ΥΛΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ 113DV04

ΥΛΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ 113DV04 Ηράκλειο, 5-6 Απριλίου 2013

Πίνακας περιεχομένων

Διαδραστικό εργαστήριο ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑȈΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Περιεχόμενα I. Γενικές Πληροφορίες Λίστα Εισηγητών Λίστα συμμετεχόντων Αξιολόγηση εργαστηρίου II. Υποστηρικτικό Υλικό Εισηγητών Αριστοτέλης Γαβριλιάδης Βασίλης Χριστιανός Λάμπρος Κοτσίρης Michel Kallipetis Ζωή Γιαννοπούλου Δήμητρα Τριανταφύλλου Το υλικό που περιλαμβάνεται στο φάκελο του εργαστηρίου δεν εκφράζει απαραίτητα την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Υλικό εργαστηρίου Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο 1 Οδηγία 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2008 για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις 1 2 Ευρωπαϊκός Κώδικας Δεοντολογίας για τους Διαμεσολαβητές 7 3 Πρόταση COM(2011) 793 Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 και της οδηγίας 2009/22/ΕΚ (οδηγία ΕΕΚΔ) 4 Πρόταση COM(2011) 794 Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (κανονισμός ΗΕΚΔ) 11 38 5 6 7 8 9 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Σεπτεμβρίου 2011 σχετικά με την εφαρμογή στα κράτη μέλη της οδηγίας για τη διαμεσολάβηση, τις συνέπειές της στη διαμεσολάβηση και την έγκρισή της από τα δικαστήρια Εθνικό νομικό πλαίσιο Νόμος υπ αριθ. 3898/2010, Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου από 5.12.2012, αριθ. ΦΕΚ Α 237, άρθρο 16 παρ. 9 Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθ. 123/2011, Καθορισμός όρων και προϋποθέσεων αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις Υπουργική Απόφαση 109088 οικ./12.12.2011, Διαδικασία αναγνώρισης τίτλων διαπίστευσης διαμεσολαβητών - Θέσπιση Κώδικα Δεοντολογίας διαπιστευμένων διαμεσολαβητών και Καθορισμός κυρώσεων για παραβάσεις αυτού (ΦΕΚ Β 2824) 82 87 91 92 96 10 Υπουργικές Αποφάσεις 34801/2012 και 34802/2012, Κανονισμός λειτουργίας της επιτροπής πιστοποίησης διαμεσολαβητών και καθορισμός της διαδικασίας ελέγχου των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών και των διαπιστευμένων διαμεσολαβητών. (ΦΕΚ Β 1363) 101 11 Υπουργική Απόφαση 1460 οικ./φεκ 281/Β/13.2.2012, Καθορισμός αμοιβής του διαμεσολαβητή 107 12 Νομολογία Απόφαση του Δικαστηρίου της 18ης Μαρτίου 2010 επί της αιτήσεως εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις C- 317/08 έως C-320/08, Rosalba Alassini κ.λπ. κατά Telecom Italia SpA κ.λπ. 108

13 14 15 Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως, την οποία υπέβαλε ο Giudice di pace di Mercato S. Severino (Ιταλία) στις 26 Σεπτεμβρίου 2011 Ciro Di Donna κατά Società Imballaggi Metallici Salerno srl (SIMSA) (Υπόθεση C-492/11) Ενημερωτικό Υλικό Διαμεσολάβηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια Εισαγωγή, Δρ Felix Steffek LLM (Cambridge) Παρουσίαση της διαμεσολάβησης ως εναλλακτικού τρόπου επίλυσης διαφορών οι εξελίξεις στην Ελλάδα, Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας 124 126 150

Γενικές πληροφορίες

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ (113DV04) Ηράκλειο, 5-6 Απριλίου 2013 Συμμετέχοντες Φωτεινή Ανδρεάδου Συμβολαιογράφος, Αθήνα Μαρίνα Ανδρόνα Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Αλεξάνδρα Αρχοντάκη Συμβολαιογράφος, Σπήλι Ρεθύμνου Νικόλαος Βαλεργάκης Δικηγόρος, Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Γεωργία Βαριτάκη Δικηγόρος, Ηράκλειο Μαρία Βασιλάκη-Αμανάκη Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Ειρήνη Βολικού Δικηγόρος, Ηράκλειο Αδαμαντία Βολικού Δικηγόρος, Ηράκλειο Ελένη Βολοσυράκη Δικηγόρος, Ηράκλειο Ειρήνη Βρέντζου Δικηγόρος, Ηράκλειο Δήμητρα Γαργάλα Δικηγόρος, Ηράκλειο Νίκη Γούναρη Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Αναστασία Δρανδάκη-Μαρινάκη Συμβολαιογράφος, Ρέθυμνο Αργυρή Δροσανάκη Συμβολαιογράφος, Μοιρες-Ηρακλειου Κωνσταντίνα Θεοδωροπούλου Συμβολαιογράφος, Χανιά Στυλιανή Καλογεράκη Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Χάρις Καροτσάκη Δικηγόρος, Βόλος Παναγιώτης Κίρκος Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη Γαλάτεια Κοζανίδη Δικηγόρος, Ηράκλειο Ελένη Κοκκινάκη Συμβολαιογράφος, Χανιά Νεκτάριος Κτιστάκης Δικηγόρος, Ηράκλειο Ελισάβετ Λιμνίδου Δικηγόρος, Λάρισα Ιωάννης Μαναβάκης Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Ιωάννης Μετζιδάκης Συμβολαιογράφος, Χανιά

