ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΚΡΩΝ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΥΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΤΑΜΟ ΛΟΥΡΟ ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΘΗΝΑ 2016
1. Είδος και µέγεθος έργων ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΜΙΚΡΟΣ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΟΥΡΟΣ Τo υπό µελέτη έργο αφορά τον σε λειτουργία υφιστάµενο υδροηλεκτρικό Σταθµό στον ποταµό Λούρο (ΥΗΣ Λούρου). Το υδροηλεκτρικό έργο στον Λούρο ποταµό λειτουργεί από το 1956 κατάντη των πηγών Αγίου Γεωργίου στο Νοµό Πρέβεζας 60km νότια της πόλης των Ιωαννίνων. 2. Σκοπός του Έργου Ο ΥΗΣ Λούρου αποτελεί τον πρώτο υδροηλεκτρικό σταθµό της ΕΗ και κατασκευάστηκε µε σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 3. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Έργου Το φράγµα είναι τοξοειδές, τύπου βαρύτητας, ολικής υπερχείλησης, κατασκευασµένο από οπλισµένο σκυρόδεµα, έχει ύψος πάνω από τη θεµελίωση 23m και το υψόµετρο στέψης βρίσκεται στα +96m. Ο ταµιευτήρας έχει επιφάνεια 0,15km2, ανώτατη στάθµη λειτουργίας στο υψόµετρο 96m και ωφέλιµη χωρητικότητα κατά την έναρξη λειτουργίας του Σταθµού 370x103m3. Για την εκκένωση του ταµιευτήρα έχουν κατασκευαστεί στο µέσο του φράγµατος δύο δίδυµοι αγωγοί µε συνολική ικανότητα παροχέτευσης 17,5m3/sec. Το συγκρότηµα παραγωγής ενέργειας περιλαµβάνει την υδροληψία, τη σήραγγα προσαγωγής, τις σήραγγες επιθεώρησης αποστράγγισης και το σταθµό παραγωγής. Εικόνα 1. ΥΗΣ Λούρος 2
Η σήραγγα προσαγωγής έχει µήκος 1432,90m και ο σταθµός παραγωγής έχει µέση ετήσια παραγωγή ενέργειας της τάξης των 48 GWh. 4. Αρµόδιος Μελετητής Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Σύµφωνα µε τη Σύµβαση αρµόδιος για τη σύνταξη της παρούσας ΜΠΕ είναι το γραφείο Παρασκευόπουλος Γεωργιάδης ΕΠΕ, Σύµβουλοι Περιβαλλοντικών Μελετών µε έδρα την Αθήνα, στην οδό Πόντου 58, Τηλ.: 210-7798339/7707043, Fax: 210-7707706, Ε-mail: page@hol.gr. Νόµιµος εκπρόσωπος του γραφείου είναι ο κ. Αλέξιος Παρασκευόπουλος, µελετητής κατηγορίας 27 (περιβαλλοντικών µελετών). 5. Μεθοδολογία εκπόνησης της Μελέτης H παρούσα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) εκπονείται σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Σύµβασης ΕΥ 44, οι οποίες καθορίζουν το περιεχόµενο της µελέτης σε αντιστοιχία µε τον Πίνακα 2, του άρθρου 16, της Κ.Υ.Α. 69269/5387/25.10.1990. Το περιεχόµενο της παρούσας ΜΠΕ είναι σύµφωνο µε την παράγραφο 10 του άρθρου 4 του Νόµου 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε µε την παράγραφο 10 εδ. Β. του άρθρου 2 του Νόµου 3010/2002 (ΦΕΚ 91/Α25.4.2002) και την ΚΥΑ 15393/2332/5.8.2002, σύµφωνα µε την οποία το έργο κατατάσσεται στην πρώτη υποκατηγορία της Πρώτης Κατηγορίας. 6. Γεωγραφική θέση ιοικητική υπαγωγή Οι θέσεις των υπό µελέτη έργων και η ευρύτερη περιοχή αυτών απεικονίζεται στην Εικόνα 1 που ακολουθεί. Εικόνα 2. Θέση ΥΗΣ Λούρος Τo έργο ΥΗΕ Λούρου αναπτύσσεται εξολοκλήρου στο γεωγραφικό διαµέρισµα της Ηπείρου και συγκεκριµένα: 3
