ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Τα πειράματα, τα οποία εκτελούνται στο εργαστήριο της Αναλυτικής Χημείας, δεν είναι επικίνδυνα. Επιπλέον, διεξάγονται υπό τη συνεχή εποπτεία του διδακτικού προσωπικού, το οποίο θα πρέπει να ενημερώνεται για κάθε ατύχημα. Παρόλα αυτά, λόγω της περιορισμένης εργαστηριακής εμπειρίας των ασκούμενων φοιτητών κρίνεται σκόπιμο, όπως διατυπωθούν και γραπτώς οι πιο κάτω υποδείξεις: 1. Πειράματα κατά τη διάρκεια των οποίων παράγονται ατμοί ή αέρια πρέπει να εκτελούνται εντός της εστίας του απαγωγού, έστω και αν πρόκειται για σχετικά μικρή και ακίνδυνη ποσότητα. 2. Πυκνό οξύ που πέφτει στο δέρμα, σε ενδύματα κ.λ.π. πρέπει να εκπλύνεται αμέσως με άφθονο νερό και στη συνέχεια με κορεσμένο διάλυμα όξινου ανθρακικού νατρίου (NaHCO 3 ). Δεν επιτρέπεται η χρήση ισχυρής βάσης, γιατί αυτή είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρότερα εγκαύματα. Το διάλυμα του όξινου ανθρακικού νατρίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τα μάτια και το στόμα. 3. Πυκνό αλκαλικό διάλυμα που πέφτει στο δέρμα, σε ενδύματα κ.λ.π. πρέπει να εκπλύνεται αμέσως με άφθονο νερό και στη συνέχεια με κορεσμένο διάλυμα βορικού οξέος. Διάλυμα βορικού οξέος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ακίνδυνα για τα μάτια και το στόμα. 4. Κατά τη θέρμανση ουσιών ή εκτέλεση αντιδράσεων, εντός δοκιμαστικού σωλήνα, δεν επιτρέπεται το στόμιο του σωλήνα να στρέφεται προς τους συναδέλφους που βρίσκονται κοντά ή προς το πρόσωπο (και τα μάτια) αυτού που εκτελεί το πείραμα. Προς αποφυγή εκτίναξης του περιεχομένου, γίνεται ελαφρά ανατάραξη του δοκιμαστικού σωλήνα κατά τη θέρμανση, ώστε αυτή να είναι κατά το δυνατό ομοιόμορφη. Είναι επικίνδυνο να φράσσεται με το χέρι το στόμιο δοκιμαστικού σωλήνα που περιέχει θερμό περιεχόμενο. 5. Επικίνδυνες ουσίες (π.χ. πυκνά οξέα, βάσεις) δεν πρέπει να αναρροφώνται με σιφώνιο δια του στόματος. Εάν κατά τη χρησιμοποίηση σιφωνίου ή με άλλο τρόπο εισαχθεί δια του στόματος χημική ουσία πρέπει να ειδοποιηθεί αμέσως ο επιβλέπων, έστω και αν η ποσότητα κρίνεται αμελητέα και η ουσία ακίνδυνη. 6. Σε περίπτωση πυρκαγιάς πρέπει να γίνει άμεση χρήση πυροσβεστήρων και να ειδοποιηθεί ο επιβλέπων. Υγρές πετσέτες είναι αποτελεσματικές για την κατάσβεση μικρών φλογών. Άμεση θέρμανση, με ανοικτή φλόγα, εύφλεκτων υλών, όπως π.χ. αλκοόλης, βενζολίου κ.λ.π., πρέπει να αποφεύγεται. Απαγορεύεται η τοποθέτηση τέτοιων υλών κοντά σε αναμμένους λύχνους. 1
7. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη χρήση πυρωμένης ύαλου. Ενώ φαίνεται ακίνδυνη, προκαλεί σοβαρά εγκαύματα. Ογκομετρικοί κύλινδροι, ογκομετρικές φιάλες και φιάλες αντιδραστηρίων δεν θερμαίνονται. Όταν θερμανθούν θραύονται και από τα εκτινασσόμενα θραύσματα μπορεί να προκληθούν σοβαρά ατυχήματα και επιπλέον προκαλείται μεταβολή του όγκου στα βαθμονομημένα σκεύη. Η θέρμανση ουσιών γίνεται κατά κανόνα εντός ποτηριών ζέσεως, δοκιμαστικών σωλήνων, καψών και χωνευτηριών. 8. Η αραίωση πυκνού θεϊκού οξέος γίνεται προσεκτικά με την προσθήκη του πυκνού οξέος στο νερό. Το αντίστροφο είναι επικίνδυνο, γιατί το νερό μπορεί να εξατμιστεί λόγω της εκλυόμενης κατά την αραίωση θερμότητας και να προκαλέσει εκτίναξη σταγονιδίων πυκνού οξέος. 9. Εντός του εργαστηρίου επιβάλλεται η συνεχής χρήση εργαστηριακής μπλούζας και προστατευτικών γυαλιών. 10. Απαγορεύεται κάτω από οποιαδήποτε συνθήκες, ένας φοιτητής να εργάζεται στο εργαστήριο μόνος. Η παρουσία κάποιου μέλους του μονίμου προσωπικού ή ενός συναδέλφου, επιβάλλεται για λόγους ασφαλείας. Η ανάγκη καθιέρωσης και σχολαστικής τήρησης των κανόνων ασφαλείας δεν αφορά μόνο το Εργαστήριο της Ανόργανης Χημείας. Είναι επιβεβλημένο να αποκτηθούν συνήθειες οι οποίες θα διατηρηθούν με επιμέλεια και στο μέλλον (κανόνες καλής εργαστηριακής πρακτικής). 2
ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ Τραύμα επί οφθαλμού Εγκαύματα αλκαλικών οξέων ή βάσεων Κόψιμο από γυαλί Δηλητηριάσεις ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ Πλύση με άφθονο νερό εσωτερικά στα εκκολπώματα του ματιού και άμεση εξέταση από οφθαλμίατρο Σε ελαφριά εγκαύματα όπου δεν παρατηρείται καταστροφή του δέρματος: Πλύση με άφθονο νερό και στη συνέχεια επάλειψη με κρέμα Bepanthol (ή Fusicort). Σε αντίθετη περίπτωση μετά την πλύση της περιοχής με άφθονο νερό ακολουθεί τοποθέτηση αντισηπτικού διαλύματος (Betadine). Άμεση εξέταση από χειρουργό. Πλύση αρχικά με θερμό νερό και στη συνέχεια με κρύο. Επάλειψη με Betadine. Σε περίπτωση μη ελεγχόμενης αιμορραγίας, σύγκλιση των χειλέων του τραύματος με αιμοστατικό επίδεσμο και μεταφορά του τραυματία για πιθανή συρραφή Άμεση επικοινωνία με Κέντρο Δηλητηριάσεων (τηλ. 210 7793777) NH 3, KOH, NaOH Βάσεις: Πόση άφθονου παγωμένου γάλακτος ή νερού Οξικό οξύ, HCl, HNO 3, H 2 SO 4 Σπάσιμο φιάλης αντιδραστηρίου Οξέα: Πόση άφθονου διαλύματος άνθρακα ή παγωμένου νερού Απομάκρυνση των φοιτητών. Καλός αερισμός του εργαστηρίου. Εξουδετέρωση αντιδραστηρίου 3
ΑΛΛΑ ΠΙΘΑΝΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ Πυρκαγιά Σεισμός Σε περίπτωση φωτιάς σε ενδύματα προτείνεται η χρήση των ντους, που υπάρχουν εξωτερικά στους διαδρόμους των εργαστηρίων Σε καιόμενα οργανικά υγρά συνιστάται κατάσβεση με άμμο Κλείσιμο κεντρικών διακοπτών (π.χ. υγραερίου) και μέριμνα για ελεγχόμενη έξοδο των φοιτητών από το χώρο των εργαστηρίων. Μακριά από παράθυρα. Απαγορεύεται η χρήση του ανελκυστήρα ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Βαμβάκι Fenistil κρέμα Bepanthol κρέμα Betadine Οξυζενέ Οινόπνευμα Αμπούλες φυσιολογικού ορού Τσιρότα Depon Ασπιρίνη Ζιρτέκ 4
Fusicort 5