ελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας τοµ. XXXVI, 2004 Πρακτικά 10 ου ιεθνούς Συνεδρίου, Θεσ/νίκη Απρίλιος 2004 Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVI, 2004 Proceedings of the 10 th International Congress, Thessaloniki, April 2004 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΙΘΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΦΑΛΑΚΡΟΥ Χατζηπαναγής Ι. 1, και Βουγιούκας. 2 1 ΙΓΜΕ, Φράγκων 1, 54626 Θεσ/νίκη. 2 ΙΓΜΕ, Μπρωκούµη 30, 67100 Ξάνθη, voujoukasd@in.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην περιοχή του όρους Φαλακρού γίνεται συστηµατική εκµετάλλευση δολοµιτικών µαρµάρων. Παρά το γεγονός ότι το εξορυσσόµενο υλικό αποτελείται από ένα µόνο λιθολογικό τύπο, στο εµπόριο κυκλοφορούν περισσότεροι από 15 ποιοτικοί τύποι µε διαφορετικές ονοµασίες. Ο µεταξύ τους διαχωρισµός σχετίζεται τόσο µε τη λιθοστρωµατογραφική τους θέση όσο και µε ορισµένες δοµές τεκτονικής παραµόρφωσης. Έτσι, µέσα στη σειρά των δολοµιτικών µαρµάρων εντοπίζονται: Ο ποιοτικός τύπος Άριστο, που αποτελείται από λευκόχροο δολοµιτικό πέτρωµα. Ο Ωρίων, η Αθηνά, το Κάλλιστο, το Ωµέγα, ο Κύκνος και ο Λαµπρός Αστέρας που αποτελούνται από λευκό δολοµιτικό υλικό µε παρεµβολές έγχρωµων λεπτών ταινιών. Το Λευκό Γρανίτη, Λευκό Βώλακα και Λευκό Μακεδονία αποτελούνται από λευκό δολοµιτικό υλικό µε παρεµβολές ερυθρωπών ταινιών που αντιστοιχούν σε βλαστοµυλωνίτες. Η Αµβροσία διαµορφώνεται από ένα τεκτονικό ψευδοκροκαλοπαγές υλικό, ενώ στο Venus το δολοµιτικό πέτρωµα εµφανίζεται έντονα πτυχωµένο. Στη σειρά των ταινιωτών σιπολινικών µαρµάρων εντοπίζονται οι ποιοτικοί τύποι Dolit, Grey Lais και Pink Lais, ενώ στη σειρά των µαρµάρων τύπου Φαλακρού, το Λευκό Πύργων. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή του όρους Φαλακρού ανήκει στην τεκτονική ενότητα Παγγαίου της µάζας της Ροδόπης και δοµείται κυρίως από µεταµορφωµένα πετρώµατα, πρασινοσχιστολιθικής φάσης ( Μπόσκος 1994) µέσα στα οποία διείσδυσαν όξινα µαγµατικά σώµατα (Σχ. 1, Σχ. 2α). Τα µεταµορφωµένα πετρώµατα χωρίζονται σε τρεις µεγάλες λιθολογικές ενότητες (Chatzipanagis 1990). 1.1. Ενότητα γνευσίων Πρόκειται για τους παλαιότερους λιθολογικούς σχηµατισµούς οι οποίοι αποτελούν το προαλπικό υπόβαθρο, πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η ηφαιστειοϊζηµατογενής αλπική λεκάνη της Ροδόπης. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για ορθογνεύσιους παλαιοζωικής ηλικίας (Wawrzenitz et al., 1994). 1.2. Ενότητα εναλλαγών γνευσίων, σχιστολίθων, µαρµάρων Αντιπροσωπεύουν το κατώτερο τµήµα της Αλπικής Ροδοπικής λεκάνης, που στη βάση τους αποτελούνται από ρυθµικά εναλλασσόµενους γνεύσιους και σχιστόλιθους, ηφαιστειοϊζηµατογενούς προέλευσης (Καλογερόπουλος κ.