ΠΡΟΦΙΛ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Ο Δήμος Καλαμάτας είναι ένας από τους έξι Δήμους της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας και καταλαμβάνει έκταση 440,3τ.χλμ. Ο Δήμος βρίσκεται στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα του Μεσσηνιακού κόλπου και σε απόσταση 240χλμ. από την Αθήνα και 220χλμ. από την Πάτρα. Με την εφαρμογή του προγράμματος «Καλλικράτης» το 2010, προέκυψε ο νέος Δήμος Καλαμάτας από τη συνένωση των πρώην Δήμων Καλαμάτας, Άριος, Αρφαρών και Θουρίας. Δημοτικές και Τοπικές Ενότητες Οικισμοί Σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και την απογραφή του 2011, ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Καλαμάτας ανέρχεται σε 70.130 κατοίκους, ενώ θα πρέπει να συνυπολογιστούν επιπλέον, περίπου 5.000 φοιτητές που φοιτούν στο Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου και στο Α.Ε.Ι. Πελοποννήσου. Δημοτική Ενότητα Καλαμάτας Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 η Δημοτική Ενότητα Καλαμάτας έχει πληθυσμό 58.090 και αποτελείται από δεκατέσσερις (14) Τοπικές Κοινότητες, με έδρα την πόλη της Καλαμάτας. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της αποτελούν μια σύνθεση από παραθαλάσσιες πεδινές, ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις, που έχουν σαν ιδιαίτερο γνώρισμα το μεγάλο μέρος που καταλαμβάνει ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου (περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με πλούσια χλωρίδα και πανίδα). Η έκταση της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας είναι 253,12τ.χλμ. Από αυτή το 4,4% καταλαμβάνουν τα πεδινά δημοτικά διαμερίσματα (Αντικάλαμος, Ασπρόχωμα, Λαίικα και Σπερχογεία), το 18,3% καταλαμβάνουν τα ημιορεινά δημοτικά διαμερίσματα (Καλαμάτα, Μικρή Μαντίνεια) και το υπόλοιπο 77,3% καταλαμβάνουν τα ορεινά δημοτικά διαμερίσματα (Αλαγονία, Αρτεμισία, Βέργα, Ελαιοχώρι, Καρβέλι, Λαδά, Νέδουσα και Πηγές). Κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην περιοχή του Δήμου είναι ότι ένα ποσοστό που προσεγγίζει το 70% του συνόλου της έκτασης, καταλαμβάνεται από βοσκοτόπους και δασικές εκτάσεις. Η Καλαμάτα Η πόλη της Καλαμάτας αποτελεί την έδρα του Καλλικρατικού Δήμου και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη (πληθυσμιακά) της Πελοποννήσου μετά την Πάτρα. Αναφορικά με το πολεοδομικό συγκρότημα της Καλαμάτας, αναπτύχθηκε κατά κύριο λόγο στα πεδινά επίπεδα του όρους Ταΰγετος, συνδυάζοντας το αμιγές αστικό περιβάλλον της πόλης της Καλαμάτας με τους προαστιακούς οικισμούς της, τις περιαστικές γεωργικές καλλιέργειες και το έντονα ορεινό ανάγλυφο προς βορρά και ανατολή, διαμορφώνοντας με όλα αυτά τα στοιχεία ένα ιδιαίτερα ποικιλόμορφο ανάγλυφο. Οι κεντρικές ανάγκες σε κοινόχρηστους χώρους στην πόλη καλύπτονται από τέσσερις υπερτοπικές ζώνες ελεύθερων χώρων πρασίνου: 1.Ελεύθεροι χώροι
