ADR mag. Εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΒΕΑ) ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ (ALTERNATIVE DISPUTE RESOLUTION ADR) ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014 ΤΕΥΧΟΣ 1 Κωνσταντίνος Μίχαλος Νικόλαος Κανελλόπουλος Ιωάννης Κ. Δρυλλεράκης Αλεξία Κουκκουλλή
«Κάθε διαφορά που τυχόν θα προκύψει από την παρούσα σύμβαση και θα αναφέρεται στην εγκυρότητα, την ερμηνεία ή σε οποιοδήποτε στάδιο αυτής, θα επιλύεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 31/9.01.1979 (ΦΕΚ 9Α /22.01.1979) περί συστάσεως από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών μονίμου διαιτησίας για την επίλυση των εμπορικών διαφορών». Ρήτρα Διαιτησίας «Κάθε διαφορά που σχετίζεται με την παρούσα σύμβαση, σε περίπτωση, δε, που τα μέρη αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία, παραπέμπεται προς επίλυση μέσω διαμεσολάβησης στο Κέντρο Διαμεσολάβησης που λειτουργεί στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, σύμφωνα με τον Κανονισμό του». Ρήτρα Διαμεσολάβησης 2
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Αγαπητοί φίλοι, Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, ανταποκρινόμενο στις επιταγές των νέων συνθηκών της οικονομίας, της κοινωνίας και της δικαιοσύνης, και αντιλαμβανόμενο την ανάγκη για γνώση επί των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης των διαφορών, αποφασίζει να συμμετέχει ενεργά στην προώθηση και τη διάδοση των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης των διαφορών. Στοχεύοντας στην έγκυρη και επιστημονική ενημέρωση των μελών του Επιμελητηρίου μας καθώς και του νομικού χώρου επί θεμάτων αναφορικά με τη Διαιτησία και τη Διαμεσολάβηση, δύο θεσμών που οι προσδοκίες θέλουν να μονοπωλούν στο εγγύς μέλλον το ενδιαφέρον και να συνιστούν επιλογή ολοένα και περισσότερων επιχειρήσεων για την ταχεία και αξιόπιστη επίλυση των διαφορών τους, το ΕΒΕΑ είναι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσει την τριμηνιαία έκδοση του παρόντος περιοδικού, «ADR mag. Εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών». Παράλληλα, με την διοργάνωση επιστημονικών εκδηλώσεων, σεμιναρίων και εκπαιδευτικών ημερίδων που θα προσφέρουν στους ενδιαφερόμενους ευρεία γνώση και κατάρτιση, η έκδοση αυτή φιλοδοξεί να καταδείξει τους λόγους για τους οποίους η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση μπορούν να παρέχουν ελκυστικές λύσεις στον επιχειρηματικό κόσμο και να συμβάλουν στην απρόσκοπτη ανάπτυξή τους. Το περιοδικό αυτό φιλοξενώντας στις σελίδες του συνεντεύξεις επιστημόνων εγνωσμένου κύρους, άρθρα για ζητήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή των ως άνω θεσμών και για τα νέα στοιχεία που ενσωματώνονται στη δικηγορική ατζέντα, αλλά και απόψεις για την περαιτέρω βελτίωσή τους, αποσκοπεί να καλύπτει σφαιρικά την επικαιρότητα αναφορικά με αυτούς τους δύο θεσμούς. Με φιλικούς χαιρετισμούς, Κωνσταντίνος Μίχαλος 3
ADR mag. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εκδότης: Κωνσταντίνος Μίχαλος, Πρόεδρος ΕΒΕΑ Επιμέλεια Έκδοσης: Γραφείο Τύπου ΕΒΕΑ Τμήμα Διαιτησιών ΕΒΕΑ Σελ.: 3 Σελ.: 5 Χαιρετισμός Προέδρου ΕΒΕΑ Κωνσταντίνος Μίχαλος «Διαιτησία και Διαμεσολάβηση: ανάπτυξη και προστασία για τις επιχειρήσεις» Συντονιστής - Σύμβουλος Έκδοσης: Αλεξία Κ. Κουκκουλλή, Δικηγόρος Δ.Σ.Αθηνών και Κύπρου (Δ.Σ. Λευκωσίας), LL.M. (Athens) MPhil (University of London) IALS Arb (University of London), Διαιτητής στο Ε.Β.Ε.Α., Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Σελ.: 8 Σελ.: 10 Αλεξία Κουκκουλλή «Διαιτησία ή Αρνησιδικία;» Νικόλαος Κανελλόπουλος «Οι επιχειρήσεις έχουν μόνο να κερδίσουν από τους θεσμούς της εναλλακτικής Δικαιοσύνης». Συντακτική Ομάδα: Σταυρούλα Μοσχίδου, Δικηγόρος, Διαιτητής, Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Παναγόπουλος Χρήστος, Προϊστάμενος του Τμήματος Διαιτησιών του ΕΒΕΑ, Οικονομολόγος, Πολιτικός Επιστήμων Βαρδαλάς Σταύρος, Νομικός Σύμβουλος ΕΒΕΑ Βασίλειος Σταυριανάκης, Δικηγόρος, Διαμεσολαβητης Βλασσερού Κυριακή, Νομικός, Τμήμα Διαιτησιών ΕΒΕΑ Μέριανου Εύη, Δικηγόρος Δ.Σ. Πειραιώς, LL.B. (University of Athens), LL.M. (University of Maastricht), Συνεργάτις του Δικ. Γραφείου «Κουκκουλλής και Συνεργάτες». Σελ.: 14 Σελ.: 16 Σελ.: 18 Σταυρούλα Ε. Μοσχίδου «Η καθοριστική συνεισφορά του δικηγόρου-παραστάτη στη Διαμεσολάβηση» Ιωάννης Κ. Δρυλλεράκης «Η Διαιτησία του ΕΒΕΑ παράγοντας ομαλότητας στην αγορά» Κέντρο Διαμεσολάβησης ΕΒΕΑ Σχεδιασμός Έκδοσης Ξένια Ροδοθεάτου Συντονισμός Έκδοσης Μάκης Παπαγεωργίου Εκτύπωση Λυχνία Επιμέλεια Έκδοσης Excess 4
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κωνσταντίνος Μίχαλος Διαιτησία και Διαμεσολάβηση: ανάπτυξη και προστασία για τις επιχειρήσεις Ο Πρόεδρος του ΕΒΕΑ κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος παραχωρεί συνέντευξη στην Εύη Μέριανου, Δικηγόρο Δ.Σ. Πειραιώς, LL.B. (University of Athens), LL.M. (University of Maastricht), Συνεργάτη του Δικ. Γραφείου «Κουκκουλλής και Συνεργάτες». Κ. Πρόεδρε, πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την αναγκαία και τόσο επιθυμητή ανάπτυξη στη χώρα. Πέραν όμως του οικονομικού και φορολογικού σκέλους, ακρογωνιαίος λίθος για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων είναι η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου που θα προσφέρει ασφάλεια και ταχύτητα κατά τη διαδικασία επίλυσης διαφορών όταν αυτές ανακύπτουν. Με ποιο τρόπο επιχειρεί να συμβάλλει το ΕΒΕΑ σε αυτή την προσπάθεια; Όπως πολύ σωστά επισημάνατε, η στήριξη της επιχειρηματικότητας δεν εξαντλείται σε οικονομικούς όρους, αλλά απαιτεί και την παροχή ευέλικτων διαδικασιών που θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να επιλύουν τις διαφορές τους με ταχύτητα, δίχως να στερούνται την αξιοπιστία που εξασφαλίζεται στις δικαστικές αίθουσες. