Το σχήμα του τόπου. 40 χρόνια Αρχιτεκτονικά Θέματα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Το σχήμα του τόπου. 40 χρόνια Αρχιτεκτονικά Θέματα Μια έκθεση του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς Εγκαίνια Τρίτη 18 Μαρτίου 2008, 20:30 Τον Απρίλιο 2007 το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναγόρευσε τον Ορέστη Δουμάνη, εκδότη και διευθυντή των επιθεωρήσεων αρχιτεκτονικής «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και «Θέματα Χώρου + Τεχνών» σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος για την προσφορά του στην ελληνική αρχιτεκτονική. Με την ευκαιρία της αναγόρευσης το Τμήμα Αρχιτεκτόνων οργάνωσε έκθεση των δύο επιθεωρήσεων στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Θεσσαλονίκης. Μετά από ένα χρόνο η έκθεση μεταφέρεται, διευρυμένη και εμπλουτισμένη, στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Η έκθεση αφηγείται την ιστορία μισού αιώνα σύγχρονης ελληνικής και ξένης αρχιτεκτονικής μέσα από τις επιλογές αρχιτεκτονικών έργων και θεωρητικών κειμένων των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» και των «Θεμάτων Χώρου + Τεχνών». Την έκθεση συνοδεύει μεγάλος κατάλογος από τις εκδόσεις Libro. Στην υλοποίηση της έκθεσης συνέβαλε το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής. Γενική επιμέλεια και συντονισμός της έκθεσης Νίκος Καλογήρου (6944/147598, πληροφορίες) Επιστημονική επιμέλεια Αντρέας Γιακουμακάτος (6936/829868, πληροφορίες) Οργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια έκθεσης Αλκμήνη Πάκα Σχεδιασμός έκθεσης Νίκος Καλογήρου Αλκμήνη Πάκα Αναστάσιος Τέλλιος Γραφιστική επιμέλεια Αυξέντης Αφουξενίδης / «Γραφές», Θεσσαλονίκη Επιμέλεια καταλόγου-ανθολογία κειμένων Αντρέας Γιακουμακάτος, Εκδόσεις Libro

Ο Ορέστης Δουμάνης διευθύνει και εκδίδει τα περιοδικά «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και «Θέματα Χώρου + Τεχνών» επί μισό σχεδόν αιώνα. Πρόκειται για τα μακροβιότερα περιοδικά αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Κριτήριο για την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ υπήρξε ο κεφαλαιώδης ρόλος που τα περιοδικά έπαιξαν για την ανάπτυξη και την προβολή της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, καθώς και η ποιότητα των περιεχομένων, τα αυστηρά κριτήρια επιλογής και η αντίληψη της νεωτερικότητας που τα ίδια πρόβαλαν από τη δεκαετία του 1960 ως σήμερα. Η έκθεση αποτελεί παραγωγή του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία και συντονισμό του προέδρου του Τμήματος Νίκου Καλογήρου, την ουσιαστική συμβολή του Αναστάσιου Κωτσιόπουλου και την επιστημονική επιμέλεια του Αντρέα Γιακουμακάτου. Στην υλοποίηση της έκθεσης συνέβαλε το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής. Προγραμματικό κείμενο έκθεσης και καταλόγου Η έκθεση για ένα περιοδικό λόγου, τέχνης ή αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, είναι σπάνια και έχει συνήθως να κάνει με έντυπα που έπαιξαν καθοριστικό πολιτισμικό ρόλο στην εποχή τους και στον χώρο επιρροής τους. Η έκθεση αυτή, και ο κατάλογος, αφηγούνται την ιστορία των 80 τόμων των επιθεωρήσεων «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και «Θέματα