Το υδροηλεκτρικό έργο Λούρου έχει κατασκευαστεί κατάντη των πηγών Αγίου Γεωργίου στην κοίτη του ποταµού Λούρου βορείως της Φιλιππιάδας (ευθεία απόσταση 5km περίπου) και νότια των Ιωαννίνων σε απόσταση 60km περίπου. ιοικητικά το έργο υπάγεται στους ήµους Φιλιππιάδος του Νοµού Πρέβεζας και στο ήµο Ξηροβουνίου του Νοµού Άρτας. 6.1 Περιοχή µελέτης ΥΗΣ Λούρου Το ΥΗΕ Λούρου υπάγεται διοικητικά σύµφωνα µε το Νόµο 2539/1997 «Πρόγραµµα ανασυγκρότησης της Πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» στους ήµους Φιλιππιάδος του Νοµού Πρεβέζης και Ξηροβουνίου του Νοµού Άρτας. Επισηµαίνεται ότι ο ήµος Φιλιπιάδος συγκροτείται από τον παλαιό δήµο Φιλιππιάδος και τις τέως Κοινότητες Αγίου Γεωργίου, Γυµνοτόπου, ρυοφύτου, Κερασώνος, Κλεισούρας, Νέας Κερασούντος, Παναγίας, Πέτρας, Ρωµιάς, Παλαιοκατούνου και Τετρακώµου. Ο ήµος Ξηροβουνίου συγκροτείται από τις τέως Κοινότητες ο ήµος Ξηροβουνίου συγκροτείται απότις πρώην Κοινότητες Αµµότοπου, αφνωτής, Καµπής, Παντανάσσης, Πιστιανών, Ροδαυγής, Σκούπας και Φανερωµένης. Η περιοχή µελέτης αριθµεί συνολικά 14.046 κατοίκους σύµφωνα µε την τελευταία απογραφή της ΕΣΥΕ το 2001, έναντι 15.305 κατοίκων το 1991, 15.018 το 1981 και 15.001 το 1971, 15.862 το 1961 και 13.429 κατοίκων το 1951. Η πληθυσµιακή εξέλιξη της περιοχής µελέτης για τις δεκαετίες 1951, 1961, 1971, 1981, 1991 και 2001 απεικονίζεται στον Πίνακα 4.2.1.3-1 που ακολουθεί. Από τον πίνακα προκύπτει ότι η περιοχή στο σύνολό της παρουσίασε κατά τα έτη 1951-2001 σηµείωσε πληθυσµιακή αύξηση της τάξης του 4,59%. Στα παραπάνω έτη µελέτης (1951-2001) η µεγαλύτερη αύξηση παρουσιάζεται στα.. Φανερωµένης του ήµου Ξηροβουνίου (+1.666,67%) και Ρωµιάς του ήµου Φιλιππιάδος(+76,70%), ενώ η µεγαλύτερη µείωση έχει σηµειωθεί στα.. Παναγίας του ήµου Φιλιππιάδος (-52,63%) και αφνωτής του ήµου Ξηροβουνίου (-50,45%). 6.2 Ποταµός Λούρος Με βάση τις µελέτες του ΕΚΘΕ, της ΕΤΑΝΑΜ και του Υπ. Γεωργίας τα νερά του ποταµού Λούρου κατά τη χρονική περίοδο 1987-1991 παρουσιάζουν ικανοποιητικές συγκεντρώσεις διαλυµένου οξυγόνου που κυµαίνονται από 54 έως 155% της τιµής κορεσµού. Τα ανώτερα τµήµατα του ποταµού έχουν µεγάλες συγκεντρώσεις διαλυµένου οξυγόνου, ενώ παρατηρείται σταδιακή ελάττωση στα κατώτερα τµήµατα και τις εκβολές. Απότοµη µείωση παρατηρείται µετά τη συµβολή µε την αποστραγγιστική Τάφρο της Βόσσας. Στο ύψος αυτό οι συγκεντρώσεις διαλυµένου οξυγόνου µειώνονται από 10,5 σε 8 mg/l. Οι συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων αζώτου (Ν) και φωσφόρου (Ρ) δείχνουν µία τάση αύξησης προς τις εκβολές του Λούρου. Τα αµµωνιακά άλατα κυµαίνονται από 10 έως 190 µg/l, τα νιτρικά από 900 έως 1600 µg/l, τα νιτρώδη από 9 έως 160 µg/l και τα φωσφορικά από 8 έως 210 µg/l. Η εφαρµογή βιολογικών δεικτών σε συνδυασµό µε τις ικανοποιητικές τιµές διαλυµένου οξυγόνου