ΕΚΦΩΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (µεγάλες τάξεις ηµοτικού) Σχεδιασµός σεναρίου µε θέµα «Ο Μέγας Αλέξανδρος και τις εκστρατείες του» µε τη χρήση λογισµικών γενικής χρήσης, οπτικοποίησης, διαδικτύου και λογισµικών εννοιολογικής χαρτογράφησης.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ 1. Τίτλος Γράψτε ένα τίτλο για το σενάριο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι εκστρατείες του στην Ανατολή» 2. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές Σε περίπτωση που προτείνετε διαθεµατικό σενάριο, αναφέρετε ποια γνωστικά αντικείµενα ή γνωστικές περιοχές εµπλέκονται στο σενάριο. Το σενάριο δεν θα είναι διαθεµατικό, θα εστιάζει µόνο στη συγκεκριµένη ενότητα του µαθήµατος της Ιστορίας. 3. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των µαθητών Αναφέρετε προηγούµενες γνώσεις που πρέπει να διαθέτουν οι µαθητές καθώς και πιθανές ιδέες ή αντιλήψεις για τις υπό µελέτη έννοιες, διαδικασίες και φαινόµενα. Οι µαθητές γνωρίζουν από εξωσχολικά βιβλία και γενικά από το περιβάλλον τους για τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου στην Ανατολή, όπως επίσης έχουν καταλάβει πως πρόκειται για έναν ικανό βασιλιά µε εξαιρετικές στρατηγικές και ηγετικές ικανότητες. Σχετικά µε τις νέες τεχνολογίες θα πρέπει να γνωρίζουν να γράφουν σε κειµενογράφο, να χειρίζονται το πληκτρολόγιο και το ποντίκι του υπολογιστή, να είναι ικανοί να ανταποκρίνονται σε απλές χρήσεις του διαδικτύου, να έχουν µια σχετική ευχέρεια στην πλοήγηση σε αυτό και να είναι εξοικειωµένοι µε την απλή χρήση των λογισµικών, πάνω στα οποία θα εργαστούν.
4. Σκοπός και στόχοι ιατυπώστε τον σκοπό και τους στόχους του σεναρίου. Οι στόχοι µπορεί να είναι γνωστικοί, όπως η κατανόηση εννοιών ή η οικοδόµηση γνώσεων, µπορεί να αναφέρονται σε δεξιότητες ή να αφορούν σε στάσεις και αξίες. Ο σκοπός του σεναρίου είναι «η κατανόηση εκ µέρους των µαθητών των συνεπειών (θετικών και αρνητικών) των εκστρατειών του Μεγ. Αλεξάνδρου για την Ελλάδα». Προς τούτο αναλύονται και οι εξής επιµέρους στόχοι: 1. Να γνωρίσουν οι µαθητές την προσωπικότητα, τις ηγετικές ικανότητες και τη φιλοδοξία του Μ. Αλεξάνδρου 2. Να κατανοήσουν τους λόγους, για τους οποίους πραγµατοποίησε τις εκστρατείες στην Ανατολή 3. Να γνωρίσουν τα οφέλη του ελλαδικού χώρου από την επιτυχία των εκστρατειών 4. Να αντιληφθούν την έννοια της πολυπολιτισµικής κοινωνίας 5. Να µελετήσουν τα θετικά και αρνητικά αποτελέσµατα της πολυπολιτισµικότητας 6. Να αντιληφθούν τη δυσκολία διατήρησης της εξουσίας του ενός και µόνου ηγέτη 7. Να ευαισθητοποιηθούν στην αποδοχή της διαφορετικότητας των ανθρώπων, της θρησκείας, των ηθών και των εθίµων τους 8. Να υιοθετήσουν στάσεις και συµπεριφορές που θα τους επιτρέπουν να εντάσσονται οµαλά και δηµιουργικά στο κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον 9. Να επικοινωνούν µεταξύ τους και να αποκτήσουν δεξιότητες µε στόχο την έρευνα ιστορικών πηγών 10. Να συνεργάζονται, να παρατηρούν και να οδηγούνται µε κριτική σκέψη στην επίλυση προβληµάτων που ανακύπτουν από την έρευνα και την πορεία της εργασίας τους (Οι στόχοι µπορεί να είναι λιγότεροι ή να ληφθούν µερικοί από αυτούς).