Χώρου + Τεχνών», των δύο μακροβιότερων ελληνικών περιοδικών εκδόσεων για την αρχιτεκτονική. Αφηγούνται την οπτική, τις επιλογές, τον χαρακτήρα και τη σημασία τους μέσα από τα έργα των ελλήνων και των ξένων δημιουργών και συγγραφέων που επιλέχτηκαν στις σελίδες τους. Αξιολογούν τη μεταρρυθμιστική ένταση των δύο επιθεωρήσεων, μέσω της προοδευτικής χειραφέτησης και της νεωτερικής ανασυγκρότησης, με στόχο την ανάδειξη της νεοελληνικής και της διεθνούς αρχιτεκτονικής πραγματικότητας, αλλά και της τέχνης των τελευταίων πενήντα σχεδόν χρόνων. Η συμβολή αυτή, με την εγκυρότητα και την εμβέλεια της πολιτισμικής της δυναμικής, που δίνει σχήμα στην πορεία του τόπου κατά τον τελευταίο μισόν αιώνα, ακτινοβολεί σήμερα την αύρα ενός θεσμού. Στην έκθεση παρουσιάζονται: 1. 108 πανέλα με τις ετήσιες επιλογές έργων αρχιτεκτονικής και τέχνης από τα δύο περιοδικά. 2. 70 έργα τέχνης από την ιδιωτική συλλογή Ορέστη Δουμάνη δημοσιευμένα στα δύο περιοδικά. 3. 30 μακέτες έργων σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. 4. Τα 80 τεύχη των επιθεωρήσεων «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και «Θέματα Χώρου + Τεχνών». 5. Οι άλλες εκδόσεις αρχιτεκτονικής, ελληνικές και ξένες, που επιμελήθηκε ή διηύθυνε ο Ορέστης Δουμάνης. 6. Εικαστική παρέμβαση του Δημήτρη Ξόνογλου, ειδικά υλοποιημένη για την έκθεση. Ο κατάλογος Η έκθεση συνοδεύεται από πλούσιο κατάλογο 24x34 εκ. (εκδόσεις Libro) στον οποίο παρουσιάζονται όλα τα πανέλα της έκθεσης, καθώς και μεγάλη ανθολογία επιλεγμένων κειμένων από τα «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και τα «Θέματα Χώρου + Τεχνών», που χαρτογραφούν το είδος του προβληματισμού και δίνουν το στίγμα του πλουραλισμού, της εμβέλειας και της πολιτισμικής επικαιρότητας των θεωρητικών παρεμβάσεων στα «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και στα «Θέματα Χώρου + Τεχνών» από το 1967 μέχρι σήμερα. Στους 80 τόμους δημοσιεύτηκαν πολλά αξιόλογα κείμενα γραμμένα από σημαντικές προσωπικότητες της αρχιτεκτονικής. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις τα κείμενα αυτά, ελλήνων και ξένων συγγραφέων, μετατράπηκαν σε σημείο αναφοράς καθώς αποτέλεσαν διορατικές κριτικές αναγνώσεις σύγχρονων αρχιτεκτονικών ζητημάτων ή φαινομένων και όχι μόνο ελληνικών. Τα «έργα» αρχιτεκτονικής και τα «έργα» ως κείμενα συνθέτουν τις δύο ι- σχυρές όψεις της πολιτισμικής προσωπικότητας των δύο επιθεωρήσεων.

Εκτεταμένο κείμενο προγράμματος Η Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ιδιαιτέρως το Τμήμα Αρχιτεκτόνων έχουν υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια μια εξωστρεφή στάση, με στόχο τις εκπαιδευτικές και πολιτισμικές ανταλλαγές στον ευρύτερο ελληνικό αλλά και τον διεθνή χώρο. Το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, πρωτοπόρο σε αυτόν τον τομέα, έχει απονείμει στο παρελθόν τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα σε προσωπικότητες όπως οι Ιωάννης Τραυλός, Άρης Κωνσταντινίδης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Νίκος Βαλσαμάκης, Α- ριστομένης Προβελέγγιος, Γιάννης Κουνέλλης, Μario Botta, Αλέξανδρος Τομπάζης, Δ. και Σ. Αντωνακάκη. Τον Απρίλιο του 2007, επί προεδρίας Νίκου Καλογήρου, το