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ (113DV04) Ηράκλειο, 5-6 Απριλίου 2013 Συμμετέχοντες Μαρία Μυλωνάκη-Κακαβελάκη Συμβολαιογράφος, Χανιά Μαρία Παπαδημητρίου Πρόεδρος Πρωτοδικών, Αθήνα Ιωάννης Παπαδομιχελάκης Συμβολαιογράφος, Άγιος Νικόλαος Αικατερίνη Παπαδοπούλου Δικηγόρος, Αθήνα Παναγιώτα Παπανικολάου Δικηγόρος, Νέα Μουδανιά Μαρία Πάσχου Συμβολαιογράφος, Αθήνα Άννα Παυλίδου Δικηγόρος, Αθήνα Ζωή Πουλάκη Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο Διονυσία Πρίνου Συμβολαιογράφος, Χανιά Άννα Σταματεράκη Συμβολαιογράφος, Ρέθυμνο Ιωάννης Σφενδυλάκης Δικηγόρος, Σητεία Ευθυμία Σωμαρά Δικηγόρος, Ηράκλειο Καλλιόπη-Αικατερίνη Τριανταφύλλου Ειδικός επιστήμονας, Συνήγορος του Πολίτη, Αθήνα Φωτεινή Τριγάζη Συμβολαιογράφος, Αθήνα Ευαγγελία Τσικαλάκη Δικηγόρος, Ηράκλειο Ειρήνη Χατζάκη Συμβολαιογράφος, Ηράκλειο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΗΜΕΡΙΔΑΣ Η γνώμη σας μας ενδιαφέρει: Προς όφελος μελλοντικών συμμετεχόντων, θα εκτιμούσαμε την τοποθέτηση σας στα παρακάτω ζητήματα: ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ (113DV04) Το επάγγελμα σας Δικηγόρος Δικαστής Δημόσιος Υπάλληλος Νομικός Σύμβουλος Εισαγγελέας Υπάλληλος Υπουργείου Συμβολαιογράφος Ακαδημαϊκός Ιδρυμα/ΜΚΟ Άλλο (παρακαλώ διευκρινίστε):... Επικοινωνία Πώς ενημερωθήκατε σχετικά με το εργαστήριο; Hλεκτρονικό μήνυμα Ιστοσελίδα (www.diamesolavisi.net) Άλλη ιστοσελίδα Ποιά;... Άλλο:... Ποια στοιχεία αξιολογήσατε θετικά; Διαφήμιση Πού;... Ταχυδρομική επιστολή Ποια στοιχεία αξιολογήσατε αρνητικά; Πώς αξιολογείτε το εργαστήριο; Η παρουσίαση του θεσμού ήταν η αναμενόμενη Τα σχόλια σας: Απέκτησα νέες γνώσεις σε σχέση με τη διαμεσολάβηση Διερμηνεία Υποστηρικτικό υλικό εργαστηρίου Εισαγωγικές πληροφορίες Ιστοσελίδα (www.diamesolavisi.net) Εκτέλεση του προγράμματος Υποστήριξη κατά τη διάρκεια της ημερίδας

Όνομα εισηγητή 01 Αριστοτέλης Γαβριλιάδης Τα σχόλια σας: 02 Βασίλης Χριστιανός 03 Λάμπρος Κοτσίρης 04 Michel Kallipetis 05 Ζωή Γιαννοπούλου 06 Δήμητρα Τριανταφύλλου Θεματική Ενότητα 01 Το νομικό πλαίσιο της διαμεσολάβησης Τα σχόλια σας: 02 Συζήτηση 03 Η διαμεσολάβηση στην πράξη 04 Διαδραστική άσκηση Γενικά Σε ποια συγκεκριμένα ζητήματα θεωρείτε ότι είναι απαραίτητη περαιτέρω ενημέρωση/εκπαίδευση, όσον αφορά το θεσμό της διαμεσολάβησης;...... Θα σας ενδιέφερε η περαιτέρω επιμόρφωση όσον αφορά τη διαμεσολάβηση στο πλαίσιο: Οικογενειακών διαφορών Εργατικών διαφορών Εμπορικών διαφορών Ασφαλιστικών διαφορών Μισθωτικών διαφορών Κατασκευαστικών διαφορών Άλλο:... Φύλο (προαιρετικά) Γυναίκα Άνδρας Η ηλικιακή σας ομάδα (προαιρετικά) Κάτω των 30 30-39 40-49 50-60 Άνω των 60

Συμμετοχές εισηγητών

Αριστοτέλης Γαβριλιάδης

Βασίλης Χριστιανός

Βασίλειος Α. Χριστιανός Σπουδές Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Πανεπιστήμιο Paris II - Διδακτορική Διατριβή (Doctorat d'etat) Ακαδημαϊκή Θέση Καθηγητής Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Τομέας Διεθνών Σπουδών Διοικητικό Έργο Μέλος της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Νομικής (2001-2002,2003-2004, 2007-2208, 2009-2010 και 2010-2011) Μέλος της Επιτροπής προγράμματος σπουδών (2002-2003 και 2003-2004) Διευθυντής του Τομέα Διεθνών Σπουδών (2011-2012) Διεθνείς Δραστηριότητες Διευθυντής του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (Θεσσαλονίκη) Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας/Γαλλία (2002-2003 και 2006-2007) Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris II (2004-2005, 2005-2006, 2010-2011 και 2011-2012) Συγγραφικό Έργο Βιβλία: Ελεύθερη κυκλοφορία των ιατρών στην ΕΟΚ, Αθήνα, 1982. Η υποχρέωση παροχής πληροφοριών κατά την πώληση κινητών, Βρυξέλλες, 1987 (στα γαλλικά - διδακτορική διατριβή) Κοινοτικό δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, Αθήνα, 1997. Oι μεταστροφές της νομολογίας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Αθήνα 1998. Η δυναμική των σχέσεων Δικαστή και Νομοθέτη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Αθήνα 2005. Μετεξελίξεις της προσφυγής λόγω παραβάσεως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2010 Εισαγωγή στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα 2011. 1

Πολυάριθμα άρθρα και μελέτες δικαίου της ΕΕ δημοσιευμένα στα εξής περιοδικά: Revue internationale du droit comparé, Dalloz-Sirey Encyclopédie juridique de droit communautaire (et.dalloz 1996) Révue du Marché Commun Διάφορα άρθρα στα ελληνικά: Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, Νομικό Βήμα, Ελληνική Δικαιοσύνη, Ευρωπαίων Πολιτεία, Εφαρμογές Αστικού Δικαίου, κ.α Κυριότερα πρόσφατα άρθρα: «Ευρωπαϊκές απαντήσεις στις προκλήσεις του Περιβάλλοντος για τον 21ο αιώνα», Ευρωπαίων Πολιτεία, τ. 3/2008 «Ο Δικηγόρος και η απαγόρευση νομιμοποίησης παρανόμως κτηθέντων εσόδων», Νομικό Βήμα, τ. 56, σελ. 818. «Le déroulement de la procédure préjudicielle et le rôle de l'avocat», Revue annuelle des avocats au Conseil d' Etat et à la Cour de Cassation, Ed. Dalloz, 2009-11-12 «Prolégomènes: Entité doctrinale européenne ou auteurs à titre individuel?», ed. Bruylant, 2009 «Κρατικές ενισχύσεις υπό το φως της οικονομικής κρίσης», Ευρωπαίων Πολιτεία, τ. 1/2009 «Η συμμετοχική δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Καταγωγή και νομολογιακή αντιμετώπιση», Ευρωπαίων Πολιτεία, τ. 2/2009 «Η διαφάνεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα και το σύστημα ανώνυμων καταγγελιών της OLAF», Ευρωπαίων Πολιτεία, τα, τ. 2/2010 2

