MINDLAND 11 Odysseas 2400-C ΤΟ ΜΟΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ που ζήτησα να έχω κοντά μου ήταν ο Odysseas*. Μιλώ για τον 2400-C, αφού οποιαδήποτε προηγούμενη έκδοση θα αρκούσε μόλις για να περιέλθω σε μια τυπική επαφή με το διαδικτυακό περιβάλλον της Mindland. Κι αν είναι δυνατόν, μου απάντησαν πως ούτε προσομοιω- * Odysseas 2400-C: Η κατασκευή και η χρήση προσομοιωτών ξεκίνησε πριν από τον Τελευταίο Πόλεμο. Τα πρώτα μοντέλα, οι 2300, παρείχαν μια τρισδιάστατη απεικόνιση της νέας μορφής κοινωνικής δικτύωσης στο Διαδίκτυο. Υπήρχε μια υποτυπώδης περιοχή όπου κάθε χρήστης μπορούσε να έρθει σε επαφή με άλλους, χωρίς κάποιες ιδιαίτερες επιλογές, μα σίγουρα μ ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Ουσιαστικά, επρόκειτο για το τέλος των απλών σελίδων κοινωνικής δικτύωσης του παρελθόντος. Η εξέλιξη στον τομέα ήταν ραγδαία, αφού το προφανές αποτέλεσε το επόμενο σκαλοπάτι στο χώρο της προσομοίωσης: Οι 2300 αντικαταστάθηκαν από τους 2400, που είχαν ενσωματωμένο ένα πλαίσιο από προσβάσιμα σημεία συναλλαγών, όπως τράπεζες, υπερκαταστήματα, υπηρε σίες. Η Mindland, όπως ονομάστηκε αυτή η εικονική περιοχή, πλέον δεν αποτελούσε απλώς ένα τρισδιάστατο περιβάλλον κοινωνικής δικτύωσης, μα επιπλέον έναν τόπο όπου καθένας μπορούσε να κάνει τις καθημερινές του συναλλαγές ή αγορές του, παρέα με τους διαδικτυακούς του φίλους. Η απήχηση των 2400 στο αγοραστικό κοινό ήταν τεράστια, παρά το κόστος. Η ζωή έγινε «ένα παιχνίδι», όπως ανέφερε τότε μια σχετική διαφήμιση. Αργότερα, κι εκείνοι αντικαταστάθηκαν από τους 2400-C, που έθεσαν νέα δεδομένα στη διαδικτυακή προσομοίωση. Τα όποια προβλήματα υπερφόρτωσης ξεπεράστηκαν από τους πανίσχυρους επεξεργαστές τους, ενώ δημιουργήθηκε πλήρης απεικόνιση της πραγματικής πόλης,
12 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΤΑΣ τής επρόκειτο να μου παρασχεθεί. Έβαλα τις φωνές κι ούτε αυτό άλλαξε κάτι. Δε σεβάστηκαν καν την επιθυμία μου να έχω έστω έναν απαρχαιωμένο, τύπου 2300, γέρικο και αργό Odysseas. Γνωρίζω καλά τη δύναμη, τις επιρροές, την πειθώ των λόγων τους. Γνωρίζω καλά τα αίτια που με στρίμωξαν σ αυτόν το χώρο, βυσσοδομώντας ώστε η νοημοσύνη μου να θεω ρηθεί πως υπερέβη τα όρια της κοινής λογικής. Σε καμιά περίπτωση δεν είμαι νεφελοβάμων για να μου συμπεριφέρονται κατ αυτό τον τρόπο. Είμαι ένας νέος άνθρωπος που απλώς ανακάλυψε το ρόλο αυτών που κρύβονται πίσω απ όλα αυτά. Μετά τις διαδοχικές μου απόπειρες να το σκάσω από δω, φαίνεται πως θέλησαν να με ηρεμήσουν, παραχωρώντας μου κι ας γελάω τώρα που το λέω ένα απαρχαιωμένο laptop με δωδεκαπύρηνο επεξεργαστή AMS στις 12.400 