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνήθως βραδεία έκδοση μιας δικαστικής απόφασης στην Ελλάδα και συνεπώς τη ζημιογόνα από πολλές απόψεις και για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (διαδίκους και δικηγόρους) παράταση οριστικής επίλυσης μιας διαφοράς, το ΕΒΕΑ προσφέρει τη δυνατότητα στα μέλη του να προσφύγουν σε εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των διαφορών, όπως είναι η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση. Η πρώτη θεσμοθετήθηκε και βρίσκεται σε ισχύ και εφαρμογή, ήδη, από το έτος 1979 (Π.Δ. 31/1979), άμεσα δε πρόκειται να εκπονηθεί και να ανακοινωθεί νέος κανονισμός Διαιτησίας. Όσον αφορά τη δεύτερη, το προηγούμενο έτος εγκαινιάσαμε το Κέντρο Διαμεσολάβησης του ΕΒΕΑ, ένα πρότυπο ινστιτούτο που ιδρύθηκε κατ εφαρμογή του Νόμου 3898/2010, που εναρμόνισε την ελληνική νομοθεσία με την Ευρωπαϊκή με βάση τη σχετική οδηγία 2008/52/EC. Συνεπώς, τα μέλη του ΕΒΕΑ δύνανται πλέον να επιλέξουν μέσα από διαφορετικές οδούς και να μην περιορίζονται απαραιτήτως στην επίλυση της διαφοράς τους εντός των δικαστικών αιθουσών. 5
Η διαμεσολάβηση εισάγει στον ελληνικό νομικό και επιχειρηματικό κόσμο την κουλτούρα της διαπραγμάτευσης που μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος της ανάπτυξης και της προώθησης της επιχειρηματικότητας, δημιουργώντας συνθήκες συνεργασίας και όχι σύγκρουσης μεταξύ των μερών.» Τι θα απαντούσατε σε εκείνους που ίσως ο όρος «εναλλακτικές» ακούγεται ανησυχητικός; Η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση αποτελούν όρους που ίσως να ακούγονται νέοι στον ελληνικό επιχειρηματικό κόσμο, ωστόσο αναφέρονται σε μεθόδους που έχουν δώσει τα διαπιστευτήριά τους αναφορικά με την αποτελεσματικότητά τους στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό με τη Διαιτησία να υφίσταται επί έτη, και είναι ικανές να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επιχειρήσεις. Ο όρος «εναλλακτικές», λοιπόν, αναφέρεται στις παράλληλες δυνατότητες που προσφέρονται αυτή τη στιγμή στις ελληνικές επιχειρήσεις, πέραν της δικαστηριακής οδού και σε καμία περίπτωση δεν υπολείπονται ποιότητας, αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας. Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη την ταχύτητα των διαδικασιών που προσφέρουν η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση και μπορούν να ωφελήσουν την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών προστατεύοντας τις επιχειρήσεις από τους κινδύνους μιας μακροχρόνιας δικαστικής διαμάχης. Ποια είναι, λοιπόν, πιο συγκεκριμένα τα κίνητρα μιας επιχείρησης, ώστε να επιλέξει τη διαιτητική επίλυση μιας διαφοράς της; Η διαιτητική επίλυση μιας διαφοράς χαρακτηρίζεται από στοιχεία κοινά με εκείνα της δικαστικής διαμάχης, με τη έννοια ότι κατόπιν της επιλογής των μερών να προσφύγουν στη Διαιτησία, είτε ad hoc είτε προς εφαρμογή διαιτητικής ρήτρας, συγκροτείται το διαιτητικό δικαστήριο ενώπιον του οποίου παρουσιάζεται από τα μέρη η διαφορά και εκείνο καλείται να εκδώσει μια δεσμευτική και τελεσίδικη απόφαση. Το στοιχείο της αντιδικίας, επομένως, είναι παρόν, ωστόσο καταβάλλεται προσπάθεια να επιτευχθεί ο συμβιβασμός των μερών, αμβλύνοντας κατ αυτόν τον τρόπο την ένταση που συχνά υπάρχει σε μια δικαστική αίθουσα. Έχοντας συμμετάσχει και ο ίδιος σε διαιτητικές διαδικασίες, ως μέλος του Διαιτητικού Δικαστηρίου, έχω γίνει μάρτυρας της ταχύτητας με την οποία εξελίσσεται η Διαδικασία, εφόσον εκλείπει η σημαντική παράμετρος του φόρτου εργασίας που χαρακτηρίζει τα δικαστήρια. Επιπλέον, η συγκρότηση του Διαιτητικού Δικαστηρίου γίνεται από εξαιρετικά κατηρτισμένους Διαιτητές, ωστόσο η σύνθεσή του μπορεί να περιλαμβάνει και μη νομικούς, διευρύνοντας έτσι το πεδίο γνώσης του δικαστηρίου και προσφέροντας βελτιωμένη οπτική επί της διαφοράς, παράγοντας ιδιαίτερα σημαντικός για τις επιχειρήσεις και τις εμπορικές συναλλαγές, όπως και η εμπιστευτικότητα που χαρακτηρίζει τη διαδικασία, εξασφαλίζοντας στα μέρη τη δυνατότητα να προστατεύουν από τη δημοσιότητα μιας δικαστικής αίθουσας οικονομικά ή άλλα στοιχεία, σημαντικά για τις επιχειρήσεις τους. Τέλος, θεωρώ ότι οι επιχειρήσεις δε χρειάζεται να ανησυχούν για το κόστος της διαδικασίας, το οποίο το Επιμελητήριό μας προσπαθεί να διατηρεί προσιτό και σε πολλές περιπτώσεις ευνοϊκότερο της δικαστικής διαδικασίας, αφού δεν καταβάλλεται το δικαστικό ένσημο, ενώ μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθεί μειωμένο σε σχέση με τις ζημίες, που πιθανόν να προκύψουν 6