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 Ο θεσμός της διαμεσολάβησης: ευρωπαϊκό και εθνικό νομικό πλαίσιο Βασίλειος Α. Χριστιανός Καθηγητής ικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΕΚΠΑ ιευθυντής Κ ΕΟ Ηράκλειο, 5-6 Απριλίου 2013 2 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ I. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ II. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε. III. ΟΔΗΓΙΑ 2008/52/ΕΚ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ IV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ V. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 3 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Τι εννοούμε με τον όρο «εναλλακτική επίλυση διαφορών»; (Alternative Dispute Resolution ADR) Ορισμός: Εξωδικαστικές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών που διεξάγονται από τρίτο, ουδέτερο μέρος Online Dispute Resolution (ODR): μορφή διακανονισμού των διαφορών μέσω του διαδικτύου 4 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Είδη εναλλακτικής επίλυσης διαφορών Α. Στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών Β. Στο πλαίσιο εξωδικαστικών διαδικασιών Γ. Στο πλαίσιο συμβατικών σχέσεων 2

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 5 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών ιαβάθμιση: υνατότητα διαμεσολάβησης, Ενθάρρυνση διαμεσολάβησης, Υποχρέωση διαμεσολάβησης i) Υποχρέωση εκ του νόμου ii) Υποχρέωση με απόφαση του δικαστή 6 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Είδη εναλλακτικής επίλυσης διαφορών Β. Στο πλαίσιο εξωδικαστικών διαδικασιών Διοικητικές διαδικασίες για την επίλυση ορισμένου τύπου διαφορών (π.χ. επιτροπές μεσολάβησης στην αγορά εργασίας, σε διαφορές καταναλωτών, σε ζημίες οδικής κυκλοφορίας) Διαδικασίες διαιτησίας (διαφοροποίηση από διαιτησίες τύπου ICC) Φιλικός διακανονισμός Διαμεσολάβηση 3

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 7 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Είδη εναλλακτικής επίλυσης διαφορών Γ. Στο πλαίσιο συμβατικών σχέσεων Τα μέρη της διαφοράς είναι ελεύθερα να επιλέξουν να προσφύγουν ή μη σε μέθοδο εναλλακτικής επίλυσης της διαφοράς τους Εάν επιθυμούν, τίθενται συμβατικές ρήτρες, οι οποίες στηρίζονται στις γενικές αρχές του δικαίου των συμβάσεων, του δικαίου πολιτικής δικονομίας και του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου 8 IΙ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε. Δίκαιο των καταναλωτών 1. Οδηγία 2009/22/ΕΚ Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προβλέψουν τη δυνατότητα υποβολής αγωγών επί παραλείψει κατά εμπορικών πρακτικών εκ μέρους ανεξάρτητων δημόσιων οργανισμών ή οργανώσεων των καταναλωτών 2. Συστάσεις της Επιτροπής της 30.3.1998 και της 4.4.2001 Ορίζουν τις αρχές που εφαρμόζονται στις εξωδικαστικές διαδικασίες για την επίλυση των διαφορών σε ζητήματα δικαίου των καταναλωτών 4

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 9 9 IΙ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε. Πρωτοβουλίες στο δίκαιο των καταναλωτών Ευρωπαϊκά δίκτυα εθνικών αρχών για την πρόσβαση των καταναλωτών σε εξωδικαστικές διαδικασίες: ECC-Net (δίκτυο ευρωπαϊκών κέντρων καταναλωτή) FIN-NET (δίκτυο για εξωδικαστική επίλυση διαφορών στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών) 10 ΙΙ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε. Οικογενειακό δίκαιο Ιδίως, για ζητήματα άσκησης της γονικής μέριμνας, κατανομή της οικογενειακής περιουσίας, καθορισμό διατροφής Προσοχή: στο συγκεκριμένο τομέα τα μέρη δεν διαθέτουν ελεύθερα τα δικαιώματά τους Εργατικό δίκαιο Ιδίως, για ζητήματα συλλογικών συμβάσεων εργασίας, ερμηνείας και εφαρμογής συμβατικών ή κανονιστικών διατάξεων 5

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 11 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Οδηγία 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21 ης Μαΐου 2008 για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις 12 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Ορισμός διαμεσολάβησης Διαδικασία στην οποία δύο ή περισσότερα μέρη μιας διαφοράς επιχειρούν εκουσίως να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με την επίλυση της διαφοράς τους, με τη βοήθεια ενός τρίτου προσώπου που ονομάζεται διαμεσολαβητής. Η συμφωνία που προκύπτει από διαμεσολάβηση δεν είναι δικαστική απόφαση. 6

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 13 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Θεμελιώδη χαρακτηριστικά της Οδηγίας 1. Διπλός στόχος: (α) Διευκόλυνση της πρόσβασης στην εναλλακτική επίλυση των διαφορών (β) Δημιουργία ισόρροπης σχέσης μεταξύ διαμεσολάβησης και δικαστικών διαδικασιών 2. Ελάχιστη προστασία: αν και εφαρμόζεται μόνο σε διασυνοριακές διαφορές, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να την επεκτείνουν και σε εσωτερικές διαδικασίες διαμεσολάβησης. 14 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Θεμελιώδη χαρακτηριστικά της Οδηγίας 3. Αποσπασματική ρύθμιση: Η οδηγία δεν θίγει εθνική νομοθεσία που καθιστά την προσφυγήστηδιαμεσολάβησηυποχρεωτικήήτησυνδέειμε κίνητρα ή κυρώσεις (άρθρο 5, παρ. 2). Η οδηγία δεν θίγει εθνική νομοθεσία σχετικά με την εκτέλεση συμφωνιών που προκύπτουν από διαμεσολάβηση. 4. Προαιρετική εναρμόνιση: περιέχει ως επί το πλείστον κατευθύνσεις και προτροπές προς τα κράτη μέλη, λειτουργώντας ως οδηγία-πλαίσιο. 7

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 15 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Πεδίο εφαρμογής Ποιες διαφορές εμπίπτουν 1) Διασυνοριακές διαφορές 2) Διαφορές σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις 16 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Ορισμός διασυνοριακής διαφοράς Η διαφορά κατά την οποία τουλάχιστον ένα από τα μέρη κατοικεί μονίμως ή διαμένει συνήθως σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του έτερου μέρους Η κατοικία προσδιορίζεται σύμφωνα με τα άρθρα 59-60 του κανονισμού 44/2001 8

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 17 ΙIΙ. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Πεδίο εφαρμογής Ποιες διαφορές δεν εμπίπτουν 1) Υποθέσεις που αφορούν δικαιώματα και υποχρεώσεις, για τα οποία τα μέρη δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν βάσει του εφαρμοστέου δικαίου, π.χ. λόγω εφαρμογής κανόνων δημοσίας τάξεως (3 ΑΚ) 2) Φορολογικές, τελωνειακές, διοικητικές υποθέσεις 3) Acta jure imperii 18 ΙIΙ. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Πεδίο εφαρμογής Ποιες διαφορές δεν εμπίπτουν 4) Απόπειρες διαμεσολάβησης εκ μέρους του δικαστή που έχει επιληφθεί της υπόθεσης κατά τη διάρκεια της δίκης 5) Διαπραγματεύσεις προ της σύναψης συμβάσεων 6) Οιονεί δικαστικές διαδικασίες (φιλικός διακανονισμός, διαιτησία, αποφάσεις εμπειρογνωμόνων, διοικητικές διαδικασίες επίλυσης διαφορών) 9