στροφές, δύο terrabyte μνήμης και δύο σκληρούς δίσκους. «Τι μου το φέρατε το χαζοκούτι;» έκανα μόλις το είδα. Άκου «σκληρούς δίσκους»! Νόμιζα πως τέτοιοι υπήρχαν μόνο στα Τεχνολογικά Μουσεία, αλλά έστω κι έτσι αποκόμισα κάτι πολύ χρήσιμο απ αυτό. Το laptop είχε ενσωματωμένο το S&W* 4 (Speak and Write version 4), την τελευστην οποία μπορούσες να περπατήσεις, να συνευρεθείς, να τρέξεις, να κάνεις τις συναλλαγές ή τις αγορές σου, πάντα με τον απαραίτητο συνοδευτικό εξοπλισμό. Η Mindland, η διαδικτυακή πόλη, παρείχε ακριβώς ό,τι και η πραγματική και μάλιστα μπορούσες να διαμορφώσεις το χαρακτήρα σου (που τώρα έπαιρνε σάρκα και οστά σ αυτήν) όπως επιθυμούσες. * Speak and Write version 4: Πρόγραμμα καταγραφής πληροφοριών, από τα χείλη του χρήστη απευθείας σε υπολογιστή. Η προηγούμενη, version 3, παρείχε δυνατότητες όπως η συντακτική διόρθωση (σε κλάσματα δευτερολέπτου) και μόνο η διαμόρφωση παραγράφων και επικεφαλίδων γινόταν με πληκτρολόγηση. Η τελευταία έκδοση (4) έδινε τη δυνατότητα άμεσης μετάφρασης του
MINDLAND 13 ταία έκδοση εκείνου του προγράμματος που ουσιαστικά έδωσε το έναυσμα της οριστικής παύσης του πληκτρολο γίου. Έτσι, αποφάσισα να καταγράψω όλα όσα είδα κι έζησα και, αν το καταφέρω, να τα πω και σ εσάς εκεί έξω. Ακόμη και εγκλωβισμένος εδώ, αρκεί να μιλώ χαμηλόφωνα αυτό ακριβώς που κάνω αυτή τη στιγμή, ώστε να αποτυπωθούν με αυτοματοποιημένη καλλιέπεια οι μαρτυρίες μου στο αρχείο, υπό τη μορφή γραπτού κειμένου. Το S&W στην οθόνη κάνει όλα τα υπόλοιπα, σαν καθηγητής που με μαεστρία διορθώνει τα λάθη. Με την έλευση του 2400-C τα πράγματα απλοποιήθηκαν στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Αυτό άλλωστε κραύγαζε και το πομπώδες διαφημιστικό σποτ της WST (Wide Screen Technologies) όταν το πρωτοπαρουσίασε: «Ζήσε... απλά». Ο Γκάρι Κόσερ ήταν άδικος όταν πριν από πολλά χρόνια υποστήριξε το περιβόητο: «Μην υπερεκτιμάτε το Διαδίκτυο, είναι ένας γίγαντας με γυάλινα πόδια». Το Διαδίκτυο και η εικονική πραγματικότητα ήταν το απόλυτο μέλλον! Ο Odysseas 2400-C, μέσα σε λίγο μόλις διάστημα, αντικατέστησε τους προηγούμενους 2300 «εισβάλλοντας» σε κάθε μα κάθε κατοικία. Οι βελτιώσεις που παρουσίασε ήταν εκπληκτικές: Η περιήγηση άγγιξε τη φυσική ταχύτητα, χωρίς διακοπές, ο τυπικός χάρτης με τα προσβάσιμα σημεία αντικαταστάθηκειμένου σε όλες σχεδόν τις γλώσσες, ενώ ακόμη και η διαμόρφωση του κειμένου γινόταν με ρητές οδηγίες του χρήστη, δίχως να χρειάζεται η πληκτρολόγηση. Το Speak and Write κατήργησε την πληκτρολόγηση του γραπτού κειμένου κι έγινε απαραίτητο εργαλείο για δημοσιογράφους, συγγραφείς, παρουσιαστές, συμβολαιογράφους κ.ά.