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ από τη δικαστική επίλυση και ενδέχεται να είναι όχι μόνο οικονομικές αλλά και περαιτέρω επιβλαβείς για τις σχέσεις των μερών λόγω της βραδύτητας της δικαστικής διαδικασίας. Τι νέο φέρνει η Διαμεσολάβηση, η οποία, όπως είπατε, παρ ότι έχει διεισδύσει στη διεθνή πρακτική, τώρα αρχίζει να δείχνει τη δυναμική της στην Ελλάδα; Η διαμεσολάβηση είναι ένας νέος για τα ελληνικά δεδομένα θεσμός, που όμως διεθνώς προτιμάται τόσο από ιδιώτες, όσο και από μικρομεσαίες επιχειρήσεις αλλά και μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Στόχος της διαμεσολάβησης είναι να επιτύχει τη σύγκλιση των μερών, ώστε να επιτευχθεί μια κοινώς αποδεκτή λύση, η οποία όμως δεν στερείται εκτελεστότητας. Εφόσον, επιτευχθεί συμφωνία, τα μέρη υπογράφουν το σχετικό συμφωνητικό που διαμορφώθηκε βάσει της κοινής τους βούλησης και είναι φυσικά απολύτως δεσμευτικό. Η εμπιστευτικότητα και η ταχύτητα που διακρίνουν τη Διαιτησία εντοπίζονται και εδώ, ενώ το κόστος είναι χαμηλότερο. Η διαμεσολάβηση εισάγει στον ελληνικό νομικό και επιχειρηματικό κόσμο την κουλτούρα της διαπραγμάτευσης που μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος της ανάπτυξης και της προώθησης της επιχειρηματικότητας δημιουργώντας συνθήκες συνεργασίας και όχι σύγκρουσης μεταξύ των μερών. Το Κέντρο Διαμεσολάβησης του Επιμελητηρίου μας είναι έτοιμο να υποδεχθεί τις διαφορές που θα υποβληθούν ενώπιον του και να παρέχει στα μέλη του υπηρεσίες σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Το ΕΒΕΑ προωθεί αρκετές πρωτοβουλίες για την έμπρακτη στήριξη των επιχειρήσεων, με τελευταίο παράδειγμα την καινοτόμο δράση του Δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων, αλλά ταυτόχρονα στοχεύει στη γνώση και στην ενημέρωση των μελών του. Τι να περιμένουμε ακόμη από το ΕΒΕΑ; Το Δίκτυο Επιχειρηματικών Αγγέλων είναι μια πρωτοβουλία που μας κάνει ιδιαίτερα περήφανους και ελπίζουμε ότι θα πετύχει το στόχο του για τόνωση και εξωστρέφεια της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Πέραν τούτου όμως, το ΕΒΕΑ επιθυμεί να προσφέρει στα μέλη του καινοτόμες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση και να «εκπαιδεύσει» το ελληνικό επιχειρηματικό κοινό στη χρήση τους και την εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων που αυτές προσφέρουν, με απώτερο στόχο την επίτευξη της ομαλότητας και της ενημέρωσης που έχουν τόσο ανάγκη οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Το ΕΒΕΑ απαρτίζεται από αξιόλογα στελέχη που βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση για την υποστήριξη των μελών του, την τόνωση των υπαρχουσών επιχειρήσεων και τη στήριξη των νέων. Γι αυτό το λόγο σκοπεύουμε στη διοργάνωση περαιτέρω σεμιναρίων, εκπαιδευτικών και ενημερωτικών ημερίδων που θα αφορούν τόσο τις επιχειρήσεις, αλλά και τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους. Το ΕΒΕΑ επιθυμεί να προσφέρει στα μέλη του καινοτόμες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση και να «εκπαιδεύσει» το ελληνικό επιχειρηματικό κοινό στη χρήση τους και την εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων που αυτές προσφέρουν, με απώτερο στόχο την επίτευξη της ομαλότητας και της ενημέρωσης που έχουν τόσο ανάγκη οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα. 7
Διαιτησία ή Αρνησιδικία; Αλεξία Κουκκουλλή, Δικηγόρος Δ.Σ. Αθηνών και Κύπρου (Δ.Σ. Λευκωσίας), LL.M. (Athens) MPhil (University of London) IALS Arb (University of London), Διαιτητής στο Ε.Β.Ε.Α., Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Με τον όρο αρνησιδικία δε νοείται μόνο η άρνηση έκδοσης απόφασης, αλλά και η αδυναμία έκδοσης δικαστικής απόφασης λόγω εγγενών αδυναμιών του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης σε χρόνο και με τρόπο κατάλληλο να προσφέρει την επιζητούμενη ικανοποίηση στους διαδίκους. Σε πρόσφατη έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πραγματοποιήθηκε σε 26 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με τίτλο «Το Κόστος της μη εφαρμογής Ενναλακτικών τρόπων Επίλυσης Διαφορών», η παραδοσιακή απόδοση της δικαιοσύνης δείχνει να πάσχει σημαντικά όσον αφορά αυτά τα δύο στοιχεία. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 22η θέση με κατά μέσο όρο χρόνο περαίωσης μιας υπόθεσης (ενδεικτικής αξίας 200.000 ) που κατέληξε σε δικαστική διαμάχη τις 970 μέρες και συνολικό κόστος τις 14.700 (7,4% επί της αξίας της διαφοράς), ποσό πολλές φορές απαγορευτικό, αν λάβει κανείς υπ όψη τις παρούσες οικονομικές συνθήκες, ιδιαίτερα για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι αριθμοί αυτοί, ωστόσο, μεταβάλλονται αισθητά στην περίπτωση που τα μέρη αποφασίσουν να επιλύσουν τη διαφορά τους μέσω μιας εναλλακτικής μεθόδου επίλυσης διαφορών, όπως η διαιτησία ή η διαμεσολάβηση. Όσον αφορά την Διαιτησία, παρ ότι το κόστος ανέρχεται στις 19.600 (9,8 % επί της αξίας της διαφοράς), ο χρόνος περάτωσης της υπόθεσης μειώνεται σημαντικά στις 250 ημέρες. Για τη Διαμεσολάβηση θα χρειαστούν 60 ημέρες, ενώ το ποσό που υπολογίζεται ότι θα δαπανηθεί δεν ξεπερνά τις 4.275 (2,1 % επί της αξίας της διαφοράς). Όμως, πέραν των ανωτέρω στοιχείων, που καθιστούν εμφανώς, θελκτικότερη την επιλογή μιας εναλλακτικής μεθόδου επίλυσης διαφορών, η διαιτησία και η διαμεσολάβηση δύνανται να προσφέρουν και περαιτέρω κίνητρα σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, εκτός από την ταχύτητα αλλά και το κόστος, δεδομένου ότι στη διαιτησία τα οικονομικά οφέλη της επιχείρησης μπορεί να είναι περισσότερα αφού η διένεξη θα λήξει ταχύτερα. Η ευελιξία των διαδικασιών αυτών παρέχει τη δυνατότητα σε επιχειρηματίες και ιδιώτες να διατηρήσουν εμπιστευτικά οικονομικά ή άλλα σημαντικά στοιχεία. Χαρακτηριστικό δείγμα της ιδιαιτερότητας αυτών των μεθόδων είναι το δικαίωμα των μερών να επιλέγουν ως διαμεσολαβητή ή διαιτητή κάποιον επαγγελματία με εξειδικευμένες γνώσεις επί της εκάστοτε δια- 8