Τμήμα προχώρησε στην αναγόρευση ως επίτιμου διδάκτορα του Ορέστη Δουμάνη. Η απαλλαγή από τον επαρχιωτισμό, ο πόθος του εκσυγχρονισμού, η προσήλωση στη νεωτερικότητα και η προοδευτική πολιτική χειραφέτηση αποτέλεσαν τα στοιχεία που συνέθεσαν την κοσμοαντίληψη του Δουμάνη ήδη από τη δεκαετία του 1960. Με την εκδοτική, την κριτική και την οργανωτική του δραστηριότητα υιοθέτησε από πολύ νωρίς μια διαυγή και στιβαρή στάση απέναντι στο ζήτημα της κατανόησης, της αξιολόγησης και της προβολής εκείνων των αρχιτεκτονικών εκφράσεων που συνοψίζουν την έκφραση του «πνεύματος της εποχής», σε μια περίοδο νεοπαραδοσιακής οπισθοχώρησης και επαγγελματικού κυνισμού στην άλωση των αστικών κέντρων. Ταυτόχρονα ο Δουμάνης επέλεξε την αντίσταση στον λαϊκισμό, στην ανευθυνότητα, στη δημαγωγία, στον πολιτικό οπορτουνισμό, σε κάθε μορφής ομφαλοσκόπηση: επέλεξε δηλαδή μια στάση αυθεντικού μεταρρυθμιστή. Η αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα χαρακτηρίζεται όχι μόνο από ακαδημαϊκή αλλά και από πολιτισμική πρωτοτυπία, γιατί ο τίτλος απονεμήθηκε σε έναν εκδότη-διευθυντή αρχιτεκτονικών περιοδικών τα οποία ωστόσο καθόρισαν την ί- δια τη δημόσια υπόσταση, στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, της αρχιτεκτονικής που πραγματοποιήθηκε στον τόπο μας τον τελευταίο μισό σχεδόν αιώνα. Η έκθεση για τα «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και τα «Θέματα Χώρου + Τεχνών» στο Μουσείο Μπενάκη αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια αναγνώρισης της συμβολής των δύο αρχιτεκτονικών επιθεωρήσεων στην ανάδειξη της νεοελληνικής και της διεθνούς αρχιτεκτονικής πραγματικότητας, αλλά και της τέχνης των τελευταίων πενήντα σχεδόν χρόνων. Η συμβολή όμως αυτή δεν αφορά αποκλειστικά έναν χώρο εξειδίκευσης αλλά αφηγείται την Ελλάδα του τελευταίου μισού αιώνα: εγγράφεται σε μια ευρύτερη πολιτισμική δυναμική. Υποδιαίρεση θεματικών ενοτήτων έκθεσης 1967-1974 Στη περίοδο της δικτατορίας επιδιώκεται η ανάπτυξη ενός υψηλού θεωρητικού λόγου με κοινωνική φόρτιση και ουτοπική διάσταση. 1975-1980 Στην πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης αναζητείται η οικοδόμηση ενός «θεσμικού λόγου» που να ανασυγκροτεί μια ιδέα της αποστολής του κράτους στο πεδίο της αρχιτεκτονικής και της πόλης. 1981-1986 Ενισχύεται η συνεργασία και οι ανταλλαγές με το εξωτερικό και προετοιμάζεται ο πρώτος «οδηγός μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής». Αποτιμώνται τα 20 πρώτα χρόνια των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων». 1987-1991 Αυξάνεται η δημοσίευση αφιερωμάτων επιμελημένων από νεότερους ερευνητές και επιχειρείται μια πρώτη τελική αποτίμηση των φαινομένων του μεταμοντέρνου και της κληρονομιάς του μοντέρνου. 1992-2002 Εγκαινιάζεται ο θεσμός των μονογραφιών Ελλήνων αρχιτεκτόνων. Ενισχύεται η ιστορική περιήγηση στη μοντέρνα αρχιτεκτονική του 20 ου αιώνα και επιβεβαιώνεται η σημασία της για τη σύγχρονη πρακτική. 2003-2007 Η έμφαση στον αρχιτεκτονικό νεωτερισμό διευρύνεται με την αναζήτηση ποιοτήτων στο νεοελληνικό αστικό περιβάλλον. Εκδίδεται ο επετειακός 40ός τόμος των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» με ανανεωμένη έμφαση στον θεωρητικό λόγο.