οδηγεί στο συµπέρασµα ότι τα νερά του ποταµού κατά τη διάρκεια των µετρήσεων και αναλύσεων ήταν σχεδόν καθαρά έως καθαρά. Σήµερα η ποιότητα των υδάτων του ποταµού Λούρου εκτιµάται ότι έχει βελτιωθεί, λόγω εφαρµογής της υπ αριθµόν ΥΓ/199/1991 Απόφασης των νοµαρχών Πρέβεζας, Άρτας και Ιωαννίνων, η οποίο απαγόρευσε την απόρριψη λυµάτων και βιοµηχανικών αποβλήτων στον ποταµό Λούρο. Αντίθετα φαίνεται ότι συνεχίζει να αποτελεί πρόβληµα η διείσδυση θαλασσινού νερού σε µεγάλη απόσταση από τις εκβολές. 7. Χρήσεις γης 4
Από το σύνολο των 341.100 στρεµµάτων της περιοχής µελέτης τα 60.600 στρέµµατα καλύπτονται από καλλιέργειες, ένα ποσοστό κάλυψης δηλαδή περίπου 17,8%, 167.900 στρέµµατα καλύπτουν οι βοσκότοποι (σύνολο δηµοτικών, κοινοτικών και άλλων), δηλαδή ποσοστό κάλυψης της τάξεως του 49,2%, 91.600 στρέµµατα καταλαµβάνουν τα δάση, ποσοστό περίπου 26,85% του συνόλου της έκτασης, 6.500 στρέµµατα καλύπτονται από νερά (ποσοστό 1,9%), 12.800 στρέµµατα καταλαµβάνουν οι οικισµοί (ποσοστό 3,8%) και 1.700 στρέµµατα καταλαµβάνουν οι άλλες εκτάσεις (ποσοστό κάλυψης 0,5% του συνόλου). Από τον πίνακα γίνεται φανερό ότι οι βοσκότοποι κυριαρχούν και καταλαµβάνουν σχεδόν το ήµισυ της συνολικής έκτασης της περιοχής µελέτης. 8. Περιγραφή Έργων ΥΗΕ Λούρου Το φράγµα βρίσκεται κατάντη των πηγών του Αγ. Γεωργίου, είναι φράγµα βαρύτητας καµπύλης µορφής (τοξωτό) ολικού µήκους 97m εκ των οποίων τα 75m καταλαµβάνει ο υπερχειλιστής, το υψόµετρο στέψης είναι 96m. Ο ταµιευτήρας καταλαµβάνει την περιοχή της κοίτης του ποταµού Λούρου και εκτείνεται σε επιφάνεια 0,15km2 περίπου ανάντη του φράγµατος. Έχει µέγιστη χωρητικότητα κατά την έναρξη λειτουργίας 1.075 x 103m3, ενώ η ανώτατη πληµµυρική στάθµη είναι +99,75m. Ο Εκχειλιστής είναι χωρίς θυροφράγµατα ενσωµατωµένος στο φράγµα και σχεδιάστηκε για µέγιστη παροχή 1400 m3/s. Εικόνα 3. Φράγμα Λούρου Για την εκκένωση της λίµνης έχουν εντοιχισθεί στο µέσο περίπου του φράγµατος και στο υψόµετρο 83,22m δύο χαλύβδινοι δίδυµοι αγωγοί διαµέτρου 1,20m µε δύο βαλβίδες πεταλούδες (χειροκίνητες). To συγκρότηµα παραγωγής ενέργειας περιλαµβάνει το σύστηµα προσαγωγής νερού και το σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. To σύστηµα προσαγωγής αποτελείται από την 5
υδροληψία, τη σήραγγα προσαγωγής και τις σήραγγες επιθεώρησης / αποστράγγισης. Η σήραγγα προσαγωγής έχει µήκος 1.432,90m µε εσωτερική διάµετρο 2,70m. Η παροχή της σήραγγας είναι 17m3/sec και καλύπτει τις ανάγκες των τριών ηλεκτροπαραγωγών µονάδων. Το ΥΗΕ Λούρου έχει συνολική εγκατεστηµένη ισχύ 10,3MW και δυνατότητα ετήσιας παραγωγής της τάξης των 58,8GWh. Στα έτη λειτουργίας του µε τις τρεις µονάδες σε λειτουργία έχει µέση ετήσια παραγωγή της τάξης των 48GWh. Η µέγιστη µέση ετήσια παραγωγή σηµειώθηκε το 1979 (61,34 GWh) και η ελάχιστη το 1992 (24,80 GWh). Οι εισροές στον ταµιευτήρα του έργου σε µέση ετήσια βάση για τα έτη λειτουργίας (1956-2003) είναι 14,4 m3/sec. H µέγιστη