5. Κατηγορία λογισµικού συνδυασµός κατηγοριών λογισµικού Αναφέρετε ποια ή ποιες κατηγορίες λογισµικού θα χρησιµοποιήσετε κατά τη διεξαγωγή του σεναρίου σας. Αιτιολογήστε σύντοµα την επιλογή σας. Μπορείτε επίσης να αναφερθείτε σε συγκεκριµένα λογισµικά αλλά είναι απαραίτητο να προσδιορίσετε την ή τις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν (π.χ. λογισµικά γενικής χρήσης όπως επεξεργασία κειµένου ή λογιστικά φύλλα, υπολογιστικά περιβάλλοντα όπως οπτικοποιήσεις, προσοµοιώσεις ή µοντελοποιήσεις, εφαρµογές διαδικτύου, λογισµικά κλειστού τύπου, κλπ.). Θα χρησιµοποιηθούν κλειστού τύπου λογισµικά (καθώς απαιτείται η παρουσίαση και µετάδοση πληροφοριών και ο έλεγχος εµπέδωσης της ιστορικής γνώσης, αφού το σχολείο υποχρεούται να παραδώσει βαθµολογία). Ανοικτού τύπου περιβάλλοντα που βοηθούν στην οικοδόµηση των γνώσεων, στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης, στον προβληµατισµό και επίλυση καταστάσεων και προάγουν τη φαντασία και τη δηµιουργικότητα. Λογισµικά γενικής χρήσης, όπως ο κειµενογράφος, για να διατυπώσουν τις σκέψεις τους, να συγγράψουν κείµενο και να το εµπλουτίσουν µε φωτογραφίες και το λογισµικό παρουσίασης (power point), για να παρουσιαστούν οι εκστρατείες χρονολογικά σε διαφορετικές περιοχές µε εικόνες και σχήµατα (αυτό βέβαια θα δηµιουργηθεί από τον εκπαιδευτικό, ώστε να έχουν οι µαθητές µια ολοκληρωµένη εικόνα των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου). Επίσης µε λογισµικό εννοιολογικής χαρτογράφησης θα αναδυθούν παλαιότερες γνώσεις πάνω στις οποίες θα προστεθούν νέες ή θα αναπροσαρµοστούν οι παλαιότερες και βεβαίως θα χρησιµοποιηθούν εφαρµογές διαδικτύου, που ευνοούν την έρευνα και την ενεργητική µάθηση. 6. ιάρκεια Σηµειώστε πόσες περίπου διδακτικές ώρες απαιτούνται για την υλοποίηση του σεναρίου. Η διδασκαλία που θα βασιστεί στο εν λόγω σενάριο θα διεξαχθεί σε 4 διδακτικές ώρες µαζί µε χρήση των φύλλων εργασίας. 7. Οργάνωση τάξης & απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή Εξηγήστε πως θα οργανώσετε την τάξη σας (π.χ. οργάνωση σε οµάδες, κάθε παιδί σε ένα υπολογιστή, χρήση ενός µόνου υπολογιστή στην τάξη κλπ.) και αιτιολογείστε σύντοµα την επιλογή σας.
