ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΣΠ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΔΟΜΕΝΗ Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες εκφράζει την ανησυχία του για τις παρακάτω πρακτικές που σημειώνονται στα σύνορα Ελλάδας ΠΓΔΜ (FYROM), oι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τα δικαιώματα προσφυγικού πληθυσμού, και καλεί τις Ελληνικές Αρχές να λάβουν κάθε αναγκαίο μέτρο για τη προστασία αυτών. Ήδη πριν την απελευθέρωση της σιδηροδρομικής γραμμής στην Ειδομένη την 9/12/2015, οι αρχές τις ΠΓΔΜ είχαν ξεκινήσει να κατάσχουν αυθαίρετα και περιπτωσιολογικά έγγραφα προσώπων που επιχειρούσαν να διέλθουν τα σύνορα και, με την πρόφαση ότι τα έγγραφα που κατέχουν είναι πλαστά, τους απαγορεύουν τη διέλευση και τους υποχρεώνουν να παραμείνουν εντός του ελληνικού εδάφους, πλέον χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα ή έγγραφα αποδεικτικά της χώρας καταγωγής τους. Μέχρι τώρα έχουν κατασχεθεί από τις Αρχές της ΠΓΔΜ πλήθος υπηρεσιακών σημειωμάτων, τα οποία είχαν εκδοθεί από ελληνικές Αρχές κατά την είσοδο των προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά και πρωτότυπα έγγραφα από χώρες καταγωγής, όπως διαβατήρια, ταυτότητες και πιστοποιητικά γεννήσεως, χωρίς επαρκή αιτιολογία της παραπάνω ενέργειας. Σε σχέση με τα παραπάνω: α) δεν είναι σαφές με ποιες διαδικαστικές εγγυήσεις οι αρχές της ΠΓΔΜ ελέγχουν και αμφισβητούν, ως προς το κύρος και τη γνησιότητά τους, δημόσια ελληνικά έγγραφα και δη χωρίς αντίδραση από τις ελληνικές Αρχές και β) δεν είναι σαφές με ποιο τρόπο εξακριβώνεται η επικαλούμενη πλαστότητα άλλων εγγράφων προερχόμενων από τις χώρες καταγωγής. Ειδικότερα: Πολλές από αυτές τις περιπτώσεις κατάσχεσης εγγράφων αφορούσαν όπως εκ των υστέρων αποδείχθηκε - σε γνήσια έγγραφα των ελληνικών Αρχών, των οποίων οι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να αιτηθούν την επανέκδοση στο ελληνικό έδαφος, μετά από δήλωση απώλειας. Με την επανέκδοση τους, τα ίδια ακριβώς έγγραφα «κρίθηκαν» γνήσια και τα ίδια πρόσωπα διήλθαν τα σύνορα, μόλις λίγες μέρες μετά. 1
Σε άλλες περιπτώσεις κατασχέθηκαν από τις Αρχές της ΠΓΔΜ έγγραφα, που είχαν αποσταλεί από τις χώρες καταγωγής, προκειμένου να επιδειχθούν στις ελληνικές αστυνομικές αρχές και να διορθωθούν τα στοιχεία εθνικότητας και προγενέστερης διαμονής. Διευκρινίζεται ότι πολλοί πρόσφυγες, προερχόμενοι από χώρες καταγωγής για τις οποίες οι Αρχές της γειτονικής χώρας επιτρέπουν τη διέλευση, αναγκάζονται σε επίδειξη των πρωτοτύπων εγγράφων από τις χώρες καταγωγής τους, δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει γίνει εσφαλμένη καταγραφή της εθνικότητας ή της χώρας προηγούμενης συνήθους διαμονής κατά την είσοδο στην Ελλάδα. Στις περιπτώσεις αυτές οι ίδιες οι ελληνικές Αρχές συχνά αρνούνται να προβούν σε διόρθωση των υπηρεσιακών εγγράφων που εκδίδουν, λαμβάνοντας