ποταμού Νέδοντα Κάστρου, 2.Ελεύθεροι χώροι Αριστομένους στους οποίους συγκαταλέγονται το Πάρκο Σιδηροδρόμων και το Πάρκο του Λιμενικού Ταμείου στην παραλία, 3.Ελεύθεροι χώροι παράκτιου μετώπου και 4.Πλατεία 23 ης Μαρτίου- Αγίων Αποστόλων. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι πιστοποιημένες παιδικές χαρές του Δήμου Καλαμάτας. Στην περιοχή υπάρχει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά όπως ο αρχαιολογικός χώρος στα Ακοβίτικα, η Αρχαία Θουρία, ο αρχαιολογικός χώρος Ελαιοχωρίου, το αρχαιολογικό ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος και πλήθος βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων. Τα βασικά βυζαντινά μνημεία στην πόλη της Καλαμάτας είναι το κάστρο της Καλαμάτας και ο ιστορικός ναός των Αγίων Αποστόλων. Επίσης υπάρχει πληθώρα κηρυγμένων διατηρητέων κτηρίων της νεότερης ιστορίας και νεώτερων μνημείων στην πόλη της Καλαμάτας. Ανάμεσα στα σημαντικότερα νεώτερα μνημεία της πόλης είναι ο Μητροπολιτικός Ναός Υπαπαντής του Σωτήρος, το δημαρχείο, το αρχοντικό Μπενάκη, η Πανταζοπούλειος Λαϊκή Σχολή κ.α. Χαρακτηριστικό κομμάτι της πόλης είναι το ιστορικό κέντρο στο οποίο βρίσκεται πλήθος θρησκευτικών μνημείων και κτηρίων (ναός Αγίων Αποστόλων, Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο, Δημοτική Πινακοθήκη, Λαογραφικό Μουσείο κ.α.), που σε συνδυασμό με τα σοκάκια και τους διαμορφωμένους πεζόδρομους αποτελεί πόλο έλξης των επισκεπτών. Η πόλη έχει σημαντική πολιτιστική παρουσία με κορυφαία αυτή του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού, που πραγματοποιείται στα μέσα Ιουλίου. Στην Καλαμάτα εδρεύει το Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου και η σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα τελευταία χρόνια η εικόνα της πόλης έχει αλλάξει μέσω της υλοποίησης εκτεταμένων αναπλάσεων και της κατασκευής του ποδηλατοδρόμου. Η πόλη διαθέτει σύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις, νέο, σύγχρονο νοσοκομείο καθώς επίσης και διεθνές αεροδρόμιο, με σύνδεση με σχεδόν όλες τις πρωτεύουσες της Ευρώπης, το οποίο παρουσιάζει μεγάλη άνοδο του ποσοστού των αφίξεων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το πρώτο τρίμηνο του 2014 οι αφίξεις αυξήθηκαν σε ποσοστό 76,8%. Επίσης διαθέτει λιμάνι το οποίο λειτουργεί ως χώρος υποδοχής κρουαζιερόπλοιων, το οποίο παρουσιάζει αλματώδη αύξηση των αφίξεων κατά την τελευταία διετία. Συνδέει ακτοπλοϊκά την Καλαμάτα (ηπειρωτική Ελλάδα) με τα Χανιά και τα Κύθηρα. Ακόμα ο νέος αυτοκινητόδρομος Καλαμάτας Αθήνας έχει συμβάλλει σε πολλαπλά επίπεδα στην ανάπτυξη του τόπου. Η Καλαμάτα αποτελεί περιφερειακό αναπτυξιακό πόλο με τριτογενείς δραστηριότητες, κέντρο πολιτιστικών και τουριστικών δραστηριοτήτων εθνικής και διεθνούς σημασίας και εν δυνάμει συγκοινωνιακό κόμβο συνδυασμένων μεταφορών. Επιπλέον ο Δήμος Καλαμάτας κάνει σημαντικές ενέργειες προς την κατεύθυνση της καταπολέμησης του φαινομένου της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω κατάλληλων πρωτοβουλιών και δράσεων για την υποστήριξη των κοινωνικά
ευπαθών ομάδων και της διευκόλυνσης του κοινωνικού συνόλου. Στα πλαίσια αυτά σχεδιάζει, συμμετέχει και υλοποιεί προγράμματα και δράσεις όπως: Ισότητας των φύλων. Προστασίας και προαγωγής της δημόσιας υγείας. Κοινωνικής υποστήριξης με την ανάπτυξη δομών όπως δημοτικό παντοπωλείο, δημοτικό φαρμακείο, δημοτικό ιατρείο, πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι». Υποστήριξης προσχολικής και παιδικής ηλικίας. Συμβουλευτικής. Υποστήριξης τρίτης ηλικίας. Στήριξης ΑμεΑ Αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου. Διαρκούς υποστήριξης Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων (Ε.Κ.