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 19 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 1) Εκτελεστότητα και αναγνώριση εκτελεστότητας των συμφωνιών που προκύπτουν από διαμεσολάβηση Σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους Κηρύσσεται με δικαστική απόφαση ή δημόσιο έγγραφο (π.χ. συμβολαιογραφικό) Εφαρμογή κανονισμών 44/2001 και 2201/2003 Προσοχή: Μη κήρυξη εκτελεστότητας εάν το περιεχόμενο της συμφωνίας αντιβαίνει στο δίκαιο του κράτους μέλους ή εάν η υποχρέωση που προβλέπεται στη συμφωνία δεν μπορεί να καταστεί εκτελεστή λόγω της φύσεώς της. 20 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 2) Αποτελέσματα της διαμεσολάβησης στην παραγραφή και τις αποσβεστικές προθεσμίες Το κράτος θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι εθνικές διατάξεις για την παραγραφή και τη λήξη αποσβεστικής προθεσμίας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαμεσολάβησης δεν θα εμποδίσει τα μέρη να επιλέξουν τη διαμεσολάβηση ως μέθοδο επίλυσης της διαφοράς τους. 10

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 3) Υποχρέωση εμπιστευτικότητας Ο διαμεσολαβητής δεν θα πρέπει να υποχρεώνεται να προσκομίσει σε αστικές και εμπορικές δίκες στοιχεία που προκύπτουν από διαμεσολάβηση. 21 Εξαιρέσεις: α) επιτακτικοί λόγοι δημόσιας τάξης β) αντίθετη συμφωνία των μερών γ) πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας για στατιστικούς λόγους, όπως: i) ο αριθμός και το είδος των προσφυγών που έχει λάβει το όργανο διαμεσολάβησης, ii) ο χρόνος που απαιτήθηκε για την επίλυση των διαφορών, iii) ο αριθμός περιπτώσεων συμμόρφωσης 22 ΙΙI. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 4) Διασφάλιση ποιότητας της διαμεσολάβησης Κατάρτιση διαμεσολαβητών Αποτελεσματικοί μηχανισμοί ελέγχου της ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών διαμεσολάβησης Ευρωπαϊκός Κώδικας Δεοντολογίας για τους διαμεσολαβητές 11

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 23 ΙIΙ. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 5) Η διαμεσολάβηση θα πρέπει να καθίσταται ισοδύναμη της δικαστικής διαδικασίας Αλλά: υπό τον όρο της προστασίας των δικαιοδοτικών συστημάτων των κρατών και υπό τον όρο ότι δεν αίρεται η παροχή από τα κράτη μέλη αποτελεσματικής νομικής προστασίας 24 ΙIΙ. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Κανόνες που διέπουν τη διαμεσολάβηση 6) Θα πρέπει να αποφεύγεται η υπέρμετρη τυπικότητα της διαδικασίας διαμεσολάβησης Αλλά: υπό τον όρο ότι δεν φθάνει στο σημείο της απουσίας δικαιοκρατούμενης διαδικασίας 12

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 25 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ζητήματα μεταφοράς της Οδηγίας Η μεταφορά της Οδηγίας δεν είναι απαραίτητη εάν υπάρχουν ήδη ειδικά νομοθετικά, κανονιστικά ή διοικητικά μέτρα στο εσωτερικό δίκαιο. Προϋπόθεση: Θα πρέπει να εξασφαλίζεται η πλήρης εφαρμογή της Οδηγίας εκ μέρους της εθνικής διοίκησης. Η κατάσταση των δικαιωμάτων των ιδιωτών θα πρέπει να είναι επαρκώς ακριβής και σαφής. 26 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ν. 3898/2010 «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» Π.Δ. 123/2011 «Καθορισμός όρων και προϋποθέσεων αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» 13

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 27 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ν. 3898/2010 Στόχοι και Χαρακτηριστικά Στόχοι 1. Μεταφορά στο ελληνικό δίκαιο της Οδηγίας 2008/52/ΕΚ 2. Θεσμοθέτηση εθνικών διαδικασιών διαμεσολάβησης Επιλογή του Έλληνα νομοθέτη: Επέκταση και σε εσωτερικές διαδικασίες διαμεσολάβησης. N.B. Δεν θα εξεταστούν εδώ ζητήματα επαγγελματικής κατάρτισης και πιστοποίησης των διαμεσολαβητών ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ν. 3898/2010 Στόχοι και Χαρακτηριστικά Χαρακτηριστικά της διαμεσολάβησης κατά το Ν.3898/2010 1. Προαιρετικός χαρακτήρας - Η διαμεσολάβηση δεν είναι υποχρεωτική - Η συμμετοχή των μερών δεν είναι υποχρεωτική - Η δικαστική παραπομπή δεν είναι υποχρεωτική Εξαιρέσεις: i) Αν διαταχθεί από δικαστήριο άλλου κ/μ ii) Αν προβλέπεται από το νόμο 2. «Προσωρινή αναστολή» της εθνικής δικαστικής λειτουργίας (άρθρο 3 παρ.1 Ν.3898/2010) 28 14

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 29 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Α ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ 1. Διασυνοριακές Ένα εκ των μερών κατοικεί ή διαμένει σε άλλο κράτος μέλος Κριτήριο κατοικίας: Κανονισμός 44/2001 2. Εσωτερικές 3. Αστικές- Εμπορικές 4. Εξουσία διάθεσης του Αντικειμένου (άρθρο 2, εδάφιο πρώτο Ν.3898/2010) 30 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Β ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1. Υποθέσεις που αφορούν δικαιώματα και υποχρεώσεις, για τα οποία τα μέρη δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν βάσει του εφαρμοστέου δικαίου, π.χ. λόγω εφαρμογής κανόνων δημοσίας τάξεως (3 ΑΚ), π.χ. δικαίωμα νομίμου μοίρας 2. Δεν είναι αστικές - εμπορικές διαφορές, π.χ. φορολογικές, τελωνειακές, διοικητικές υποθέσεις, κ.α. 3. Απόπειρα διαμεσολάβησης από δικαστή που έχει επιληφθεί (άρθρα 208 επ. ΚΠολΔ και 233 παρ.2 ΚΠολΔ) 15