υπόψη και ελέγχοντας τυχόν πρωτότυπα έγγραφα που τους προσκομίζονται από τις χώρες καταγωγής. Κατά συνέπεια, με τα έγγραφα αυτά, οι πρόσφυγες επιχειρούν την απόδειξη της πραγματικής τους εθνικής καταγωγής στα σύνορα - μια πρακτική μέχρι πρότινος δεκτή από τις Αρχές της γειτονικής χώρας (ΠΓΔΜ) προκειμένου να τους επιτραπεί η είσοδος. Με άλλα λόγια, οι Αρχές της ΠΓΔΜ, κατά περίπτωση, είτε αμφισβητούν την καταγεγραμμένη εθνική καταγωγή, θεωρώντας πλαστό το υπηρεσιακό σημείωμα που έχει εκδοθεί από τις ελληνικές Αρχές, κατά την είσοδο, σε πρόσφυγες ή άλλα πρόσωπα που προέρχονται από εμπόλεμες περιοχές και προσπαθούν να διέλθουν τα σύνορα, είτε αμφισβητούν την εθνική καταγωγή που προκύπτει από επίσημα έγγραφα από τις χώρες καταγωγής, τα οποία οι ίδιοι πρόσφυγες επικαλούνται για να την αποδείξουν, καθώς αυτή είναι ενδεχομένως εσφαλμένα καταγεγραμμένη στο υπηρεσιακό σημείωμα που χορηγήθηκε κατά την είσοδό τους στην Ελλάδα, του οποίου η γνησιότητα στην περίπτωση αυτή δεν αμφισβητείται από τις Αρχές της γειτονικής χώρας. Συνοψίζοντας, πρόσφυγες, προερχόμενοι από χώρες για τις οποίες η διέλευση των συνόρων γίνεται ανεκτή από τις Αρχές της ΠΓΔΜ, δεν μπορούν να αποδείξουν τη χώρα καταγωγής τους, είτε γιατί τα προερχόμενα από τις χώρες καταγωγής έγγραφα δε συμφωνούν με τα υπηρεσιακά σημειώματα που έχουν εκδώσει οι ελληνικές Αρχές, αν και τα έγγραφα αυτά μπορεί να είναι γνήσια και η διαφοροποίηση της καταγραφής της χώρας καταγωγής να οφείλεται σε λάθος των αρμόδιων Αρχών καταγραφής στην Ελλάδα για την οποία καμία ευθύνη δε φέρουν οι ίδιοι οι πρόσφυγες, είτε διότι η γνησιότητα των εκδοθέντων από Ελληνικές Αρχές εγγράφων αμφισβητείται από τον εκάστοτε συνοριοφύλακα της ΠΓΔΜ. Τα ως άνω διαλαμβάνονται επί της συνοριακής γραμμής εντός ολιγόλεπτου διαστήματος. Ενώ το έγγραφο παραδίδεται προς έλεγχο στις αρχές τις ΠΓΔΜ, οι πρόσφυγες παραμένουν στο ελληνικό έδαφος, χωρίς καμία απολύτως δυνατότητα να αιτηθούν την επιστροφή των εγγράφων τους ή να προσβάλουν την κρίση περί πλαστότητας και την απόφαση κατάσχεσης εκ μέρους των Αρχών της ΠΓΔΜ, απόφαση η οποία 2
λαμβάνεται άτυπα και προφορικά. Τα παραπάνω οδηγούν στο εύλογο συμπέρασμα ότι η «πλαστότητα» αποδίδεται χωρίς σαφή κριτήρια κατά το δοκούν κάθε βαθμοφόρου των αρχών της ΠΓΔΜ, ενώ τα έγγραφα κατά τη κρίση των παραπάνω πλαστά- ουδέποτε επιστρέφονται στους κατόχους τους, αν και δε φαίνεται να έχει ακολουθηθεί κάποια τυπική διαδικασία κατάσχεσής τους. Επιπλέον της αδυναμίας τους να διέλθουν στη γειτονική χώρα, οι πρόσφυγες «χάνουν» εξαιτίας των πρακτικών αυτών τα «νομιμοποιητικά έγγραφα» παραμονής στην ελληνική επικράτεια (όπως π.