ά. 1988), ενώ στα ανώτερα τµήµατα παρεµβάλλονται πάγκοι ή φακοί ανθρακικών πετρωµάτων. Κατά θέσεις εµφανίζονται στρωµατόµορφοι ή συµπαγείς Αµφιβολίτες, καθώς επίσης και υπολείµµατα εκλογιτικών σωµάτων ( Liati 1986). 1.3 Ενότητα µαρµάρων Αποτελούν την ανώτερη λιθολογική ενότητα της Αλπικής Ροδοπικής λεκάνης, καλύπτοντας πλέον των 600 κm 2 επιφανειακής έκτασης στην περιοχή του όρους Φαλακρού. Με βάση τη χηµική - ορυκτολογική σύσταση η ενότητα µπορεί να χωριστεί σε τρεις σειρές (Χατζηπαναγής 1991), οι ο- ποίες από τα κατώτερα προς τα ανώτερα είναι (Σχ. 2β). 63
Σειρά ταινιωτών - σιπολινικών µαρµάρων Σειρά δολοµιτικών µαρµάρων Σειρά ασβεστιτικών µαρµάρων (τύπου Φαλακρού). 2. ΛΙΘΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ 2.1. Σειρά ταινιωτών - σιπολινικών µαρµάρων Πρόκειται για λεπτοπλακώδη ασβεστιτικά µάρµαρα που αποτελούνται από ασβεστίτη (90-92%), χαλαζία (4-5%), δολοµίτη (2-3%) και γραφίτη (1-2%). Σαν επουσιώδη ορυκτά συµµετέχουν: µοσχοβίτης, φλογοπίτης, χλωρίτης, τρεµολίτης, άστριοι, απατίτης, επίδοτο και µεταλλικά ορυκτά. Ο ασβεστίτης είναι µεσόκοκκος, ενώ ο δολοµίτης παρουσιάζεται λεπτόκοκκος και συνήθως διάσπαρτος µέσα στο πέτρωµα. Ο χαλαζίας εµφανίζεται άλλοτε σε λεπτές ταινίες και άλλοτε σε µε- µονωµένους οφθαλµούς η συσσωµατώµατα. Ο γραφίτης είναι λεπτοκρυσταλλικός ή άµορφος και συνήθως συγκεντρώνεται κατά µήκος των ταινιών του χαλαζία, δίνοντας σ` αυτές σκούρο χρώµα. Το µέγιστο πάχος της σειράς είναι περίπου 200 m (Σχ. 2β), καλύπτοντας επιφανειακή έκταση περίπου 60 km 2 (Σχ. 1). Στους ανώτερους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς και κατά θέσεις, εµφανίζονται µικρά σώµατα αµιγούς δολοµιτικού µαρµάρου, τόσο σε κανονική στρωµατογραφική θέση όσο και µε τεκτονικές διεισδύσεις. Τα µεγαλύτερα από αυτά, µε διαστάσεις 100Χ20 m, παρουσιάζουν κοιτασµατολογικό ενδιαφέρον. 2.2. Σειρά δολοµιτικών µαρµάρων Έχουν περιορισµένη έκταση (40 km 2 ) σε σχέση µε τις άλλες δυο σειρές ανθρακικών πετρω- µάτων και αναπτύσσονται στο δυτικό τµήµα του όρους Φαλακρού (Σχ. 1), µε µορφή µικρών έως τεράστιων φακών, µε µέγιστο πάχος 300 m (Βουγιούκας κ.ά. 2001). Παρά το γεγονός ότι τα δολοµιτικά σώµατα εµφανίζονται αποκοµµένα µεταξύ τους, λόγω έντονης τεκτονικής παραµόρφωσης (πτυχές, boundinage κ.λπ.), αλλά και λόγω πιθανών αρχικών ιζηµατογενών δοµών (ετεροπία φάσης), αποτελούν ένα σαφώς καθορισµένο λιθοστρωµατογραφικό σχηµατισµό µε: σχεδόν πάντα σταθερή στρωµατογραφική θέση (Σχ. 2β) σταθερή χηµική και ορυκτολογική σύσταση βαθµιαία µετάβαση τόσο προς τα ανώτερα όσο και προς τα κατώτερα µάρµαρα, µε χαρακτηριστικές εναλλαγές σκουρόχρωµου ασβεστιτικού και λευκού δολοµιτικού υλικού. Το πέτρωµα στην πλειοψηφία του αποτελείται από δολοµίτη (92-99%) και µικρά ποσοστά α- σβεστίτη (1-8%) µε µορφή διάσπαρτων κόκκων ανάµεσα στους κρυστάλλους του δολοµίτη. Πολύ συχνά το ασβεστιτικό υλικό