Ο.). Παροχής υλικής βοήθειας (συσσίτια, πρόγραμμα «Στέγασης και Επανένταξης»). Εφαρμογής ευρωπαϊκού προγράμματος του Πανεπιστημίου Αθηνών σε σχολεία του δήμου Καλαμάτας για την εκπαίδευση παιδιών Ρομά. Ενίσχυσης του εθελοντισμού μέσω ομάδων, οι οποίες παρουσιάζουν έντονη δραστηριότητα στο δήμο. Υιοθέτησης νέων τεχνολογιών (έξυπνες στάσεις αστικής συγκοινωνίας, τηλεϊατρική, δωρεάν wifi, ηλεκτρονική πλοήγηση μέσω PDA). Δημοτική Ενότητα Άριος Η Δημοτική Ενότητα Άριος έχει έκταση 22,5 τ.χλμ. και πληθυσμό 2.085 (απογραφή 2011). Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του Νομού, στην ενδοχώρα. Αποτελείται από έξι (6) Τοπικές Κοινότητες με έδρα τον Άρι. Η Τοπική Κοινότητα Άριος βρίσκεται βορειοδυτικά της Καλαμάτας και σε απόσταση 14χλμ. και είναι αγροτική πεδινή περιοχή. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την αγροτική παραγωγή και ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της ελιάς, παράγοντας εξαιρετικής ποιότητας και γεύσης παρθένο ελαιόλαδο, αλλά και ποικίλα οπωροκηπευτικά προϊόντα. Τη Δημοτική Ενότητα Άριος διασχίζει ο ποταμός Άρις και συνορεύει με το αεροδρόμιο Καλαμάτας. Δημοτική Ενότητα Αρφαρών Η έκταση της Δημοτικής Ενότητας Αρφαρών είναι 87,62τ.χλμ. και ο πληθυσμός της 2.957 (απογραφή 2011). Βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Νομού και αποτελείται από οκτώ (8) Τοπικές Κοινότητες. Σ αυτή υπάρχουν πηγές από τις οποίες υδρεύονται η Καλαμάτα, η Μεσσήνη και άλλες περιοχές του Νομού. Στην Τοπική Κοινότητα του Αγίου Φλώρου βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Παμίσου. Η Δημοτική Ενότητα Αρφαρών έχει πεδινό και ορεινό-ημιορεινό χαρακτήρα με έντονη
παρουσία βοσκοτόπων. Κατά πλειοψηφία οι κάτοικοι είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Παράγουν ελαιόλαδο, σύκα, κτηνοτροφικές τροφές, κυρίως αραβόσιτο και σιτηρά άλλα και πολλά κηπευτικά προϊόντα. Έντονο είναι και το στοιχείο της κτηνοτροφίας με την εκτροφή κυρίως αιγοπροβάτων, ενώ σημαντική δραστηριότητα παρουσιάζεται και στη μελισσοκομία. Αυτό οφείλεται στην χλωρίδα και πανίδα της περιοχής με την πληθώρα των λουλουδιών, των αρωματικών φυτών αλλά και του υγρού στοιχείου. Στο Πλατύ, ένα από τα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου, κάθε χρόνο οργανώνονται και διεξάγονται ιπποδρομίες προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου, ενώ έχει δημοπρατηθεί και ξεκινάει άμεσα η κατασκευή του νέου ιπποδρομίου. Δημοτική Ενότητα Θουρίας Η Δημοτική Ενότητα Θουρίας έχει έκταση 76,99τ.χλμ. και πληθυσμό 3.227 (απογραφή 2011). Βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Νομού, βόρεια της πόλης της Καλαμάτας. Αποτελείται από έξι (6) Τοπικές Κοινότητες με έδρα τη Θουρία. Όλη η έκταση της Δημοτικής Ενότητας διασχίζεται, με κατεύθυνση από βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά από το ρέμα του Ξερίλα (Τζιρόρρεμα), μεγάλου μήκους, αλλά εποχιακής ροής που χύνεται στον ποταμό Άρι. Ιδιαίτερου φυσικού κάλλους είναι οι ορεινοί όγκοι που το περιβάλλουν από τη Θουρία έως και την Πολιανή. Κατά μήκος του ποταμού Άρι υπάρχουν εύφορες γεωργικές εκτάσεις στις οποίες έχουν πραγματοποιηθεί οι γεωργικοί αναδασμοί της Άνθειας, της Αιθαίας και της Μικρομάνης. Περιλαμβάνει πεδινές, ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις (το βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου αποτελεί ορεινή ζώνη με υψόμετρο μεγαλύτερο των 800μ.) και αποτελείται από αγροτικού χαρακτήρα μικρούς και μεσαίους οικισμούς. Στην περιοχή υπάρχει εργοστάσιο οινοποιίας και μικρές βιοτεχνίες. Επίσης οι κάτοικοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της κτηνοτροφίας και στην παραγωγή εσπεριδοειδών και κηπευτικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα ξακουστά μήλα της Πολιανής και οι αγκινάρες της Μικρομάνης. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Δήμου Καλαμάτας - Φυσικό περιβάλλον Το φυσικό περιβάλλον του Δήμου Καλαμάτας μπορεί να χαρακτηριστεί πλούσιο και ποικιλόμορφο, ως αποτέλεσμα της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας και του εύκρατου κλίματος που επικρατούν σε αυτό. Αποτελεί μια σύνθεση από πεδινές, ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις που έχουν σαν ιδιαίτερο γνώρισμα το μεγάλο μέρος που καταλαμβάνει ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου, ενώ προεξέχοντα ρόλο μεγάλης αναπτυξιακής σημασίας έχει η μεγάλη ακτογραμμή του μεσσηνιακού κόλπου. Μεταξύ των πολλών φυσικών χαρακτηριστικών του Δήμου Καλαμάτας αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στα εξής:
Ορεινός όγκος Ταϋγέτου Δεσπόζουσα θέση σε όλο αυτό το φυσικό τοπίο έχει ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου που αποτελεί μια οροσειρά με μακριά ράχη μήκους 115χλμ. μέγιστου πλάτους 30χλμ. και συνολικής έκτασης 2.500τ.χλμ., και αποτελεί ένα σπάνιο οικοσύστημα, τόσο για τη χλωρίδα όσο και για την πανίδα του. Δάσος Ταϋγέτου Ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου καλύπτεται σε όλη του την έκταση από πυκνό δάσος με κυρίαρχα δέντρα τα έλατα και τα πεύκα. Το δάσος του Ταϋγέτου αποτελεί το μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου τόσο για την πόλη της Καλαμάτας όσο και της ευρύτερης περιοχής, αφού ξεκινάει από τις παρυφές της πόλης. Χλωρίδα-Πανίδα Ταϋγέτου Περισσότερα από 700 είδη φυτών και βοτάνων συνθέτουν τη σπάνια χλωρίδα του Ταϋγέτου, από τα οποία 120 ελληνικά ενδημικά φυτά, ενώ 32 συναντώνται αποκλειστικά στον Ταΰγετο. Αποτελεί επίσης καταφύγιο σημαντικού αριθμού άγριων ζώων και πουλιών. Έχουν παρατηρηθεί 85 είδη πουλιών, 19 θηλαστικών ζώων και 33 ερπετών, και αποτελεί τη μια από τις δύο σημαντικές περιοχές της Πελοποννήσου για τις πεταλούδες και τα έντομα. Ακτές Ιδιαίτερα σημαντική για το φυσικό τοπίο και την τουριστική ανάπτυξη αποτελεί η μεγάλου μήκους ακτογραμμή που φτάνει τα 10,3χλμ. καθώς και η εκτεταμένη παραλία, χαρακτηριστικό της οποίας είναι τα καθαρά νερά και οι οργανωμένες πλαζ της που αποτελούν πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. Δύο ακτές του Δήμου βραβεύονται κάθε χρόνο με το διεθνές βραβείο «Γαλάζιες Σημαίες», με την προοπτική να αυξηθεί ο αριθμός των βραβευμένων ακτών από το 2016. Ποταμός Νέδων Ιδιαίτερα σημαντικό για την πόλη της Καλαμάτας είναι το ποτάμι του Νέδοντα ως υδάτινο στοιχείο της φύσης μέσα στο αστικό περιβάλλον. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της περιοχής (ενταγμένη στις προστατευόμενες περιοχές Natura) είναι η βαθιά στενή χαράδρα, μήκους εννέα χιλιομέτρων που βρίσκεται μεταξύ της περιοχής Λαγού Χάνι και του στρατιωτικού πεδίου βολής, ακριβώς βόρεια της Καλαμάτας. Το γραμμικό ανάπτυγμά του και οι παραποτάμιες ζώνες του, εφ όσον προστατευθούν μπορούν να αποτελέσουν ιδιαίτερο φυσικό πόλο αναφοράς της πόλης. Ήδη με το Γ.Π.Σ. Καλαμάτας, ο ποταμός Νέδοντας χαρακτηρίζεται ως περιβαλλοντικό πάρκο με αυστηρούς περιορισμούς στις επιτρεπόμενες χρήσεις του παραποτάμιου χώρου.
