Ο ερωτισμός των άλλων Συγγραφέας: Tony Duvert Έτος: 1976 Από το αρχείο της Semiotext ( e) (αγγλική μετάφραση Joan Templeton) Κατά τη διάρκεια της διαμάχης που προκάλεσαν οι πορνογραφικές παραγωγές, κάποιος είπε την εξής πρόταση: «Η πορνογραφία είναι ο ερωτισμός των άλλων». Μια διατύπωση που έχει το προσόν να χρησιμοποιεί με έξυπνο τρόπο δύο ηλίθιες λέξεις, αν όχι τρεις. Πρόκειται για ένα επιχείρημα πάνω στην ανεκτικότητα: αλλά επίσης και μια κριτική αυτών των διακρίσεων που κάνουμε για να μας ξεχωρίσουμε από αυτό που μετά καυχιόμαστε ότι «ανεχόμαστε»[1]. Γιατί ίσως ο ερωτισμός των άλλων ανθρώπων να μην είναι τόσο διαφορετικός από το δικό μας, με όρους του τι έχει να δείξει, ίσως να είμαστε περιφρονητικοί προς την «πορνογραφία» γιατί μας απεικονίζει χωρίς μάσκες θλιβερά σώματα, άθλια δωμάτια, ελεεινοί συμβιβασμοί, χειρονομίες χωρίς χάρη, αξιολύπητες φαντασιώσεις Δεν μας αρέσει όταν οι συνουσίες μας εμφανίζονται τόσο φτωχές στις ταινίες όσο και στην πραγματική ύπαρξη μας: τα ερωτικά έργα πρέπει καθολικά να προσαρμόζονται στις ψευδαισθήσεις μας και δεν πρέπει να είναι, σε ουσία ή τιμή, τόσο μηδαμινά όσο οι εαυτοί μας. Τότε αυτό που διακρίνει το ερωτισμό από την πορνογραφία δεν είναι μια διαφορά ανάμεσα στη δική μας όμορφη σεξουαλικότητα και την αηδιαστική σεξουαλικότητα των άλλων: στην πραγματικότητα, με τους όρους των κατεστημένων κριτηρίων, κάθε πραγματική σεξουαλικότητα παραμένει ένοχη, άσχημη, κτηνώδης, εκτρωματική. Ποτέ δεν είμαστε αρκετά πλούσιοι, αρκετά κανονικοί, αρκετά άντρες, αρκετά γυναίκες, για να έχουμε μια σεξουαλικότητα που να είναι επιτρεπτή, σεβαστή ή απλά δυνατή να υπάρξει. Αυτές είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις που διαμορφώνονται από τους νόμους μας, τους ηθικούς μας κώδικες, τα ιδανικά, τα αριστουργήματα της τέχνης, και τους ίδιους μας τους κανόνες για την επιθυμία. Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι βρίσκουν εφαρμογή και στη διασκέδαση. Αλλά η «πορνογραφία» διαπράττει το έγκλημα να εξιδανικεύει ελλιπώς αυτό που δείχνει και με την αφθονία της σε γυμνά και σε κατορθώματα, αποτελεί ένα κήπο των ηδονών πλάι στην πραγματική μας ζωή. Ακόμα και αυτή η ελεύθερη και εκπληρωμένη σεξουαλικότητα, θα έπρεπε να μετασχηματιστεί για να αθωωθεί, θα έπρεπε να επεκταθεί στο αιώνιο, να ανυψωθεί σε μυθικά ύψη, να επικαλυφθεί με αναλύσεις, να πασαλειφθεί με Ανθρωπισμό, να γαρνιριστεί με «από-αποξένωση», να στολιστεί με γιρλάντες που να καλύπτουν μόνο τα σωστά σημεία: μια εξιλέωση που μπορούν να προσφέρουν καθεμιά με τον τρόπο της- ο Έρωτας, η Τέχνη, η Επιστήμη, και η Ανατροπή. Η αναγκαιότητα αυτής της εξιλέωσης έχει γίνει κατανοητή εδώ και πολύ καιρό από τους Αμερικάνους κατασκευαστές πορνογραφικων βιβλίων και περιοδικών. Κι έτσι, δημοσιεύουν κείμενα χυδαία που τα καλύπτουν με μία ψυχιατρική χρυσόσκονη και τα πασάρουν ως «επιστημονικά έγγραφα». Συσσωρεύουν απρεπείς φωτογραφίες, αλλά πάντα με το άλλοθι της απεικόνισης της φυσιολογίας του ανθρώπινου σώματος ή του γυμνού, αγνών τέκνων δηλαδή της Υγείας. Η αγορά πλημμυρίζεται με γυμνούς άνδρες φωτογραφημένους από κάθε γωνία., αλλά μόνο για να παρέχουν στους καλλιτέχνες έναν τρόπο να τελειοποιήσουν την τεχνοτροπία τους χωρίς ακριβά μοντέλα. Και παχιές μπροσούρες με φωτογραφίες και σχολιασμό έχουν προσφέρει στους νεαρούς σεξολόγους ζωηρές παραστάσεις με σοδομισμούς, πεολειχίες, αυνανισμούς, ευμεγέθη πέη, βρεφικό ερωτισμό ή ομαδικό σεξ. Η ευημερία αυτών των εκδόσεων δείχνει πως οι αμερικάνοι λογοκριτές, συγκινημένοι από την ευγένεια των σκοπών, δεν ήταν και πολύ πρόθυμοι να μάθουν για ποιο σκοπό χρησιμοποιούσαν πραγματικά αυτά τα γυμνά οι πρωτοεμφανιζόμενοι ζωγράφοι, αν οι συλλογές με τις παρτούζες παιδιών χρησιμοποιούνταν μόνο για την ενημέρωση εκπαιδευτικών και μητέρων, ή αν τα κοντινά των πούτσων που εισβάλουν σε κάθε τρύπα της Ανθρώπινης Φύσης εξετάζονταν μόνο από Επιστήμονες.