Μικρά αποσπάσματα κειμένων για την έκθεση Νικόλαος Σ. Μουσιόπουλος: «Αναγνωρίζοντας την αποφασιστική σημασία που έπαιξαν για τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική τα «Αρχιτεκτονικά Θέματα» και τα «Θέματα Χώρου + Τεχνών», το Τμήμα Αρχιτεκτόνων τίμησε ήδη τον δημιουργό των εκδόσεων αυτών Ορέστη Δουμάνη, αναγορεύοντάς τον σε επίτιμο διδάκτορα στις 27 Απριλίου 2007. Τα περιοδικά αυτά αποτελούν μια μοναδική κριτική και ιστοριογραφική παρακαταθήκη ακόμη και για τα διεθνή εκδοτικά δεδομένα». Νίκος Καλογήρου: «Η περιπέτεια των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» άρχισε σε μια περίοδο κατά την οποία ο κύκλος των ανήσυχων νεωτεριστών αρχιτεκτόνων ήταν ακόμη μικρός, οι συνεργασίες με τους αντίστοιχους εικαστικούς δημιουργούς συχνές και η επιδίωξη ενός προοδευτικού εκσυγχρονισμού της αρχιτεκτονικής και της τέχνης αναγκαία απέναντι στον τότε ακόμη κυρίαρχο ακαδημαϊσμό.η σημερινή αναπόφευκτη επικράτηση μιας διεθνούς αρχιτεκτονικής γλώσσας δικαιώνει χωρίς αμφιβολία το μοντερνιστικό αίτημα που προωθήθηκε με την έκδοση των περιοδικών από τη δεκαετία του 1960». Νίκος Καλογεράς: «Ο Δουμάνης στόχευε το τέλειο, έστω και εάν αυτό δημιουργούσε πρόσθετες απαιτήσεις στον ίδιο και στους συνεργάτες του. Γι αυτό και όλα τα τεύχη των δύο εκδόσεων αφενός αποτελούν ζωντανή μαρτυρία της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής τα τελευταία 40 χρόνια, αφετέρου έχουν βρει την θέση τους στην διεθνή σκηνή δίπλα σε αρχιτεκτονικές εκδόσεις με πολύ μεγαλύτερη ιστορία, και βέβαια με μεγαλύτερους πόρους και υποστήριξη». Σάββας Κονταράτος: «Με την πλούσια, αλλά προσεκτικά επιλεγμένη ύλη του, αρθρωμένη σε δέκα θεματικές ενότητες που κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων, και με την εξαιρετικά φροντισμένη εμφάνισή του, το πρώτο τεύχος των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» ήταν ήδη ένα εκδοτικό επίτευγμα. Η σειρά των 80 μέχρι σήμερα τευχών και όσων ακολουθήσουν θα αποτελέσουν ένα μοναδικό σε πλούτο αρχείο έργων, σχεδιαστικών προτάσεων και θεωρητικών ή ιστορικοκριτικών καταθέσεων, μια πράγματι πολύτιμη και αξιόπιστη πηγή για τους ερευνητές και τους ιστορικούς της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής». Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος: «Οι δύο επιθεωρήσεις δεν άλλαξαν σχήμα κάθε χρόνο, δεν έγιναν ξαφνικά υπερ-πολύχρωμες, δεν απώλεσαν τη δομή και την ισορροπία τους ανάμεσα στον θεωρητικό, κριτικό και ιστορικό λόγο, δεν ολίσθησαν στις μόδες αλλά και, όταν έγιναν βήμα μαχητικών μανιφέστων, το έκαναν χωρίς να απολεσθεί η προσωπική άποψη του διευθυντή τους αλλά και η προσωπική άποψη των επιμελητών του κάθε τεύχους για τις διαχρονικές αξίες της αρχιτεκτονικής. Το έργο αυτό είναι ανεκτίμητο και ίσως μοναδικό στα διεθνή χρονικά. Μπορεί να το διαπιστώσει κανείς πολύ εύκολα με μια περιήγηση σε αυτήν την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη». Δημήτρης Α. Φατούρος: «Προσωπικό έργο του Ορέστη Δουμάνη από την πρώτη εκκίνηση στα μέσα της δεκαετίας του 60, έδωσε έμφαση στην κριτική στάση και ανέπτυξε ρωγμές στις έγκλειστες συνθήκες. Είναι ένα προσωπικό στοίχημα χωρίς επιχειρηματικές σχέσεις και εταιρικές επιφάνειες, που παραμένει η μοναδική μακροχρόνια σταθερή και συνεχής αρχιτεκτονική εκδοτική δραστηριότητα με κριτική μάλιστα στάση, δημιουργική εγρήγορση και σκέψη ανοικτή στο μέλλον που εξακολουθεί να δίνει δυνατότητες σε έναν κόσμο τελείως διαφορετικό από αυτόν από τον οποίο ξεκίνησε». Κατερίνα Κοσκινά: «Ο συγχρωτισμός και η συνεργασία του Δουμάνη με τους καλλιτέχνες οδήγησε στην ανάπτυξη μιας σχέσης βασισμένης στον κοινό στόχο και στη φιλία. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε σιγά-σιγά μια μικρή αλλά συμπαγής συλλογή έργων τέχνης που παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε αυτή την έκθεση. Η συλλογή αυτή είναι σημαντική διότι εικονογραφεί και επικυρώνει τη συνάφεια μεταξύ των αρχιτεκτονικών και εικαστικών δημοσιευμένων έργων. Εν τέλει και οι δύο αυτές κατηγορίες αποτελούν εφαρμογές του αισθητικού αιτήματος μιας νεωτερικής πραγματικότητας, που δηλώθηκε σαφώς στις δεκαετίες του 60 και 70». Αντρέας Γιακουμακάτος: «Στη δεκαετία του 1960, ο Δουμάνης υπηρέτησε τον στόχο της μεταρρύθμισης μέσω της καθαρής στράτευσης υπέρ του μοντέρνου. Δεν αμφιταλαντεύτηκε: θεώρησε ότι ο εντόπιος νεοπαραδοσιακός ακαδημαϊσμός και η παρακμή του γούστου θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τα εργαλεία μιας κρυστάλλινης νεωτερικής ανασυγκρότησης. Επέλεξε την αντίσταση στον λαϊκισμό, στην ανευθυνότητα, στη δημαγωγία, στον πολιτικό οπορτουνισμό, σε κάθε μορφής ομφαλοσκόπηση: επέλεξε δηλαδή μια στάση αυθεντικού μεταρρυθμιστή. Χάρη στη σταθερότητα, στη διάρκεια και στην αξιοπιστία της, η εκδοτική του δράση ακτινοβολεί σήμερα την αύρα ενός θεσμού».

