Ονοματεπώνυμο: Ημερομηνία: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου Ενότητα 2 η «Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή» ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Ο Πλούταρχος έζησε περίπου το 50 π.χ. - 120 π.χ. Γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Υπήρξε συγγραφέας, ιστορικός και φιλόσοφος. Θεωρούσε ότι ο ηθικός κανόνας δεν είναι η αφηρημένη θεωρία, αλλά κυρίως η ιδανική ζωή της αρχαίας ελληνικής πόλης (πνεύμα, ειλικρίνεια, κοινωνικότητα, ευγένεια). Γι αυτό έγραψε πολλά βιογραφικά έργα. Ολόκληρος ο βιογραφικός κύκλος ονομάστηκε «Βίοι Παράλληλοι». Το συγκεκριμένο απόσπασμα προέρχεται από το βιογραφικό κύκλο των έργων του Πλούταρχου «Βίοι Παράλληλοι». Ο συγγραφέας συγκρίνει ένα διάσημο Έλληνα με έναν αντίστοιχο διάσημο Ρωμαίο. Η εκλογή των ηρώων βασίζεται σε ηθικά αξιοκρατικά κριτήρια. Οι ήρωες παριστάνονται σαν υποδειγματικοί ήρωες της αρχαιότητας. Ανάμεσα σε άλλους παρουσιάζεται ο Θεμιστοκλής παράλληλα με τον Φούριο Κάμιλλο. Στο συγκεκριμένο απόσπαμα περιγράφεται το παράλληλο τέχνασμα του Θεμιστοκλή που είχε στόχο να αναγκαστούν οι Έλληνες να ναυμαχήσουν στη Σαλαμίνα. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Αλλά, όταν ο στόλος των εχθρών, πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου, έκρυψε τις γύρω παραλίες, οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό την Κορίνθου. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σχεδίαζε και κατάστρωνε το θέμα που είχε σχέση με τον Σίκιννο. Ήταν Πέρσης στην καταγωγή ο Σίκιννος, αιχμάλωτός του, φιλικός προς τον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη, αφού τον διέταξε να του πει πως ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του βασιλιά, στέλνει πρώτος σε αυτόν ως πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να εξοντώσει τη ναυτική δύναμή τους, ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό. Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι έχουν λεχθεί με φιλική διάθεση, ένιωσε ικανοποίηση και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν αμέσως τα νησιά, αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς. 1
ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ο Πλούταρχος στο κείμενο αυτό αναφέρεται στο τέχνασμα που επινόησε ο μεγαλοφυής ναύαρχος των Αθηναίων, ο Θεμιστοκλής, με στόχο να παρασύρει το Πέρση βασιλιά Ξέρξη σε κίνηση που θα απέβαινε σε βάρος του και προς όφελος των Ελλήνων. Με την άφιξη του στόλου των Περσών στην Αττική οι Πελοποννήσιοι φοβήθηκαν και σκέφτονταν να κατευθυνθούν στον Ισθμό της Κορίνθου η αποχώρηση των Πελοποννησίων θα αποδυνάμωνε τους Έλληνες κατά τη σύγκρουσή τους με τους Πέρσες. Για να μην είναι δυνατό να αποπλεύσουν οι Πελοποννήσιοι προς την Κόρινθο, ο Θεμιστοκλής στέλνει ένα Πέρση αιχμάλωτο, που συνέβαινε να είναι και παιδαγωγός στα παιδιά του, στο βασιλιά των Περσών, για να του πει ότι Θεμιστοκλής είναι με το μέρος του και ότι οι Έλληνες βρίσκονται σε σύγχυση και χωρίς πεζικό και προσπαθούν να φύγουν. Είναι λοιπόν η πιο κατάλληλη ώρα να επιτευθεί εναντίον του ελληνικού στόλου και να τον καταστρέψει. Ο Ξέρξης πιστεύοντας στα λόγια του Θεμιστοκλή παρασύρεται και διατάζει να περικυκλώσει ο στόλος του τα νησιά, για να μην ξεφύγει κανένας από τους Έλληνες και επομένως να μην μπορούν να φύγουν και οι Πελοποννήσιοι. