Η ευρωπαϊκή εικόνα σε ότι αφορά την πρόσφατη χρήση κοκαΐνης (τελευταίο έτος) στο γενικό πληθυσμό, κατατάσσει την Κύπρο ανάμεσα στις χαμηλές θέσεις της ευρωπαϊκής ένωσης (βλ. γράφημα 2). Γράφημα 2: Πρόσφατη χρήση κοκαΐνης (τελευταίο έτος) 15-64 ετών, ανά χώρα ΕΚΤΕΠΝ,2013 Ενδείξεις μείωσης των αιτήσεων θεραπείας από χρήστες κοκαΐνης στην Ευρώπη Με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία του ΕΚΠΝΤ, το 2011, 14% του συνόλου των ατόμων που εισήχθηκαν σε θεραπευτικά κέντρα, είχαν δηλώσει την κοκαΐνη ως την κύρια ουσία χρήσης, ποσοστό που αντιστοιχεί σε εξήντα χιλιάδες χρήστες. Όσον αφορά στα άτομα που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά, ποσοστό 19% είχαν δηλώσει την κοκαΐνη ως την κύρια ουσία (31 000 χρήστες). Καθώς η πλειοψηφία των χρηστών κοκαΐνης (90%) που είναι σε θεραπεία, βρίσκονται σε πέντε μόνο χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Κάτω Χώρες), παρατηρούνται μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών. Συγκεκριμένα, μικρή αλλά σταθερή μείωση των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά, παρατηρείται στην Ισπανία από το 2005, στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 2008 και στην Ιταλία από το 2009 (ΕΚΠΝΤ,2013). Όσον αφορά στο κρακ, ως την κύρια ουσία χρήσης για την οποία τα άτομα αιτούνται θεραπείας για πρώτη φορά στην Ευρώπη, αναφέρθηκε από 3000 χρήστες το 2011, η πλειοψηφία των οποίων βρισκόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θεραπευτικά προγράμματα Η κύρια θεραπευτική επιλογή για την απεξάρτηση από την κοκαΐνη συνίστανται σε ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις. Όσον αφορά στις φαρμακολογικές θεραπείες, όπως αναφέρεται στην πρόσφατη έκθεση του ΕΚΠΝΤ, υπάρχει πιθανότητα οι αγωνιστές ντοπαμίνης και τα αντιψυχωσικά φάρμακα να μειώνουν τη χρήση κοκαΐνης (ΕΚΠΝΤ,2013). Προγράμματα τα οποία να απευθύνονται ειδικά σε χρήστες κοκαΐνης, εφαρμόζονται σε δώδεκα χώρες στην Ευρώπη, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και χώρες με την υψηλότερη επικράτηση χρήσης της ουσίας. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου, σε χώρες όπως η Δανία και η Αυστρία παρέχεται θεραπεία σε χρήστες κοκαΐνης και σε προγράμματα για άτομα που κάνουν πολλαπλή χρήση ουσιών (ΕΚΠΝΤ,2013). 2
Χρήστες κοκαΐνης στη θεραπεία/χαρακτηριστικά (EΥΡΩΠΗ) 84% Mέσος όρος ηλικίας έναρξης χρήσης 22 ετών Mέσος όρος ηλικίας εισαγωγής εισδοχής σε θεραπεία 33 ετών 16% Γράφημα 3: Συχνότητα χρήσης κοκαΐνης Πηγή: ΕΚΠΝΤ, 2013. Γράφημα 4: Συνήθης τρόπος λήψης κοκαΐνης Πηγή: ΕΚΠΝΤ, 2013. 3
Όσον αφορά στην Κύπρο, όπως φαίνεται στο γράφημα 5 πιο κάτω, η κοκαΐνη είναι η τρίτη πιο συχνά δηλωμένη ουσία, μετά την κάνναβη και την ηρωίνη, για την οποία τα άτομα υποβάλουν αίτημα για θεραπεία. Γράφημα 5: Κύρια ουσία χρήσης ατόμων που εισήχθηκαν στη θεραπεία ανά έτος Θάνατοι που συνδέονται με τη χρήση κοκαΐνης στην Ευρώπη Το 2011 καταγράφηκαν τουλάχιστον 475 θάνατοι σχετιζόμενοι με την κοκαΐνη, σε 17 χώρες. Είναι βέβαια πιθανόν, κάποιοι θάνατοι να μην καταγράφονται και για αυτό