αναπτύσσεται µε µορφή λεπτότατων (1-3 cm) ταινιών ή πάγκων πάχους µέχρι 40 cm. 2.3. Σειρά ασβεστιτικών µαρµάρων (τύπου Φαλακρού) Η σειρά καλύπτει περισσότερα από 500 Km 2 στην περιοχή του όρους Φαλακρού (Σχ. 1). Το πραγµατικό µέγιστο πάχος της δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τα 1.000 m (Σχ. 2β), ενώ το φαινόµενο πάχος είναι πολλαπλάσιο λόγω πολυπτυχώσεων και εφιππεύσεων (Χατζηπαναγής 1991). Πρόκειται για χονδροπλακώδη αδρόκοκκα ασβεστιτικά µάρµαρα µε χρώµα που ποικίλλει από γκριζόλευκο έως κυανότεφρο, ανάλογα µε το ποσοστό του περιεχόµενου γραφίτη. Συνήθως περιέχουν µικρές ποσότητες διάσπαρτου δολοµιτικού υλικού (2-3%), ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις εµφανίζονται φακοί ή πάγκοι διαστάσεων 150Χ100Χ50 m αµιγούς δολοµιτικού πετρώµατος. 3. ΟΙ ΠΟΙΟΤΙΚΟΙ - ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΟΛΟΜΙΤΙΚΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ Τα τελευταία 25 χρόνια στην περιοχή γίνεται συστηµατική εκµετάλλευση δολοµιτικών µαρµάρων. Σήµερα στα 31 λειτουργούντα λατοµεία, η ετήσια παραγωγή δολοµιτικών ογκοµαρµάρων είναι περίπου 100.000 m 3 (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής 2001 α). Παρά το γεγονός ότι η ονοµασία των εµπορικών τύπων δολοµιτικών µαρµάρων έγινε από τις λατοµικές επιχειρήσεις µε καθαρά εµπειρικά και εµπορικά κριτήρια, η διαµόρφωση των ποιοτικών τύπων σχετίζεται αφ` ενός µε τη λιθοστρωµατογραφική και αφ` ετέρου µε διάφορες δοµές τεκτονικής παραµόρφωσής τους. Σε ορισµέ- 64
νες περιπτώσεις διαπιστώθηκε ότι δυο ή περισσότεροι εµπορικοί τύποι δολοµιτικών µαρµάρων έ- χουν ταυτόσηµα λιθολογικά και τεκτονικά χαρακτηριστικά και ότι ο διαχωρισµός τους οφείλεται καθαρά σε λόγους εµπορικού ανταγωνισµού. Οι περισσότεροι εµπορικοί τύποι δολοµιτικών µαρµάρων που εξορύσσονται στην περιοχή, βρίσκονται µέσα στη σειρά των δολοµιτικών µαρµάρων, ενώ πολύ λίγες εκµεταλλεύσεις δολοµιτικού υλικού αναπτύσσονται στις άλλες δυο σειρές µαρµάρων (Βουγιούκας & Χατζηπαναγής 2001 β). 3.1. Αριστο Ο σηµαντικότερος, από ποιοτικής και οικονοµικής άποψης, τύπος δολοµιτικών µαρµάρων στην περιοχή του όρους Φαλακρού, είναι ο εµπορικός τύπος Αριστο (Φωτ. 1). Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα µονόµικτο πέτρωµα (99% δολοµίτη, 1% ασβεστίτη), µε ισοκοκκώδη γρανοβλαστικό - πολυγωνικό ιστό και συµπαγή υφή (Φωτ. 2). Το χρώµα του είναι λευκό γαλακτώδες. Οι βλάστες του δολοµίτη έχουν µέγεθος µεταξύ 0,06 mm και 0,2 mm (Χατζηπαναγής κ.