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ έπει των πολεμίων ό στόλος: Ο Ξέρξης επιχείρησε τρίτη εκστρατεία κατά των Ελλήνων. Ξεκίνησε από τις Σάρδεις το 480 π.χ. με υπεράριθμη στρατιωτική δύναμη. Ο των Αθηναίων στρατηγός: Οι δέκα στρατηγοί, ένας από κάθε φυλή, εκλέγονταν κάθε χρόνο. Αρχικά είχαν μόνο στρατιωτικά καθήκοντα, ενώ από το 487 π.χ. απέκτησαν και πολιτικές αρμοδιότητες. διαφθειραι την ναυτικήν δύναμιν: Το ναυτικό ήταν το ισχυρότερο όπλο των Αθηναίων. Μετά την κατάληψη και την καταστροφή της Αθήνας, όμως, οι Έλληνες βρίσκονταν σε δύσκολη θέση. Οι Έλληνες ναύαρχοι συσκέπτονται, για να αποφασίσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Ο ναύαρχος των Σπαρτιατών προτείνει να γίνει η ναυμαχία στον Ισθμό, για να προστατευθούν οι πόλεις της Πελοποννήσου. Ο Θεμιστοκλής πρότεινε να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στα στενά της Σαλαμίνας, όπου τα ελληνικά πλοία θα μπορούν να κινηθούν πιο εύκολα από τα ογκώδη περσικά. Επειδή ο Θεμιστοκλής δεν μπορούσε να πείσει τους υπόλοιπους ναυάρχους για την ορθότητα της άποψής τους, χρησιμοποίησε δόλο. Έπεισε τους Πέρσες να κλείσουν με το στόλο τους τις δύο θαλάσσιες εξόδους του στενού της Σαλαμίνας, για να εμποδίσουν τη διαφυγή του ελληνικού στόλου και να πραγματοποιηθεί αναγκαστικά εκεί η ναυμαχία. Οι Έλληνες θριάμβευσαν και η εκστρατεία του Ξέρξη απέτυχε. 2
ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 1. Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου; Οι Πελοποννήσιοι φοβήθηκαν, όταν ο περσικός στόλος πλησίαζε την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου. Άρχισαν λοιπόν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου, γιατί έτσι πίστευαν ότι θα προστάτευαν τις πόλεις της Πελοποννήσου. 2. Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή; Ο Θεμιστοκλής διαμήνυσε κρυφά στον Ξέρξη μέσω του Σίκιννου ότι είναι με το μέρος του Πέρση βασιλιά και ότι προσπαθεί να ξεφύγει από τους Έλληνες. Τον συμβούλεψε, λοιπόν, ενώ οι Έλληνες βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το ιππικό, να τους επιτεθεί και να καταστρέψει το στόλο τους. 3. Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής; Ο Ξέρξης θεώρησε ότι τα λόγια αυτά είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση και ευχαριστήθηκε. Έδωσε αμέσως διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία, ώστε να μην ξεφύγει κανείς από τους κατοίκους. 4. Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου. Ένα από τα πιο διάσημα τεχνάσματα, που επέδρασε αποφασιστικά στην επιτυχία της κατάκτησης της Τροίας, ήταν ο δούρειος ίππος, που κατασκεύασε ο Οδυσσέας. Μέσα σε ένα ξύλινο άλογο, που δόθηκε δήθεν ως δώρο στους Τρώες, κρύφτηκαν οι Αχαιοί πολεμιστές και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στους αντιπάλους τους. Επίσης σημαντικό και αξιομνημόνευτο τέχνασμα από την ελληνική ιστορία υπήρξε αυτό του Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια. Ο Κολοκοτρώνης παρέταξε τους Έλληνες αραιά, ώστε να φαίνονται περισσότεροι και να τρομοκρατηθούν οι Τούρκοι. Π μάχη στα Δερβενάκια στέφθηκε με επιτυχία. 3