ΑΡΘΡΟ φοράς τους, εάν λόγου χάρη αυτή είναι αμιγώς οικονομική. Επομένως, η χρήση εναλλακτικών τρόπων επίλυσης των διαφορών μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον φιλικό προς τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις, καθώς τα μέρη δύνανται να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους και την ίδια στιγμή να προστατεύσουν τη μεταξύ τους σχέση, προσωπική και συναλλακτική, από τους κινδύνους μιας μακροχρόνιας δικαστικής διαμάχης. Καθίσταται πρόδηλο ότι τα μέρη που θα επιλέξουν την εναλλακτική επίλυση της διαφοράς τους δε θα πρέπει να ανησυχούν για τη διακύβευση της ασφάλειας δικαίου, καθώς η συμφωνία στην οποία θα καταλήξουν ή η διαιτητική απόφαση που θα προκύψει θα είναι απολύτως δεσμευτική δεδομένου ότι η διαιτητική απόφαση αποτελεί τίτλο εκτελεστό, που δεν προσβάλλεται με ένδικα μέσα και το σύμφωνο διαμεσολάβησης δύναται να καταστεί τίτλος εκτελεστός, εάν το ζητήσει κάποιο από τα μέρη. Η χρήση των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών έχει την ικανότητα να μειώσει αισθητά το φόρτο εργασίας των δικαστηρίων, δημιουργώντας μια πολυμορφία στην απονομή δικαιοσύνης. Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, θα απελευθερωθούν από το φόβητρο ακόμη και μιας πιθανής διασυνοριακής δικαστικής διαμάχης, μειώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο το επιχειρηματικό ρίσκο ενδοκοινοτικών εμπορικών συναλλαγών. Το εμπόριο και οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από την ταχύτητα διαδικασιών όπως η Διαιτησία και η Διαμεσολάβηση, που όμως δε στερούνται ποιότητας και κύρους. Η ενημέρωση και η εξοικείωση με αυτές δεν αποτελεί παρά όφελος για την ελληνική επιχειρηματικότητα. Η τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum-WEF) κατατάσσει την Ελλάδα στην 26η θέση μεταξύ 28 χωρών της Ε.Ε. όσον αφορά τις συνθήκες που ευνοούν την επιχειρηματικότητα, μια εκτίμηση που αποτυπώνει τις δυσκολίες που παρουσιάζονται στην προσπάθεια του επιχειρείν, τουλάχιστον τα τελευταία έξι χρόνια που η ύφεση πιέζει ασφυκτικά εργοδότες, εργαζόμενους αλλά και κάθε τμήμα της κοινωνίας εντός ελληνικών συνόρων. Η πίεση προς τις επιχειρήσεις δεν εξαντλείται, όμως, σε οικονομικούς όρους. Οι επιχειρήσεις που αποφασίζουν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα δαιδαλώδες και ασαφές ρυθμιστικό περιβάλλον ικανό να δημιουργεί τριβές, εντάσεις και εν τέλει διαφορές. Σε συνδυασμό με την εξαιρετικά χρονοβόρα σε πολλές περιπτώσεις έκδοση αποφάσεων από τις δικαστικές αρχές, το καθεστώς εντός του οποίου οι ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν επιτυχώς, αν όχι να επιβιώσουν, συχνά τις φέρνει αντιμέτωπες με την αδυναμία ταχείας και αποτελεσματικής επίλυσης μιας διαφοράς, πολλές φορές με προεκτάσεις στο σύνολο της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Εν κατακλείδι, η εναλλακτική επίλυση διαφορών αποτελεί την εξέλιξη της νομικής επιστήμης, όντας ικανή να αναδείξει την πολυδιάστατη φύση του νομικού επαγγέλματος και την καθοριστική συμβολή του στην επιχειρηματική άνθιση. Κατ αυτόν τον τρόπο, δίνεται πλέον η δυνατότητα αξιοποίησης των διαφορετικών χαρακτηριστικών κάθε μεθόδου εναλλακτικής επίλυσης διαφορών προσφέροντας ad hoc λύσεις για την κάθε διαφορά, αποφεύγοντας τον μονόδρομο της αντιδικίας. 9
Νικόλαος Κανελλόπουλος Οι επιχειρήσεις έχουν μόνο να κερδίσουν από τους θεσμούς της «εναλλακτικής Δικαιοσύνης». Ο κ. Νικόλαος Κανελλόπουλος, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παραχωρεί συνέντευξη στον Χρήστο Παναγόπουλο, Προϊστάμενο του Τμήματος Διαιτησιών του ΕΒΕΑ, Οικονομολόγο, Πολιτικό Επιστήμονα. Κ. Γενικέ, η ευδόκιμος θητεία σας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συνδυάστηκε με μια πρωτοποριακή προσπάθεια με στόχο την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης μέσω της αποσυμφόρησης των Δικαστηρίων. Αναφέρομαι, φυσικά, στο θεσμό της διαμεσολάβησης, τον οποίο έχετε αναδείξει στο έπακρον. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα οφέλη που θα αποκομίσουν τα μέρη προσφεύγοντας στη διαμεσολάβηση; Είναι αλήθεια ότι η προώθηση και η εμπέδωση της Διαμεσολάβησης αποτελεί ένα σπουδαίο συλλογικό αλλά και προσωπικό στοίχημα. Είχα την τύχη να είμαι ένας από τους πρώτους που μίλησε για τις μεθόδους εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στην Ελλάδα και η μοίρα το θέλησε να έχω και την ιστορική ευθύνη για την υιοθέτηση και την εφαρμογή τους στην πράξη. 10 Τέσσερα χρόνια μετά την ψήφιση του ν. 3898/2010, έχουν γίνει πολλά. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα έχουμε στα χέρια μας μια διαδικασία με ιδιαίτερη αμεσότητα, εχεμύθεια, χαμηλό κόστος σε σχέση με την αντιδικία και υψηλούς ρυθμούς ταχύτητας. Μια διαδικασία «συμμετοχική», όπου, για πρώτη φορά, τα ίδια τα μέρη διαμορφώνουν την τελική κοινή φόρμουλα επίλυσης της διαφοράς. Και προσέξτε, δε μιλώ για κάτι το μελλοντικό και αόριστο αλλά για μια απτή πραγματικότητα. Υπάρχουν σήμερα 381 διαπιστευμένοι διαμεσολαβητές, που θα έχουν ξεπεράσει τους 1000 μέχρι το τέλος του έτους, σε όλη την Ελλάδα, που μπορούν σήμερα κιόλας να συνδράμουν τη διευθέτηση των ιδιωτικών διαφορών. Ο κόσμος του εμπορίου και της βιομηχανίας αποτελεί προνομιακό πεδίο εφαρμογής της Διαμεσολάβησης και των αρχών της. Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από έναν αξιόπιστο, ταχύ και εμπιστευτικό μηχανισμό διευθέτη-
