Κατάταξη των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV της Εγνατίας Οδού 1

Κατάταξη των Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV της Εγνατίας Οδού 1 Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) έχει τον μεγαλύτερο μόνιμο πληθυσμό (το 2001: 1.874.597 κατ.) και τον υψηλότερο ρυθμό αύξησής του τη δεκαετία 1991-2001 (9,9%) στη Ζώνη IV. Το μέγεθος αγοράς είναι το μεγαλύτερο της Ζώνης IV (2004: 23.372,3 εκ. ), και κατά την περίοδο 2000-2004 αυξήθηκε με μέση ετήσια μεταβολή 9,4%, μικρότερη από την αντίσοιχη της Ζώνης Επιρροής IV (9,7%) και της Χώρας (10,6%). Έχει το μεγαλύτερο ΑΕΠ ανά κάτοικο (2004: 12.231,40 ) αλλά και τον δεύτερο μικρότερο ρυθμό μεγέθυνσής του στη Ζώνη IV για την περίοδο 2000-2004 (2,9%). Σε σχέση με τον εθνικό μέσο, εξειδικεύεται στο δευτερογενή τομέα και παράγει σχεδόν το 1/6 του εθνικού προϊόντος του τομέα αυτού. Η κατανομή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (2003) έχει ως εξής: 7,5% ο πρωτογενής τομέας, 21,1% ο δευτερογενής και 71,4% ο τριτογενής. Έχει το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας της Ζώνης IV (2005: 11,1%), και μηδενική μεταβολή της ανεργίας την περίοδο 2000-2005, που την κατατάσσει τρίτη μεγαλύτερη ως προς την ποσοστιαία αύξηση της ανεργίας στη Ζώνη IV. Ωστόσο, την πρόσφατη περίοδο 2004-2005, εμφανίζεται μείωση του ποσοστού της ανεργίας κατά 9%. Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στον πληθυσμό άνω των 15 ετών είναι το τρίτο μεγαλύτερο στη Ζώνη IV (2005: 51,9%) και σημείωσε την μεγαλύτερη αύξηση (2000-2005: 2,84%). Η κατανομή των απασχολούμενων στους τρεις τομείς το 2004 ήταν 13,7% στον πρωτογενή τομέα, το 23,2% στο δευτερογενή και το 63,2% στον τριτογενή. Η ΠΚΜ είναι πρώτη στη Ζώνη IV στο ποσοστό απασχολούμενων στον τριτογενή τομέα και τελευταία στον πρωτογενή. Ωστόσο, το ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα είναι μεγαλύτερο από αυτό της Χώρας. Και στους τρεις τομείς της οικονομικής δραστηριότητας η ΠΚΜ είναι αυτή που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής στην ΑΠΑ της Ζώνης IV (2003). Την περίοδο 2000-2003, παρουσιάζει τον μεγαλύτερο μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής της ΑΠΑ στον πρωτογενή τομέα και τον δεύτερο μικρότερο στον τριτογενή. Τέλος, σε ότι αφορά το εξωτερικό εμπόριο, η Κεντρική Μακεδονία είναι η Περιφέρεια που εξαρτάται περισσότερο από τις εξαγωγές στη Ζώνη IV. Το 2005, η αξία των εισαγωγών και εξαγωγών της Κεντρικής Μακεδονίας είναι η μεγαλύτερη στη Ζώνη Επιρροής IV και η δεύτερη μεγαλύτερη σε επίπεδο Χώρας. Επιπλέον, η αξία των εξαγωγών ως ποσοστό του ΑΕΠ της περιφέρειας το 2004 (9%) είναι η μεγαλύτερη στη Χώρα. 1 Τα στοιχεία ΑΕΠ, Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), απασχόλησης, εργατικού δυναμικού και ανεργίας βασίζονται στην επεξεργασία πρωτογενών δεδομένων που δημοσίευσε η Eurostat την περίοδο από Ιανουάριο μέχρι Μάιο του 2007. Τα στοιχεία πληθυσμού βασίζονται στην επεξεργασία των αποτελεσμάτων των απογραφών της ΕΣΥΕ 1991 και 2001. Τα στοιχεία του εξωτερικού εμπορίου βασίζονται στην επεξεργασία των σχετικών δεδομένων της ΕΣΥΕ που δημοσιεύτηκαν τον Οκτώβριο του 2005. 1