Ποταμός Πάμισος Ο ποταμός Πάμισος πηγάζει από τις πηγές Αγίου Φλώρου. Πρόκειται για μεγάλη καρστική ανάβλυση, το ολικό μήκος του μετώπου της οποίας ξεπερνά τα 400μ. και βρίσκεται σε υψόμετρο 40μ. Οι πηγές παρέχουν σταθερά τεράστιες ποσότητες καθαρού νερού, που κυμαίνεται από 6.000 έως 20.000 κυβικά την ώρα. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη αισθητικά αξιόλογης παρόχθιας περιοχής με μεγάλα πλατάνια και άλλα είδη παρόχθιας βλάστησης, σημαντικά στοιχεία για την οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Η περιοχή «Πηγές και εκβολές Παμίσου» έχει ενταχθεί στο δίκτυο Νatura 2000. Φράγμα ποταμού Παμίσου Σημαντικό στοιχείο αναφοράς φυσικού πλούτου αποτελεί η περιοχή του φράγματος του ποταμού Παμίσου, πλάι στον οικισμό Άρι. Το συγκεκριμένο φράγμα έχει δημιουργήσει μια περιοχή με ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά, τόσο λιμναία, όσο και παραποτάμια. Χλωρίδα-πανίδα φράγματος Παμίσου Έχουν εντοπιστεί εννέα (9) είδη ψαριών γλυκού νερού, δύο (2) από αυτά ενδημικά της Ν. Πελοποννήσου, 125 είδη πουλιών και το σπάνιο θηλαστικό «βίδρα» που αναφέρεται από τους ντόπιους με το αρχαιοελληνικό όνομα «κυνοπόταμος». Επίσης έχουν εντοπιστεί ενδημικά υδροχαρή φυτά της Ν. Πελοποννήσου, παραποτάμια δάση πλατάνου, πεδινής φτελιάς, ιτιάς και ασημόλευκας καθώς και υδρόβια και υδροχαρή χλωρίδα. Ποταμός Άρις Ο ποταμός Άρις πηγάζει από την περιοχή του Πηδήματος με μέση παροχή 900κ.μ. ανά ώρα, τροφοδοτεί τα αρδευτικά έργα της περιοχής του Άρι, Αιθαίας, Άμφειας και χύνεται στη θαλάσσια περιοχή της Διασποράς. Δάσος Μαυροζούμαινας (Οικότοπος προτεραιότητας) Στη θέση Διπόταμα του ποταμού Παμίσου, δημιουργείται το παραποτάμιο δάσος τύπου «Στοάς», που σύμφωνα με την οδηγία 92/43 Ε.Ε. αποτελεί οικότοπο προτεραιότητας, και χρήζει προστασίας, λόγω του ότι ο τύπος αυτός δάσους είναι ιδιαίτερα σπάνιος. Η περιοχή γειτνιάζει με το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Προστατευόμενες περιοχές Natura Εντός των ορίων του Δήμου Καλαμάτας υπάρχουν συνολικά τρεις (3) προστατευόμενες περιοχές: το Φαράγγι Νέδοντα, το Όρος Ταΰγετος και οι πηγές και εκβολές Παμίσου.
Προστατευόμενες περιοχές από οδηγίες Ε.Ε.: το παραποτάμιο δάσος τύπου «Στοάς», το δάσος Μαυροζούμαινας, τα προστατευόμενα είδη πανίδας στο φράγμα Παμίσου στον οικισμό Άρι. Ελαιώνες Θεωρούμε αναγκαίο για τη συμπλήρωση του φυσικού τοπίου να υπογραμμίσουμε την ύπαρξη της μεγάλης έκτασης ελαιώνων που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργήσιμης γης του Δήμου Καλαμάτας και του Νομού Μεσσηνίας γενικότερα. Το οικοσύστημα «ελαιώνας» εκτός από τη συμβολή του στην οικονομία και την απασχόληση αποτελεί σημαντικό στοιχείο της φύσης που το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει αναδειχθεί η σπουδαιότητά του και η ανάγκη προστασίας του.