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ σης των διαφορών τους, χωρίς καθυστερήσεις. Η Διαμεσολάβηση φέρνει έναν αέρα αλλαγής, που ξεπερνά στα στενά όρια της Δικαιοσύνης. Φυσικά, οδηγεί σε αποσυμφόρηση των Δικαστηρίων μας, όπως σωστά παρατηρείτε, αλλά αυτή είναι μόνο μία από μια πληθώρα ευεργετικών συνεπειών. Η Διαμεσολάβηση, στην πραγματικότητα, φέρνει στην Ελλάδα τη νοοτροπία της συνδιαλλαγής και της συνεννόησης, είναι μια σύγχρονη λύση πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Είναι επαρκές το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο για το θεσμό της Διαμεσολάβησης ή θεωρείτε ότι απαιτούνται και άλλες ενέργειες προκειμένου να συμβάλει ο θεσμός εποικοδομητικά στο πολύπαθο σύστημα της ελληνικής δικαιοσύνης; Το ισχύον πλαίσιο έχει θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία και την πρώτη φάση πρακτικής εφαρμογής της Διαμεσολάβησης στη Χώρα μας. Ευνόητο είναι ότι όσο προχωρούμε στην ωρίμανση του θεσμού στην Ελλάδα, είναι αναγκαίο ο νόμος να ακολουθεί τις εξελίξεις και να προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες παρεμβάσεις. στη φάση που διανύουμε, είναι κρίσιμο να φροντίσουμε για την εδραίωση του θεσμού και την τόνωση της πρακτικής εφαρμογής του. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης μελετά και επεξεργάζεται νομοθετικές προτάσεις, που θα καθιστούν ακόμη και υποχρεωτική την προσφυγή σε διαδικασία διαμεσολάβησης για ολόκληρες κατηγορίες υποθέσεων, όπως είναι χαρακτηριστικά οι οικογενειακές διαφορές. Με τον τρόπο αυτό, η Διαμεσολάβηση γίνεται αναπόσπαστη πραγματικότητα της καθημερινής Δικαιοσύνης και η Κοινωνία εξοικειώνεται με τη λειτουργία και τα οφέλη της. Σε ένα παιδευτικό επίπεδο, εξ άλλου, δίδεται το μήνυμα ότι στα Δικαστήρια θα πρέπει να καταλήγουν μόνον όσες διαφορές δεν είναι δυνατό να επιλυθούν από τα ίδια τα μέρη, έστω με τη βοήθεια διαμεσολαβητή, και αφού πρώτα θα έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια διαπραγμάτευσης και συνεννόησης. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας προωθήθηκε και η αναμόρφωση-βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά με την καθιέρωση υποχρεωτικού σταδίου διαμεσολάβησης. Θα θέλατε να μας αναφέρετε τα αίτια που ώθησαν σε αυτή τη νομοθετική ρύθμιση; Το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι πολύ σοβαρότερο από όσο ακούγεται. Πρόκειται, κατ ουσίαν για μια «ωρολογιακή βόμβα» στα θεμέλια της Οικονομίας μας. Η Πολιτεία γνωρίζει τη σπουδαιότητα της κατάστασης και έχει σχεδιάσει έναν «οδικό χάρτη» μεταρρυθμίσεων σε πρακτικό αλλά και κανονιστικό επίπεδο. Ας μην κρυβόμαστε, το δίκαιο της αφερεγγυότητας πολιτών και επιχειρήσεων χρειάζεται αλλαγές και διορθώσεις. Είναι σημαντικό για εμάς να εξετάσουμε τι έκαναν άλλα Κράτη για να αντιμετωπίσουν ανάλογα φαινόμενα. Αναζητώντας βέλτιστες πρακτικές βλέπουμε λ.χ. την Πορτογαλία ή την Ιρλανδία να έχουν αναπτύξει αξιόπιστους και επιτυχημένους στην Η Διαμεσολάβηση, στην πραγματικότητα, φέρνει στην Ελλάδα τη νοοτροπία της συνδιαλλαγής και της συνεννόησης, είναι μια σύγχρονη λύση πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. 11
Η Διαμεσολάβηση γίνεται αναπόσπαστη πραγματικότητα της καθημερινής Δικαιοσύνης και η Κοινωνία εξοικειώνεται με τη λειτουργία και τα οφέλη της. πράξη θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης τέτοιου είδους διαφορών, με τη συνδρομή τρίτων αμερόληπτων προσώπων. Η στείρα αντιπαράθεση ακόμη και για τη ρύθμιση των «κόκκινων δανείων» οδήγησε σε παθογόνους καταστάσεις. Είναι ελπιδοφόρο ότι σταδιακά οι τράπεζες αλλάζουν σταδιακά τη στάση τους, αποδεχόμενες την ανάγκη συνεργασίας και συνεννόησης με τους δανειολήπτες, μέσα σε νέο πλαίσιο δεοντολογίας. Πρέπει, άλλωστε, να αντιληφθούμε ότι η κουλτούρα της συνδιαλλαγής θα πρέπει να επεκταθεί και καλύψει όλο το φάσμα του δικαιικού μας συστήματος, ακόμη και στις υποθέσεις ρύθμισης των ιδιωτικών οφειλών. Και αυτό δεν πρέπει να μας φοβίζει ή να μας ξενίζει. Η εισαγωγή της εναλλακτικής επίλυσης στη ρύθμιση της προσωπικής αφερεγγυότητας θα γίνει με προσεκτικά βήματα και ύστερα από βαθιά μελέτη της ελληνικής και διεθνούς πραγματικότητας. Είμαι σε θέση να γνωρίζω Η διαιτησία παρ ότι αποτελεί κομμάτι του ελληνικού νομικού συστήματος επί σειρά δεκαετιών, σχετικά προσφάτως έγινε πιο δημοφιλής. Ως έχουμε πληροφορηθεί, αναμένεται να εκπονηθεί νέος κανονισμός λειτουργίας της Μονίμου Διαιτησίας του ΕΒΕΑ του Π.Δ. 31/1979 «Περί συστάσεως παρά τω Εμπορικώ και Βιομηχανικώ Επιμελητηριω Αθηνών μονίμου διαιτησίας προς επίλυσιν εμπορικών διαφορών». Ποια είναι η άποψή σας επ αυτού; Παντού στον κόσμο, η διαιτησία αποτελεί μια σύγχρονη επιλογή για τις επιχειρήσεις και τον κόσμο του εμπορίου. Μια υπεύθυνη συναινετική επιλογή για ταχύτερη και αποτελεσματική διευθέτηση των διαφορών μακριά από τις πολύπλοκες και χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες. Στην Ελλάδα είναι αλήθεια ότι ο θεσμός δεν έχει τύχει εφαρμογής ανάλογης με άλλες έννομες τάξεις ή σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στο διασυνοριακό εμπόριο. Παρά τη βελτίωση στην οποία αναφέρεστε, η οποία είναι πραγματική, αίσθησή μου είναι ότι το ποσοστό των επιχειρήσεων που προτιμούν σήμερα την προσφυγή στη διαιτησία παραμένει αδικαιολόγητα μικρό. Για να αλλάξει το κλίμα, είναι απαραίτητο η διαιτησία να τύχει μεγαλύτερης προβολής εντός των κόλπων της επιχειρηματικής κοινότητας. Να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων, μέσα από σύγχρονα κέντρα διαιτησίας, που θα προσφέρουν αμερόληπτη και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε προσπάθεια αναμόρφωσης και εκσυγχρονισμού του κανονιστικού καθεστώτος στον κρίσιμο τομέα της επίλυσης των εμπορικών διαφορών είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη. Ειδικά το ΕΒΕΑ, από τη θέση του μεγαλύτερου Επιμελητηρίου της Χώρας, οφείλει να συνεχίσει να στηρίζει με επιμονή τη διαιτησία όπως και τη διαμεσολάβηση. Γνωρίζω πολύ καλά το θαυμάσιο έργο που κάνει το Τμήμα Διαιτησιών του ΕΒΕΑ, όπως και το νεοσύστατο Κέντρο Διαμεσολάβησης του Επιμελητηρίου, στα εγκαίνια του οποίου είχα τη χαρά να παρευρίσκομαι τον περασμένο Δεκέμβριο. Οι επιχειρήσεις - μέλη του Επιμελητηρίου θα πρέπει να εμπιστευθούν τις δομές αυτές και να τις «δοκιμάσουν» προκειμένου να πετύχουν ευέλικτες λύσεις στις διαφορές. 12