α., 2000). Μέχρι σήµερα βρέθηκε µόνο µια θέση όπου το πιο πάνω υλικό εµφανίζει ικανοποιητικό πάχος (~30 m ), ώστε να αποτελεί κοίτασµα τύπου Άριστο. Συνήθως το λευκό δολοµιτικό πέτρωµα διακόπτεται από µελανόχρωµες, γκριζόχρωµες και ερυθρωπές αλλεπάλληλες ταινίες περιορίζοντας το πάχος του λευκοκρατικού υλικού µεταξύ 0,5 m και 2 m. Επειδή ο συγκεκριµένος ποιοτικός τύπος είναι υλικό υψηλής προστιθέµενης αξίας, σε πολλά λατοµεία των περιοχών Βώλακα και Γρανίτη ράµας παράγονται, µε κατάλληλη κοπή και επεξεργασία, ποιότητες Άριστο ακόµα και από τους µικρότερου πάχους ο- ρίζοντες. Το Άριστο µπορεί να αναζητηθεί στους ενδιάµεσους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς των δολοµιτικών µαρµάρων (Σχ. 2γ), εκεί όπου συνήθως απουσιάζουν οι σκουρόχρω- µες ταινίες ασβεστιτικών µαρµάρων, ενώ οι ερυθρωπές ταινίες εµφανίζονται µε µικρή συχνότητα. Φωτ. 1. Ποιοτικός τύπος Άριστο. Φωτ. 2. Φωτοµικρογραφία λεπτής τοµής τύπου Άρι στον. Ν +. 3.2. Λευκό Γρανίτη - Λευκό Βώλακα - Λευκό Μακεδονία Οι τρεις εµπορικοί τύποι παρουσιάζουν όµοια ποιοτικά χαρακτηριστικά και εµφανίζονται στις περιοχές Γρανίτη και Βώλακα. Το πέτρωµα αποτελείται από λεπτόκοκκο λευκό δολοµιτικό υλικό, τύπου Άριστο, µε παρεµβολές λεπτών (0,3-3 mm) αλλεπάλληλων ταινιών ερυθρωπού χρώµατος. Οι ταινίες αυτές άλλοτε είναι µεµονωµένες και άλλοτε εµφανίζονται σε δέσµες (Φωτ. 3). Πρόκειται για ζώνες µυλωνιτίωσης, που αποτελούνται και αυτές από υπερλεπτόκοκκο δολοµιτικό υλικό (0,01 mm) µε επιµηκυσµένους και προσανατολισµένους κρυστάλλους (Φωτ. 4), ανάµεσα στους οποίους εµφανίζονται διάσπαρτοι κόκκοι οξειδίων και υδροξειδίων του σιδήρου, στην παρουσία των οποίων οφείλεται το ερυθρωπό χρώµα των ταινιών. Οι προσανατολισµένοι κόκκοι του δολοµίτη, η παρουσία των µεταλλικών και η κατά θέσεις εµφάνιση φυλλωδών ορυκτών, δηµιουργούν µια υποτυπώδη σχιστότητα, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις δηµιουργεί προβλήµατα συνοχής του πετρώµατος. Αντίστοιχης ποιότητας δολοµιτικού πετρώµατος µπορούν να αναζητηθούν σε θέσεις όπου εµφανίζονται τα ενδιάµεσα στρωµατογραφικά επίπεδα της σειράς των δολοµιτικών µαρµάρων. 65
Φωτ.3. Ποιοτικός τύπος Λευκό Βώλακα. Φωτ.4. Φωτοµικρογραφία λεπτής τοµής τύπου Λευκό Βώλακα. Ν +. 3.3. Κύκνος - Ωµέγα - Κάλλιστο Εντοπίζεται στους ανώτερους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς των δολοµιτικών µαρµάρων, στην περιοχή Γρανίτη. Πρόκειται για ρυθµικές εναλλαγές γκριζόχρωµων ταινιών ασβεστιτικών µαρµάρων πάχους 3-10 cm, µε λευκό δολοµιτικό υλικό. Η διαφορά µεταξύ των τριών ε- µπορικών τύπων δεν είναι πολλές φορές διακριτή, καθώς περιορίζεται στη µορφή µε την οποία εµφανίζονται οι γκρίζες ταινίες (π.χ. συνεχόµενες, διακεκοµµένες, πτυχωµένες κ.λπ. ). 3.4. Αθηνά - Ωρίων Σε ορισµένες θέσεις στην περιοχή Γρανίτη, παράλληλα µε τις εναλλαγές γκρίζων ταινιών και λευκού δολοµιτικού υλικού παρεµβάλλονται ερυθρωπές ταινίες (βλαστοµυλωνίτες), διαφοροποιώντας αισθητικά το παραγόµενο τελικό προϊόν από τους προηγούµενους εµπορικούς τύπους (Φωτ. 5). Οι εµπορικοί τύποι Αθηνά και Ωρίων µπορούν ν` αναζητηθούν στους µεσαίους και κατώτερους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς δολοµιτικών µαρµάρων (Σχ. 2γ). Φωτ. 5. Ποιοτικός τύπος Αθηνά Ωρίων. Φωτ. 6. Ποιοτικός τύπος Venus. 