Ας θεωρήσουμε αυτά τα εύκολα προνόμια σαν το προϊόν μιας δημοκρατίας αρκετά αφελούς ώστε, σημειωτέον, να έχει εξορίσει έναν Πρόεδρο [2] με την πρόφαση ότι υπήρξε ανειλικρινής διότι φαίνεται πως η εξουσία, τόσο διεστραμμένη όσο και το σεξ, χρειάζεται όπως και αυτό, απλά να είναι αγγελική για να είναι ανεκτή. Μια καθησυχαστική βεβαιότητα. Η χώρα μας δεν είναι το θύμα μιας τόσο άδολη λογικής: στη Γαλλία, όταν υπερασπιζόμαστε την ελευθερία, είναι κυρίως ενάντια σ αυτούς που θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν. Οπότε αντιληφθήκαμε, μεταξύ χιλιάδων άλλων πραγμάτων, πως πριν την απελευθέρωση της σεξουαλικότητας, έπρεπε να την αναμορφώσουμε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην έχει απομείνει καθόλου σεξουαλικότητα σε κανέναν: ή ότι, αν επιτρέπαμε την πορνογραφία, προφανώς θα έπρεπε να σταματήσει να αψηφά την ηθική. Κι όμως όταν σταματήσαμε τη λογοκρισία, ανακαλύψαμε με αγανάκτηση ότι τα έργα που θα μπορούσαν να λογοκριθούν επωφελήθηκαν αυτή της παύσης για να κάνουν την εμφάνισή τους. Αυτό είναι σίγουρα απόδειξη ότι δεν ήμασταν ώριμοι για την ελευθερία της έκφρασης. Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι Γάλλοι μποϋκοτάρουν αυθόρμητα τα ψευδοπροϊόντα που ο άπληστος καπιταλισμός προσπαθεί να τους κάνει να τα καταναλώσουν: ειδικότερα, εγκαταλείπουν τα σινεμά που προβάλουν τα διαφημιστικά σκουπίδια που λέγονται «ταινίες για το κοινό» - και είναι ηλίθιες αφηγήσεις που αποτελούν προσβολή για τις μάζες, και κατά συνέπεια για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όπως με σθένη επαναλαμβάνεται για χρόνια από τους κυρίους Marchais, Séguy και τον Καρδινάλιο Marty [3]. Αλλά αυτή τη φορά τα πεινασμένα για κέρδος και υποχείρια μέλη της βιομηχανίας κατάφεραν να ξεγελάσουν το Λαό προσφέροντας του σαν λαμπερό δέλεαρ, ένα δόλωμα αληθοφανών χυδαιοτήτων. Αμέσως, εκατομμύρια πατέρες, μητέρες και εργάτες, με τη γιαγιά απ το χέρι, με το μωρό στην αγκαλιά, έτρεξαν σε ταινίες με ακολασίες χωρίς-έρωτα: και, υπνωτισμένοι, αποσβολωμένοι από τις τόσες φρικαλεότητες, κανένας τους δεν τόλμησε να αντιδράσει. Δεν έχω ακούσει ούτε καν το κλάμα ενός μωρού μέσα στην αίθουσα, πράγμα που δείχνει πόσο πρώιμα παραλύουν κάθε αντίδραση αυτές οι εικόνες. Το Κράτος και οι διάφορες ελίτ διαμαρτυρήθηκαν από τη θέση τους η καθεμιά, και η ελευθερία αναδιοργανώθηκε. Μια ξεχωριστή κατηγορία ταινιών θα οριζόταν, βαριά φορολογημένη και με περιορισμένη διανομή : το είδος που θα απεικόνιζε τον ερωτισμό των άλλων ανθρώπων» ( αυτές που καταλλήλως βαφτίστηκαν με το Χ ): πορνογραφία. Ο δικός μας ερωτισμός, φυσικά, θα συνέχιζε να απολαμβάνει όλη την απαραίτητη ελευθερία έκφρασης. Είπα ότι τα δύο είδη ήταν διακριτά: εφόσον ο πλειοψηφών ερωτισμός έχει την ομορφιά ως βασική ιδιότητά του, οποιαδήποτε ασχήμια, προστυχιά, ηλιθιότητα, περιττή χυδαιότητα, στην αναπαράσταση της σεξουαλικότητας, είναι σημάδι ότι δεν είναι δικιά μας αλλά ανήκει στην κατηγορία Χ. Ένα μέτρο επικροτούμενο απ όλους. Λίγο νωρίτερα από αυτό, είναι γεγονός ότι, ο François Mitterand είχε προτείνει στην Nouvel Observateur, η πορνογραφία να περιορίζεται σε κλειστούς κύκλους: γιατί ήταν πραγματικά πολύ άσχημη, και κατασκευασμένη, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, από πορνογράφους. Επιπλέον, αυτές οι πραγματικές εικόνες οργάνων, δήλωσε, παρέμεναν απείρως λιγότερο συγκινητικές από ένα κάποιο συγκεκριμένο άγγιγμα των χεριών στο Η στενή πύλη [4]. Ο Mitterand βέβαια δεν διευκρίνισε αν τα τσουτσουνάκια στο Αν ο σπόρος δεν πεθάνει [5], τον συνεπήραν τόσο όσο τα χέρια της Alissa- αμφότερα τα βιβλία, ωστόσο, ήταν τραγουδισμένα με το αρμόζον ύφος και πασπατευμένα δεόντως, από τα χέρια ενός κατόχου του βραβείου Νόμπελ. Εν πάση περιπτώσει, αυτή η σοσιαλιστική θέση, τόσο φιλελεύθερη στη συγκεκριμένη συγκυρία, επειδή συνάδει με τις επιλογές της Αριστεράς, συμπίπτει με αυτό που η