14 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΤΑΣ κε από ακριβή χάρτη της κάθε πολιτείας (όπως ακριβώς παρουσιά ζεται από δορυφορική λήψη αυτή), μα και μια καθοριστική καινοτομία, τη Νέα Εποχή στη Mindland: Πλέον, το μικρό παράθυρο επάνω αριστερά με το προφίλ του χρήστη αντικαταστάθηκε από έναν ολόσωμο χαρακτήρα με την καθοδήγηση του χειριστηρίου, των ειδικών γυαλιών και των γαντιών με τους αισθητήρες (απαραίτητα συνοδευτικά του 2400-C), παραχωρώντας το απόλυτο στην εξέλιξη του διαδικτυακού κόσμου. Η απόκτηση του προσομοιωτή και των εξαρτημάτων του δεν απαιτούσε παρά τη σύναψη μιας συνηθισμένης συνδρομής, που το κόστος της είχε ορισμένες διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το εύρος των επιλογών που αφορούσαν στη διαμόρφωση του εικονικού χαρακτήρα του συνδρομητή. Προς αυτόν το σκοπό, στους χάρτες της Mindland προστέθηκαν αμέτρητα σημεία διαχείρισης προφίλ (edit spots*) όπου ο κάθε συνδρομητής μπορούσε να επιλέξει αρχικά το σωματότυπο, το φύλο, το πρόσωπο, τα χαρακτηριστικά που προτιμούσε, αλλά και τα ενδύματα, ρούχα και παπούτσια, στολές ή πανοπλίες, εσώρουχα ή απλούς μανδύες, κελεμπίες, καπέλα, κοστούμια, κάπες. Από τις επιλογές αυτές καθοριζόταν και το ύψος της συνδρομής. Προκειμένου να μεταμορφωθείς σ έναν επιβλητικό καρδινάλιο ή σ ένα βασιλιά ή σε μια καλοντυμένη κυρία γεμάτη ακριβοθώρητα κοσμήματα στο λαιμό και στα χέρια, θα έπρεπε πρώτα να επιλέξεις αυ- * Edit Spot: Σημείο διαχείρισης προφίλ χρήστη της Mindland. Σημείο όπου ο χρήστης μπορούσε να διαμορφώσει τα εξωτερικά στοιχεία του χαρακτήρα του, μέσα από ένα πλήθος επιλογών και με τις ανάλογες χρεώσεις.
MINDLAND 15 τό που ήθελες με ένα άγγιγμα και να απαντήσεις στην τυποποιημένη ερώτηση της μακρυμάλλας εικονικής πωλήτριας: «Το κόστος της νέας σας εμφάνισης απαιτεί ακριβότερη συνδρομή: Επιθυμείτε την αναβάθμισή της;» Αρκούσε ένα «ναι» ή ένα «όχι» για να προχωρήσεις στο επόμενο βήμα ή να απομακρυνθείς από το edit spot. Στην πρώτη περίπτωση το χαμόγελο της ηλεκτρονικής γυναίκας πλάταινε: «Ευχαριστούμε που επιλέξατε τη συνδρομή C-2 της WST. Παρακαλώ, περάστε στο χώρο πληκτρολόγησης του προσωπικού σας αριθμού συναλλαγών...» Το edit spot δε διέφερε πολύ από ένα καλό και καλογυαλισμένο κατάστημα με ερυθρά πλαίσια, κι ένα καλό edit spot σε κεντρικά σημεία του χάρτη της πόλης μπορούσε να έχει δύο ή και τρεις θαλαμοειδείς ορόφους, με περισσότερες από μία θελκτικές πωλήτριες πίσω από το μεταλλικό πάγκο στο κέντρο του καθενός. Γύρω, αλλά και πίσω της, δεξιά κι αριστερά, υπήρχαν βιτρίνες με όλες τις ενδυματολογικές επιλογές που προανέφερα. Τα χρώματα των βιτρινών ήταν όλα γκρίζα, θολά σαν καλυμμένα από μια λεπτή κρούστα πάγου, και τα ρούχα, τα κοστούμια, οι στολές διακρίνονταν αμυδρά, όλα τους ασπρόμαυρα, μέχρις ότου να ενεργοποιηθεί το σύστημα συναλλαγών από το συνδρομητή. Ο χώρος πληκτρολόγησης ήταν πάντοτε δίπλα στον πάγκο της ηλεκτρονικής πωλήτριας, ένα μικρό τετράγωνο άνοιγμα, που με την είσοδό σου σ αυτό το μόνο που είχες να κάνεις ήταν να επιλέξεις το πλήκτρο «συναλλαγή» στο γυάλινο πάνελ και να πληκτρολογήσεις τον αριθμό σου. Το πάνελ ήταν ορατό μονάχα στο συνδρομητή και ο μόνος τρό-