Η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η δεύτερη σε μόνιμο πληθυσμό Περιφέρεια της Ζώνης Επιρροής IV (2001: 740.115 κατ.) αλλά έχει το μικρότερο ποσοστό μεταβολής του πληθυσμού τόσο στη Ζώνη IV όσο και στη Χώρα (1,5%). Το ΑΕΠ της είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στη Ζώνη (2004: 8.778,4 εκ. ). Την περίοδο 2000-2004, σημείωσε το δεύτερο μεγαλύτερο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης στη Ζώνη Επιρροής IV (11,2%). Οι κάτοικοί της απολαμβάνουν το τρίτο μεγαλύτερο κατά κεφαλή ΑΕΠ στη Ζώνη IV (2004: 11.900,8 ). Η κατανομή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας στην Περιφέρεια (2003) έχει ως εξής: 15% ο πρωτογενής τομέας (ποσοστό που την κατατάσσει 2 η στην Ζώνη IV), 24,8% ο δευτερογενής (3 η στην Ζώνη IV) και 60,2% ο τριτογενής (4 η στην Ζώνη IV). Πολύ καλή είναι η συμπεριφορά της Θεσσαλίας σε σχέση με την ανεργία, αφού έχει το μικρότερο ποσοστό (2005: 9,4%) και τη μεγαλύτερη μείωση (2000-2005: -27%). Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στον πληθυσμό άνω των 15 ετών είναι το μεγαλύτερο στη Ζώνη IV (2005: 52,9%). Πρώτη στη Ζώνη IV είναι επίσης ως προς το ποσοστό των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα (2004: 24,3%) αλλά έχει το μικρότερο ποσοστό απασχολουμένων στο δευτερογενή (2004: 18,7%). Η αξία των εξαγωγών το 2005 ήταν η τρίτη μεγαλύτερη στη Ζώνη IV. Την περίοδο 2002-2005 η μέση ετήσια αύξηση της αξίας των εξαγωγών ήταν 4,1% και των εισαγωγών 8,8%, ποσοστά που την κατατάσσουν 2 η και 1 η αντιστοίχως στην Ζώνη IV. Η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης είναι η τρίτη Περιφέρεια της Ζώνης με βάση το πληθυσμιακό μέγεθος (μόνιμος πληθυσμός 2001: 607.162 κατ.), ενώ ο ρυθμός αύξησης είναι ο 2ος της Ζώνης IV (1991-2001: 6,5%). Το ΑΕΠ της Περιφέρειας είναι το 3 ο μεγαλύτερο στις πέντε Περιφέρειες (2004: 6.173,6 εκ. ) ενώ ο ρυθμός μεταβολής του για την περίοδο 2000-2004 είναι ο χαμηλότερος στη Ζώνη IV (8,5%). Η Περιφέρεια να παρουσιάζει επίσης το χαμηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο στη Ζώνη IV (2004: 10.173 ), ενώ ο ρυθμός αύξησής του είναι ο χαμηλότερος στη Ζώνη IV (2000-2004: 2,5%). Η κατανομή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (2003) έχει ως εξής: 15,5% ο πρωτογενής τομέας, 26,5% ο δευτερογενής και 58% ο τριτογενής. Η Περιφέρεια παρουσιάζει το 2 ο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (2005: 11,8%) και τη μεγαλύτερη αύξησή του στη Ζώνη IV (2000-2005: 31,1%). Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στον πληθυσμό άνω των 15 ετών είναι το 2 ο μεγαλύτερο στη Ζώνη (2005: 52,3%) και παρουσίασε όμως τη 2η μεγαλύτερη μείωση στη Ζώνη IV (2000-2005: -0,35%). Το ποσοστό των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα είναι το 2 Ο μεγαλύτερο της Ζώνης (2004: 24,3%), παρουσιάζει όμως τη μεγαλύτερη μείωση (35,91%) στη Ζώνη IV και τη 2η μεγαλύτερη στην Χώρα την περίοδο 2000-2004. Τέλος, η Ανατολική Μακεδονία & Θράκη έρχεται 2 η στην αξία των εξαγωγών στη Ζώνη IV (2005: 562,6 εκ. ), παρουσιάζοντας τον μεγαλύτερο ετήσιο ρυθμό μεταβολής εξαγωγών για την περίοδο 2002-2005 (5,7%). 2

