Το Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό Σύστημα και Η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση Σεμινάριο Jean Monnet Παν. Μακεδονίας 30/5/13 Γεώργιος Μιχαλόπουλος Τμήμα Λογιστικής-Χρηματοοικονομικής
Η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση σε κρίση Η κρίση χρέους στην ΕΝΕ από το 2010 κατέδειξε Προβλήματα από την ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου που αφορά τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής Προβλήματα αξιοπιστίας ως προς την βιωσιμότητα της εξαιτίας της Δυσχέρειας στην διαδικασία της λήψης των αποφάσεων Των αποσχιστικών τάσεων, εξασθένηση της δέσμευσης και μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού Του υψηλού κοινωνικού κόστους σταθεροποίησης (ανεργία) Ενίσχυση εθνικιστικών τάσεων Αμφισβήτηση ως προς το καθαρό όφελος από την ΕΝΕ
Αίτια της κρίσης στην ΕΝΕ Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση (2007-) Αύξηση του βαθμού αποφυγής κινδύνου και του πριμ κινδύνου στα χρεόγραφα διεθνώς Ιδιαίτερη επιβάρυνση στις υπερχρεωμένες χώρες Η περιέλιξη μεταξύ της τραπεζικής αστάθειας και της δημοσιονομικής αστάθειας (βλ. περίπτωση Ισλανδίας Ιρλανδίας) Η μείωση του βαθμού πειθαρχίας και η ροπή προς υπερδανεισμό με την εισαγωγή του Ευρώ Η ανεπάρκεια του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και των εποπτικών μηχανισμών του Η ανεπάρκεια της διαχείρισης της κρίσης στην ΕΕ
Αντιμετώπιση της κρίσης Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της ΕΝΕ Δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ως μόνιμο οργανισμό (2012) Ενίσχυση της δημοσιονομικής εποπτείας Ενίσχυση της συλλογικής διαχείρισης των κρίσεων Πίεση για περαιτέρω συνεργασία στην οικονομική πολιτική και την συντονισμένη στρατηγική για οικονομική ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση Αναθεώρηση της παραδοσιακής πολιτικής για την απασχόληση και την ανάπτυξη
Μετά από την εμπειρία της κρίσης Το κύριο ερώτημα: Υπάρχει πλέον καθαρό όφελος για μια μικρή, οικονομικά ασθενέστερη χώρα σαν την Ελλάδα από τη συμμετοχή της στην ΕΝΕ;
Οφέλη της νομισματικής ενοποίησης Εξάλειψη του συναλλακτικού κόστους από την κατάργηση των εθνικών νομισμάτων Μείωση της αβεβαιότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών και τις αρνητικές επιπτώσεις της σε Διεθνές εμπόριο Επιτόκια Πληθωρισμό Οικονομική ανάπτυξη Έμφαση στην νομισματική σταθερότητα Ενίσχυση του ενιαίου νομίσματος σε διεθνές επίπεδο Έμμεσα οφέλη από την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς και της συνεργασίας στην οικονομική πολιτική
Κόστη της Νομισματικής Ένωσης Απώλεια ανεξάρτητης Νομισματικής Πολιτικής και της συναλλαγματικής ισοτιμίας ως μέσο αντιμετώπισης οικονομικών διαταραχών (Θεώρηση R. Mundell) Σημαντικά κόστη αν υπάρχουν συχνές ασύμμετρες οικονομικές διαταραχές στην ένωση Τα κόστη μετριάζονται αν Υπάρχει ευελιξία στους μισθούς και τις τιμές Υπάρχει διασυνοριακή κινητικότητα εργασίας (μετανάστευση) οι οικονομίες των χωρών της ένωσης είναι 'ανοικτές' Υπάρχει υψηλός βαθμός ολοκλήρωσης της δημοσιονομικής πολιτικής οι διαρθρωτικές διαφορές των οικονομιών των μελών της ένωσης είναι μικρές
Πληθωρισμός στην Ελλάδα 1960-2011 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 Σειρά1 10,0 5,0 0,0-5,0 1960 Ιαν./Jan. 1962 Ιαν./Jan. 1964 Ιαν./Jan. 1966 Ιαν./Jan. 1968 Ιαν./Jan. 1970 Ιαν./Jan. 1972 Ιαν./Jan. 1974 Ιαν./Jan. 1976 Ιαν./Jan. 1978 Ιαν./Jan. 1980 Ιαν./Jan. 1982 Ιαν./Jan. 1984 Ιαν./Jan. 1986 Ιαν./Jan. 1988 Ιαν./Jan. 1990 Ιαν./Jan. 1992 Ιαν./Jan. 1994 Ιαν./Jan. 1996 Ιαν./Jan. 1998 Ιαν./Jan. 2000 Ιαν./Jan. 2002 Ιαν./Jan. 2004 Ιαν./Jan. 2006 Ιαν./Jan. 2008 Ιαν./Jan.
