσυχα), κραυγῇ (=κραυγάζοντας), δρόµῳ (=τροχάδην), σπουδῇ (=µε ζήλο, βιαστικά), σχολἧ (=αργά, µόλις και µετά βίας), εἰκῇ (=απερίσκεπτα, τυχαία), κοµιδῇ (=µε περίσκεψη, πλήρως), µάχῃ πχ ερκυλίδας τοσούτῳ διέφερε τοῦ Θίβρωνος Θίβρων ὀλίγῳ πλείους διεβίβασε πχ οὐ γάρ κραυγῇ ἄλλά σιγῇ προσῆσαν κατέσκαπτον τά τείχη πολλῇ προθυµίᾳ πεζῇ διεπορεύθη εἰς τήν Βοιωτίαν Να χαρακτηριστούν οι δοτικές. 1. Ὑµῖν µεταµελησάτω τῶν πεπραγµένων. 2. Βασιλεύς ἐξεπλάγη τῇ ἐφόδῳ. 3. Τῇ ὄψει ἀγαθός ἦν. 4. ειλίᾳ ἔλιπον την τάξιν. 5. Ἦν εὐπειθέστατος τοῖς νόµοις. 7
6. Βίᾳ εἷλον τό χωρίον. 7. Ξέρξης ἥσθη τῇ ἐπιστολῇ. 8. Λόγῳ φράσω σοι πάντα 9. Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο. 10. Ὄνοµα σοι τί ἐστιν; 11. Ἀβίωτόν ἐστι τῷ αἰσχύνοντι τούς αὐτοῦ. 12. Ὡς ἦλθες ἡµῖν ἀσµένοις. 13. Τά ὄρη οὐκ ἦν διαβατά τοῖς ἀνθρώποις. 14. Λαβέ µοι τόν νόµον καί λέγε. 15. Νῆες οὐκ εἰσί τοῖς Ἀθηναίοις. 16. Ὁ µανθάνων ἑαυτῷ µανθάνει. 17. Μνήσθητε τά πεποιηµένα Ἀνδοκίδῃ. 18. οκεῖ µοι ἄριστος ἄν γενέσθαι ἄρχων. 19. Ἄχθος ἡµῖν ἐγένετο ἡ Φρυγῶν πόλις. 20. Προσήκει τοῖς πολίταις προθύµως πείθεσθαι τοῖς ἄρχουσι. 21. Κατῴκουν χώραν ὅµορον τῇ Λακεδαίµονι. 22. Φίλιππος ἐχθρός τῇ πόλει ἦν. 23. Πλεῖστοι τῶν πολιτῶν ἔχαιρον τῇ φυγῇ τῶν τυράννων. 24. Οὐκ ἀθυµητέον τοῖς παροῦσι πράγµασι. 25. Ἐπιθυµοῦσι τῶν αὐτῶν τῷ δήµῳ. 8