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 31 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Α Προδικασία 1. Συμφωνία υπαγωγής σε διαμεσολάβηση 2. Απόδειξη: Έγγραφο ή πρακτικά του δικαστηρίου 3. Δυνατότητα υπαγωγής Πριν ή κατά την εκκρεμοδικία 32 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Α Προδικασία 4. Υποχρεωτική υπαγωγή - Αν διαταχθεί από εθνικό δικαστήριο ή δικαστήριο άλλου κ/μ - Αν επιβάλλεται από νόμο 5. Συνέπεια: Η διαμεσολάβηση αναστέλλει την ένδικη διαδικασία μέχρι περατώσεως της 16

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 33 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Β Κύρια Διαδικασία (άρθρο 8 Ν.3898/2010) 1. Ορισμός διαμεσολαβητή από τα μέρη 2. Παράσταση με δικηγόρο 3. Διαδικασία καθορίζεται από κοινού (διαμεσολαβητής και τα μέρη) 34 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Β Κύρια Διαδικασία (άρθρο 8 Ν.3898/2010) 4. Αποφυγή υπερμετρής τυπικότητας - Μη τήρηση πρακτικών - Εντούτοις στοιχειώδεις διαδικαστικές εγγυήσεις 5. Η διαδικασία μπορεί να τερματιστεί οποτεδήποτε 17

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 35 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ Εκτελεστότητα Παραγραφή - Αποσβεστικές προθεσμίες Εμπιστευτικότητα - Απόρρητο 36 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. Εκτελεστότητα (άρθρο 9 Ν.3898/2010) Πρακτικό διαμεσολαβητή (συντάσσεται μετά το πέρας) Κατάληξη της διαμεσολάβησης ή αποτυχία Κατατίθεται στη γραμματεία του Μον. Πρωτοδικείου και αποτελεί εκτελεστό τίτλο (άρθρο 904, παρ.2, γ εδ. ΚΠολΔ) Εφαρμογή Κανονισμών 1215/2012 και 2201/2003 18

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 37 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. Εκτελεστότητα (άρθρο 9 Ν.3898/2010) Προσοχή: Μη κήρυξη εκτελεστότητας εάν το περιεχόμενο της συμφωνίας αντιβαίνει στο δίκαιο του κράτους μέλους ή εάν το δίκαιο του κράτους μέλους δεν προβλέπει την εκτελεστότητα της συμφωνίας. 38 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2. Παραγραφή και αποσβεστικές προθεσμίες (άρθρο 11 Ν.3898/2010) Η προσφυγή στη διαμεσολάβηση διακόπτει την παραγραφή ή την αποσβεστική προθεσμία Παραγραφή ή αποσβεστική προθεσμία «αρχίζουν πάλι» από: i) Tη σύνταξη πρακτικού αποτυχίας ii) Την επίδοση δήλωσης αποχώρησης από τη διαμεσολάβηση iii) Την κατάργηση διαμεσολάβησης 19

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 39 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3. Υποχρέωση εμπιστευτικότητας - Απόρρητο (άρθρα 8 και 10 Ν.3898/2010) Επικοινωνία διαμεσολαβητή με καθένα από τα μέρη (δυνατή) Κοινοποίηση όμως πληροφοριών στο άλλο μέρος κατόπιν συμφωνίας Ο διαμεσολαβητής δεν υποχρεούται να προσκομίσει σε αστικές και εμπορικές δίκες στοιχεία που προκύπτουν από διαμεσολάβηση Δεν εξετάζεται ως μάρτυρας 40 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3. Υποχρέωση εμπιστευτικότητας - Απόρρητο (άρθρα 8 και 10 Ν.3898/2010) Εξαιρέσεις: α) επιτακτικοί λόγοι δημόσιας τάξης β) αντίθετη συμφωνία των μερών γ) πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας για στατιστικούς λόγους (αριθμός διαμεσολαβήσεων, διάρκεια διαδικασίας, περιπτώσεις συμμόρφωσης) 20

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 41 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ (προς συζήτηση) 1. Η Οδηγία δεν απαιτεί παράσταση με δικηγόρο ούτε την αποκλείει. Ο Ν.3898/2010 την επιβάλλει. 2. Διακοπή παραγραφής (άρθρο 11 Ν. 3898/2010): «αρχίζει και πάλι» ή συνεχίζεται; 42 ΙV. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ (προς συζήτηση) 3. Εκτελεστότητα: Η Οδηγία (άρθρο 6 παρ. 2) προβλέπει εκτελεστότητα με οποιοδήποτε δημόσιο έγγραφο. - Ο Ν. 3898/2010 (άρθρο 10) προβλέπει μόνο κατάθεση στη γραμματεία του Μονομελούς Πρωτοδικείου. 4. Απαίτηση πολλών εκτελεστικών διατάξεων (Π.Δ. ή Υ.Α) 5. Ενίσχυση τυπικότητας της διαδικασίας 21

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 43 V. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ Μεγάλος ο αριθμός των κρατών μελών, τωνοποίωνη εθνική νομοθεσία προέβλεπε τη διαμεσολάβηση πριν τη θέσπιση της Οδηγίας 2008/52/ΕΚ (Βέλγιο, Γαλλία, Βουλγαρία, Πολωνία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία) 44 V. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ Συχνά, τα κράτη μέλη ενθαρρύνουν την προσφυγή των μερών στην επίλυση της διαφοράς τους μέσω της διαμεσολάβησης. 1) Παροχή οικονομικών κινήτρων για προσφυγή στη διαμεσολάβηση Επίτευξης συμφωνίας μέσω διαμεσολάβησης: επιστροφή στους διαδίκους του 50% των τελών (Βουλγαρία) Επίτευξης συμφωνίας μέσω διαμεσολάβησης: πλήρης επιστροφή της δικαστικής δαπάνης (Ρουμανία) Επίτευξης συμφωνίας μέσω διαμεσολάβησης: απαλλαγή από τέλη χαρτοσήμου και φόρους (Ιταλία) 22

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 45 V. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ 2) Υποχρεωτική η προσφυγή στη διαμεσολάβηση Μία διαφορά δεν μπορεί να υποβληθεί σε δικαστήριο, εάν τα μέρη δεν έχουν επιχειρήσει προηγουμένως να επιλύσουν τη διαφορά τους μέσω διαμεσολάβησης Περίπτωση Ιταλίας: υποχρεωτική προσφυγή στη διαμεσολάβηση ως μέσο μείωσης του φόρτου εργασίας των ιταλικών δικαστηρίων 46 VΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διαμεσολάβηση είναι μια νέα διαδικασία και η σωστή εφαρμογή της παράσχει στα μέρη που την επιλέγουν: 1) Ταχύτερο, απλούστερο και οικονομικότερο τρόπο επίλυσης διαφορών 2) Λαμβάνεται υπόψη ευρύτερη κλίμακα συμφερόντων των μερών, καθώς και μη νομικά στοιχεία 3) Εξοικονόμηση δημοσίων πόρων 4) Διευκολύνονται λύσεις που ανταποκρίνονται στα συμφέροντα και των δύο μερών ( interest-based αντί right-based ) 23