16 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΤΑΣ πος να υποκλαπεί ο κωδικός σου ήταν ο κλέφτης να βρίσκεται στο δωμάτιό σου, κοιτώντας ό,τι έβλεπες κι εσύ στην οθόνη του Odysseas... Η ακίνητη, βλοσυρή φάτσα της εντυπωσιακής κατά τα άλλα πωλήτριας τότε χαμογελούσε ξανά. «Ευχαριστούμε για την προτίμησή σας... Ο χώρος είναι έτοιμος και οι δυνατές επιλογές σας έχουν ενεργοποιηθεί...» Αν κοίταζες τότε τριγύρω, κάποιες από τις βιτρίνες είχαν φωτιστεί και το περιεχόμενό τους είχε αποκτήσει ζωντανό χρώμα. Ένα ωραίο σετ από μπλέιζερ παντελόνι και γυαλιστερά παπούτσια ήταν ένα μόνο από τα δεκάδες που ενεργοποιούσε η C-2 συνδρομή. Η πανοπλία με το χρυσό σκαλιστό ξίφος και την ασπίδα στη διπλανή ακριβώς βιτρίνα παρέμενε «κλειδωμένη» και γκρίζα και ήταν αδύνατον να προσεγγίσεις τα αντικείμενά της. Αρκούσε τότε ένα άγγιγμα στην «ανοιχτή» βιτρίνα για να αποκτήσεις την ένδυση και το σωματότυπο που ήθελες για τον πρωταγωνιστή σου και τούτη η δυνατότητα παρεχόταν μόνο στον ενεργοποιημένο χρήστη. Όσοι κι αν ήταν οι παρόντες στο edit spot δεν ήταν δυνατόν να αποσπάσουν αυτό που είχε φωτιστεί, γιατί απλώς ήταν απενεργοποιημένο για κείνους. Ο χρόνος που χρειαζόταν για να το φορέσεις και να «μεταμφιε στείς» δεν ξεπερνούσε το ένα λεπτό. Σ ένα λεπτό όλα προσαρμοζόντουσαν σ αυτό που είχες ή σ εκείνο που θα ήθελες να είσαι. Κατόπιν θαύμαζες τον ανανεωμένο σου χαρακτήρα σε έναν από τους μεγάλους καθρέφτες του edit spot.υπήρχε όμως και μια «παγίδα», που γρήγορα έγινε γνωστή σε όσους τα επισκέπτονταν. Σε πολλές περιπτώσεις, μαζί με την επιθυμητή φορε-
MINDLAND 17 σιά ενεργοποιούνταν στην ίδια βιτρίνα ένα ακριβό ρολόι, που ταίριαζε άψογα, ή ένα βραχιόλι, μια αλυσίδα, ένα παντατίφ. Τούτα παρέμεναν θολά και απλησίαστα, παρόλο που είχες αναβαθμίσει τη συνδρομή, κι αν έκανες να τα αγγίξεις δε μετακινούνταν από τη θέση τους. «Το ρολόι Stefensen ανήκει στο κατάστημα Βraun and Sons. Επιθυμείτε τη συναλλαγή για την απόκτησή του;» Αν ναι, γινόταν αυτόματη αφαίρεση από τον καταχωρισμένο σου αριθμό εφόσον υπήρχε το ανάλογο υπόλοιπο! Αν όχι, «καλώς, σας ευχαριστούμε και υπενθυμίζουμε ότι το πλησιέστερο κατάστημα Braun and Sons θα το βρείτε στη συμβολή της Τέταρτης και της Έβδομης λεωφόρου. Ευχαριστούμε!» απαντούσε τότε με την τραγουδιστή της φωνή η πωλήτρια και η έκφρασή της σκέβρωνε και πάλι πίσω από τον πάγκο... Mην παρασύρεστε! Βρισκόμαστε ακόμη εντός του Διαδικτύου... Ένα edit