χ. το υπηρεσιακό σημείωμα που εκδίδεται μετά την καταγραφή τους από τις ελληνικές Αρχές στα σημεία εισόδου ή η απόφαση αναστολής μέτρων απομάκρυνσής τους από την Ελλάδα που εκδίδεται στην περίπτωση των Σύρων προσφύγων) με αποτέλεσμα να διακυβεύεται το δικαίωμά τους να παραμείνουν εντός της Ελλάδας με ασφάλεια για ορισμένο χρονικό διάστημα, να στερούνται εγγράφων που αποδεικνύουν τον χρόνο εισόδου τους και τη καταγραφή τους κατά την είσοδο, ή/και τη χώρα καταγωγής τους, και να απειλούνται ανά πάσα στιγμή με σύλληψη. Η ως άνω πρακτική πλήττει μεταξύ άλλων οικογένειες με μικρά παιδιά και ασυνόδευτους ανηλίκους και τους εξαναγκάζει σε μια άνευ προηγουμένου ταλαιπωρία, για την εκ των υστέρων αναζήτηση νέων αντιγράφων των εγγράφων αυτών από τις ελληνικές αρχές με αμφίβολα αποτελέσματα. Ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων αναγκάζεται π.χ. είτε εκούσια είτε ακούσια να αποχωρήσει από την περιοχή και να αναζητήσει την επανέκδοση των εγγράφων του λόγω απώλειας στις Αστυνομικές Δ/νσεις Αθήνας και Θεσσαλονίκης, πολλοί ακόμα και στις ίδιες τις Αστυν. Διευθύνσεις έκδοσης των εγγράφων, ήτοι στη Χίο, στη Λέσβο κ.ο.κ., παρά το γεγονός ότι η αίτηση μπορεί να κατατεθεί σε οποιαδήποτε αστυνομική αρχή και συνεπώς παρέλκει η συγκέντρωση όλων των προσώπων στην Αθήνα, πόσο μάλλον παρά τη θέληση τους. Η κατάσταση τους δε επιβαρύνεται ακόμα περαιτέρω από το γεγονός ότι από την 11/12/2015, έχουν αποσυρθεί οχήματα που εξυπηρετούσαν τη δωρεάν απομάκρυνση από τη περιοχή, αφήνοντας όσους από τους νεοαφιχθέντες στην Ειδομένη υποχρεωθούν σε επιστροφή στην τύχη τους, έρμαια του κάθε ιδιώτη οδηγού. Η περίπτωση του κυρίου R Παλαιστινιακής καταγωγής εθνικότητα που σύμφωνα με την πρακτική της ΠΓΔΜ, δεν διέρχεται των συνόρων της- ο οποίος ταξιδεύει με την 7μελή οικογένεια του, μία από αναρίθμητες άλλες που παρατηρούνται καθημερινά είναι ενδεικτική του προβλήματος. Κατεγράφησαν στη Χίο, χωρίς να επισημανθεί η προγενέστερη διαμονή τους στη Συρία επί των εγγράφων του, με αποτέλεσμα να μην τους επιτραπεί η διέλευση των συνόρων λίγες μέρες μετά. Ο κος R με την οικογένεια 3
του μεταφέρθηκε από τη Χίο στην Αθήνα και, αφού έλαβε διαβατήρια και πιστοποιητικά γέννησης των μελών της οικογένειας του, προσπάθησε να συμπληρώσει την χώρα προέλευσής του στα έγγραφα που του είχαν χορηγηθεί στην Ελλάδα με νόμιμη διαδικασία στη Δ/νση Αλλοδαπών Αττικής, πλην όμως δεν του επετράπη καν να εισέλθει και να αιτηθεί τη συμπλήρωση. Επέστρεψαν στην περιοχή της Ειδομένης ελπίζοντας ότι με την επίδειξη των πρωτοτύπων εγγράφων της χώρας καταγωγής οι αρχές της ΠΓΔΜ ενδεχομένως να τους επέτρεπαν τη διέλευση. Οι αρχές της ΠΓΔΜ κατέσχεσαν ωστόσο τόσο τα υπηρεσιακά σημειώματα όσο και τα πρωτότυπα και των 8 ατόμων, μεταξύ των οποίων και των πέντε (5) ανήλικων τέκνων του, και τους απέπεμψαν αφήνοντας τους στην τύχη τους εντός της ελληνικής επικράτειας. Η οικογένεια υποστηρίχθηκε νομικά και περιθάλφθηκε από τις Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Ειδομένης. Παρόλα αυτά, ο κύριος R, μεταξύ άλλων και παρά την επίδειξη σημειώματος