CHRISTIANOS & PARTNERS LAW FIRM 21/3/2013 47 VΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 5) Διατήρηση βιώσιμης σχέσης μεταξύ των μερών, χωρίς την αίσθηση του νικητή και ηττημένου 6) Όχι δημοσιότητα της διαφοράς 7) Μη υποχρέωση παράστασης με δικηγόρο 8) Αν δεν επέλθει επίλυση της διαφοράς, παραμένει αρμοδιότητα των δικαστηρίων 48 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας 24

Λάμπρος Κοτσίρης

ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 5-6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΩΝ Λ.ΚΟΤΣΙΡΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1. Θεμελιώδεις Προοιμιακές Σκέψεις της οδηγίας του 2008/52/ΕΚ. Ένταξη της διαμεσολάβησης στο χώρο της δικαιοσύνης 2. Η δομική διάρθρωση του ν.3898/2010 «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» 2.1. Φορείς κατάρτισης 2.2. Φορέας πιστοποίησης 2.3. Επιτροπή εξετάσεων 2.4. Το Τμήμα Δικηγορικού Λειτουργήματος και Δικαστικών Επιμελητών 3. Το κύριο περιεχόμενο του Π.Δ.123/2011 (κατ εφαρμογή άρθρου 5 2 ν.3898) 3.1. Συγκρότηση Φορέα Κατάρτισης. Αδειοδότηση 3.2.Διάρκεια προγραμμάτων βασικής εκπαίδευσης μετεκπαίδευσης διαμεσολαβητών 3.3. Εκπαιδευτής διαμεσολαβητών 3.4. Ειδικότερο περιεχόμενο βασικής εκπαίδευσης-κατάρτιση διαμεσολαβητών 3.4.1. Θεωρία 3.4.2. Εφαρμογή 4. Τεχνικές επίλυσης προβλημάτων 5. Ο ρόλος του διαμεσολαβητή 6. Οι λεγόμενοι «σιδηροί κανόνες» 7. Τεχνικές θεμελίωσης εμπιστοσύνης 8. Χαρακτηριστικά στοιχεία του διαμεσολαβητή (κατά William Simkin) 9. Περι της διαπραγμάτευσης 10.Κριτήρια αξιολόγησης ενός διαμεσολαβητή 11.Ηθική στη Διαμεσολάβηση. Πρότυπα συμπεριφοράς 11.1. Αυτοκαθορισμός 11.2. Αμεροληψία 11.3. Σύγκρουση συμφερόντων 11.4. Εμπιστευτικότητα 11.5. Ποιότητα της διαδικασίας 11.6. Προβολή-Διαφήμιση 11.7. Συνεχής διαμεσολαβητική ενασχόληση

Michel Kallipetis

Michel Kallipetis QC Michel is the former Head of Littleton Chambers, and has 40 years experience as a practising barrister in the field of general commercial, professional negligence and employment work. He is recognised in The Legal Directories as an expert in his field in Mediation, Commercial Litigation and Professional Negligence. He is an Accredited Mediator with CEDR and ADR Chambers, was appointed to the Hong Kong HKIAC Accredited Mediator Panel and as one of the first CIArb Mediation Fellows in 2008 and in 2009 was made a Distinguished Fellow of the International Academy of Mediators. He initiated and was the first Chairman of the Bar Council ADR Committee holding the position for 9 years. He was a member of the working party which drafted the EU Code of Practice for Mediators, and gave expert opinion to JURI, the legal service committee of the European Parliament, prior to its adopting the European ADR Directive. Michel is a founder member of Independent Mediators Ltd. Michel can be contacted for mediations and lectures at Independent Mediators. Contact details Independent Mediators Contact David Douglas or Nicky Doble Phone: 020 7127 9223 Email: admin@independentmediators.co.uk Website: www.independentmediators.co.uk

MEDIATION IN THE EU A COMPARATIVE APPROACH ERA CONFERENCE CRETE 6 th April 2013 Michel Kallipetis QC FCIArb OUTLINE 1. Since the European Parliament adopted the Mediation Directive, most Member States have implemented its provisions in some form and to some extent. I keeping with the tradition of independent Member States, there has been no uniform approach. Some States, like the United Kingdom, have adopted the minimum, others like the Republic of Ireland have drafted a Mediation Bill with the intention of implementing a full Mediation Act by the end of this year. 2. I will review each of the Member States, giving a brief overview of their respective approach to mediation as a means of resolving civil and commercial disputes, and then outline what steps they each have taken to implement the Directive. 3. I am extremely grateful to the Law Firm Clifford Chance who have permitted me to use extracts from their recently published International Mediation Guide. 4. There is one important feature of mediation which is enshrined in Article of the ADR Directive, and that is the confidentiality of the mediation process which should be protected by all Member States. In the main most Member States have ensured that it is, but in England and Wales recent court decisions suggest that the judges there prefer to regard mediation as analogous to without prejudice negotiations and thus open to inspection by the court in certain circumstances. This, in my opinion, is regrettable and has lead to difficulty in cross border mediations where

Belgium the parties have expressed anxiety as to whether the confidentiality of their mediation will be respected by the English Courts. Generally speaking, it is fair to state that it is only in exceptional circumstances that there is any risk that such confidentiality might be compromised. 5. Mediation was previously rather uncommon in Belgium. In recent years, however, various initiatives have been taken at different levels (parliament, bar associations, etc) to promote mediation, especially in the fields of family law, civil law and commercial law. However, most civil and commercial cases still reach trial without having attempted mediation. 6. The Belgian Judicial Code introduced a chapter on mediation on the 21 st February 2005, but the Courts cannot force parties to mediate and cannot impose costs sanctions for an unreasonable refusal to mediate. Certainly during the working party discussions on forming the European Code of Conduct for Mediators, it was the Belgian representative who expressed quite openly that in his view Belgian lawyers would oppose the introduction of mediation because they considered that it was taking the bread from their mouths! 7. The effect of this antipathy towards mediation is that there are a limited number of experienced mediators, and mediation has not been embraced as a real alternative to litigation in any meaningful way. However, the Federal Mediation Commission, instituted pursuant to the law of 21 February 2005, accredits mediation providers and training is provided by independent bodies often linked to universities and approved by the Commission. 8. Where a civil contract contains a provision to mediate, the Courts will, if at least one of the parties requests it, stay proceedings until the mediation has come to an end. The Courts may refuse a stay where one of the parties wishes to obtain urgent interim relief or has grounds for summary judgment. Otherwise, The Courts may invite the parties to use mediation and, if the parties accept, may stay proceedings or adjourn a hearing to allow mediation to take place.