Αναφέρετε την υλικοτεχνική υποδοµή που κρίνετε απαραίτητη για την υλοποίηση του σεναρίου. Προτείνεται να εργάζονται οι µαθητές σε οµάδες των δύο. Κάθε δυάδα θα εργάζεται σε έναν υπολογιστή. Ο ένας µαθητής θα χειρίζεται τον υπολογιστή και ο άλλος θα κρατά σηµειώσεις. Οι ρόλοι θα εναλλάσσονται, ώστε και οι δύο να περάσουν από όλες τις δραστηριότητες. Είναι απαραίτητη η ύπαρξη εργαστηρίου υπολογιστών στο σχολείο για την εργασία σε οµάδες. Στην περίπτωση που ο δάσκαλος παρουσιάσει µια εργασία σε power point, τότε αρκεί ο υπολογιστής της τάξης µε ένα projector. 8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου Αναφέρετε την ακολουθούµενη διδακτική µέθοδο και τις προτεινόµενες δραστηριότητες για τους µαθητές στο πλαίσιο του σεναρίου αναδεικνύοντας την προστιθέµενη αξία από την ενσωµάτωση του/των λογισµικών στο σενάριο. Περιγράψτε τις δυνατές ενέργειες του εκπαιδευτικού, τη συναρµογή τους µε τις ενέργειες των µαθητών και τους διδακτικούς στόχους. Σύµφωνα µε την κοινωνικογνωστική θεωρία µάθησης του Piaget οι µαθητές δοµούν τη γνώση τους αναπροσαρµόζοντας παλαιότερα σχήµατα και διαπιστώνουν τις σχέσεις και τις συνδέσεις ανάµεσα στις έννοιες. Σύµφωνα δε µε την ανακαλυπτική µέθοδο του Bruner ο κάθε µαθητής µπορεί να διδαχθεί ένα γνωστικό αντικείµενο, αρκεί αυτό να είναι προσαρµοσµένο στην αντιληπτική του ικανότητα και στην ηλικία του («µε έντιµο πνευµατικά τρόπο»). Με βάση τις ανωτέρω θεωρίες µάθησης (που δέχονται τη δόµηση της µάθησης από το εξωτερικό περιβάλλον) θα χρησιµοποιηθούν ανοικτού τύπου λογισµικά (επεξεργαστής κειµένου, εννοιολογικής χαρτογράφησης). Επί πλέον ακολουθώντας την κοινωνικοπολιτισµική θεωρία του Vygotsky, κατά την οποία ο µαθητής µαθαίνει µέσα σε ένα πολιτισµικό πλαίσιο, µε βασική προϋπόθεση τη βοήθεια του µεγαλυτέρου (όπως αναλύεται η «ζώνη της επικείµενης ανάπτυξης»), θα χρησιµοποιηθούν εργασίες µέσα από εφαρµογές του διαδικτύου, που ευνοούν την αλληλεπίδραση και τη σύγκρουση. Και ο συµπεριφορισµός του Skinner θα φανεί χρήσιµος µε λογισµικά κλειστού τύπου (εξάσκησης και πρακτικής), που πολλές φορές ενθουσιάζουν τους µαθητές και αποτελούν κίνητρο για µάθηση. Βέβαια, πρέπει να επισηµανθεί ότι θα χρησιµοποιηθούν και ιστορικοί χάρτες του σχολείου, άτλαντες και η υδρόγειος σφαίρα, για να αντιληφθούν οι µαθητές τη χωρική διάσταση, στην οποία λαµβάνουν χώρα τα ιστορικά φαινόµενα.
