ΗΛΙΑΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ Το πιο µεγαλειώδες θέαµα στη φύση

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ΗΛΙΟΣ Η ΓΗ Η ΣΕΛΗΝΗ ΦΑΣΕΙΣ ΣΕΛΗΝΗΣ Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ ΑΚΤΥΛΙΟΕΙ ΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗ ΦΑΣΕΙΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ

Ο ΗΛΙΟΣ Ο πρωταγωνιστής της παράστασης

Είναι ένα σχετικά µεγάλο άστρο σαν και αυτά που βλέπουµε στον νυχτερινό ουρανό

Αποτελείται από 70% Η 2 και 28% He Μετατρέπει το Η 2 σε Heκαι παράγει ενέργεια (κάθε sec καίγονται 700.000.000 τόνοι Η 2 ) 5.000.000 τόνοι/secµετατρέπονται σε ενέργεια ιάµετρος: 1.390.000 km, χωράει 1.300.000 πλανήτες σαν την Γη (µακράν το µεγαλύτερο αντικείµενο του ηλιακού συστήµατος, 99.8% µάζας) Αν ο Ήλιος ήταν µία µπάλα µε διάµετρο 2 m τότε η Γη θα είχε διάµετρο λιγότερο από 2 cm και θα απείχε 215 m

Πυρήνας: 25% ακτίνας, θ= 15.600.000 ο C, πίεση=250 δις atm Ζώνη ακτινοβολίας και ζώνη µεταφορά Φωτόσφαιρα:η επιφάνεια του Ηλίου Στέµµα:η περιοχή πάνω από την επιφάνεια, θ=1.000.000 ο C, ορατή µόνο κατά την διάρκεια µιας ολικής έκλειψης ηλίου Προεξοχές 11ετής κύκλος: Στην χαµηλότερή του ένταση για το 2006

4.5 δις χρονών, θα ακτινοβολεί για περίπου άλλα 5 δις χρόνια. Είναι ένα άστρο 2ης ή 3ης γενιάς Είµαστε όλοι αστερόσκονη!

Η ΓΗ

Απόσταση από Ήλιο: 150.000.000 Km ιάµετρος: 12.756 km Ο πυκνότερος πλανήτης του ηλιακού Συστήµατος Μέση θερµοκρασία +14 ο C Κλίση άξονα περιστροφής 23,5 ο Ηλικία: 4,5 δις έτη

Η ΣΕΛΗΝΗ

Απόσταση από Γη: 384.400 Km (µέση) ιάµετρος: 3.476 km (~1/4 Γης) 2ο πιο φωτεινό αντικείµενο στον ουρανό Ηλικία: 4,5 δις έτη Το µοναδικό ουράνιο σώµα που ο άνθρωπος έχει επισκεφτεί (20 Ιουλίου 1969) εν έχει ατµόσφαιρα ούτε νερό

ΦΑΣΕΙΣ ΣΕΛΗΝΗΣ Η Σελήνη φωτίζεται πάντα η µισή από τον Ήλιο, ανάλογα από τη θέση της βλέπουµε µια φάση της Περίοδος: 29,5 µέρες Λόγω τριβών και βαρυτικής έλξης η Σελήνη έχει κλειδώσει την περιφορά της ώστε να βλέπουµε πάντα την ίδια πλευρά

Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ Η Σελήνη βρίσκεται ανάµεσα στην Γη και στον Ήλιο Ανη σκιά της Σελήνης πέσει πάνω στη Γη έχουµε έκλειψη Ηλίου! Η σκιά της Σελήνης αποτελείται από δύο διαφορετικές περιοχές: την Παρασκιά -περιοχή όπου κάποιες ακτίνες του Ήλιου περνάνε ως τη Γη (βλέπουµε µερική έκλειψη) τη Σκιά -περιοχή όπου καµία ηλιακή ακτίνα δεν περνάει ως τη Γη (βλέπουµε ολική έκλειψη)

Ο δίσκος της Σελήνης εφαρµόζει σ αυτόν του Ηλίου γιατί ενώ η διάµετρος του Ηλίου είναι 400x µεγαλύτερος από αυτή της Σελήνης είναι ταυτόχρονα και 400x φορές µακρύτερα! Η Σελήνη αποµακρύνεται 4 cm το χρόνο από την Γη! Πριν 2 δις χρόνια η Σελήνη υπερκάλυπτε τον ηλιακό δίσκο, ενώ στο µέλλον δεν θα αρκεί να τον καλύψει ολοκληρωτικά

Η σκιά της Σελήνης διατρέχει µια λωρίδα συνήθως 15.000 km µήκος και πλάτος το πολύ 300 km Ταχύτητα σκιάς 3.000 km/h ιάρκεια έκλειψης: από 1 sec έως 7,5 min

Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΚΛΕΙΨΕΩΝ εν έχουµε έκλειψη αν δεν έχουµε νέο φεγγάρι Εκλείψεις ΕΝ έχουµε κάθε µήνα Σχηµατίζεται γωνία 5 ο µεταξύ επιπέδου Ηλίου-Γης και Γης-Σελήνης Κατά τη διάρκεια ενός έτους υπάρχουν 2 χρονικές περίοδοι όπου µπορούν να γίνουν εκλείψεις Ηλιακές εκλείψεις από 2 έως 5 ανά έτος ~70/αιώνα

ΑΚΤΥΛΙΟΕΙ Η ΕΚΛΕΙΨΗ Αν η Σελήνη απέχει τόσο όσο ο δίσκος της να µην καλύπτει πλήρως τον Ηλιακό δίσκο Καµιά περιοχή πάνω στη Γη δε βλέπει µια ολική έκλειψη. Από κάποια µέρη πάνω στη Γη, κατά το µέγιστο της έκλειψης ένα δακτυλίδι ηλιακού φωτός περιβάλει το δίσκο της Σελήνης ακτυλιοειδής Ολική

ΦΑΣΕΙΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ 1η Επαφή Μερική φάση Τίποτα το εξαιρετικό δε συµβαίνει για τους απλούς παρατηρητές Το µπλε του ουρανού αρχίζει να ξεθωριάζει 15 λεπτά πριν την ολική φάση: το τοπίο αποκτά µια γκρίζα µεταλλική απόχρωση, η θερµοκρασία αρχίζει να πέφτει και πολλές φορές ένας ελαφρύς άνεµος σηκώνεται και ρίχνει και άλλο τη θερµοκρασία, ο φωτισµός αρχίζει να µειώνεται, ο δυτικός ορίζοντας να σκοτεινιάζει και η σκιά της Σελήνης να πλησιάζει Λίγα λεπτά πριν την ολική φάση: το χρώµα του ουρανού γίνεται βαθύ µπλε ιώδες, στο δυτικό ορίζοντα, µια τεράστια σκοτεινή σκιά, ολοένα και µεγαλώνει. Λίγα ακόµα δευτερόλεπτα! Κοιτώντας (µε ασφαλή ακόµα τρόπο) τον ηλιακό δίσκο, το τελευταίο λεπτό κοµµάτι του ηλιακού µηνίσκου που αποµένει, διασπάται σε µια πανδαισία από διάπυρα µαργαριτάρια -οι χάντρες του Baily (Baily's beads) Οι τελευταίες χάντρες λάµπουν τόσο πολύ που δηµιουργούν την εντύπωση ενός διαµαντιού στο χείλος του ηλιακού δίσκου -γνωστό ως το διαµαντένιο δαχτυλίδι - (Diamond ring)

2η Επαφή Ολική Φάση Είµαστε στο µονοπάτι µιας ουράνιας σκιάς Είναι ασφαλές να κοιτάξουµε τον Ήλιο χωρίς προστατευτικά φίλτρα Σκοτεινή σελήνη, φωτεινό στέµµα! Σκοτεινός ουρανός φωτεινός ορίζοντας 360 ο Ορατά αστέρια και πλανήτες

3η Επαφή Η σκιά προχωράει προς τα ανατολικά, σιγά -σιγά το φως επανέρχεται και τα φαινόµενα που περιγράφηκαν παραπάνω, επαναλαµβάνονται µε αντίστροφη σειρά στο άλλο άκρο του ηλιακού δίσκου, ξεπροβάλλει ένας λεπτός µηνίσκος ηλιακού φωτός στο δυτικό χείλος του Ήλιου, και η ολική φάση έχει τελειώσει 4η Επαφή Ο δίσκος της Σελήνης αποκαλύπτει όλο τον ηλιακό δίσκο και το φαινόµενο τελειώνει

ΜΕΡΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ

ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Προειδοποίηση! Ποτέ µην κοιτάτε τον Ήλιο σε οποιαδήποτε φάση της έκλειψης, πλην των λίγων λεπτών της ολικής φάσης, είτε απ' ευθείας δια γυµνού οφθαλµού, είτε µέσα από κιάλια, τηλεσκόπια, ερευνητές ή σκόπευτρα φωτογραφικών µηχανών, χωρίς την χρήση των ειδικών προστατευτικών φίλτρων. Ακόµα και όταν µόλις το 1% της φωτόσφαιρας του Ήλιου παραµένει ορατό, υπάρχει άµεσος κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης των µατιών (κίνδυνος τύφλωσης). Ο κίνδυνος υπάρχει ακόµα και στα ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν την ολική φάση, όταν είναι ορατές οι χάντρες του Baily. Κατά τη διάρκεια της ολικής φάσης της έκλειψης, είναι απολύτως ασφαλές να παρατηρήσει κανείς τον Ήλιο, µε το µάτι ή µε κάποιο οπτικό όργανο, χωρίς τη χρήση των προστατευτικών φίλτρων Μη χρησιµοποιείτε: Εµφανισµένα έγχρωµα φιλµ, Αρνητικά µε αποτυπωµένες εικόνες, Καπνισµένα γυαλιά, ισκάκια CD - DVD ή δισκέτες, Γυαλιά Ηλίου (απλά ή µε πολωτικούς φακούς), Φίλτρα Ηλίου για τηλεσκόπια, που προσαρµόζονται στον προσοφθάλµιο φακό, Φωτογραφικά φίλτρα (πολωτικά ή ουδέτερης πυκνότητας)

ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ Απ' ευθείας οπτική παρατήρηση ια µέσου κατάλληλων προστατευτικών φίλτρων, που απορροφούν τόσο τις ορατές όσο και τις υπέρυθρες ηλιακές ακτίνες. Απευθυνθείτε στα εξειδικευµένα αστρονοµικά καταστήµατα, τα οποία πουλούν ειδικά σχεδιασµένα φίλτρα. Αν χρησιµοποιούµε οποιοδήποτε οπτικό όργανο (κιάλια, τηλεσκόπιο), τοποθετούµε το φίλτρο µπροστά από τον αντικειµενικό φακό και ποτέ στο πίσω µέρος του οργάνου, µπροστά από τα µάτια µας Τα γυαλιά οξυγονοκόλλησης µε δείκτη 14 και άνω είναι επίσης ασφαλή για οπτική παρατήρηση

Προβολή µέσω µικρής οπής Με δύο κοµµάτια από λεπτό, ανθεκτικό χαρτόνι. Ανοίγουµε µια πολύ µικρή τρυπούλα στο ένα χαρτόνι και αφήνουµε το φως να περάσει από την οπή και να πέσει στο δεύτερο χαρτόνι, το οποίο κρατάµε σαν οθόνη προβολής κάτω από το πρώτο, σε απόσταση περίπου ενός µέτρου. Μεταβάλλοντας την απόσταση ανάµεσα στα δύο χαρτόνια, µεταβάλλουµε το µέγεθος και τη φωτεινότητα του ειδώλου. Κρατήστε τα µε την πλάτη γυρισµένη στον Ήλιο -κοιτάµε το είδωλο του Ήλιου πάνω στο χαρτόνι και όχι τον Ήλιο µέσα από την οπή. Όσο µικρότερη και "καθαρή" είναι η οπή, τόσο πιο ευκρινές είναι το είδωλο του Ήλιου που προβάλλεται στο χαρτόνι.

Προβολή µε τηλεσκόπιο ή κιάλια Κιάλια ή τηλεσκόπιο, στερεωµένα σε τρίποδο, µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την προβολή πάνω σε χαρτόνι. Μετακινούµε το τηλεσκόπιο για να προβάλλουµε το δίσκο του Ήλιου πάνω σε λευκό χαρτόνι, εστιάζουµε το είδωλο και παρατηρούµε µε τα µάτια µας. Ένα κατάλληλο κάλυµµα γύρω από το χαρτόνι (που "κόβει" το έντονο διάχυτο φως της µέρας) θα βοηθήσει να παρατηρήσουµε πιο εύκολα. Η µέθοδος είναι ιδιαίτερα κατάλληλη, για παρατήρηση από πολλούς άνθρωποι ταυτόχρονα και είναι απολύτως ασφαλής. Επειδή δεν χρησιµοποιούµε κανένα φίλτρο, χρειάζεται προσοχή ώστε να µην θέσει κάποιος τα µάτια του στην πορεία της φωτεινής δέσµης. Επίσης καλό θα ήταν να κλείσουµε µε καπάκι το φακό του ερευνητή, ώστε να µην κοιτάξει κάποιος άθελα του µέσα από αυτό (για να εντοπίσετε τον Ήλιο, χρησιµοποιήστε τη σκιά που ρίχνει το τηλεσκόπιο στο έδαφος).

ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ Α) Χρόνοι της Ολικής Έκλειψης από το Καστελόριζο Θερινή ώρα Ελλάδος Ύψος Ηλίου 1η επαφή (αρχή µερικής έκλειψης) 12:34:43 57,0 2η επαφή 13:51:57 55,7 Μέγιστο έκλειψης 13:53:25 55,5 3η επαφή 13:54:54 55,4 4η επαφή (τέλος µερικής έκλειψης) 15:10:44 46,4 Β) Χρόνοι της Μερικής Έκλειψης Εκτός από το Καστελόριζο, από όλα τα άλλα µέρη της Ελλάδας η έκλειψη είναι ορατή σαν µερική. Παρακάτω δίνουµε τους χαρακτηριστικούς χρόνους για µερικές πόλεις της Ελλάδας:

Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξ η Μέσο Λήξη Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξ η Μέσο Λήξη Πόλη Κάλυψη (%) Έναρξ η Μέσο Λήξη Άγιος Νικόλαος 96 12:28 13:46 15:05 Αγρίνιο 77 12:29 13:45 15:00 Αθήνα 84 12:30 13:47 15:04 Αίγιο 79 12:29 13:45 15:01 Αλεξάνδρεια 74 12:34 13:48 15:03 Αλεξανδρούπολη 80 12:38 13:53 15:08 Αµαλιάδα 78 12:27 13:43 14:59 Άµφισσα 78 12:30 13:46 15:02 Άργος 83 12:28 13:45 15:02 Αργοστόλι 77 12:27 13:42 14:58 Άρτα 75 12:29 13:45 15:00 Ασπρόπυργος 83 12:30 13:47 15:03 Αχαρνές 84 12:30 13:47 15:04 Βέροια 74 12:33 13:48 15:02 Βόλος 79 12:32 13:48 15:03 Γιαννιτσά 74 12:34 13:49 15:03 Γρεβενά 73 12:32 13:46 15:01 ράµα 76 12:37 13:52 15:06 Έδεσσα 73 12:34 13:48 15:02 Ελευσίνα 83 12:30 13:47 15:03 Ερµούπολη 88 12:31 13:48 15:05 Ζάκυνθος 78 12:27 13:43 14:59 Ηγουµενίτσα 72 12:29 13:44 14:59 Ηράκλειο 94 12:27 13:45 15:04 Θεσσαλονίκη 75 12:34 13:49 15:04 Θήβα 82 12:30 13:47 15:03 Ίλιον 84 12:30 13:47 15:04 Ιωάννινα 73 12:30 13:45 15:00 Καβάλα 78 12:37 13:52 15:06 Καλαµάτα 83 12:26 13:43 15:00 Κάλυµνος 94 12:32 13:51 15:08 Καρδίτσα 76 12:31 13:46 15:02 Καρπενήσι 77 12:30 13:45 15:01 Καστοριά 72 12:32 13:47 15:01 Κατερίνη 75 12:33 13:48 15:03 Κέρκυρα 71 12:29 13:44 14:58 Κιλκίς 74 12:35 13:50 15:04 Κοζάνη 73 12:33 13:47 15:02 Κοµοτηνή 79 12:38 13:53 15:08 Κόρινθος 82 12:29 13:46 15:02 Κορωπί 84 12:30 13:47 15:03 Κως 95 12:33 13:51 15:08 Λαµία 79 12:31 13:46 15:02 Λάρισα 77 12:32 13:47 15:02 Λευκάδα 75 12:29 13:44 14:59 Λιβαδειά 81 12:30 13:46 15:02 Μάνδρα 83 12:30 13:47 15:03 Μέγαρα 83 12:30 13:46 15:03 Μεσολόγγι 78 12:28 13:44 15:00 Μυτιλήνη 87 12:36 13:52 15:08 Νάουσα 73 12:33 13:48 15:02 Ναύπακτος 78 12:29 13:45 15:01 Ναύπλιο 83 12:28 13:45 15:02 Νέα Μάκρη 75 12:26 13:42 14:57 Ξάνθη 78 12:38 13:53 15:07 Ορεστιάδα 80 12:40 13:55 15:09 Πάτρα 79 12:29 13:44 15:00 Πολύγυρος 77 12:34 13:50 15:04 Πρέβεζα 75 12:29 13:44 14:59 Πτολεµαΐδα 73 12:33 13:47 15:02 Πύργος 80 12:27 13:43 15:00 Ρέθυµνο 93 12:26 13:45 15:03 Ρόδος 98 12:33 13:52 15:09 Σαλαµίνα 83 12:30 13:47 15:03 Σάµος 92 12:34 13:52 15:08 Σέρρες 75 12:36 13:50 15:05 Σπάρτη 84 12:27 13:44 15:01 Τίρναβος 76 12:32 13:47 15:02 Τρίκαλα 75 12:31 13:46 15:01 Τρίπολη 82 12:28 13:44 15:01 Φλώρινα 72 12:33 13:47 15:01 Χαλκίδα 82 12:31 13:47 15:03 Χανιά 91 12:26 13:44 15:02 Χίος 88 12:34 13:51 15:08