9. The Courts will approve agreements reached with the assistance of accredited mediators, unless such agreements would be in contrary to public policy. Czech Republic 10. The Czech Mediation Act came into force on 1 November 2012 and implements the EU Mediation Directive into Czech law. 11. Prior to the adoption of the Czech Mediation Act, there were few legal restrictions as to the type of dispute that could be referred to mediation or as to the identity or qualification of the mediator. The Czech Mediation Act introduces only minimal restrictions to this informal regime. The most important change is that, as with the commencement of Court proceedings, the commencement of the mediation that meets the criteria of the Czech Mediation Act results in an automatic suspension of limitation periods. 12. The Act establishes a relatively flexible registration-based mechanism for mediator certification that is designed to encourage diversity of professions. A university degree and absence of criminal record are the main prerequisites. The body vested with accreditation is either the Bar (for members of the Bar) or the Department of Justice for all other applicants. 13. The Act also gives the Courts power to order the parties to appear before a mediator and to stay proceedings. In addition, the parties are encouraged to opt for mediation by the fact that a considerable part (80%) of the court fees can be reimbursed if the dispute is resolved consensually. However, the Court cannot force parties to negotiate, or reach agreement through mediation. Moreover the parties may continue to litigate while attempting to pursue the the mediation process. 14. A mediated settlement agreement is enforceable and effective as a private law contract; it does not have the status of a judgment or an arbitral award, unless it is submitted to the court for court approval or the settlement agreement itself provides for enforcement by the courts. England and Wales

15. Since the Civil Procedure reforms pursuant to the Woolf Report in 2000, mediation has become a regular feature of the civil and commercial disputes. The pre-action protocols introduced under the Civil Procedure Rules expressly provide for all parties to consider mediation as a precourser to launching proceedings. The courts have set their face against compulsory mediation albeit that there have been several high profile decisions of the Court of Appeal imposing costs sanctions on successful parties because of what the court has concluded was an unreasonable refusal to mediate before litigating. 16. There have been several pilot schemes to try and observe the effectiveness or otherwise of some form of compulsory reference to mediation but these have not produced conclusive results for a variety of reasons. The general view in England and Wales among the mediation fraternity, the courts and the legal profession is that mediation works best when it is voluntary. However, the Courts have the power to invite the parties to consider mediation and can and do make orders to facilitate the mediation if the parties so request. Generally speaking most commercial organisations will consider mediation at some stage of any litigation process and some, particularly insurers, are keen to mediate any dispute before proceedings are commenced. 17. The Mediation Directive has been introduced through amendments to the Civil Procedure Rules, but no Mediation Act is being considered at the moment. It is fair to state that there is a thriving and highly successful mediation community, although the number of full time and busy mediators is limited to about a dozen. 18. The Commercial Court has upheld a contractual provision to mediate before proceedings are issued provided that the clause is sufficiently comprehensive so as not to fall into the category of an agreement to agree. 19. Mediated settlements arrived at in mediation during the continuance of civil proceedings are enforced by a consent order made by the Court; those arrived at before proceedings have commenced, are enforceable as a simple contract. France 20. Mediation can be judicial or contractual. Judicial mediation is provided by Art. 131-1 to 131-15 of the Code of Civil Procedure ( CCP ). With the parties consent, courts may appoint a mediator who shall hear the

parties and attempt to help them resolve their dispute. Contractual mediation results from the recent implementation of the EU Mediation Directive into French law. It is defined in the CCP as any process pursuant to which one party attempts or several parties attempt to resolve their dispute outside of the courts with the assistance of a mediator chosen by them. The mediation is confidential. The mediator must perform his/her duties with impartiality, expertise and diligence. This adopts the definition of mediation and mediator contained in the European Code of Conduct for Mediators. 21. For a long time, mediation has been confused with other alternative dispute resolution ( ADR ) techniques in France, notably conciliation. The courts mission is twofold: to resolve disputes in application of the law and to conciliate the parties whenever possible. In practice, due to lack of time and means, the courts prefer to resolve disputes themselves instead of promoting a negotiated solution. 22. There is at one mediation centre per region in France. The most prominent centre is the Paris Mediation and Arbitration Centre (Centre de Médiation et d Arbitrage de Paris or CMAP). The International Chamber of Commerce ( ICC ) provides international mediation services. In order to be accredited as mediators, candidates have to adhere to the 2008 Code of Conduct for Mediators enacted by the National Federation of Mediation Centres, which is based on the European Code of Conduct for Mediators of 2004. Under the Code, mediators must be properly qualified and trained. 23. The Courts have the power to propose a judicial mediation to the parties regarding the whole or part of a dispute. Judicial mediation, if accepted by the parties, does not trigger any stay of the proceedings. Judges may order any necessary measures and may terminate the mediation at any time. 24. French case law has held that amicable dispute resolution clauses are binding on the parties pursuant to their terms. Any claim submitted to the courts in breach of such clauses is therefore inadmissible. Notwithstanding the above, case law considers that claims are still admissible if amicable attempts to resolve the dispute are commenced and concluded before the judge issues his/her ruling. Any settlement agreement reached following amicable dispute resolution procedures may be declared enforceable by the French courts. The test for enforceability in the case of mediation has not yet been clarified.

However, legal scholars consider that settlements reached in mediation should be enforceable subject only to public policy, in accordance with the provisions of the Directive. 25. Any information communicated during the mediation is confidential and cannot be used in subsequent proceedings without the parties consent. Germany 26. Although mediation has been an accepted method of alternative dispute resolution since the mid-1990s, it was mainly conducted by designated and trained judges in court. A perception that this was nothing other than a judicially imposed settlement meant that it was not popular and therefore not often used as a means of resolving disputes. 27. However, the Mediation Law of the 26 th July 2012, implementing the EU Directive, has resulted in a growing awareness of mediation as a more satisfactory means of resolving civil and commercial disputes. The court system suffers from an increasing case overload in many districts, and mediation is perceived as an effective means of relieving the pressure upon the Court system. 28. The Mediation Law provides a legal framework for mediation proceedings. It contains, inter alia, the following provisions: (a) Every statement of claim submitted to a state court shall indicate whether or not the parties are open to mediation or alternative dispute resolution. (b) Judges have the power to propose alternative ways of resolving the dispute. They may, for instance, suggest referring the case to a private mediator or a conciliation judge who is trained in mediation techniques (Güterichter). (c) litigation is stayed during such conciliation or mediation proceedings and the statute of limitation is suspended. (d) Court fees are reduced or dispensed with the event of successful mediation. 29. To obtain the title of certified mediator, candidates have to pass tests and extensive training (120 hours). The concept of the certified mediator facilitates transparency for laymen and ensures quality standards.there are numerous mediation associations, such as the local Chambers of Commerce (Industrie- und Handelskammern) and the Federal Association of Mediators (Bundesverband Mediation) providing