κυβέρνησή μας τελικά αποφάσισε. Οπότε τώρα, για πρώτη φορά στην κοινωνία μας, ισχυριζόμαστε ότι αυτή η μετριότητα δεν είναι δυνατό να γίνει ανεκτή, και ότι οι πολίτες μας θα πρέπει να είναι θεσμικά προστατευμένοι απ αυτή. Είναι αδιανόητο μέλη της βιομηχανίας ταινιών να το τραβήξουν τόσο μακριά, ως και την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόθου: και οι επιχειρήσεις θα πρόδιδαν τον εαυτό τους αν ξαφνικά σταματούσαν να αγωνίζονται για τη δική μας καλλιτεχνική και ηθική εξύψωση. Έκτοτε μπορούμε να διαβάσουμε στο αέτωμα του ναού του θεού Έρωτα: κανείς δεν μπαίνει
εδώ εκτός από τους θεοφώτιστους. Το έθνος μας, που τόσο φαινόταν να μισεί, να διώκει και να καταδικάζει το σεξ, καταλήγει τελικά να το θαυμάζει, να το αποθεώνει σε τέτοιο βαθμό που δε θέλει πια τους μιαρούς να το αγγίζουν. Αυτό το γλύκισμα, αυτό το άλας της γης θα φυλαχτεί, όπως είναι δίκαιο, μόνο για μεγάλους άνδρες. Αν είναι άξιοι για να το δεχτούν φυσικά. Και αν οι ικανότητες σου είναι πολύ μέτριες, το I.Q. σου πολύ χαμηλό, το πάθος σου για χρήματα αχαλίνωτο, η χυδαιότητα σου ατελείωτη, φτιάξε οικογενειακά φιλμ, δώσε ρομαντική διάσταση στο συζυγικό έρωτα μέσα στο γάμο, σχολίασε την πολιτική, γίνε κριτικός της Τέχνης και των Γραμμάτων, μπες στην Ακαδημία, δόξασε τον πόλεμο, τα σπορ, τη δουλειά, την αρετή, τους απατεώνες, το ρατσισμό, το Κράτος: αλλά τα μουνιά, οι ψωλές, και οι κωλοτρυπίδες είναι αυστηρά ταμπού για σένα όπως και για όλους τους οπορτουνιστές, τους κρετίνους, τους απατεώνες, τα γουρούνια και τους ανύπαρκτους που έχουν εισβάλει σε άλλους τομείς. Ο Έρως θα αρχίσει να νιώθει λίγο μόνος. Για μένα αυτή η απαίτηση για ποιότητα, για αφιλοκέρδεια, για καλλιτεχνική αρτιότητα, δείχνει απόλυτα δικαιολογημένη (σκέφτομαι μόνο τα μαργαριτάρια που θα είχε παράγει στο πεδίο της πολιτικής, της δημοσιογραφίας ή της εκπαίδευσης). Έχω παρατηρήσει πορνό που προβάλλονται να μυρίζουν ερασιτεχνισμό, βιασύνη και παραγωγές χωρίς δισεκατομμύρια ή κυβερνητική χρηματοδότηση: και ένιωσα, φυσικά, πολύ διαφορετικά από τις ταινίες Χ με τις οποίες απασχολούμουν για κάποιο καιρό, και των οποίων η μηδαμινότητα δεν ήταν περίπλοκη. Τι μένει λοιπόν, από αυτές τις ταινίες που δεν έχουν τίποτα να τις κάνει αξιοσύστατες; Αυτό που μένει είναι ακριβώς αυτό το κάτι που οι καλές ταινίες ποτέ δε δείχνουν. Και αφού το σύμπαν ξεχειλίζει από εξαίρετους κινηματογραφιστές, πολλοί από τους οποίους αποκηρύττουν τη σκανδαλώδη μετριότητα των πορνό, αναρωτιέμαι τότε, γιατί αυτοί που κινηματογραφούν τόσο καλά, αφήνουν στους άσχετους τα ερωτικά θέματα τα οποία ωστόσο φαίνεται να θαυμάζουν, αφού δεν επιτρέπουν να τα μεταχειρίζονται αθλίως αντί να στρωθούν οι ίδιοι στη δουλειά. Είναι εξαιτίας της συνήθους ταπεινότητας των ιδιοφυών όταν αντιμετωπίζουν θέματα πολύ μεγάλα; Η εξαιτίας της διαπίστωσης της ασυμβατότητας που υπάρχει ανάμεσα στη δημιουργικότητά τους και την αναπαράσταση σεξουαλικών πράξεων; Σ αυτήν την περίπτωση, πρέπει να θαυμάσουμε την αυταπάρνηση των άτυχων σκηνοθετών που, για να κινηματογραφήσουν αυτά που οι άλλοι κρύβουν, δεν διστάζουν να διακινδυνεύσουν τις ευκαιρίες τους να αποκτήσουν ταλέντο. Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη «ειδικών» πορνογραφικών έργων φέρνει στο μυαλό το σχόλιο του Jean Genet όταν ρωτήθηκε γιατί το θέατρό του ήταν χυδαίο: επειδή, είπε, το άλλο θέατρο δεν είναι. Είμαστε σε μια παράδοξη κατάσταση στην οποία φαίνεται κατανοητό, προφανές ακόμα και επιθυμητό το να δημιουργείς έργα (και κάθε έργο μιλά μόνο για την ανθρωπότητα και την ανθρώπινη ζωή) όπου η σεξουαλικότητα μειώνεται στο τίποτα τίποτα πέρα από μια ζώνη σιωπής προς την οποία κάθε αφήγηση κατευθύνεται, αλλά και συντρίβεται πάνω της. Ο πολιτισμός μας είναι ο ιστοριογράφος, ή μάλλον ο μυθολόγος, ενός αποσεξουαλικοποιημένου ανθρώπου. Βάλτε πίσω το σεξ: δε θα θεωρηθεί ότι συμπληρώνετε μια έλλειψη, θα ειπωθεί ότι το