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο επιχειρηματικός κόσμος λόγω του ότι τώρα αρχίζει να γνωρίζει και να εξοικειώνεται με τους θεσμούς της Διαμεσολάβησης και της Διαιτησίας, ακόμη παραμένει σχετικά διστακτικός. Πιστεύετε ότι θα υπάρξουν οι κατάλληλες τομές ώστε να αλλάξουν σύντομα οι θέσεις αυτές; Είμαι πεπεισμένος ότι οι επιχειρήσεις έχουν μόνο να κερδίσουν από την ενεργό ανάμιξή τους στους θεσμούς της «εναλλακτικής Δικαιοσύνης». Απευθυνόμενοι στις σύγχρονες δομές διαιτησίας και διαμεσολάβησης που δημιουργούνται σε όλη την Ελλάδα, οι επιχειρηματίες μπορούν να βρουν απαντήσεις σε πολλά προβλήματά τους που έχουν να κάνουν με την καθυστέρηση στη διευθέτηση των διαφορών τους με πελάτες, προμηθευτές κ.α. Είμαι βέβαιος ότι όσο μεγαλύτερη είναι η χρήση αυτών των θεσμών, τόσο ευρύτερη θα γίνεται και η προβολή των στρατηγικών πλεονεκτημάτων τους. Η «συνταγή της επιτυχίας», με άλλα λόγια, κρύβεται στους ίδιους τους χρήστες των νέων θεσμών, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Στη Χώρα μας, άλλωστε, το «word of mouth» παραμένει ισχυρός παράγοντας επιρροής. Η Πολιτεία από την πλευρά της έχει θέσει τη Διαμεσολάβηση ψηλά στην ατζέντα των μεταρρυθμίσεων. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Διαμεσολάβηση που επεξεργαζόμαστε θα περιέχει δέσμη μέτρων και καινοτόμων δράσεων για την προώθησή της σε κάθε κύκλο κοινωνικής συμβίωσης ή οικονομικής δραστηριότητας, από το επιχειρείν και τους χώρους εργασίας, μέχρι την οικογένεια και το σχολείο. Απευθυνόμενοι στις σύγχρονες δομές διαιτησίας και διαμεσολάβησης που δημιουργούνται σε όλη την Ελλάδα, οι επιχειρηματίες μπορούν να βρουν απαντήσεις σε πολλά προβλήματά τους που έχουν να κάνουν με την καθυστέρηση στη διευθέτηση των διαφορών τους με πελάτες, προμηθευτές κ.α. 13
πόρους και εξασφαλίζοντας κοινώς αποδεκτά αποτελέσματα διατηρώντας τον έλεγχο της διαδικασίας. Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει τη θέση του δικηγόρου-παραστάτη στη Διαμεσολάβηση, περιγράφοντας περιεκτικά τον τρόπο που οφείλει να λειτουργεί για την ομαλή και επιτυχημένη έναρξη και διεξαγωγή της διαδικασίας. Η καθοριστική συνεισφορά του δικηγόρουπαραστάτη στη Διαμεσολάβηση Σταυρούλα Ε. Μοσχίδου, Δικηγόρος, Διαιτητής, Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Η εναλλακτική οδός της διαμεσολάβησης αποτελεί τη μελλοντική λύση στο δυσλειτουργικό και εξαιρετικά βεβαρυμμένο σύστημα της παραδοσιακής απόδοσης της δικαιοσύνης. Η αποτελεσματική, ωστόσο, λειτουργία του θεσμού απαιτεί άρτια επιστημονική κατάρτιση και συγκεκριμένες δεξιότητες από τους εκπροσώπους των μερών που θα συμβάλουν στη διεξαγωγή της. Αυτά τα στοιχεία είναι ικανά να δώσουν τη δυνατότητα σε πολίτες, επιχειρήσεις, οργανισμούς καθώς και στη νομική κοινότητα της χώρας να επιλύουν διαφορές με ταχύτητα και δημιουργικότητα, εξοικονομώντας παράλληλα Ακρογωνιαίος λίθος για την επίτευξη ενός ωφέλιμου αποτελέσματος είναι η προετοιμασία και η ετοιμότητα του δικηγόρου-παραστάτη που θα περιλαμβάνει πλήρη γνώση και κατανόηση των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και του εφαρμοστέου δικαίου. Τοιουτοτρόπως δύναται να προβεί σε ρεαλιστική εκτίμηση της κατάστασης και των κινδύνων προκειμένου να καταστρώσει τη στρατηγική που θα οδηγήσει στην καλύτερη δυνατή λύση για τα συμφέροντα του πελάτη του. Πολλές φορές μια τέτοια λύση είναι πιθανόν να επιτευχθεί ύστερα από μακροσκελείς διαπραγματεύσεις για τις οποίες ο δικηγόρος-παραστάτης οφείλει επίσης να είναι προετοιμασμένος και εξοπλισμένος με μια γραμμή πλεύσης που θα τον οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα με τα λιγότερα δυνατά ανταλλάγματα. Πέραν της πλήρους γνώσης της υπόθεσης, ο δικηγόρος-παραστάτης οφείλει να προσαρμόσει τη θέση και τη συμπεριφορά του εντός του πλαισίου της διαμεσολάβησης. Συγκεκριμένα, η προστασία των συμφερόντων του πελάτη απαιτεί συνεργασία και δημιουργία εμπιστοσύνης μεταξύ των μερών, ούτως ώστε κάθε πλευρά να είναι επαρκώς ενημερωμένη για τις θέσεις της άλλης και με βασικό εργαλείο την πειθώ να καταδείξει τους λόγους για τους οποίους οι προτάσεις της θα ήταν χρήσιμο να γίνουν αποδεκτές. Συνεπώς, η εχθρικότητα και η επιθετικότητα, που ίσως αναπόφευκτα οδηγήσουν 14