codes of procedure for mediation proceedings and offering assistance in finding the right mediator for the case. Arbitration institutions such as the German Institution for Arbitration (DIS) also offer such services. 30. If a commercial contract contains a mediation clause providing for mediation as a dispute resolution mechanism prior to the issue of proceedings, any claim to a State Court made before resorting to mediation is not admitted by the court. Any settlement agreement reached during mediation or other forms of dispute resolution can be rendered enforceable by way of recording the settlement before a court or a notary public. Italy 31. Mediation as a means of resolving disputes is not common. A recent attempt to make mediation compulsory for certain types of dispute and preventing the case from proceeding until mediation caused the whole of the legal profession and the judiciary to go on strike! Subsequently, on 24 October 2012, the Italian Constitutional Court, declared the attempted legislation unconstitutional. It is said that mediation will probably be reconsidered in the context of a wider reform of the justice system in Italy. 32. Agreements may contain a provision for mediation prior to issuing court proceedings. In those cases, provided that the dispute concerns claims or rights which can be freely disposed of by the relevant parties, such as property rights, a Defendant may lodge an objection if proceedings are started before mediation, and the Court will grant a stay for mediation for a maximum period of four months. Similarly, even if the contract does not contain a mediation clause, the Court (both first instance and appeal) may of its own volition, once it has considered the type of the claim, the parties and their behaviour, may invite the parties to attempt mediation. It is not compulsory, and there is no sanction for refusal. If the parties accept the invitation, the Court grants a maximum stay of four months to allow the mediation to take place. 33. The Justice Minister holds a register of bodies (both public and private) which are approved to conduct mediation. For banking and financial disputes, Consob s Chamber for ADR, and the Chamber of Arbitration of Milan (Camera Arbitrale di Milano), offer mediation support services. Settlement agreements arrived at in mediation are enforceable by the Italian courts provided they do not offend public policy.

Luxembourg 34. On 24 February 2012 a specific law on mediation in civil and commercial matters (the Mediation Law ) was enacted. This Law has granted powers to the court to invite the parties to mediate, and provides for the supervision of the procedural timetable under certain conditions during the mediation. Limitation periods and the litigation time table do not run during a mediation. 35. Also, where the parties have agreed a mediation clause in their contract, the court may, at the request of one of the parties, stay any litigation commenced until the parties have followed the agreed process in order to allow them to mediate. This stay will end when one of the parties informs the court that the mediation has ended (either because an agreement was reached or because there was no possibility to reach an agreement). However, the presence of a contractual mediation clause, does not preclude the parties from applying to the court for interim relief e.g. injunction or preservation of property orders. 36. Commentators hope that in due course, disputants will recognise that mediation offers a quicker, less expensive and more confidential process for resolving disputes than ordinary judicial proceedings. 37. After the Law came into force, the Luxembourg Bar Association created, together with the Chamber of Commerce and the Chambre des Métiers, the Centre de Médiation Civile et Commerciale, which are non-profit organisations, whose purpose is to promote mediation. Their services are available to private persons and companies, and the Centre de Médiation Civile et Commerciale will appoint mediators if the parties have not already chosen the mediator. It has also introduced a short internal regulation for mediation and mediators along the lines of the European Code of Conduct for Mediators. 38. A mediation settlement agreement may be submit to the court to have it declared enforceable, thus giving it the same value and enforceability as a judgment.

The Netherlands 39. Along with the United Kingdom, the Netherlands probably conducts more mediations than any other European country. However, there is no specific provision for mediation in Dutch law. The EU Mediation Directive is in the process of being implemented in the Netherlands. A draft bill is currently before the Senate, which will apply to cross-border mediations only. 40. In 1999 the Department of Justice (Ministerie van Justitie) published a policy letter with plans to stimulate the use of alternative dispute resolution. Mediation is increasingly being used in commercial, environmental, tax and even criminal cases. The Dutch Mediation Institute (Nederlands Mediation Instituut, or NMI ) has registered an increased amount of mediations since 2005. 41. The draft Mediation Bill will give the courts a formal legal basis for recommending mediation to parties in all instances and at any stage of the proceedings. There will be provisions providing for a stay of statutory time limits when mediation is commenced. The current debate concerns the confidentiality of the mediation process: presently there is an important provision giving a party involved in mediation the right to claim immunity from testifying about the mediation. One of the main areas of discussion is whether or not to impose quality restrictions on who can serve as mediator (in view of the legal privilege of mediators). 42. The NMI is very active in promoting mediation to the commercial community. It provides model mediation rules, a list of accredited mediators, an accreditation and training procedure and serves as an expertise centre. The NMI can also assist in appointing a mediator. It also provides guidance on mediation procedure and confidentiality. There are numerous other mediation institutes which focus on specific areas of law, such as P.R.I.M.E. Finance for disputes regarding complex financial products. 43. There is also the ACB Foundation, a conflict management research centre set up in 1998 to provide high-quality support in the field of conflict management and commercial mediation, acts as an expertise centre (performing research, advising, collecting statistical data) and a quality control reviewer of mediators. It also provides model mediation rules, a code of conduct and mediation clauses.

44. At present, in civil cases before the district court, following an exchange of briefs, an informal hearing is often held (comparitie) during which the court can invite the parties to settle or mediate. The proposed new law on mediation will codify this practice and give the court the power to recommend mediation to parties. 45. If the contract between the parties contains a mediation clause, in principle they are binding upon the parties. However, lower courts have ruled that even when parties have included a mediation clause in their agreement, they are still free to resort to courts or arbitration to solve their dispute directly, without having tried mediation. 46. Mediation settlement agreements are enforceable by the court provided they have been registered with the court or notarised. Poland 47. Poland has implemented the EU Mediation Directive by introducing relevant provisions into its Code of Civil Procedure relating to mediation in civil disputes. In addition there a general rule in Polish civil procedure that the parties to a dispute should aim to settle it. In spite of this parties are reluctant to submit to mediation. 48. The Code of Civil Procedure provides for the confidentiality of the mediation; mediators are prohibited from testifying as a witness in cases involving facts revealed during mediation although the parties can agree to exempt the mediator from this ban. Also, settlement proposals or other statements made by a party during a mediation are not legally binding. 49. There are several organisations promoting of mediation who have lists of mediators available. These include the Mediation Centre at the Court of Arbitration of the Polish Chamber of Commerce, the Business Mediation Centre; the Mediation Centre at the Polish Confederation of Private Employers Lewiatan; and Centrum Mediacji Partners Polska, which specialises in all kinds of mediation. In addition, the courts have their own lists of mediators and these are displayed on their websites. 50. A court may refer the parties to mediation, and in such a case mediation is still voluntary and there are no sanctions if a party does not agree to mediation. However, if a party agrees to mediate but afterwards abandons the mediation without a valid reason, the court has power to