έργο σας έχει μια υπερβολή και είναι αυτή η υπερβολή, η «χυδαιότητα», που θα προσδιορίσει το έργο. Κι έτσι το σεξ, με τις δισεκατομμύρια εκδηλώσεις του, τις αισθήσεις και τις αποχρώσεις του, του οποίου οι λεπτομέριες και τα μαθήματα σίγουρα αξίζουν όσο τα μαθήματα της συναισθηματικής ψυχολογίας, δεν είναι ένα αυθόρμητο, απαραίτητο, ένα ποικιλόμορφα παρόν (αν όχι με ένα «χαμηλό» τρόπο) στοιχείο της αναπαράστασης του ανθρώπου: είναι μόνο μια αγενής ειδικότητα, χαρακτηριστικό συγκεκριμένων συγγραφέων, συγκεκριμένων καλλιτεχνών, συγκεκριμένων λόγιων, που φτιάχνουν μόνοι τους κάτι που, έξω από τους ίδιους, δεν έχει δικαίωμα ασύλου. Κάθε δημιουργός πρέπει να αποφασίσει αν θα δημιουργήσει «με» ή «χωρίς»: είναι η ελαχίστη των ελευθεριών του, και αφού όλοι ξέρουμε τι πολιτισμικό πεπρωμένο περιμένει όσους δημιουργήσουν «με», δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό εξωθεί τις μελλοντικές ιδιοφυίες να μην το περικόψουν. To να ανεχθούμε τη σεξουαλικότητα, όπως αξιώνουμε ότι κάνουμε, το να την εξερευνήσουμε και να την κατανοήσουμε, όπως λέμε ότι πρέπει να κάνουμε, θα ήταν το να της επιτρέψουμε να εμφανίζεται παντού, να εκφράζεται και να βιώνεται παντού και εν ολίγοις, να την αφήσουμε να ανθήσει στο
φως της μέρας της κοινωνικής ζωής. Και όχι να την παραχώνουμε μέσα σε σικ βιβλία, στα μαγαζιά της Pigalle [6], στους βασιλικούς γάμους και πίσω από πόρτες αποχωρητηρίων. Δεν είναι η εμφάνιση των «ερωτικών» έργων ή των «πορνογραφικών» προϊόντων που καταδεικνύει ελευθερία, είναι μάλλον η εξαφάνιση των ειδικών τόπων και τελετουργικών μέσα στα οποία η σεξουαλικότητα, η ηδονή, και το σώμα «γίνονται» κεκλεισμένων των θυρών. Δεν είναι αντικείμενο των πορνοπεριοδικών να δείχνουν γυμνά, όργια, λεσβίες, παιδικά γαμήσια, αλλά της France- Dimanche, της l'espress, της Paris-Match, του Tintin, του Spirou [7] και άλλων ανθρωπιστικών εκδόσεων. Δεν είναι δουλειά των δημιουργών έργων κατηγορίας Χ να δείχνουν ζωντανά σεξουαλικά δρώμενα, αλλά των δημιουργών που έλκουν τα πλήθη και της τηλεόρασης. Δεν είναι οι «ειδικοί» συγγραφείς αυτοί που πρέπει να αποκρυπτογραφήσουν τα σώματά μας, αλλά το σύνολο της λογοτεχνίας. Αλλιώς μπορεί να πούμε επίσης πως η σεξουαλικότητα δεν είναι ανεκτή, και πρέπει να μείνουμε δέσμιοι μερικών μανιακών που είναι καταδικασμένοι και αποφασισμένοι, να δείχνουν με ποιον τρόπο αυτή υπάρχει, και να γεμίσουν όσο καλύτερα μπορούν αυτό το κενό στον πολιτισμό και τους ηθικούς μας κώδικες. Προφανώς σε μια κοινωνία όπου η σεξουαλικότητα δεν θα «είχε θέση» αλλά θα επαναλάμβανε τον εαυτό της, η ουσία του ερωτικού θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που προέρχεται από τα γκέτο μας όπου κάποιος καρτερικά σέρνεται πάνω στα αναμμένα κάρβουνα των ψευδαισθήσεων, των κλισέ, των μεγαλοπρεπειών και των μανιών που καθορίζουν τον σεξουαλικό σκοταδισμό μας. Βλέπω μόνο τη χυδαία φωτογραφία, η οποία, όταν αποφεύγει την επιτήδευση και τη συμβατικότητα του Ωραίου, είναι ήδη απελευθερωμένη -αναμφισβήτητα εξαιτίας της κατωτερότητάς της- από τα στερεότυπα που από τα ύψη του Ερωτισμού στα βάθη της πορνογραφίας- κατασκευάζει μια κάλπικη αναπαράσταση της σεξουαλικότητάς που θα θέλαμε να είχαμε. Αλλά τι είναι αυτό που θέλουν τα έργα της κατηγορίας Χ; Μερικά απο αυτά συμμετείχαν, χωρίς αντίδραση, σε ένα ωμό πείραμα "mise-en-abyme" [8], το οποίο θα ευχαριστούσε κάθε καλής καταγωγής μέλος της avant-garde, και το οποίο δείχνει ένα παράδοξο της πορνογραφίας. Ήταν μια προβολή ενός πολύ καλού ετεροφυλοφιλικού πορνό (οι συνθήκες της αγοράς σπάνια επιτρέπουν την ανάμιξη διαφορετικών γούστων στο ίδιο προϊόν). Τίτλος: Το ομιλόν φύλο (η ηρωίδα είναι προικισμένη με μια θαυμαστή ικανότητα δανεισμένη από τον Ντιντερό: όπως και ένα πρόσωπο στα Αδιάκριτα Μπιζού, μιλάει από το μουνί της). Αυτό το φιλμ περιείχε την ακόλουθη σκηνή. Σε μια κινηματογραφική αίθουσα, οι συνήθεις θεατές