spot ήταν ένα μονάχα απ τα εκατοντάδες σημεία όπου μπορούσες να επισκεφτείς στην εικονική σου πόλη. Σε εκπληκτικό χρόνο, ακόμη και το διατροφικό μενού ενός ρεστοράν μπορούσες να το έχεις σε λίγα λεπτά με μια απλή βόλτα σου στη Mindland. Όποιο αγαθό βρισκόταν στους πραγματικούς δρόμους βρισκόταν και στους δικούς της. Φανταστείτε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, μ εκείνα τα έντονα χρώματα των πα λαιών κινούμενων σχεδίων, να απεικονίζει την πόλη σου κι εκεί να μπορείς να περπατήσεις στους δρόμους, να επισκεφτείς εύκολα όποιο σημείο της θες, να ψωνίσεις ή να συγχρωτιστείς. Μπορεί πολλά σημεία της, όπως το οικοδομικό τετράγωνο όπου διέμενες, να απεικονίζονταν ως ένα μονόχρωμο τε-
18 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΤΑΣ τράγωνο οικοδόμημα (αφού οι κατοικίες δεν υπήρχε λόγος να απεικονιστούν επακριβώς, όπως και τα σκουπίδια ή κάθε ασχήμια της αληθινής πολιτείας), μα η ευκολία της άγγιζε τη μαγεία! Με τα χειριστήρια του Odysseas στα πόδια ρυθμιζόταν το περπάτημα στους φωτεινούς δρόμους της. Επρόκειτο για ηλεκτρονικά pedals, απλούστατα στη χρήση (επιτάχυνση - επιβράδυνση - παραμένω όρθιος ή κάθομαι), συνδυαζόμενα με ειδικούς αισθητήρες στα πόδια για εξεζητημένες κινήσεις (όπως η υπερπήδηση ενός εμποδίου). Με τα γάντια μπορούσες να έχεις την αίσθηση της αφής σε όλες τις πιθανές επιλογές στη διαδρομή σου, εκτός του να αγγίξεις άλλους χρήστες, με εξαίρεση αν γινόταν συμφωνία με την επιλογή «δέχομαι» στην πρόταση «δέχεστε το άγγιγμα του...». Οι λόγοι ήταν προφανείς. Στη Mindland εξαλείφθηκαν πολλά δεινά της πραγματικότητας, όπως και το κυκλοφοριακό, αφού με τον Odysseas πήγαινες από τη μία άκρη της στην άλλη ξεκούραστα, χρησιμοποιώντας μονάχα τα e-pedals. Κι όλα αυτά μέσα απ το δωμάτιό σου! Εκείνο όμως που πραγματικά έκανε τη Mindland την ιδανική εικονική πολιτεία ήταν αυτό που δεν είχε ο πραγματικός κόσμος: ουρανό! Η γενιά μου δεν τον αντίκρισε ποτέ, όπως και οι γενιές των πατεράδων μας. Ο Τελευταίος Πόλεμος, όπως ονόμασαν την παγκόσμια σύρραξη (στην οποία συμμετείχε ο παππούς μου) δεν είχε νικητή, γιατί απλώς δεν πρόφτασε ποτέ να ολοκληρωθεί. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας από τη ραδιενέργεια και το διοξείδιο του άνθρακα, με τις ρίψεις των πυρηνικών, έφτασε εξαίφνης σε τέτοια επίπεδα, που οι μάχες πλέον έμοιαζαν με την υπέρτατη χαζομά-
MINDLAND 19 ρα μπρος στην εξάπλωση τέτοιου κακού. Χωριά, πόλεις, νησιά ολόκληρα, πρωτεύουσες κρατών εξαφανίστηκαν για πάντα από τη μανιώδη αναμέτρηση, που κι αυτή η ίδια ακόμη έμοιαζε να ωχριά μπροστά στην έλλειψη οξυγόνου που προκάλεσε. Με την ανακωχή, τα εναπομείναντα τμήματα πληθυσμών, συγκεντρωμένα σε μεγάλες πολιτείες, ασχολήθηκαν άμεσα με την εξασφάλιση οξυγόνου για να καταφέρουν να επιβιώσουν. Αρχικά δημιουργήθηκαν