ΑΡΘΡΟ στις δικαστικές αίθουσες και απομακρύνουν τα μέρη οριστικά από μια πιο ικανοποιητική για τα συμφέροντά τους συμβιβαστική λύση, είναι στοιχεία που δεν προσιδιάζουν στη διαδικασία της διαμεσολάβησης. Εξίσου αποφασιστική, όμως, πρέπει να θεωρείται και η προετοιμασία του πελάτη για τη διαδικασία της διαμεσολάβησης. Η κατανόηση εκ μέρους του τελευταίου ότι ο σκοπός της διαμεσολάβησης διακρίνεται από εκείνον της δικαστικής διαμάχης είναι ζωτικής σημασίας. Στόχος είναι η επίτευξη κοινά αποδεκτής λύσης που θα διαμορφωθεί από τα μέρη και όχι από το δικαστή και ως εκ τούτου βρίσκεται πλησιέστερα στα συμφέροντα και τις επιθυμίες των μερών. Ο δικηγόρος-παραστάτης, επομένως, οφείλει να έχει προετοιμάσει τον πελάτη του και να βεβαιωθεί ότι ο τελευταίος έχει επιλέξει συνειδητά αυτόν τον τρόπο επίλυσης της διαφοράς, αναδεικνύοντας τα πραγματικά συμφέροντα και τις ανάγκες του μέρους που εκπροσωπεί και απομονώνοντας μη ρεαλιστικές προσδοκίες, ώστε να διαφανεί και η συνεισφορά του αποτελέσματος που θα επιτευχθεί μέσω της διαμεσολάβησης. Στην περίπτωση που επιτευχθεί η επιθυμητή συμφωνία σκόπιμο είναι να υπογραφεί άμεσα το πρακτικό διαμεσολάβησης ώστε να αποφευχθούν πιθανές μελλοντικές τριβές. του όσον αφορά τις εμπιστευτικές πληροφορίες που θα αποκαλυφθούν κατά τη διάρκεια της διαμεσολάβησης. Οι δικηγόροι-παραστάτες μπορούν και οφείλουν και σε αυτό το σημείο να συμβάλλουν δραστικά στην επιλογή ενός κοινώς αποδεκτού Διαμεσολαβητή, συμβουλεύοντας κατάλληλα τα μέρη και κάνοντας το πρώτο βήμα στη συνεργασία τους για μια αμοιβαία επωφελή λύση. Συνοψίζοντας, η επιτυχία της Διαμεσολάβησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μέρη και οι δικηγόροι-παραστάτες που θα αναλάβουν την εκπροσώπησή τους και την προστασία των συμφερόντων τους, σκόπιμο είναι να πιστεύουν σε αυτού του είδους την επίλυση της διαφοράς «επιτιθέμενοι» στα σημεία που απομακρύνουν τα μέρη και όχι δημιουργώντας εχθρικό κλίμα που οδηγεί μετά βεβαιότητας στην αντιδικία. Εκτός, από τα μέρη, δεν πρέπει να διαλάθει της προσοχής ότι κρίσιμος παράγοντας για μια επιτυχημένη διαμεσολάβηση είναι ο Διαμεσολαβητής που θα επιλεχθεί για τη διεξαγωγή της. Ο Διαμεσολαβητής πρέπει να είναι ικανός να οδηγήσει τα μέρη προς τη σύγκλιση και όχι τη σύγκρουση, διατηρώντας τον έλεγχο της διαδικασίας και αποσαφηνίζοντας τις επιλογές των μερών για διακανονισμό και διευθέτηση της διαφοράς. Επομένως, τα μέρη χρειάζεται να αισθάνονται ασφάλεια ως προς την εχεμύθειά 15
Ιωάννης Κ. Δρυλλεράκης Η Διαιτησία του ΕΒΕΑ παράγοντας ομαλότητας στην αγορά Ο κ. Ιωάννης Κ. Δρυλλεράκης, Δικηγόρος, Διευθύνων Εταίρος της Δικηγορικής Εταιρίας Δρυλλεράκης και Συνεργάτες, Πρόεδρος Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ), παραχωρεί συνέντευξη στην Εύη Μέριανου, Δικηγόρο Δ.Σ. Πειραιώς, LL.B. (University of Athens), LL.M. (University of Maastricht), Συνεργάτη του Δικ. Γραφείου «Κουκκουλλής και Συνεργάτες». Κύριε Δρυλλεράκη η διαιτησία αποτελεί ολοένα και περισσότερο κύριο θέμα σε ημερίδες, εκδηλώσεις και σεμινάρια. Ποιοι είναι οι λόγοι του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για ένα θεσμό που δεν είναι νέος στο νομικό μας σύστημα; Η διαιτησία ως μέθοδος επιλύσεως διαφορών μάλλον προηγείται του θεσμού της κρατικής απονομής δικαιοσύνης και ποτέ δεν έπαψε να λειτουργεί παράλληλα με αυτόν. Οι λόγοι που παρουσιάζεται τελευταία αυξημένο ενδιαφέρον για την καταφυγή σε αυτήν είναι πολλοί, με πρωτεύοντα τη βραδύτητα στην λειτουργία των Δικαστηρίων, η οποία όπως προσφυώς έχει λεχθεί οδηγεί σε αρνησιδικία, λόγω του συσσωρευμένου όγκου υποθέσεων σ αυτά. Η διεκπεραίωση πληθώρας υποθέσεων έχει ως αυτόθροη συνέπεια τον επηρεασμό της ποιότητας. Ως διευθύνων εταίρος μιας εξέχουσας δικηγορικής εταιρείας, που εκπροσωπεί επιχειρηματικούς ομίλους και θυγατρικές πολυεθνικών εταιριών, το όνομά σας έχει συνδεθεί άρρηκτα με το θεσμό της Διαιτησίας διεθνώς. Σκιαγραφείστε μας τα οφέλη που παρέχει η Διαιτησία, στον επιχειρηματικό κόσμο. Η διαιτησία κινείται σε χρονικά όρια που ελέγχονται από τους διαδίκους και επομένως συνήθως αποφεύγονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις. Επίσης, στις σοβαρές υποθέσεις που είναι αυτές που επιλύονται με διαιτησία υπάρχει η δικονομική άνεση εξετάσεως σε βάθος και σε πλάτος όλων των πτυχών της υποθέσεως. Αντίθετα, στα Δικαστήρια σοβαρές υποθέσεις πρέπει να χωρέσουν σε μία ακροαματική διαδικασία ολίγων ωρών με την εξέταση ενός μάρτυρα και με ασφυκτικές δικονομικές προθεσμίες για υποβολή εγγράφων προ και μετά τη Δικάσιμο. Η αμοιβή των διαιτητών μπορεί να εμφανίζεται 16
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ υψηλή αλλά το γενικό κόστος της διαιτησίας είναι χαμηλότερο, αφού αποφεύγονται τα υπέρογκα τέλη που συνοδεύουν τις αγωγές. Άλλωστε, η επιδικαζόμενη δικαστική δαπάνη από τα Πολιτικά Δικαστήρια έπαψε προ πολλού να είναι συμβολική. Πέραν όμως των πλεονεκτημάτων αναφορικά με τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, η Διαιτησία δύναται να ωφελήσει και το δικηγορικό κόσμο; Η συμμετοχή του δικηγόρου στη διαιτητική δίκη είναι το ίδιο απαραίτητη όπως και στη δίκη ενώπιον των Τακτικών Δικαστηρίων. Επί πλέον, στις πλείστες των περιπτώσεων ο δικηγόρος είναι ο πλέον κατάλληλος λόγω της νομικής του παιδείας να παίξει το ρόλο του Διαιτητή ή του Επιδιαιτητή. Εκτός από υπέρμαχους, η στροφή στη Διαιτησία, έχει και πολέμιους, οι οποίοι καταγγέλλουν ότι αυτή η εναλλακτική μέθοδος επίλυσης των διαφορών χρησιμοποιείται ως «δούρειος ίππος» στοχεύοντας στην «ιδιωτικοποίηση» της δικαιοσύνης. Ποια είναι η άποψή σας; Ομολογώ δεν καταλαβαίνω το επιχείρημα του «Δούρειου Ίππου». Η διαιτησία αφορά διαφορές ιδιωτικού δικαίου. Αφού οι διάδικοι έχουν την ελευθερία να τις ρυθμίσουν όπως θέλουν, γιατί να στερηθούν το δικαίωμα του «ιδιωτικού» τους δικαστή; Άλλωστε, καλό είναι να παρακολουθούμε τις διεθνείς εξελίξεις που το Κρατικό μονοπώλιο της Δικαιοσύνης το περιορίζουν ακόμα και στον τομέα της Ποινικής δικαιοσύνης σε ορισμένες περιπτώσεις με εναλλακτικούς τρόπους ολοκληρώσεως τη σχετικής διαδικασίας. Πολλές φορές θεσμοί εξαιρετικά επιτυχημένοι διεθνώς, δεν τυγχάνουν της ιδίας ανταπόκρισης εντός