παρακολουθούν ένα πορνό. Ξαφνικά, μια γυναίκα θεατής, κινητοποιημένη από την ταινία, αρπάζει τον πούτσο του διπλανού της. Την επόμενη στιγμή, ολόκληρο το κοινό, γυμνό με τις ψωλές στον αέρα, γαμιέται με χαρά. Στην οθόνη φυσικά. Στην άλλη αίθουσα, την πραγματική, κανείς δεν έκανε τίποτα. Βλέπαμε τους πορνόφιλους της κινηματογραφημένης αίθουσας. Αυτούς που μπορούσαν να το κάνουν [9]. Αυτή η φανταστική σκηνή επομένως υποτίθεται πως αναπαριστά τη φαντασίωση του πορνόφιλου: και, εν συντομία, τον βάζει με την πλάτη στον τοίχο. Αλλά ο τοίχος είναι πολύ ψηλός. Σε μια πραγματική κινηματογραφική αίθουσα (πέρα από το γεγονός πως οι αίθουσες πορνό, έχουν λιγότερες γυναίκες θεατές κι από τα αριστερίστικα γκρουπούσκουλα της γυναικείας απελευθέρωσης), αυτή η μετάβαση στην πράξη θα ήταν εγκληματική ενέργεια, ένα γεγονός που θα προκαλούσε την προσέλευση αστυνομικών οχημάτων και θα καταλάμβανε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Αυτό το όργιο, αδύνατον να συμβεί νομικά, είναι εξίσου αδύνατον αισθητικά και ψυχολογικά. Όσο συνηθισμένοι κι αν έμοιαζαν οι ψεύτικοι θεατές του Ομιλούντος Σεξ, διαλέχτηκαν για να παρουσιάσουν, όταν θα απομακρύνονταν από τα καθίσματά τους, θελκτικά κορμιά με γρήγορα αντανακλαστικά και άμεσες απολαύσεις. Χαρακτηριστικά που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική εμφάνιση και σεξουαλική συμπεριφορά του μέσου Γάλλου, είτε πορνόφιλου είτε όχι. Βλέπουμε πως το εμπόδιο για το όργιο δεν βρίσκεται απλά στη νομική παραβίαση που κάτι τέτοιο θα στοιχειοθετούσε (μια παραβίαση που οι ομοφυλόφιλοι διακινδυνεύουν να διαπράξουν, έτσι όπως είναι εξοικειωμένοι με τους ετεροφυλόφιλους μπάτσους). Το εμπόδιο βρίσκεται περισσότερο σ αυτά τα βολικά πάθη και τα θελκτικά σώματα στη διάθεση των ηθοποιών, και όχι του κοινού. Πράγματα που είναι αναμφίβολα
προνόμια των πορνογραφικών ταινιών, απ τη στιγμή που ήδη κυριαρχούν επί όλων των ειδών ταινιών και μυθιστορημάτων. Η απέχθεια που προκαλείται από ηθοποιούς με μεγάλα πέη, γυναίκες ηθοποιούς με πάχη, και πλαδαρά στήθη, ροζιασμένα πόδια, από τρίτης κατηγορίας συνουσίες, γλουτούς που στάζουν σπέρμα και απεικονίζονται σε κάποιες ταινίες, είναι ασύλληπτη: τέτοια «κουσούρια» είναι, ωστόσο, σύνηθες στοιχείο του ανθρώπινου είδους. Φυσικά, θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσικό (και τίποτα δεν είναι πιο αηδιαστικά φυσικό), μια ταινία να πρέπει να είναι ευχάριστη όταν βλέπεται, και επομένως πως θα έπρεπε να αποφεύγει να δείχνει τους εαυτούς μας, και πως θα έπρεπε να επιλέγει μαγευτικά ανθρώπινα δείγματα, τόσο επαρκώς εξαιρετικά, ώστε η ανθρωπότητα που δεν τους μοιάζει να μπορεί να αναγνωρίζει τον εαυτό της σε αυτά. Δυστυχώς, αυτή η αίρεση του εξαιρετικού ενισχύει τη βεβαιότητά μας πως είμαστε σεξουαλικά αγύμναστοι: και, αντί να μας κάνει να αγαπάμε την ομορφιά ακόμα περισσότερο, μας κάνει ακόμα πιο απεχθείς στους ίδιους μας τους εαυτούς. Να μαστε, φτωχοί, ηλίθιοι, άνδρες και γυναίκες να ονειρευόμαστε ότι ο παντογνώστης θα γεννήσει τους Ωραίους, τους Όμορφους, να μας λυτρώσουν απ την ασχήμια - καθώς ο Θεός σώζει, βλέποντας κάτω από τις πληγές, τη βρωμιά και την ασχήμια, αυτούς που έχουν αγνή καρδιά. Δεν είμαστε άξιοι. Αυτοί ναι. Οπότε, ας βαυκαλιστούμε με την ιδέα πως αύριο, αυτοί θα κατέβουν στο δικό μας δωμάτιο, στην κουζίνα, την τουαλέτα μας. Έτσι η πορνογραφία μας υπενθυμίζει πως για να αποκτήσουμε όμορφα αντικείμενα που επιθυμούμε, πρέπει να τους μοιάζουμε, αλλιώς (και αυτή είναι η αποτρόπαια φιλοσοφία του μαρκήσιου ντε Σαντ, ο οποίος, στην εξερεύνηση της επιθυμίας, παρουσίαζε μόνο την έκσταση της οικονομικής εξουσίας πάνω στο σώμα κάποιου άλλου) πρέπει να είμαστε πλούσιοι. Οι πλούσιοι δεν βλέπουν πορνό (παρά μόνο μεταξύ τους, στα σπίτια τους, και συμπληρωματικά). Μια καλή πουτάνα, ένας ζιγκολό χωρίς σημαντικές ατέλειες στην κατασκευή του, πάνε από 200 ως 330 φράγκα και πάνω. Με