Μικρό βιογραφικό του Ορέστη Δουμάνη Ο Ορέστης Δουμάνης γεννήθηκε το 1929 στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ το 1952. Διατέλεσε επιμελητής Οικοδομικής στο ΕΜΠ (1958-61), γενικός γραμματέας Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Αθηνών (1964-67), διευθυντής Τύπου και Εκδόσεων του ΤΕΕ (1964-67), διευθυντής-επιμελητής του «Δελτίου Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Αθηνών» (1962-66), διευθυντής των «Τεχνικών Χρονικών», της «Επιστημονικής Έκδοσης ΤΕΕ» και του «Ενημερωτικού Δελτίου ΤΕΕ» (1964-67), υ- πεύθυνος αρχιτεκτονικής του περιοδικού «Ζυγός» (1961-63), διευθυντής του περιοδικού «Αρχιτεκτονική» (1963-64), τακτικός συνεργάτης υπεύθυνος για τεχνικά θέματα του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» (1966-67). Είναι εκδότης και διευθυντής των ετήσιων επιθεωρήσεων «Αρχιτεκτονικά Θέματα» από το 1967 και «Θέματα Χώρου+Τεχνών» από το 1970. Υπήρξε επίσης ανταποκριτής για την Ελλάδα του «Architectural Design» (1965-68), διευθυντής σύνταξης ελληνικού τμήματος του World Architecture (Λονδίνο, 1963-67) και του Contemporary Architecture (Λωζάννη, 1981-91), μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Αρχιτεκτονικής Mies van der Rohe (1988-92) και του Αρχιτεκτονικού Βραβείου Carlsberg (1991), σύμβουλος και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του καταλόγου και της έκθεσης «Η Αρχιτεκτονική του 20 ου αιώνα στην Ελλάδα» (1999), μέλος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Εικαστικών Τεχνών του Υπουργείου Πολιτισμού (1994-95), μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Βραβείου ΔΕΣΤΕ (2000-2005). Από το 1995 είναι αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Το 2006 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το 2007 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Αποσπάσματα από το κείμενο για την έκθεση του Ορέστη Δουμάνη «( ) Στο Μιλάνο, το 1951, ανακάλυψα πως υπήρχε μία μεγάλη έκθεση αρχιτεκτονικής και design: η 9 η Triennale. Αφού εντυπωσιάστηκα από το γλυπτό από νέον του Lucio Fontana στο κεντρικό κλιμακοστάσιο του Palazzo dell Arte, τριγύρισα τις αίθουσες όπου υπήρχαν σχέδια και φωτογραφίες έργων, καθώς και έπιπλα και αντικείμενα σχεδιασμένα από διάφορους αρχιτέκτονες. Η μεγάλη αποκάλυψη ήρθε αργότερα, όταν επισκέφτηκα τον πειραματικό οικισμό Q.T.8, κοντά στον ιππόδρομο του San Siro. Εκεί, Στο πλαίσιο της Triennale, είχε χτιστεί ένα συγκρότημα πολυκατοικιών και είχαν επιπλωθεί μερικά διαμερίσματα σύμφωνα με τις ιδανικές για την εποχή συνθήκες του μεταπολεμικού μοντέρνου κινήματος. Μου φάνηκαν όλα τέλεια και θαύμασα τους αρχιτέκτονες που είχαν την ικανότητα να διαμορφώνουν ένα τόσο άνετο και λειτουργικό περιβάλλον για να ζει κανείς. Τους θαύμασα ακόμη γιατί πίστεψα πως είχαν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν έναν τρόπο ζωής. ( ) Λίγα χρόνια αργότερα, το 1959, ανάμεσα στους φίλους μου αρχιτέκτονες, το κύριο