ελληνικών συνόρων. Θεωρείτε ότι, υπό τη διαμορφωθείσα πλέον κατάσταση στην Ελλάδα, η Διαιτησία αλλά και γενικότερα οι εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης των διαφορών μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης και εδραίωσης; Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα αρέσκεται να ανακαλύπτει τον τροχό, με αποτέλεσμα ν ακολουθεί ασθμαίνουσα τις εξελίξεις. Όμως, νομίζω ότι η διαιτητική ρήτρα είναι συνήθης σε όλες τις σημαντικές συμβάσεις. Τελευταία, ακόμα και το Δημόσιο έχει δεχθεί διαιτητικές ρήτρες, έστω και με κάποια πίεση. Όλες δε οι μεγάλες συμβάσεις που κατά κανόνα κυρώνονται με νόμο, περιέχουν ρήτρα διεθνούς ή εθνικής διαιτησίας. Αυτό που δεν φαίνεται να γίνεται τουλάχιστον σε μεγάλη έκταση είναι η καταφυγή στη διαιτησία και για συμβάσεις μικρότερου αντικειμένου. Και στον τομέα αυτό το ΕΒΕΑ καλείται να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο. Είναι δε βέβαιο ότι, όταν εδραιωθεί πεποίθηση στα μέλη του ότι μπορεί να επιλύουν τις διαφορές τους κατά αντικειμενικό, οικονομικό και ταχύτερο τρόπο, τότε η Διαιτησία του ΕΒΕΑ θα αποτελέσει παράγοντα ομαλότητας στην αγορά. Πέραν όμως της διαιτησίας, περιθώρια μεγάλα υπάρχουν για την ανάπτυξη του θεσμού της διαμεσολαβήσεως που ακμάζει σε άλλες χώρες, αλλά στη χώρα μας προχωρεί με πολύ αργά βήματα λόγω ενός αδικαιολόγητου συντηρητισμού. Και στον τομέα αυτό το ΕΒΕΑ μπορεί να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στα μέλη του και να βοηθήσεις στην ομαλοποίηση της αγοράς. Στις πλείστες των περιπτώσεων ο δικηγόρος είναι ο πλέον κατάλληλος λόγω της νομικής του παιδείας να παίξει το ρόλο του Διαιτητή ή του Επιδιαιτητή. 17
ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΕΒΕΑ Η διαμεσολάβηση αποτελεί μία από τις εναλλακτικές μεθόδους επίλυσης των διαφορών, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα μέρη με στόχο μια κοινώς αποδεκτή λύση η οποία επιτυγχάνεται σε ουδέτερο χώρο με την αρωγή του Διαμεσολαβητή, ενός ουδέτερου τρίτου προσώπου. Υπό αυτό το πλαίσιο, η διαμεσολάβηση χαρακτηρίζεται από εμπιστευτικότητα, αμεσότητα και φυσικά επαφίεται στην επιλογή των μερών να προσφύγουν σε αυτή. Το ΕΒΕΑ, αντιλαμβανόμενο τη χρησιμότητα μιας τέτοιας διαδικασίας, λόγω της μείωσης του κόστους επίλυσης της διαφοράς καθώς και της ταχύτητας που προσφέρει, ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2013 την ίδρυση του «Κέντρου Διαμεσολάβησης ΕΒΕΑ» που λειτουργεί στο πλαίσιο της οργανωτικής δομής του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών με διαμεσολαβητές διαπιστευμένους από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι οποίοι προσδίδουν την απαραίτητη αμεροληψία και εγκυρότητα στη διαδικασία. Το Κέντρο Διαμεσολάβησης του ΕΒΕΑ, πλην της προώθησης και της επίλυσης διαφορών μέσω διαμεσολάβησης, στοχεύει στην διευθέτηση υποθέσεων και μέσω άλλων εναλλακτικών μεθόδων, καθώς και στην οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, σεμιναρίων και ημερίδων αναφορικά με τις εναλλακτικές μεθόδους επίλυσης διαφορών. Επιπλέον, το Κέντρο Διαμεσολάβησης έχει συγκροτήσει ένα σύνολο υπηρεσιών παρέχοντας βοήθεια στον ιδιώτη ή στην επιχείρηση που θα θελήσει να απευθυνθεί σε αυτό για την επίλυση της διαφοράς του, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Ξεκινώντας από την παροχή πληροφοριών και οδηγιών σχετικά με τη φύση της διαμεσολάβησης, τη διαδικασία, την επιλογή των διαμεσολαβητών από τον κατάλογο που τηρείται στο Κέντρο Διαμεσολάβησης, το Κέντρο Διαμεσολάβησης στοχεύει στη διασφάλιση της αποτελεσματικής επικοινωνίας και διευθέτησης της διαφοράς των μερών. Πέραν των ανωτέρω, παρέχονται υπηρεσίες μετάφρασης, διερμηνείας και γραμματειακής υποστήριξης, ώστε να διευκολύνεται η διαδικασία με κάθε δυνατό τρόπο, ενώ το ΕΒΕΑ προσφέρει τις κτιριακές του εγκαταστάσεις και τα τεχνικά μέσα που διαθέτει για τη βέλτιστη διεξαγωγή της Διαμεσολάβησης που θα διενεργηθεί υπό τη μέριμνά του. 18
Το ΕΒΕΑ διοργανώνει: Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, με στόχο την έγκαιρη και σωστή ενημέρωση των επιχειρήσεων-μελών του για τις Εναλλακτικές Μεθόδους Επίλυσης Διαφορών, διοργανώνει δωρεάν σεμινάριο με θέμα: «ADR Advocacy Ο ρόλος του πληρεξούσιου Δικηγόρου στη Διαιτησία και του παραστάτη Δικηγόρου στη Διαμεσολάβηση» Την Παρασκευή 20 Ιουνίου 2014 ώρες 09:30-18:00, στο μέγαρο του ΕΒΕΑ, Ακαδημίας 7, (5ος όροφος) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 09:30 18:00 «Ο ρόλος του πληρεξούσιου Δικηγόρου στη Διαιτησία» Εισηγήσεις: - Ιωάννης Δρυλλεράκης, Δικηγόρος, Διαιτητής, Πρόεδρος ΣΔΕΕ - Αλεξία Κουκκουλλή, Δικηγόρος, Διαιτητής, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Εισήγηση: «Η τεχνική της Διαπραγμάτευσης» - Σταυρούλα Μοσχίδου, Δικηγόρος, Διαιτητής, Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών Εισήγηση: «Ο ρόλος του παραστάτη Δικηγόρου στη Διαμεσολάβηση» - Βασίλειος Σταυριανάκης, Δικηγόρος, Διαμεσολαβητής 19
Ημερίδα και Workshops Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών και το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Europe Direct Ε.Β.Ε.Α., με στόχο την ενημέρωση των επιχειρήσεων -μελών τους, για τους Εναλλακτικούς Τρόπους Επίλυσης Διαφορών, διοργανώνουν Ημερίδα και Workshops με θέμα: «Εναλλακτικοί Τρόποι Επίλυσης Διαφορών - Διαιτησία και Διαμεσολάβηση στην Υπηρεσία του Επιχειρηματία και του Πολίτη» Πέμπτη, 26 Ιουνίου 2014 και ώρα 10.00, στο μέγαρο του ΕΒΕΑ, Ακαδημίας 7, Αίθουσα ΕΡΜΗΣ (6ος όροφος) 20