ένα τηλεφώνημα στο Παρίσι, μπορείς να παραγγείλεις νεαρά αγόρια και κορίτσια στρατολογημένα από μεσήλικους άνδρες, και οι φιξ τιμές είναι ακριβώς ένας μήνας S.M.I.C. [10]. Και μετά, μήπως οι πορνόφιλοι, είναι απλώς ο συρφετός που, σε αντίθεση με την ελίτ που φτιάχνει τους νόμους μας, δεν μπορεί να ανταπεξέλθει οικονομικά παρά μόνο σε μια αίθουσα ταινιών κατηγορίας Χ; Οι παιδεραστές που τραβιούνται στα δικαστήρια, μήπως είναι απλά ένοχοι οικονομικής χρεοκοπίας; Στα μαγαζιά πορνογραφίας, οι υπάλληλοι παραπονιούνται για αναρίθμητους πελάτες που έρχονται απλά να περιεργαστούν το εμπόρευμα και ποτέ δεν αγοράζουν τίποτα. Και τελικά πράγματι συναντάμε ένα προλεταριάτο θλιβερών ηδονοβλεψιών. Αλλά ας χαρούμε που τελικά αυτά τα αξιαγάπητα περιοδικά απομακρύνονται σφραγίζονται κάτω από σελοφάν, έτσι ώστε να μην αφήσουν δαχτυλιές οι ντετέκτιβ που έρχονται να ευχαριστήσουν τα μάτια τους χωρίς να ξοδέψουν ούτε ένα sou [11], όπως στο Les Effarés του Ρεμπώ, να μυρίσουν στον αέρα τις νυχτερινές μυρωδιές του αρτοπωλείου. Τα κορίτσια, τα αγόρια και οι τραβεστί της γειτονιάς μπορούν να παρθούν στην τιμή δυο από αυτών των καταστροφικών περιοδικών. Και όλα λοιπόν απλωμένα στον πάγκο, κρέας και χαρτί μαζί. Οι μπίζνες είναι σαφώς σκληρό πράγμα. Ας εφησυχάσουμε: κάθε πορνόφιλος χωρίς πέος, κάθε Τάκης με άδειο πορτοφόλι είναι ένας πιθανός σύζυγος, και μελλοντικός μπαμπάς, αφού ο γάμος είναι η μόνη φτηνή και αξιοπρεπής λύση στα προβλήματα της πούτσας. Πράγμα που αποδεικνύει ότι η βιομηχανία του σεξ, με τον τρόπο της, προσφέρει ένα κίνητρο για την Αληθινή Αγάπη. Η άσκηση της επιθυμίας έχει έναν πολύ στενό οικονομικό και αισθητικό κώδικα: αυτός ο κώδικας αποκλείει την πλειοψηφία των ανδρών και των γυναικών. Έχει επίσης έναν κώδικα απόλαυσης, ο οποίος καθορίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και τις απαραίτητες ροπές και των δυο φύλων, και αυτός ο κώδικας, επίσης αποκλείει πολλούς ανθρώπους. Και οι δυο κώδικες αναπαράγονται από την πορνογραφία, και με μια εκτραχυμένη μορφή, από το Ερωτικό. Ο οπαδός της πορνογραφίας, όπως και ο οπαδός του ερωτισμού, ή των ρομαντικών μυθιστορημάτων, είναι πεπεισμένος πως η σεξουαλικότητα πρέπει να έχει μια «καλή μορφή»: αξιολογεί τον εαυτό του ως ακατάλληλο να βιώσει μια τέτοια μορφή και ψάχνει τη μυθοπλασία και την ψυχαγωγία που απεικονίζουν το ιδανικό στο όνομα του οποίου ο ίδιος αισθάνεται σύγχυση. Είναι μια κυκλική κίνηση αυτο-εκπαίδευσης στη μη τέλεση του έρωτα. Εδώ βλέπουμε τη διαφορά ανάμεσα στους ηθοποιούς-πορνόφιλους του Ομιλούντος Σεξ και
τους πορνόφιλους-θεατές: το έργο δεν δείχνει τι θα έπρεπε να κάνουν αν ήταν ελεύθεροι, δείχνει γιατί, ακόμα κι αν ήταν ελεύθεροι, δε θα τολμούσαν να κάνουν τίποτα. Ωστόσο, αυτή η αυτο-καταπιεστική κίνηση εξαρτάται από την προσκόλληση του κάθε ατόμου στις αξίες που καταδικάζουν το δικαίωμά του στην απόλαυση. Και αυτή η προσκόλληση είναι το αποτέλεσμα των δυσκολιών που συναντάμε από την παιδική ηλικία στο να κάνουμε έρωτα. Κανείς δε θα πίστευε πως μια κακότεχνη ανατομία, ένα μη ελκυστικό πρόσωπο, ή τα μέτρια ή απωθητικά γεννητικά όργανα αποτελούν αναπηρία, αν οι πιο όμορφοι άνθρωποι, οι πιο ταλαντούχοι δε μας έκαναν να το αισθανόμαστε αυτό από την πρώτη μέρα που βιώσαμε την επιθυμία. Και αυτό το αντανακλαστικό της εξαίρεσης θα ήταν πολύ σπάνιο αν δεν είχαμε διδαχθεί όλοι εμείς, τον κανόνα του «σεξουαλικού μοιράσματος» στο όνομα του οποίου πρέπει να διατηρήσουμε τους εαυτούς μας, όμορφους ή άσχημους, για μια προνομιακή ευκαιρία, έναν ξεχωριστό σύντροφο που μας πείθει τελικά να συμβιβάσουμε τα σώματά μας. Η ακαμψία του ηθικού κώδικα, οι ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπονται η σωματική επαφή, η σεξουαλική απόλαυση, ακόμα και η απλή ελευθερία της συνομιλίας με κάποιον, αναγκάζουν τη θλιβερή και ενοχική εσωτερίκευση αυτών των αξιών. Με άλλα λόγια, όσο λιγότερη ελευθερία