το λόγο η θνησιμότητα που συνδέεται με τη χρήση κοκαΐνης να μην παρουσιάζει μια αντικειμενική εικόνα. Οι περισσότεροι θάνατοι από κοκαΐνη καταγράφονται στην Ισπανία (περίπου 300 θάνατοι το 2010) και το Ηνωμένο Βασίλειο (152 περιπτώσεις όπου στο πιστοποιητικό θανάτου υπήρχαν αναφορές για χρήση κοκαΐνης). Εντούτοις, στις χώρες αυτές καταγράφεται μείωση των σχετιζόμενων με την κοκαΐνη θανάτων, από το 2008. Η πλειοψηφία των θανάτων αφορούσε νεαρούς άνδρες, πολλοί εκ των οποίων έκαναν χρήση κοκαΐνης μαζί με οπιοειδή και άλλες ουσίες. Αρκετές από τις περιπτώσεις αφορούσαν υπέρδοση, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, η ταυτόχρονη χρήση άλλων ουσιών καθιστά δύσκολο τον καθορισμό αιτιακής σχέσης με την κοκαΐνη. Δεν αποκλείεται επίσης, η κοκαΐνη να συντελεί και σε θανάτους που συνδέονται με καρδιοαγγειακά προβλήματα, ωστόσο τα στοιχεία για αυτό το θέμα είναι περιορισμένα (EMCDDA,2013). 4 Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ,2013 Διαχρονική αύξηση των επειγόντων περιστατικών που συνδέονται με τη χρήση κοκαΐνης Μέσα από πρόσφατη μελέτη του ΕΚΠΝΤ, στην Ευρώπη, φάνηκε ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 90 τα επείγοντα περιστατικά που προσέρχονται στα νοσοκομεία και σχετίζονται με χρήση κοκαΐνης, έχουν τριπλασιαστεί σε κάποιες χώρες, με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται στην Ισπανία και την Αγγλία. Το 2010 στην Ισπανία, από όλα τα επείγοντα περιστατικά των νοσοκομείων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών, τα μισά συνδέονταν με χρήση κοκαΐνης. Όσον αφορά στο φύλο, η πλειοψηφία των επειγόντων περιστατικών που συνδέονται με χρήση κοκαΐνης, αφορούν σε νεαρούς άνδρες (EMCDDA,2013). Παρόλα αυτά, σίγουρα υπάρχει και ένας «κρυφός» αριθμός περιστατικών που συνδέονται με την κοκαΐνη, ο οποίος δεν υπολογίζεται στο σύνολο. Ένας πιθανός λόγος μπορεί να είναι το γεγονός πως κάποια περιστατικά καταγράφονται στα αρχεία των νοσοκομείων, με βάση τα συμπτώματα του ασθενή (π.χ. πόνος στο στήθος, σπασμοί, κ.α.) και όχι με βάση δεδομένα που παραπέμπουν στη χρήση κοκαΐνης. Επιπρόσθετα, σε ορισμένες χώρες, διαθέσιμα στοιχεία υπάρχουν μόνο για τους ασθενείς που έχουν εισαχθεί στο νοσοκομείο. Σύμφωνα με τον Wood (2010), μια έρευνα σε νοσοκομείο στο Λονδίνο, κατέδειξε ότι περίπου το 50% των ατόμων που προσήλθαν στο τμήμα επειγόντων περιστατικών λόγω της κοκαΐνης (περιστατικά τοξίκωσης) εισήχθηκαν για περαιτέρω νοσηλεία στο νοσοκομείο. Τα υπόλοιπα περιστατικά που δεν είχαν εισαχθεί, δεν έτυχαν καταγραφής. Σε αυτή την περίπτωση είναι σαφές ότι η συνολική επικράτηση των ασθενών που παρουσιάζουν οξεία τοξίκωση, λόγω χρήσης κοκαΐνης, υποεκτιμάται (EMCDDA,2013). Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία ΕΚΠΝΤ, υποστηρίζει ότι πρέπει να αναπτυχθούν ειδικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της χρήσης κοκαΐνης και κρακ σε περιοχές όπου η έκταση του προβλήματος απαιτεί συντονισμένη αντιμετώπιση. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναπτυχθούν προσεγγίσεις πρόληψης και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών που συνδέονται με τη χρήση κοκαΐνης, ειδικότερα όσον αφορά στην πληροφόρηση για τους κινδύνους (καρδιαγγειακούς, ψυχιατρικούς, αυξημένη τοξικότητα ορισμένων μορφών πολλαπλής χρήσης ναρκωτικών). Στόχος των προσεγγίσεων αυτών πρέπει να είναι τόσο οι περιστασιακοί όσο και οι συστηματικοί χρήστες κοκαΐνης (ΕΚΠΝΤ,2007). Όσον αφορά στην προσέλευση των χρηστών κοκαΐνης στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, το γεγονός αυτό, αποτελεί ευκαιρία για τις υπηρεσίες να προσεγγίσουν αυτή την ομάδα ατόμων, που υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν δύσκολο να εντοπισθεί. Υπάρχει δυνατότητα για τον έγκαιρο εντοπισμό, την αξιολόγηση και την παραπομπή για πολλούς από τους χρήστες κοκαΐνης που αλλιώς μπορεί να παραβλέπονταν. Το όφελος από τη χρήση των στοιχείων των τμημάτων πρώτων βοηθειών των νοσοκομείων για την παρακολούθηση των έντονων προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση κοκαΐνης, είναι σαφές, όμως απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για την εναρμόνιση και βελτίωση των δεδομένων αυτών. Στο μέλλον, θα είναι επίσης σημαντικό να διερευνηθεί με ποιό τρόπο αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της οξείας τοξίκωσης και τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με τη χρήση άλλων ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των αμφεταμινών, των συνταγογραφούμενων οπιοειδών και των νέων ψυχοδραστικών ουσιών (EMCDDA,2013).
ΕΚΠΝΤ (2013). Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά, Τάσεις και εξελίξεις, 2013 ΕΚΠΝΤ (2007). Δελτίο του ΕΚΠΝΤ, Τα ναρκωτικά στο Προσκήνιο, Αρ.17. Χρήση κοκαΐνης στην Ευρώπη: προβλήματα στην παροχή συναφών υπηρεσιών EMCDDA (2013).Perspectives on drugs-emergency health consequence of cocaine use in Europe, 2013 Wood, D.M. and Dargan, P.I (2010) Putting cocaine use and cocaine-associated cardiac arrhythmias into epidemiological and clinical perspective, British Journal of Clinical Pharmacology 69(5), pp.443-447 Χρήσιμες πληροφορίες στο Διαδίκτυο: Cocaine: a European Union perspective in the global context http://www.emcdda.europa.eu/publications/joint-publications/cocaine Cocaine and crack http://www.emcdda.europa.eu/publications/drug-profiles/cocaine Cocaine and crack cocaine-health consequences of cocaine use http://www.emcdda.europa.eu/online/annual-report/2010/cocaine/4 Monitoring the supply of cocaine to Europe http://www.emcdda.europa.eu/publications/technical-datasheets/cocaine-trafficking Cocaine use in Europe: implications for service delivery http://www.emcdda.europa.eu/html.cfm/index44778en.html Examples of cocaine and crack cocaine treatment programs in Europe-Examples of evaluated practices: EDDRA http://www.emcdda.europa.eu/themes/best-practice/examples Εθνικό Κέντρο Τεκμηριώσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά Κύπρου Cyfield Tower, Λεωφόρος Λεμεσού 130,City Home 81, 4ος Όροφος, 2015 Στρόβολος Λευκωσία. Τηλ: 22442972, Φαξ: 22305190 www.ask.org.cy/el/page/ektepn 5