3.5. Venus Εµφανίζεται συνήθως στους ανώτερους στρωµατογραφικούς ορίζοντες, όπου εναλλάσσονται γκριζόχρωµες και ερυθρωπές ταινίες µε λευκό δολοµιτικό υλικό. Ο εµπορικός τύπος Venus χαρακτηρίζεται από έντονη πλαστική παραµόρφωση µε ισοκλινείς, τύπου chevron, κλειστές ή πτυγµατικές πτυχές, οι οποίες είναι διακριτές λόγω του ταινιωτού χαρακτήρα του πετρώµατος (Φωτ. 6). Το venus µπορεί να αναζητηθεί σε θέσεις όπου εµφανίζονται οι ανώτεροι ορίζοντες της σειράς δολοµιτικών µαρµάρων, µε έντονη πλαστική παραµόρφωση. 66
3.6. Αµβροσία Ο εµπορικός τύπος Αµβροσία χαρακτηρίζεται από ζώνες µυλωνιτίωσης, όπου η έντονη τεκτονική παραµόρφωση δηµιούργησε πτύχωση, και αποκοπή λόγω περιστροφής και ολίσθησης των λευκοκρατικών και έγχρωµων οριζόντων, έτσι ώστε το πέτρωµα να παρουσιάζει την εικόνα ενός παραµορφωµένου κροκαλοπαγούς (φωτ.7). Τα ψευδοκροκαλοπαγή αυτά έχουν συνήθως πάχος 3-4 µ. και µήκος µερικών δεκάδων ή εκατοντάδων µέτρων. Σε ορισµένα µεγάλα λατοµεία, των περιοχών Βώλακα και Γρανίτη τα πετρώµατα τύπου Αµβροσία εντοπίστηκαν σε 2-3 διαφορετικά λιθοστρωµατογραφικά επίπεδα της σειράς δολοµιτικών µαρµάρων (σχ. 2γ). Φωτ. 7. Ποιοτικός τύπος Αµβροσία. Φωτ. 8. Ποιοτικός τύπος Dolit. 3.7. Λαµπρός Αστέρας Εµφανίζεται στους κατώτερους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς των δολοµιτικών µαρµάρων και διαµορφώνεται µε εναλλασσόµενες ταινίες σκουρόχρωµου και λευκοκρατικού υλικού. Οι σκούρες ταινίες αποτελούνται άλλοτε από ασβεστίτη και άλλοτε από δολοµίτη, έχουν πάχος 1-10 cm και περιέχουν µικροκρυσταλλικό γραφίτη (1-2%), στην παρουσία του οποίου οφείλεται το χρώµα τους. Κατά θέσεις το σκούρο και το λευκό υλικό εναλλάσσονται ρυθµικά έτσι, ώστε ο πέτρωµα να εµφανίζεται ριγωτό. Άλλες φορές πάλι παρατηρούνται δοµές πλαστικής παραµόρφωσης όπως πτυχές, boundinage κ.λπ. Ο Λαµπρός Αστέρας είναι χαρακτηριστικός εµπορικός τύπος της περιοχής Οχυρού. 3.8 Dolit Grey Lais - Pink Lais Στην περιοχή Πηγών εµφανίζονται µικρών διαστάσεων δολοµιτικά σώµατα (Σχ. 1) τα οποία βρίσκονται εγκλωβισµένα τεκτονικά µέσα στη σειρά των ταινιωτών - σιπολινικών µαρµάρων και αποτελούν αντικείµενο εκµετάλλευσης. Ο εµπορικός τύπος Dolit (δολόµια λίθος) εµφανίζεται σε θέσεις όπου τα δολοµιτικά σώµατα είναι µεγαλύτερων διαστάσεων. Πρόκειται για λευκό δολοµιτικό πέτρωµα µε διάσπαρτα γκρίζα "συννεφάκια" που αποτελούνται από συσσωµατώµατα ασβεστιτικού υλικού (Φωτ. 8). Το πέτρωµα είναι γνωστό και µε την ονοµασία Λευκό Πηγών. Στην περιοχή Κοκκινογείων, σε ορισµένες θέσεις όπου εµφανίζονται µικρών διαστάσεων δολο- µιτικοί φακοί, πιθανότατα σε κανονική στρωµατογραφική θέση µέσα στη σειρά των ταινιωτών - σιπολινικών µαρµάρων, λόγω