έχουμε να κάνουμε έρωτα, τόσο περισσότερο προσκολλούμαστε σε κανόνες που μας αποτρέπουν από το να κάνουμε έρωτα. Αυτοί που ξεφεύγουν από αυτή τη λογικής ορίζονται ως έκφυλοι: δεν υπάρχει καμιά ενδιάμεση περιοχή ανάμεσα στην υποταγή και την παραβίαση των αρχών. Ή καλύτερα, το ενδιάμεσο πεδίο είναι η επιχειρηματική λύση: όταν κάποιος πληρώνει για πορνογραφία ή για μια πόρνη, δεν αγοράζει τόσο πολύ σεξ, όσο ένα δικαίωμα να το απολαύσει έξω από το κατεστημένο αλλά χωρίς την απειλή του νόμου. Η πορνογραφία επομένως είναι ένα στοιχείο του συστήματος. Κι όμως θα ήταν γελοίο να θεωρηθεί υπεύθυνη για μια κατάσταση που προηγείται αυτής και τη συνοδεύει, που δεν τη χρειάζεται για να διατηρηθεί, και μπορεί μακροπρόθεσμα να την βλάψει η παρουσία της. Είναι αυτό το περιεχόμενο που πρέπει να γίνει κατανοητό. Στην πραγματικότητα, οι χώρες που προηγήθηκαν της δικιάς μας, στην άρση των περιορισμών σχετικά με την πορνογραφία είναι πολύ διαφορετικές από τη Γαλλία. Όχι επειδή η Γαλλία είναι λατινική χώρα: είμαστε ακόμη πιο σκοτεινοί, σφιγμένοι και παραλυμένοι από τους νυσταλέους Σκανδιναβούς, και κοινωνιολογικά δεν είμαστε Λατίνοι. Ούτε και ο καθολικισμός μας είναι σημαντικός. Οποιοσδήποτε ακόλαστος έχει επισκεφτεί κάποια από τις περισσότερες καθολικές χώρες στη γη Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία- έχει ανακαλύψει το σεξουαλικό παγανισμό της προλεταριακής νεολαίας αυτών των μεσογειακών χριστιανικών βασιλείων. Ο καθολικισμός και οι εγκλήσεις του βασιλεύουν πολύ ψηλά πάνω από τα κεφάλια μας και από τα αχαμνά του «προλεταριάτου». Οι απαγορεύσεις, φυσικά και είναι γνωστές: αλλά παρόλα αυτά, όσο κι αν κάνουν τα πράγματα παράνομα, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα ενάντια στην ακαταμάχητη ευδοκίμησή τους. Η ηθική ακαμψία στη Γαλλία είναι ένα σημάδι «μικροαστικοποίησης» των μαζών και μια μαρτυρία της απόλυτης εξουσίας του βιομηχανικού πειθαρχικού καθεστώτος πάνω στη συμπεριφορά μας. Στο βορρά, εν πάση περιπτώσει, η εμφάνιση της πορνογραφίας δεν ήταν ένα μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά μια συνέπεια μεταρρυθμίσεων που, στους νόμους, στους ηθικούς κώδικες και στους θεσμούς αμφισβήτησαν ολόκληρη τη σεξουαλική ηθική. Μια αμφισβήτηση που ακολουθήθηκε από ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα: οι σχετικές θεσμοθετήσεις στη Δανία και τη Σουηδία, τα επιδόματα στην Ολλανδία και σε μερικές πολιτείες των Η.Π.Α., αποτελούν μοναδικά προηγούμενα σ όλη στην ιστορία των πολιτισμών. Και αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι τόσο η ευτυχία που αυτές οι ελευθερίες φέρνουν σήμερα σε αυτούς που τις ξεκίνησαν, όσο η κοινωνία στην οποία από δω και πέρα οι άνθρωποι θα γεννιούνται, για τους οποίους αυτή η νέα ηθική δε θα είναι μια κατάκτηση αλλά ένα άμεσο, κανονικό και, στην πραγματικότητα, αόρατο δεδομένο ύπαρξης. [12] Στη Γαλλία η πορνογραφία έχει γίνει επιτρεπτή, χωρίς όμως να έχει αλλάξει η ηθική που αυτή ξεπερνά, μια ηθική που προσπαθούμε αντιθέτως να σώσουμε, πιο ενεργητικά από ποτέ, μια ηθική που, πλάι πλάι με τις απόψεις μιας φιλελεύθερης ελίτ, ανίκανης όμως να επηρεάσει τους νόμους και τους ηθικούς κώδικες, συνεχίζει αδυσώπητα να κυβερνά την ιδιωτική ζωή των μαζών. Είναι αυτό το λίμνα-
σμα που δίνει τη δύναμή (και το περίεργο στάτους της ως εθνικό ζήτημα) στην παραγωγή της πορνογραφίας στη Γαλλία. Κι αυτό γιατί μια τέτοια παραγωγή προσφέρει μια αναπαράσταση, μονομιάς μυθική και ποτισμένη με τις ελευθερίες που δεν έχουμε. Από δω και πέρα, αυτό που έχει σημασία είναι να γνωρίζουμε αυτές τις ελευθερίες, αλλά όχι σαν ηδονοβλεψίες. Μια τέτοια εμπειρία θα μας δίδασκε αναμφίβολα ότι η ελεύθερη άσκηση της σεξουαλικότητας οδηγεί σε ένα σύμπαν που οι αστικές ομορφιές του Ερωτικού και οι στερεοτυπικές χαρές του πορνό είναι απλουστευμένες και ξεπερασμένες. Είναι στο χέρι μας να απελευθερώσουμε τους εαυτούς μας από τα κλισέ, τις αυταπάτες που η σεξουαλική μας κατάσταση και οι απογοητεύσεις μας έχουν παράγει. Η έκφραση της σεξουαλικότητας δε χρειάζεται να είναι ούτε όμορφη ούτε άσχημη, καλλιεργημένη ή χοντροκομμένη, ιδιοφυής ή ανόητη: αλλά πρέπει να γίνει μια ελεύθερη διαδικασία, το αποτέλεσμα μιας επιθυμίας εκφρασμένης αυθεντικά και όχι πια η δήλωση ενός ερωτισμού που ονειρευόμαστε για τους εαυτούς μας όταν μας στερούν κάθε δικαίωμα να τον βιώσουμε έστω και στο ελάχιστο. Σημειώσεις [1] [Σ.