Περιγραφή σεναρίου 1 η ώρα Καταρχάς θα παρουσιαστεί η προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως πειθαρχηµένου στρατιώτη, ικανού (αργότερα) στρατηλάτη, φιλόδοξου βασιλιά, έξυπνου ηγέτη (αφού ένωσε τους Έλληνες σε αντίθεση προς τον πατέρα του για να πραγµατοποιήσει τις εκστρατείες του) και αγαπητού συστρατιώτη. Οι πληροφορίες αυτές θα αντληθούν από µια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, από θεµατικές εγκυκλοπαίδειες ή από το διαδίκτυο, εφόσον ο δάσκαλος υποδείξει στους µαθητές δύο τουλάχιστον ιστοσελίδες, τις οποίες έχει εκ των προτέρων εκείνος διερευνήσει για την ορθότητα και εγκυρότητα των πληροφοριών. Μάλιστα δε, επισηµαίνει στους µαθητές την ανάγκη για κριτική στάση απέναντι στις διάφορες ιστοσελίδες. Οι µαθητές ανακοινώνουν ανά οµάδες τις πληροφορίες που άντλησαν (κάθε οµάδα είχε διαφορετικές ερωτήσεις. Έτσι όλοι ακούν κάτι διαφορετικό και διατηρείται ζωντανό το ενδιαφέρον τους). (Με την εργασία αυτή υλοποιούνται οι στόχοι 1, 2, 3, 6, 9, 10 που τέθηκαν). 2η ώρα Ο δάσκαλος έχει δηµιουργήσει στο λογισµικό παρουσίασης (power point) µία εργασία µε τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου χρονολογικά, εµπλουτισµένη µε εικόνες που δείχνουν όχι µόνο γεωγραφική εξάπλωση, αλλά και πολιτιστικά στοιχεία (ενδυµασίες, κοσµήµατα, πανοπλίες) και µε ήχο (µουσική της Ανατολής). Μετά την παρουσίαση κι αφού έχει διδαχθεί το σχετικό κεφάλαιο από το βιβλίο µαθητή, µπορεί να ακολουθήσει το λογισµικό κλειστού τύπου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που έχει παιγνιώδη µορφή και προσελκύει το ενδιαφέρον των µαθητών. Επίσης µε ένα σύστηµα εννοιολογικής χαρτογράφησης (π.χ. Inspiration ) µπορούν οι ίδιοι οι µαθητές να δηµιουργήσουν αλληλεξαρτήσεις και διασυνδέσεις, που θα τους οδηγήσουν απρόσκοπτα και ενεργά στη δόµηση και την εγκαθίδρυση της γνώσης για το συγκεκριµένο γνωστικό αντικείµενο. (Με την εργασία αυτή υλοποιούνται οι στόχοι 3, 4, 5 που τέθηκαν). 3η ώρα Για να αντιληφθούν οι µαθητές τη γραµµή του ιστορικού χρόνου, µπορεί ο δάσκαλος να τους ανοίξει το λογισµικό Αβάκιο και µέσα από την ψηφίδα Χρονογραµµή να συσχετίσουν το «τότε» µε το «σήµερα». Επίσης µε ένα κλειστού τύπου λογισµικό (π.χ. Hot Potatoes) µπορεί να σχηµατίσει ερωτήσεις σωστού-λάθους, προτάσεις µε συµπλήρωση κενών και σταυρόλεξο, που αποτελούν εργασίες-παιχνίδι για τα παιδιά. Επίσης θα µπορούσαν να αναπτύξουν τη συµβολική έκφραση και τη δηµιουργικότητά