Ιαν-80 Ιουν-81 Νοε-82 Απρ-84 Σεπ-85 Φεβ-87 Ιουλ-88 Δεκ-89 Μαϊ-91 Οκτ-92 Μαρ-94 Αυγ-95 Ιαν-97 Ιουν-98 Νοε-99 Απρ-01 Σεπ-02 Τραπεζικά επιτόκια στην Ελλάδα (1980-2002) 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 Δανεια Κεφαλαιου Κινησης Καταθεσεις ταμιευτηρίου 5,00 0,00
Πληθωρισμός και μισθοί στην Ελλάδα 30 25 20 15 10 5 0 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 Πληθωρισμός Μισθοί
Μεταβολές στο τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα (1993-2008) 1993-96 1997-2000 2001-04 2005-08 (Ετήσια αύξηση %, μέσος ορος) Συνολική Χρηματοδότηση στις επιχειρήσεις 10.2 12.3 12.3 17.1 Βραχυπρόθεσμη 13.7 15.3 5.8 10.7 Μακροπρόθεσμη 5.2 9.7 23.6 19.3 (Μέσος όρος περιόδου %) Επιτόκια βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης 24.0 15.3 7.0 6.6 Επιτόκια μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης 22.5 14.1 6.5 6.2 Πραγματικά Επιτόκια βραχυπρ. χρηματοδότησης 13.1 11.1 3.4 3.2 Πραγματικά Επιτόκια μακροπρ. χρηματοδότησης 11.7 9.9 3.0 2.7 Spreads βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης 10.1 7.9 5.8 5.6 Spreads μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης 8.6 6.7 5.4 5.1
Μεταβολές στο τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα (1993-2006) 1990 1995 2000 2006 i (Μερίδιο αγοράς %) Τρεις μεγαλύτερες κρατικές τράπεζες σε δάνεια 62.5 51.4 53,2 13.8 i Τρεις μεγαλύτερες κρατικές τράπεζες σε Ενεργητικό 61.5 52.1 51.3 15.0 i Σύνολο ιδιωτικών τραπεζών σε δάνεια n.a. 33.8 n.a. 86.2 Σύνολο ιδιωτικών τραπεζών σε Ενεργητικό n.a. 40.0 n.a. 85.0
Δημόσια έξοδα ως ποσοστό % του ΑΕΠ Ελλάδα Γαλία Γερμανία Εξοδ Γαλιας - Ελλαδας Εξοδ Γερμα - Ελλαδα 1991 41,7 50,6 46,3 8,9 4,6 1992 44,1 51,9 47,2 7,8 3,1 1993 46,4 54,9 48,2 8,5 1,8 1994 44,6 54,2 47,9 9,6 3,3 1995 45,7 54,4 48,3 8,7 2,6 1996 44,1 54,5 49,3 10,4 5,2 1997 44,9 54,1 48,4 9,2 3,5 1998 44,3 52,7 48 8,4 3,7 1999 44,4 52,6 48,1 8,2 3,7 2000 46,6 51,6 45,1 5-1,5 2001 45,3 51,6 47,6 6,3 2,3 2002 45 52,6 48,1 7,6 3,1 2003 44,7 53,3 48,5 8,6 3,8 2004 45,6 53,2 47,1 7,6 1,5 2005 43,8 53,3 46,8 9,5 3 2006 44,9 52,7 45,3 7,8 0,4 2007 46,2 52,3 43,5 6,1-2,7 2008 49,1 52,8 43,8 3,7-5,3 2009 53,2 56 47,5 2,8-5,7 2010 49,8 56,5 46,7 6,7-3,1 2011 49,3 56,1 45,6 6,8-3,7