Η Ήπειρος είναι η τέταρτη Περιφέρεια με βάση το μόνιμο πληθυσμό (2001: 336.392 κατ.). Η ποσοστιαία αύξηση κατά τη δεκαετία 1991-2001 ήταν 2,8%, μικρότερη από το σύνολο Χώρας (7%) και την κατατάσσει τρίτη στη Ζώνη IV. Έχει το 2 ο μικρότερο μέγεθος αγοράς (2004: 4.136,5 εκ. ), αλλά στην περίοδο 2000-2004 είχε τον υψηλότερο μέσο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης της αγοράς στη Ζώνη IV (11,2%). Το κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι το δεύτερο μικρότερο στη Ζώνη ΙV (2004: 12.115,1 ), το οποίο όμως την περίοδο 2000-2004, παρουσιάζει τον 2 ο μεγαλύτερο υψηλό ρυθμό αύξησης (4,8%) στη Ζώνη IV. Μεγάλο ρόλο στην περιφερειακή οικονομία διαδραματίζει ο τριτογενής τομέας. Η κατανομή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (2003) έχει ως εξής: 8,7% ο πρωτογενής τομέας, 15,4% ο δευτερογενής και 75,9% ο τριτογενής. Το ποσοστό ανεργίας της Περιφέρειας είναι το 3 ο μεγαλύτερο στη Ζώνη IV (2005: 11,5%) εμφανίζοντας τον 2 ο μεγαλύτερο, μετά τη Θεσσαλία, ρυθμό μείωσης (2000-2005: 1,7%). Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στον πληθυσμό άνω των 15 ετών είναι το μικρότερο από τις πέντε Περιφέρειες (2005: 48,2%), παρουσιάζοντας μάλιστα τη μεγαλύτερη μείωση (0,65%) για την περίοδο 2000-2005. Η Ήπειρος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης στη Ζώνη IV (2000-2004: 17%), και το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό απασχόλησης στον τριτογενή τομέα (2004). Τέλος, το εξαγόμενο και εισαγόμενο προϊόν της Περιφέρειας, είναι το χαμηλότερο της Ζώνης IV (2005) και επιπλέον παρουσιάζουν και τα δύο τη μεγαλύτερη μείωση στη Ζώνη IV κατά την περίοδο 2002-2005. Η Δυτική Μακεδονία είναι η μικρότερη πληθυσμιακά Περιφέρεια (μόνιμος πληθυσμός 2001: 294.317 κατ.) και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού της είναι ο δεύτερος μικρότερος στη Ζώνη IV (1991-2001: 2%). Το ΑΕΠ της Περιφέρειας είναι το δεύτερο χαμηλότερο στη Ζώνη IV (2004: 3.313,2 εκ. ) και εμφανίζει το δεύτερο χαμηλότερο ετήσιο ρυθμό μεταβολής (2000-2004: 9%). Η Περιφέρεια έχει το 2 ο χαμηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ (2004: 11.248 ), με τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης για την περίοδο 2000-2004 να διαμορφώνεται στο 3,1%, ρυθμός επίσης 2 ος από το τέλος στη Ζώνη IV σε επίπεδο Περιφερειών. Η κατανομή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (2003) έχει ως εξής: 13,4% ο πρωτογενής τομέας, 25,5% ο δευτερογενής το δεύτερο μεγαλύτερο στη Ζώνη IV και 61,1% ο τριτογενής. Ο ισχυρός ρόλος του δευτερογενή τομέα αναδεικνύεται και από το αντίστοιχο ποσοστό των απασχολούμενων (2004: 27,7%) που είναι και το μεγαλύτερο στη Ζώνη IV. Το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στο πληθυσμό άνω των 15 ετών (49%) ήταν το 2 ο μικρότερο στη Ζώνη Επιρροής IV. Η Δυτική Μακεδονία χαρακτηρίζεται από το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (2005: 18%) παρουσιάζοντας ταυτόχρονα το μεγαλύτερη διαχρονική αύξηση (2000-2005: 20%). Το 2005, η Δυτική Μακεδονία ήταν μία από τις τρεις Περιφέρειες της Ελλάδας (μαζί με την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και το Βόρειο Αιγαίο), 3