τους εργαζόµενοι σε ένα λογισµικό, όπως το Revelation Natural Art και να παρουσιάσουν το έργο τους µε τη διαδικασία «αντιγραφή-επικόλληση» στο κείµενο που θα τους ζητηθεί να δηµιουργήσουν στα πλαίσια της έρευνας και καταγραφής πληροφοριών που άντλησαν εργαζόµενοι στο διαδίκτυο. Μέσα από τη συνεργασία µε οµάδες, οι οποίες µάλιστα προτείνεται να είναι ανοµοιογενείς («ανοµοιογενείς δυάδες», Ματσαγγούρας, Η σχολική τάξη) υλοποιούνται και οι στόχοι 8, 9, 10 που τέθηκαν). 4η ώρα Προτείνεται την τελευταία ώρα του διδακτικού σεναρίου να εργαστούν οι µαθητές µε φύλλα εργασίας, στα οποία θα απαντούν πάλι οµαδικά ανά δύο. Ένα ενδεικτικό φύλλο εργασίας θα µπορούσε να ήταν το εξής: Απαντάµε στις ερωτήσεις: «Όταν εκστρατεύσαµε µαζί µε το Μεγαλέξανδρο» 1. Ο Αλέξανδρος κάλεσε όλους τους Έλληνες σε συµµαχία στο συνέδριο της Κορίνθου, ενώ ο πατέρας του ο Φίλιππος εκστράτευσε εναντίον τους. Ποιο ήταν το αποτέλεσµα αυτής της ενέργειας του Αλεξάνδρου για την εκστρατεία του στην Ανατολή; 2. Αντιστοιχίζουµε τις φράσεις του πλαισίου Α µε τις φράσεις του Β: Α Λαοί της Ασίας * Κατάκτηση εδαφών της Ασίας * Συµβίωση µε άλλους λαούς * Β * Αποδοχή της διαφορετικότητας * Εισαγωγή προϊόντωνανάπτυξη εµπορίου * ιαφορετικά ήθη 3. Από τις ιστοσελίδες που µας δίνονται βρίσκουµε στοιχεία για το Γόρδιο εσµό. Καταγράφουµε τις πληροφορίες µας και ζωγραφίζουµε κάτι που µας αρέσει στο πρόγραµµα ζωγραφικής που διαθέτουµε (Revel. Nat. Art). www.------------.gr, www.edu.--------gr (Τελευταία πρόσβαση: 11-12-2010)
9. Φύλλα εργασίας Περιγράψτε συνοπτικά τα βασικά σηµεία ενδεικτικού φύλλου εργασίας για τους µαθητές, το οποίο καλύπτει µέρος του σεναρίου και περιέχει δύο ή τρεις το πολύ δραστηριότητες. Όπως αναφέρεται παραπάνω (στην 4η ώρα του διδακτικού σεναρίου). 10. Πρόσθετες πληροφορίες Σηµειώστε πρόσθετες πληροφορίες που θεωρείτε αναγκαίες για την αξιολόγηση του σεναρίου. Για παράδειγµα, προσαρµογές, επεκτάσεις ή άλλες αλλαγές στο περιεχόµενο ή στις διαδικασίες που θεωρήσατε αναγκαίες µε σύντοµη αιτιολόγηση. Αυτοαξιολόγηση Ο δάσκαλος δίνει στους µαθητές ένα έντυπο που περιλαµβάνει πίνακα, στον οποίο αναφέρονται ορισµένοι στόχοι και ζητά να απαντήσουν µόνοι τους µε τη διαβάθµιση ΛΙΓΟ ΠΟΛΥ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ. Ενδεικτικά αναφέρονται µερικοί από τους στόχους: Γνώρισα την πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία; Κατανόησα την τις συνέπειες της συµβίωσης µε άλλους λαούς; Εργάστηκα µε τον διπλανό µου φιλικά και αρµονικά; Γνώρισα πώς να εργάζοµαι στο διαδίκτυο; Παρατήρηση: το σενάριο µπορεί να σχεδιαστεί µε τη χρήση κάποιου ή κάποιων από τα παρακάτω, που εσείς θεωρείτε κατάλληλο/α για την περίσταση: Α) ιαδίκτυο (ανίχνευση πληροφοριών / online δραστηριότητες) Β) λογισµικό ανάπτυξης δηµιουργικότητας και ζωγραφικής (αποτύπωση ιδεών / έκθεση υλικού) Γ) Λογισµικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (ανίχνευση ιδεών / ανάπτυξη θέµατοςεξακτίνωση / οµαδοποιήση / ταξινόµηση) ) Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες (ανίχνευση / παρουσίαση υλικού) και λογισµικά οπτικοποίησης Ε) Λογισµικά γενικής χρήσης, όπως επεξεργασία κειµένου, λογιστικό φύλλο, λογισµικό παρουσίασης, κλπ. (π.χ. παραγωγή γραπτού λόγους, πίνακες διπλής εισόδου, κατασκευή παρουσίασης) ΣΤ) λογισµικά κλειστού τύπου