µέση ετήσια παροχή σηµειώθηκε το 1963 (31,8 m3/sec), ενώ η ελάχιστη το 1992 (6,2 m3/sec). Τεχνικά χαρακτηριστικά Για τη δηµιουργία του ταµιευτήρα του Έργου κατασκευάστηκε φράγµα κατάντη των πηγών του Αγ. Γεωργίου 60 χλµ. περίπου νότια των Ιωαννίνων συνολικού όγκου 12.370m3. Είναι φράγµα βαρύτητας καµπύλης µορφής (τοξωτό) ολικού µήκους 97m εκ των οποίων τα 75m καταλαµβάνει ο υπερχειλιστής. Υπάρχουν δύο στοές επιθεώρησης στο εσωτερικό του φράγµατος διαστάσεων 1,20 x 2,00 και 1,50 x 2,00 m. Αυτές οδεύουν κατά µήκος του φράγµατος, η µία σε υψόµετρο 88,00 m και η άλλη στο υψόµετρο 79,80 m. Επικοινωνούν µε φρεάτια και κλιµακοστάσια. Με τις στοές αυτές επιτυγχάνεται και η αποστράγγιση του νερού, που πιθανώς διαρρέει το σκυρόδεµα. Συνοπτικά: Υψόµετρο στέψης: +96,00 Ύψος πάνω από τη θεµελίωση: 23m Μήκος στέψης: 97m Τύπος φράγµατος: Βαρύτητος καµπύλης µορφής (τοξωτό) ολικής υπερχείλισης Όγκος φράγµατος: 12.370m3 Το πλάτος του υπερχειλιστή καταλαµβάνει 75m του µήκους του φράγµατος ενώ η στέψη του βρίσκεται στα 96m. Τύπος: Χωρίς θύρες Μήκος στέψης: 96m Πλάτος υπερχειλιστή: 75m Παροχή σχεδιασµού: 940m3/sec Ο ταµιευτήρας καταλαµβάνει την περιοχή της κοίτης του ποταµού Λούρου και εκτείνεται σε επιφάνεια 0,15km2 περίπου ανάντη του φράγµατος. Έχει µέγιστη (πληµµυρική) χωρητικότητα 1.075 x 103m3 ενώ η ανώτατη πληµµυρική στάθµη είναι +99,75m. Ανώτατη πληµµυρική στάθµη: +99,75m Ανώτατη στάθµη λειτουργίας: +96,0m Χωρητικότητα ελέγχου πληµµύρας: 705 x 103m3 κατά την έναρξη λειτουργίας Συνολική χωρητικότητα: 1.075 x 103m3 Ωφέλιµη χωρητικότητα: 370 x 103m3 (κατά την έναρξη λειτουργίας) Επιφάνεια: 0,15km 2 Για την εκκένωση της λίµνης έχουν εντοιχισθεί στο µέσο περίπου του φράγµατος και στο υψόµετρο 83,22m δύο χαλύβδινοι δίδυµοι αγωγοί διαµέτρου 1,20m µε δύο βαλβίδες πεταλούδες (χειροκίνητες). 6
Συνοπτικά: Θέση: Μέση του φράγµατος Είδος: Χαλύβδινοι αγωγοί Αριθµός: 2 Υψόµετρο: 83,22m ιάµετρος: 1,20m Ικανότητα παροχέτευσης: 17,5m3/sec (µε στάθµη ταµιευτήρα στα 96,0m) To συγκρότηµα παραγωγής ενέργειας περιλαµβάνει το σύστηµα προσαγωγής νερού και το σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. To σύστηµα προσαγωγής αποτελείται από την υδροληψία, τη σήραγγα προσαγωγής και τις σήραγγες επιθεώρησης / αποστράγγισης. Η υδροληψία καλύπτεται από µεταλλική σχάρα διαστάσεων 8,00 x 4,00m πίσω από την οποία βρίσκεται θυροδικλείδα, που κινείται µε χειροκίνητο µηχανισµό. Η σήραγγα προσαγωγής έχει µήκος 1.442,90m µε εσωτερική διάµετρο 2,70m. Η παροχή της σήραγγας είναι 22,5m3/sec και καλύπτει τις ανάγκες των τριών ηλεκτροπαραγωγών µονάδων. Σταθµός παραγωγής Εικόνα 4. Σταθμός Παραγωγής ΥΗΣ Λούρος Στρόβιλοι A. Τύπος: Francis οριζοντίου άξονα Αριθµός: 2 Μέσο Υψος πτώσεως: 59,17m Ονοµαστική ισχύς: 2.800kW Αριθµός στροφών: 500 στροφ./min B. Τύπος: Francis οριζοντίου άξονα Αριθµός: 1 7