που είχε πλεονασματικό ισοζύγιο εξαγωγών-εισαγωγών. Την περίοδο 2002-05 οι εισαγωγές εμφάνισαν μέση ετήσια μείωση 0,5%, ενώ οι εξαγωγές εμφάνισαν σχεδόν μηδενικό μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης (0,02%). Στη συνέχεια, γίνεται μια απόπειρα ταξινόμησης των πέντε Περιφερειών της Ζώνης IV. Τέτοιου είδους ταξινομήσεις γίνονται με τη χρήση ειδικών δεικτών, που γενικά ενσωματώνονται στο γενικό τίτλο «σύνθετοι δείκτες οικονομικής ανάπτυξης». Κάτι τέτοιο όμως ξεφεύγει από τους στόχους του παρόντος. Για την ταξινόμηση αυτή επιλέχθηκαν εκείνοι από τους δείκτες του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ που θεωρούνται οι πλέον «κλασικοί» και ευρέως αποδεκτοί, δηλαδή ο πληθυσμός, το ΑΕΠ, το κατά κεφαλή ΑΕΠ, η ΑΠΑ, το εργατικό δυναμικό, η ανεργία και το εξωτερικό εμπόριο. Οι μεταβλητές που επιλέχθηκαν είναι τα πλέον πρόσφατα απόλυτα μεγέθη και οι διαχρονικές μεταβολές τους. Σημειωτέον ότι τα παραπάνω μεγέθη δεν είναι τα μόνα που προσδιορίζουν το επίπεδο ανάπτυξης μιας περιφέρειας. Μια ολοκληρωμένη μελέτη για την ιεράρχηση του επιπέδου ανάπτυξης και της δυναμικής των Περιφερειών, θα απαιτούσε τη χρήση και άλλων δεικτών που σχετίζονται με μοντέρνες παραμέτρους αποτίμησης της περιφερειακής ανάπτυξης όπως, η καινοτομία και η γνώση, η ανταγωνιστικότητα, η κοινωνική συνοχή, η βιωσιμότητα, η κοινωνία της πληροφορίας κ.α. Περιφέρεια 2001 1991-2001 2004 2000-2004 Πίνακας 1: Κατάταξη Περιφερειών της Ζώνης Επιρροής IV Πληθυσμός ΑΕΠ ΑΕΠ ανά κάτοικο ΑΠΑ Ανεργία 2004 2000-2004 2003 2000-2003 2005 2000-2005 Εργατικό δυναμικό Εξωτερικό εμπόριο εξαγωγές 2005 2000-2005 2005 2000-2005 Άθροισμα στατικής κατάταξης Άθροισμα δυναμικής κατάταξης Στατική Δυναμική κατάταξη κατάταξη Ήπειρος 4 3 5 1 2 2 5 2 3 2 5 4 5 5 29 19 4 2 Δυτική Μακεδονία 5 4 4 4 4 3 4 5 5 4 4 3 4 3 30 26 5 4 Κεντρική Μακεδονία 1 1 1 3 1 4 1 4 2 3 3 1 1 4 10 20 1 3 Ανατολική Μακεδονία και 3 2 3 5 5 5 3 3 4 5 2 5 2 1 22 26 3 4 Θράκη Θεσσαλία 2 5 2 2 3 1 2 1 1 1 1 2 3 2 14 14 2 1 Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η κατάταξη των πέντε Περιφερειών σύμφωνα με τους δείκτες που επιλέχθηκαν με τη στατική και τη δυναμική εικόνα τους. Η κατάταξη των περιφερειών γίνεται με βάση το άθροισμα των θέσεων που κατέχει η κάθε Περιφέρεια. Το μικρότερο άθροισμα ισοδυναμεί με την καλύτερη θέση στη γενική κατάταξη. Έτσι προκύπτει πως με βάση το επίπεδο κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης (απόλυτα μεγέθη και έτη αναφοράς 2001, 2003, 2004 και 2005) οι Περιφέρειες ιεραρχούνται ως εξής: Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, Ήπειρος και Δυτική Μακεδονία. Σύμφωνα όμως με τη δυναμική κατάταξη (ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής), ως πιο αναπτυσσόμενη 4