θέμα των συζητήσεων ήταν το πώς θα δινόταν στους νέους αρχιτέκτονες η δυνατότητα να εφαρμόσουν τις νεωτερικές ιδέες τους που είχαν διαμορφωθεί σύμφωνα με τις αρχές του μοντέρνου κινήματος. Τότε τις μελέτες τις μονοπωλούσαν λίγοι καθιερωμένοι αρχιτέκτονες που εφάρμοζαν έναν απλοποιημένο κλασικισμό ή έναν αφελή νεολαϊκισμό. Οι φίλοι μου, ο Νίκος Βαλσαμάκης, ο Τάκης Ζενέτος, ο Ιππόλυτος Παπαηλιόπουλος, η Κατερίνα Γιαμαλάκη, η Σούλα Τζάκου, ο Θαλής και η Μαίρη Αργυροπούλου, ο Κοσμάς Ξενάκης, ο Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, τότε περίπου ξεκινούσαν τη σταδιοδρομία τους. Συζητώντας μαζί τους γοητεύτηκα από τις απλές και καθαρές γεωμετρικές μορφές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής που εξεθείαζαν και αποφάσισα να συμπορευτώ μαζί τους. ( ) Η ιδέα να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου στον χώρο της κριτικής ήταν τολμηρή, αλλά προκλήθηκε από την επιθυμία διατύπωσης μιας προσωπικής άποψης για το πως πήγαιναν τα πράγματα στην Ελλάδα. Ακόμη, και για έναν σαφή διαχωρισμό της θέσης μας, της θέσης των «προοδευτικών» ανθρώπων του χώρου από τους συντηρητικούς αρχιτέκτονες ή από αυτούς που ήταν απλώς της μόδας, χωρίς να είναι σε θέση να συμβάλλουν σε μία κάποια ουσιαστική πρόοδο της αρχιτεκτονικής. Υπήρχε δηλαδή και μία ηθική συνιστώσα σε εκείνη τη στάση, μια ευρύτερα «πολιτική» αντίληψη για τον ρόλο της αρχιτεκτονικής στη διαδικασία εκσυγχρονισμού του τόπου. Και βέβαια, η κριτική δεν ασκείται μόνο όταν γράφει κανείς ένα άρθρο, αλλά και όταν υιοθετεί μία διαδικασία επιλογών. Όταν αποφασίζει να τοποθετήσει το έντυπο που διευθύνει σε έναν συγκεκριμένο χώρο και όταν προωθεί συγκεκριμένες αντιλήψεις αντί για κάποιες άλλες. ( ) Σχεδίασα τα περιεχόμενα του πρώτου τόμου των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» αφού γύρισα τα περισσότερα αρχιτεκτονικά γραφεία της Αθήνας και συζήτησα τα σχέδιά μου με πολλούς αρχιτέκτονες. Μια βδομάδα μετά την κυκλοφορία του πρώτου τόμου του περιοδικού, το πραξικόπημα της 21 ης Απριλίου έμελλε να οδηγήσει τη χώρα στην πιο μακρόχρονη δικτατορία που γνώρισε στη νεότερη ιστορία της. ( ) Με τους συνεργάτες των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» το 1994 ιδρύσαμε το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, με στόχο την προβολή της ελληνικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι πάνω από 90 εκδηλώσεις του Ινστιτούτου, μέχρι σήμερα, κυρίως όμως η μεγάλη έκθεση για την αρχιτεκτονική του 20 ού αιώνα στην Ελλάδα που παρουσιάστηκε σε εννέα πόλεις της Ευρώπης και πρόσφατα στο Τόκιο, τα Βραβεία Αρχιτεκτονικής και οι Μπιενάλε Νέων Αρχιτεκτόνων που καθιερώθηκαν, οι εκθέσεις ξένων αρχιτεκτόνων καθώς και οι θεματικές εκθέσεις δείχνουν πως το Ινστιτούτο ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τους στόχους που θέσαμε. Όλα αυτά που ανέφερα δεν αποτελούν τελικό απολογισμό. Αποτελούν τον μέχρι στιγμής απολογισμό. Και συνεχίζουμε».