τ.μ.] Για την έννοια της "ανεκτικότητας" ως φιλελεύθερη έννοια βλ. και το κείμενο του Herbert Marcuse: Repressive Tolerance. Στη συνέχεια ο Duvert δείχνει πως αυτή η "ανεκτικότητα" δεν είναι ακριβώς αυτό που φαίνεται... [2] [Σ.τ.μ.] Αναφέρεται στην παραίτηση Νίξον μετά το σκάνδαλο Watergate to 1974. [3] Georges Marchais, επικεφαλής του Κ.Κ.Γ., Georges Séguy, επικεφαλής της C.G.T., ένα σημαντικό αριστερό συνδικάτο, Cardinal François Marty, Αρχιεπίσκοπος του Παρισιού. [σημείωση της αγγλικής μτφ] [4] [Σ.τ.μ.] La Porte étroite, βιβλίο του Αντρέ Ζιντ, [Η στενή πύλη] [5] [Σ.τ.μ.] Si le grain ne meurt, επίσης βιβλίο του Aντρέ Ζιντ, [Αν ο σπόρος δεν πεθάνει ] [6] [Σ.τ.μ.] Η περιοχή Pigalle της Μονμάρτης του Παρισιού, στα όρια μεταξύ 9ου και 18ου διαμερίσματος, είναι γνωστή (μαζί με τις Boulevard Clichy και Place Blanche) για τη νυχτερινή της ζωή, τα κακόφημα καμπαρέ, και τα γυμνά σεξ σόου. Στην περιοχή αυτή είχε το ατελιέ του ο Τουλούζ Λωτρέκ, αλλά έζησαν κατά καιρούς και άλλοι «διάσημοι» όπως οι Πικάσο και Βαν Γκόγκ. Επίσης στην Pigalle βρισκόταν και το Théâtre du Grand Guignol που έκλεισε το 1962, όπως και το Musée de l'érotisme (Μουσείο του Ερωτισμού). [7] [Σ.τ.μ.] Εφημερίδες, περιοδικά και κόμικ ευρείας κυκλοφορίας στη Γαλλία. [8] [Σ.τ.μ.] mise-en-abyme: τοποθετώ στην αιωνιότητα, στην άβυσσο. Εδώ αναφέρεται στη γνωστή εικαστική τεχνική με την επ άπειρον απεικόνιση μιας εικόνας ανάμεσα σε δυο αντικριστούς καθρέφτες, την οποία χρησιμοποιεί σαν μεταφορά για το παράδειγμα που θα ακολουθήσει. [9] Οι ομοφυλόφιλοι είναι λιγότερο συνεσταλμένοι (αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα της απολίτιστης κατάστασής τους). Κατά τις προβολές του Histoire d 'hommes, υπήρχαν πλήθη που έφερναν βόλτες και παρακολουθούσαν από τις θέσεις τους στην τουαλέτα, όλως υπόπτως τοποθετημένες δίπλα στην οθόνη. Είναι αλήθεια πως οι γκέι δεν περίμεναν, για να καταλάβουν συγκεκριμένα σινεμά και (όταν η
πίσω σειρά, η τουαλέτα, και ο εξώστης δεν ήταν πλημμυρισμένες από ανήλικους παραβάτες ή μπάτσους με πολιτικά) να κάνουν αυτό που καμιά ταινία δεν τόλμησε ακόμα να δείξει. [Σ.τ.μ.: Στην πραγματικότητα -αντίθετα με την απόδοση στην αγγλική μετάφραση- η ταινία στις Η.Π.Α. κυκλοφόρησε με τον τίτλο Pussy Talk και όχι The Talking Sex που είναι και η ακριβής μετάφραση. http://www.imdb.com/title/tt0190780/] [10] Salaire Minimum Interprofessionnel de Croissance": ο γαλλικός βασικός μισθός. [σημείωση της αγγλικής μτφ] [11] [Σ.τ.μ.] Solidus: ρωμαϊκό χρυσό νόμισμα [12] [Σ.τ.μ.] Δυστυχώς ο Duvert φαίνεται να θεωρεί ότι η θεσμοποίηση μιας ελευθερίας δημιουργεί και ένα εξασφαλισμένο πεδίο για την άσκησή της. Γι αυτό το λόγο άλλωστε στο βιβλίο του The Good Sex Illustrated [Le bon sexe illustré, Éditions de Minuit, Paris, 1973] θεωρούσε ότι η μείωση των ορίων ηλικίας για το συναινετικό σεξ, σε χώρες όπως η Δανία (όπου η ηλικία μειώθηκε στα 14) ήταν μια «θετική» εξέλιξη όσον αφορά τη σεξουαλική απελευθέρωση, αφού θα οδηγούσε στη δημιουργία μιας γενιάς πιο απελευθερωμένης από τα δεσμά της σεξουαλικής καταπίεσης. Δυστυχώς η εμπειρία δείχνει ότι η θεσμοποίηση τέτοιων ελευθεριών συνήθως σημαίνει ενσωμάτωση και μεταστροφή των ελευθεριών που κατακτήθηκαν στην πράξη, προς όφελος του κεφαλαίου, παρά καθιέρωσή τους. Αυτή όμως η συζήτηση -περί κεκτημένων ελευθεριών και δικαιωμάτων- είναι μια άλλη, μεγάλη συζήτηση