υψηλής περιεκτικότητας (2-3%) σε γραφίτη, διαµορφώνουν ένα γκριζόχρωµο λεπτοκρυσταλλικό πέτρωµα µε την εµπορική ονοµασία Grey Lais. Σε µια θέση, όπου το πιο πάνω γκριζόχρωµο δολοµιτικό πέτρωµα περιέχει επιπλέον ερυθρωπά ή ροδόχροα σιδηροξείδια, είτε ως εµποτισµούς είτε ως πληρωτικό διακλάσεων και ρωγµώσεων, δηµιουργεί τον ξεχωριστό τύπο Pink Lais. 3.9. Λευκό Πύργων Στην περιοχή Πύργων στους κατώτερους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς των ασβεστιτικών µαρµάρων (Σχ. 2γ), εντοπίζονται µικρά σώµατα λευκού δολοµιτικού πετρώµατος, µέσα στο οποίο εµφανίζονται διάσπαρτες γκριζωπές νησίδες ή µεµονωµένοι κόκκοι ασβεστίτη και 67
αποτελούν τον εµπορικό τύπο Λευκό Πύργων. Ανάλογα σώµατα εµφανίζονται και στις περιοχές Γρανίτη και Βώλακα, χωρίς όµως να υφίστανται εκµετάλλευση, λόγω έντονης διάρρηξης του πετρώµατος. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι ποιοτικοί - εµπορικοί τύποι των δολοµιτικών µαρµάρων του Όρους Φαλακρού διαµορφώνονται τόσο από τη λιθοστρωµατογραφική τους θέση όσο και από ορισµένες δοµές τεκτονικής παραµόρφωσης. Στα ανώτερα τµήµατα της σειράς των ταινιωτών - σιπολινικών µαρµάρων εντάσσονται οι ποιοτικοί τύποι Λευκό Πηγών, Grey Lais, Pink Lais, που εµφανίζονται στις περιοχές Πηγών και Κοκκινογείων. Στη σειρά των δολοµιτικών µαρµάρων κατατάσσονται : Ο Λαµπρός Αστέρας, στη βάση της σειράς, στην περιοχή Οχυρού. Το Άριστο που εντοπίζεται στους ενδιάµεσους ορίζοντες της σειράς στις περιοχές Γρανίτη και Βώλακα. Το Λευκό Βώλακα, Λευκό Γρανίτη και Λευκό Μακεδονία, που εµφανίζονται στους µεσαίους ορίζοντες της σειράς στις περιοχές Γρανίτη και Βώλακα. Ο Ωρίων και η Αθηνά που απαντώνται στους µεσαίους και κατώτερους ορίζοντες της σειράς, στην περιοχή Γρανίτη. Το Ωµέγα, το Κάλλιστο και ο Κύκνος, που εµφανίζονται στους ανώτερους ορίζοντες της σειράς στην περιοχή Γρανίτη. Η Αµβροσία και το Venus που αποτελούν τεκτονικά παράγωγα και εµφανίζονται σε διάφορους λιθοστρωµατογραφικούς ορίζοντες της σειράς. Στα κατώτερα τµήµατα της σειράς των ασβεστιτικών µαρµάρων εντοπίζεται ο ποιοτικός τύπος Λευκό Πύργων. Με κριτήρια τη λιθοστρωµατογραφική θέση και ορισµένες δοµές τεκτονικής παραµόρφωσης, µπορούν να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν ανάλογοι ποιοτικοί τύποι δολοµιτικών µαρµάρων και σε άλλες θέσεις του Φαλακρού Όρους. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Βουγιούκας. & Χατζηπαναγής Ι. 2001 α. Πληροφοριακά στοιχεία λειτουργούντων λατοµείων και εργοστασίων επεξεργασίας µαρµάρων στην Αν. Μακεδονία και Θράκη. ΙΓΜΕ, Ξάνθη, 91σ. Βουγιούκας. & Χατζηπαναγής Ι. 2001 β. ιακοσµητικά πετρώµατα Αν. Μακεδονίας και Θράκης. Άτλαντας µαρµάρων. ΙΓΜΕ, Ξάνθη, 46σ. Βουγιούκας., Χατζηπαναγής Ι., Αναστασιάδης Ι., ηµάδης Ε., Θεοδωρούδης Α., Επιτρόπου Ν. 2001. Έρευνα για τον εντοπισµό