σχετικού με τη διαδικασία επανέκδοσης των εγγράφων του σε βαθμοφόρο της Ελληνικής Αστυνομίας, σε επιχείρηση που σημειώθηκε την 19/12/2015 τις πρωινές ώρες, επιβιβάστηκε παρά τη θέληση του με την οικογένεια του, σε λεωφορείο με κατεύθυνση την Αθήνα το οποίο μάλιστα αναγκάσθηκε να πληρώσει. Συνολικά, 40 άτομα επιβιβάστηκαν στο εν λόγω λεωφορείο και αφέθηκαν στην πλατεία Καραϊσκάκη στην Αθήνα, χωρίς καμία πρόνοια για τη στέγαση τους και τη μετέπειτα τύχη τους. Γενικότερα, ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι ευάλωτοι πρόσφυγες με παρεμφερή προβλήματα, μεταξύ των οποίων και ασυνόδευτοι ανήλικοι, αν και αναμένουν την επανέκδοση εγγράφων τους στη περιοχή και την ολοκλήρωση της σχετικής διαδικασίας, καταλήγουν πίσω στην Αθήνα, όπου συν τοις άλλοις καμία μέριμνα δε λαμβάνεται παρά την ευάλωτη κατάστασή τους για την υποδοχή και την προστασία τους. Προκειμένου να παύσει η ατέρμονη ταλαιπωρία των προσφύγων και άλλων προσώπων που χρήζουν προστασίας και να διαφυλαχτούν η ασφάλεια και τα δικαιώματα όλων, ανεξαρτήτως εθνικότητας, καλούμε τις ελληνικές Αρχές και ειδικότερα τις αρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, (Προστασίας του Πολίτη και Μεταναστευτικής Πολιτικής) και το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. να τοποθετηθούν επί των ως άνω και: 1. Να αναλάβουν άμεσα τις ευθύνες τους και να παρουσιάσουν σχέδιο δράσης για την παροχή της απαραίτητης προστασίας στα πρόσωπα αυτά, ως όργανα προστασίας των δικαιωμάτων και της ασφάλειας παντός προσώπου ευρισκομένου εντός της ελληνικής επικράτειας, 2. Να προνοήσουν για την αποκατάσταση του νομικού καθεστώτος και της ασφάλειας όσων αυθαιρέτως τους αφαιρέθηκαν τα έγγραφα από τις αρχές της ΠΓΔΜ, δια κατάλληλων οδηγιών περί του τρόπου άμεσης επανέκδοσης αντίστοιχων εγγράφων προς όλες τις αστυνομικές διευθύνσεις, 4
3. Να διευθετήσουν το ζήτημα διόρθωσης των σφαλμάτων καταγραφής σύμφωνα με τις αρχές της ασφάλειας δικαίου και της χρηστής διοίκησης, ήτοι με ενιαίο τρόπο και σαφείς οδηγίες προς όλες τις Αστυνομικές Διευθύνσεις, οι οποίες μέχρι στιγμής εφαρμόζουν διαφορετικές πρακτικές προξενώντας σύγχυση και ανασφάλεια δικαίου αναφορικά με τον τρόπο διόρθωσης. Σημειώνουμε εδώ ότι στοιχεία όπως αντίγραφα εγγράφων από τη χώρα καταγωγής, αλλά και χαρακτηριστικά στοιχεία δηλωτικά συγκεκριμένης εθνοτικής καταγωγής, μεταξύ άλλων και η ομιλούμενη γλώσσα, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, η δε αίτηση διόρθωσης πρέπει να μπορεί να υποβάλλεται στην πλησιέστερη αστυνομική διεύθυνση του τόπου διαμονής. 4. Να μην παρεμποδίζουν τις Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην προσπάθεια τους να συνδράμουν τον διερχόμενο πληθυσμό - ανεξαρτήτως εθνικότητας - και δη τους αναμφισβήτητα ευάλωτους. Τέλος, καλούμε το Συνήγορο του Πολίτη να λάβει γνώση των ως άνω, για την πληρέστερη ενημέρωσή του. 5