Περιφέρεια κατατάσσεται η Θεσσαλία, δεύτερη η Ήπειρος, τρίτη η Κεντρική Μακεδονία, τέταρτη η Ανατολική Μακεδονία & Θράκη μαζί με τη Δυτική Μακεδονία. Από τα παραπάνω προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Η Κεντρική Μακεδονία είναι σταθερά η πιο ανεπτυγμένη Περιφέρεια, χωρίς να διαφαίνεται μεγάλη πιθανότητα να χάσει την κυριαρχία στο χώρο της Βόρειας Ελλάδας. Έχει την ίδια στατική και δυναμική κατάταξη με αυτή του 2006. Η Θεσσαλία διατηρεί τη δεύτερη θέση, παρουσιάζοντας τους καλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι μάλιστα βελτιώνονται. Στην δυναμική κατάταξη του 2006, κατείχε την δεύτερη θέση και σε αυτήν του 2007 κατέχει την πρώτη. Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, είναι τρίτη στη στατική και τέταρτη στη δυναμική κατάταξη και χαρακτηρίζεται από το χαμηλό ΑΕΠ/κάτοικο, που είναι το μικρότερο στη Ζώνη IV και το δεύτερο μικρότερο στη Χώρα. Η Ήπειρος είναι τέταρτη στη στατική κατάταξη, όμως παρουσιάζει την δεύτερη καλύτερη δυναμική συμπεριφορά. Χαρακτηρίζεται από το χαμηλότερο ΑΕΠ, και ταυτόχρονα από τον υψηλότερο ρυθμό αύξησής του. Η Δυτική Μακεδονία είναι πέμπτη στη στατική και τέταρτη στη δυναμική κατάταξη και χαρακτηρίζεται από τον μεγάλο βαθμό ανεργίας (το μεγαλύτερο στη Χώρα), ο οποίος συνεχίζει να αυξάνεται. * Τα δεδομένα που σχετίζονται με το περιφερειακό ΑΕΠ και την περιφερειακή ΑΠΑ προέρχονται από τη βάση δεδομένων της Eurostat σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση (Μάρτιος 2007). Επισημαίνεται ότι τα δεδομένα αυτά παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με αυτά που αναφέρονται στα Δελτία Αποτελεσμάτων των σχετικών δεικτών του έτους 2006 και τα οποία βασίζονταν στην ενημέρωση της Eurostat Ιανουαρίου 2006. Κατά συνέπεια προκύπτουν σημαντικές αλλαγές και στις εκτιμήσεις εξέλιξης των διαφόρων περιφερειών σε σχέση με όσα αναγράφονται στα Δελτία Αποτελεσμάτων Δεικτών, τα οποία δημοσιεύθηκαν από το Παρατηρητήριο τον Μάρτιο του 2006. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όσον αφορά το ΑΕΠ είναι η περίπτωση της Αττικής, για την οποία τα στοιχεία της Eurostat του 2006 εμφανίζουν ΑΕΠ 59.213,6 εκ. Euro το έτος 2003, ενώ τα στοιχεία της Eurostat του 2007 εμφανίζουν για το έτος 2003 ΑΕΠ 73.359,1 εκ. Euro. Όσον αφορά το ΑΕΠ/ κάτοικο χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Νομών Ευρυτανίας και Βοιωτίας, όπου στα στοιχεία 2006 και 2007 της Eurostat η διαφορά του κατά κεφαλή ΑΕΠ του 2003 ξεπερνά τα 9.000. Περισσότερες πληροφορίες για τη διαθεσιμότητα και επιβεβαίωση δεδομένων/εκδόσεων, για τη μεθοδολογία και για τεχνική υποστήριξη παρέχονται από το Κέντρο Υποστήριξης Ευρωπαϊκών Δεδομένων στην Ελλάδα (ΕΣΥΕ, http://www.statistics.gr/esds/intro_esds.asp), καθώς και από την Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu). ** Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε. (Eurostat, Statistics in Focus, Theme 2, 56/2002), η εκτίμηση του βαθμού σύγκλισης χωρών, περιφερειών και άλλων γεωγραφικών ενοτήτων με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ορισμένο έτος είναι θεμιτό να γίνεται σε όρους Μονάδων Αγοραστικής Δύναμης. Το ΑΕΠ σε όρους ΜΑΔ δεν είναι θεμιτό, όμως, να συγκρίνεται μεταξύ διαφορετικών ετών. Η προσέγγιση της διαχρονικής μεταβολής του βαθμού σύγκλισης πρέπει να γίνεται με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους, δηλαδή σε σταθερές τιμές, όπου γίνεται ρητή προσαρμογή των μεταβολών των τιμών μεταξύ των ετών. 5