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 1. Γιατί ο Θεμιστοκλής επέλεξε το Σίκιννο για να διαβιβάσει το μήνυμά του στον Ξέρξη; Ο Σίκιννος ήταν Πέρσης αιχμάλωτος και επομένως θα γινόταν πιο εύκολα πιστευτός από τον Ξέρξη. Ως Πέρσης είχε τρόπο να πλησιάσει το βασιλιά και να του μεταφέρει το μήνυμα του Θεμιστοκλή. Επιπλέον ο Σίκιννος ήταν έμπιστος άνθρωπος του Θεμιστοκλή, καθώς ήταν παιδαγωγός των παι- διοόν του. 2. Να χαρακτηρίσετε τον Ξέρξη σύμφωνα με το κείμενο. Ο Ξέρξης πείθεται αμέσως στα λόγια του Θεμιστοκλή, που του μεταφέρει ο Σίκιννος, σαν να είναι επιπόλαιος και άπειρος πολέμου. Τυφλωμένος από το πάθος του πολέμου επιτίθεται χωρίς να το καλοσκεφτεί. Τον ευχαριστούν τα ωραία και κολακευτικά λόγια («αιρούμενος τα βασιλέως»), τα οποία πιστεύει χωρίς να τα ελέγξει λογικά. Φέρεται σαν ευκολόπιστος.] ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ - ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Να αξιοποιήσετε το απόσπασμα της Ενότητας για την καταγραφή του γεγονότος σε ένα βιβλίο Ιστορίας. Αρχικά να εντοπίσετε στο κείμενο τις αμιγώς ιστορικές πληροφορίες, όπως τα πρόσωπα, τον τόπο, το χρόνο, και να τις διαχωρίσετε από εκείνες που δε συνηθίζεται να συμπεριλαμβάνονται σε τέτοιου είδους εγχειρίδια, όπως οι λεπτομέρειες της αφήγησης και τα συναισθήματα των προσώπων. Τέλος, να δώσετε στην παράγραφο έναν περιεκτικό πλαγιότιτλο. Το τέχνασμα τον Θεμιστοκλή έσωσε τους Έλληνες Κατά τη διάρκεια της τρίτης εκστρατείας, που επιχείρησε ο Ξέρξης εναντίον των Ελλήνων το 480 π.χ. ο περσικός στόλος πλησίασε την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου προκαλοτντας τρόμο στους Πελοποννησίους. Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου σκέφτονταν να κατευθυνθούν προς τον Ισθμό της Κορίνθου - όμως ο Θεμιστοκλής διαβλέπει ότι η αποχο^ρηση των Πελοποννησίων θα αποδυνάμωνε τους Έλληνες κατά τη σύγκρουσή τους με τους Πέρσες. Για να μην είναι δυνατό να αποπλεύσουν οι Πελοποννήσιοι προς την Κόρινθο, ο Θεμιστοκλής στέλνει στον Ξέρξη έναν Πέρση αιχμάλωτο, το Σίκιννο, για να προδώσει δήθεν τα σχέδια των Ελλήνων. Ο Ξέρξης τον πιστεύει και παραπλανάται. Περικυκλώνει με τα πλοία του τα νησιά και έτσι οι Πελοποννήσιοι δεν μπορούν να ξεφύγουν. Αναγκαστικά η ναυμαχία δίνεται στη Σαλαμίνα με επιτυχή έκβαση για τους Έλληνες. 4
2. Σύνδεση μεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων διαφορετικών εποχών. Περικλής - Καποδίστριας Πρόκειται για δύο ξεχωριστές επιφανείς προσωπικότητες. Ο ρόλος που διαδραμάτισαν στην ελληνική ιστορία υπήρξε καθοριστικός. Ο Περικλής οδήγησε την Ελλάδα στο απόγειο της δόξας της φροντίζοντας να αναπτύξει τον πολιτισμό σε όλους τους τομείς του. Υπήρξε πηγή έμπνευσης για τους Αθηναίους και για όλους τους Έλληνες της εποχής. Έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη και το θαυμασμό των συμπολιτών του τους ενέπνεε τη δημιουργική διάθεση και την εθνική υπερηφάνεια. Κατά το χρυσό αιώνα του Περικλή οι Έλληνες ένιωθαν και ήταν ανώτεροι πολιτιστικά, στρατιωτικά και πολιτικά. Ο Καποδίστριας αντιθέτως ανέλαβε την αρχηγία του ελληνικού λαού σε μια δύσκολη περίοδο. Μέσα σε αντίξοες συνθήκες, όμως, κατάφερε να αναστήσει το ταλαιπωρημένο έθνος και να το οργανώσει πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά. Φρόντισε με κάθε επιμέλεια το στρατό, την εκπαίδευση και τη δικαιοσύνη. Με τις κατάλληλες διπλωματικές ενέργειες έθεσε τις βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη του νεότερου ελληνικού κράτους. Χωρίς τη δράση αυτών των προσωπικοτήτων η ελληνική ιστορία μπορεί να ήταν πολύ διαφορετική και σίγουρα λιγότερο ενδιαφέρουσα. 5