Μέσο Υψος πτώσεως: 56,0m Ονοµαστική ισχύς: 5.840kW Αριθµός στροφών: 300 στροφ./min Μετασχηµατιστές Αριθµός: 1 Γεννήτριες A. Αριθµός: 2 τριφασικές Ονοµαστική ισχύς: 3.125kVA Συντελεστής ισχύος: 0,8 Ταχύτητα: 500 στροφ./min B. Αριθµός: 1 τριφασική Ονοµαστική ισχύς: 6.250kVA Συντελεστής ισχύος: 0,85 Ταχύτητα: 300 στροφ./min Μετακινούµενος γερανός Εύρος: 10,25m υναµικότητα: 30tons Στο Παράρτηµα Γ και στα Σχέδια Γ-1 έως Γ-7 παρουσιάζονται κατόψεις, µηκοτοµές και διατοµές των επιµέρους έργων του ΥΗΕ Λούρου. 9. Εκτιµώµενες επιπτώσεις από τη λειτουργία των Έργων Συνοπτικά οι επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές, στις περιβαλλοντικές παραµέτρους από την λειτουργία των έργων είναι οι εξής: ηµιουργία νέου λιµναίου τοπίου διαφορετικού χαρακτήρα σε σύγκριση µε το ποτάµι. ηµιουργία νέων υδρολογικών συνθηκών στην κοίτη του ποταµού. Μεταβολή της ακτογραµµής στην εκβολή του ποταµού Λούρου στο βόρειο τµήµα του Αµβρακικού Κόλπου εξαιτίας της συγκράτησης των φερτών στους ταµιευτήρες. Μείωση της παροχής του ποταµού Λούρου κατάντη του φράγµατος. Η οικολογική παροχή έχει καθορισθεί από το ΥΠΕΧΩ Ε σε 5m3/sec. Αλλαγή στις µετεωρολογικές παραµέτρους του µικροκλίµατος στην περιοχή του ταµιευτήρα, όπως µείωση της ηµερήσιας διακύµανσης θερµοκρασίας και αύξηση της υγρασίας και της εξάτµισης. Παρεµπόδιση της ανάπτυξης παρόχθιας βλάστησης στον ταµιευτήρα λόγω διακύµανσης της στάθµης. Ανάπτυξη σηµαντικού υγροτοπικού οικοσυστήµατος στον ταµιευτήρα του ΥΗΕ Λούρου λόγω µικρής διακύµανσης της στάθµης. Αλλαγές στη σύνθεση, αφθονία και κατανοµή των ιχθυοπληθυσµών λόγω της δηµιουργίας ταµιευτήρα στην κοίτη του ποταµού. Προσέλκυση πλήθους ειδών ορνιθοπανίδας και διατήρηση σηµαντικών πληθυσµών αµφιβίων και ερπετών λόγω ανάπτυξης πλούσιας υδρόφιλης βλάστησης στον ταµιευτήρα του ΥΗΕ Λούρου. Απώλεια 97 στρέµ. σκληροφυλλικής βλάστησης, 18 στρέµ. καλλιεργειών, 15 στρέµ. βοσκοτόπων και 20 στρέµ. παραποτάµιας βλάστησης µε την πλήρωση του ταµιευτήρα του ΥΗΕ Λούρου. Αύξηση της εγκατεστηµένης ισχύος του υδροηλεκτρικού δυναµικού της χώρας κατά περίπου 0,34% µε τη λειτουργία του σταθµού παραγωγής ΥΗΣ Λούρου. 8
Ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής λόγω βελτίωσης των συνθηκών άρδευσης και αύξηση του γεωργικού εισοδήµατος. 10. Προτεινόµενα µέτρα και όροι Συνοπτικά τα µέτρα που προτείνονται για την αντιµετώπιση των επιπτώσεων από τη λειτουργία των έργων είναι τα εξής: Εκπόνηση ειδικού σχεδίου αντιµετώπισης συνθηκών εκτάκτου ανάγκης κατά τη λειτουργία του ΥΗΕ και ενηµέρωση όλων των αρµοδίων Φορέων και Υπηρεσιών για την αποτελεσµατική εφαρµογή του στην περίπτωση που απαιτηθεί. Απαγόρευση οποιασδήποτε διάθεσης στερεών και υγρών αποβλήτων στον όγκο των ταµιευτήρων. Εξασφάλιση στο µέγιστο του χρόνου και σε ποσοστό 95% αυτού ελάχιστης οικολογικής παροχής κατάντη του έργου Λούρου της τάξεως των 5 m3/sec. Η ροή απαιτείται να είναι κατάντη του έργου συνεχής και τυχόν διακοπές δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις τρεις (3) συνεχόµενες ηµέρες. 9