Δημόσια έσοδα ως ποσοστό % του ΑΕΠ Ελλάδα Γαλία Γερμανία Εσοδα Γαλιας - Ελλαδας Εσοδα Γερμα - Ελλαδ 1991 31,8 47,7 43,4 15,9 11,6 1992 33,2 47,4 44,8 14,2 11,6 1993 34,5 48,5 45,2 14 10,7 1994 36,3 48,7 45,6 12,4 9,3 1995 36,7 49 45,1 12,3 8,4 1996 37,4 50,4 46 13 8,6 1997 39 50,8 45,7 11,8 6,7 1998 40,5 50,1 45,9 9,6 5,4 1999 41,3 50,8 46,6 9,5 5,3 2000 43 50,2 46,4 7,2 3,4 2001 40,9 50 44,7 9,1 3,8 2002 40,3 49,5 44,4 9,2 4,1 2003 39 49,2 44,5 10,2 5,5 2004 38,1 49,6 43,3 11,5 5,2 2005 38,6 50,4 43,5 11,8 4,9 2006 39,1 50,4 43,7 11,3 4,6 2007 39,8 49,6 43,8 9,8 4 2008 39,7 49,5 43,9 9,8 4,2 2009 37,8 48,4 44,5 10,6 6,7 2010 40,2 48,8 43,1 8,6 2,9 2011 41,9 49,8 42,9 7,9 1
Έξοδος από την κρίση: προϋποθέσεις Συντονισμένη στρατηγική και στοχευμένες δράσεις σε επίπεδο ευρωζώνης Δραστικές διαρθρωτικές αλλαγές για την λύση χρόνιων προβλημάτων στην Ελλάδα Έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και δυναμισμού της οικονομίας Επανακαθορισμό του ρόλου του δημοσίου στην οικονομία Ασφαλιστικό, άνοιγμα αγορών, θεσμικό πλαίσιο ευνοϊκό για επενδύσεις
Αυτά όμως απαιτούν Ευρεία κοινωνική συναίνεση για το είδος της οικονομίας που θα πρέπει να στοχεύουμε Με τα λογια της πρσβ. της Αυστραλίας J. Bloomfield για την πετυχημενη πολιτική μεταρυθμίσεων στην χώρα της «Στην Αυστραλία, με τη βούληση της πολιτικής ηγεσίας, την τεχνοκρατική και επιστημονική υποστήριξη θεσμών, όπως της Επιτροπής Παραγωγικότητας, και ευρεία κοινωνική συναίνεση, πραγματοποιήσαμε έναν εθνικό διάλογο, που μας επέτρεψε να διαμορφώσουμε κοινή αντίληψη για το μέλλον της χώρας μας. Και να χαράξουμε έναν οδικό χάρτη για την υλοποίηση ριζικών αλλαγών που οδήγησαν σε οικονομική ανάπτυξη, ανέκτησαν την εμπιστοσύνη των πολιτών και ωφέλησαν το σύνολο της κοινωνίας μας. Το σημαντικότερο δίδαγμα της εμπειρίας μας είναι ότι, το μέλλον της κάθε χώρας είναι στα χέρια των πολιτών της. Εμείς συλλογικά, αλλά και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά, αποφασίζουμε για τη μελλοντική πορεία της χώρας μας.