οι συσκευές Airflow*, που προσαρμόζονταν στους εξωτερικούς τοίχους των κατοικιών και με τα κατάλληλα φίλτρα παρείχαν οξυγόνο στο εσωτερικό. Οι άνθρωποι αμπαρώθηκαν σ αυτές. Οι μετακινήσεις γίνονταν με μάσκες όπου αυτό ήταν εφικτό, ενώ οι τρομακτικές δυσχέρειες που προέκυψαν μπορούν να γίνουν αντιληπτές. Μολυσμένοι, πεινασμένοι άμαχοι, τραυματίες του πολέμου, άρρωστοι, γέροντες με προβλήματα υγείας, ακόμη και μικρά παιδιά απεβίωσαν μέσα στις ίδιες τους τις κατοικίες χωρίς κανείς να ασχοληθεί με την περίθαλψη ή τη σίτισή τους. Σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις, οι ίδιες οι οικογένειες αναλάμβαναν την πιο μακάβρια διαδικασία, αφού με την πάροδο του χρόνου τα πτώματα προξενούσαν αφόρητη δυσοσμία στο χώρο, οι ίδιοι οι συγγενείς αναγκάζονταν να τα τυλίγουν σε σεντόνια και βιαστικά να τα πετούν έξω από τις πόρτες τους, ξανακλείνοντάς τες βιαστικά και με το ρίσκο να μολυνθούν και οι ίδιοι. Φυσικά υπήρξαν και οι πιο ευαί- * Airflow συσκευές: Κατασκευάστηκαν στα όρια των γυάλινων πόλεων, ώστε να αντλούν το μολυσμένο αέρα από το εξωτερικό τους και να τον φιλτράρουν. Καθένα κάλυπτε σημαντικό τμήμα μιας κατοικίας.
20 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΤΑΣ σθητοι, αυτοί που έμειναν αγκαλιασμένοι με τους νεκρούς ανθρώπους τους μπροστά από τις κατοικίες, μέχρι που μολύνθηκαν κι εκείνοι! Σε κάθε πόλη συστάθηκαν συνεργεία περισυλλογής, «οι νεκροθάφτες με τις μάσκες», όπως τους ανέφερε ο παππούς μου. Ήταν ανατριχιαστικό. Προτού ακόμη αποσυρθούν όλα τα πτώματα από τους δρόμους, οι κυβερνήσεις κατέφυγαν στη λύση της «γυάλας», για να μπορέσουν οι κοινωνίες να λειτουργήσουν ξανά. Κάποτε ο παππούς μού είχε χαρίσει ένα γυάλινο ημισφαίριο που περιέκλειε τη μινιατούρα μιας πόλης. Το ημισφαίριο ήταν γεμάτο νερό και χρυσόσκονη κι όταν την κουνούσες εκείνη κόχλαζε πάνω απ τα σπιτάκια της σαν χιόνι. Το ίδιο ημικυκλικό γυαλί έγινε η «προστασία» των πόλεων για να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος. Ένα χοντρό ειδικό plexiglass, που ξεκινούσε από τη μία πλευρά, ανυψωνόταν πάνω από τα κτίρια και χαμήλωνε, για να καταλήξει στην άλλη. Χρειάστηκε χρόνος γι αυτό, κατά τον οποίο τα συνεργεία απασχολούνταν αποκλειστικά με το να προσθέτουν τα κομμάτια. Η συγκράτηση του γυαλιού στον αέρα έγινε με πανύψηλους ατσάλινους πυλώνες, που η περίμετρός τους ξεπερνούσε τα δύο μέτρα. Βιδώθηκαν αυτοί στη γη, πάνω σε ανθεκτικές επίπεδες βάσεις, και όμοιές τους, κυρτές σαν σιδερένιες ομπρέλες, έγιναν οι ανάποδες χούφτες που συγκρατούσαν τον καινούριο ουρανό... Τον καινούριο γυάλινο ουρανό. Σε διάστημα που δεν ξεπέρασε τον ένα χρόνο, και με τις εσπευσμένες προσπά θειες των εργατών αλλά και των εθελοντών, οι πρώτες πόλεις καλύφθηκαν ολόκληρες. Το επόμενο βήμα ήταν η δημιουργία μιας γενικής παροχής οξυγόνου