και αξιοποίηση µαρµαροφόρων περιοχών στην Αν. Μακεδονία - Θράκη. Τελική έκθεση ΙΓΜΕ, Ξάνθη, 233σ. Chatzipanagis I. 1990. Geology and stratigraphy of Falakro mountain area (W. Rhodope). Geologica Rhodopica, 2, 89-99. Καλογερόπουλος Σ., Επιτρόπου Ν., Schmitt A., 1988. Μια πιθανή ηφαιστειοϊζηµατογενής προέλευση γνευσιακών πετρωµάτων από την περιοχή Κουρλού της Ν. Θάσου, Β. Ελλάδα. ελτ. Ελλ. Γεωλ. Εταιρ., 22, 449-470. Liati A.1986. Regional metamorphism and overprinting contact metamorphism of the Rhodope zone, near Xanthi (N. Greece). Ph.D Univ. Carolo-Wilhemina, Braunscheig, 186p. Μπόσκος Ε. 1994. Ερµηνεία της πορείας µεταµόρφωσης της κατώτερης και ανώτερης τεκτονικής ενότητας της Ροδόπης. Οµοιότητες και διαφορές. ελτ. Ελλ. Γεωλ. Εταιρ. 30/1, 255-269. Χατζηπαναγής Ι. 1991. Η γεωλογική δοµή της ευρύτερης περιοχής του όρους Φαλακρού. ιδ. ιατριβή, Ε. Μ. Πολυτεχνείο, 170σ. Χατζηπαναγής Ι., Βουγιούκας., Θεοδωρούδης Α., Παπατρέχας Χ. 2000. Η γεωλογική έρευνα στον εντοπισµό, αξιολόγηση και εκµετάλλευση µαρµαροφόρων περιοχών. Πιλοτική εφαρµογή στην περιοχή Γρανίτη ράµας. 2 ο Παν. Συν. "Το Ελληνικό Μάρµαρο", Θεσσαλονίκη, 35-45. Wawrzenitz N., Baumann A., Nollau G., 1944. Miocene uplift of Mid-Crustal rocks in the Rhodope metamorphic core complex, caused by Late Alpine extension of previously thickened crust (Thassos island, Pangaeon complex, N. Greece). ελτ. Ελλ. Γεωλ. Εταιρ. 30/1, 147-157. 68
ABSTRACT THE SIGNIFICANCE OF THE LITHOSTRATIGRAFHIC POSITION AND THE TECTONIC DEFORMATION FOR THE LOCATION AND THE EXPLOITATION OF THE DOLOMITIC MARBLES OF FALACRON MOUNTAIN Chatzipanagis I. and Vougioukas D. I.G.M.E. At the broad area of Falakro mountain a systematic exploitation of dolomitic marbles is taking place. Besides, the fact that the excavated material consists of pure dolomitic carbonate, in the commerce there are more than 15 quality types with different denominations. The differences between them are related to their lithostratigraphic position and also with some structures of tectonic deformations. In the dolomitic marbles the following quality types are identified: The Aristo type, which consists of fine grained and white dolomitic rock. The Orion, Athina, Kalisto, Omega, Kyknos and Lambros Asteras which consist of white dolomitic material and thin coloured interbanding. The white Granitis, white Volakas and white Macedonia are composed of white dolomitic material with red interbanding which correspond to mylonites. Amvrossia is shaped by tectonic pseudoconglomerate material, while in Venus the dolomitic rock appears strongly folded. In the banded-cipoline marble series, quality types such as Dolit, Grey Lais and Pink Lais are identified, while in the Falakro type marble series, white Pirghon is identified. 69
70
71