ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Αστρονοµία είναι ή επιστήµη πού µελετά τα ουράνια σώµατα: τον "Ήλιο, τους πλανήτες, τη Σελήνη (γενικά το πλανητικό µας σύστηµα), τα άστρα και τους Γαλαξίες. Συγκεκριµένα, ή αστρονοµία έρευνα τις κινήσεις, τις θέσεις και τις αποστάσεις των σωµάτων αυτών, το σχήµα, το µέγεθος, τη φυσική κατάσταση, τη χηµική σύνθεση και την εξέλιξη τους και γενικά τις επιδράσεις πού το καθένα από τα σώµατα αυτά ασκεί στο άλλο. Ή αστρονοµία µελετά επίσης τους νόµους πού ακολουθούν τα ουράνια σώµατα στις κινήσεις τους. Ακόµη, έρευνα τους γενικούς νόµους της δοµής και της εξελίξεως του Σύµπαντος. Οι τοµείς έρευνας της είναι ευρύτατοι και γι' αυτό οι επιστήµονες τη χωρίζουν σε 5 βασικούς κλάδους : 1) στην περιγραφική αστρονοµία ή κοσµογραφία, 2) στην άστροµετρία, 3) στην αστροφυσική, 4) στην κοσµογονία και 5) στη ραδιοαστρονοµία. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Οι δυσχέρειες αναπτύξεως της. Ή αστρονοµία είναι µία από τις παλαιότερες φυσικές επιστήµες και χρειάσθηκε πολλές εκατοντάδες χρόνια για να φθάσει στο σηµερινό υψηλό επίπεδο της, ώστε να µπορεί να δίνη ικανοποιητικές απαντήσεις, ακόµη και σε δύσκολα προβλήµατα της επιστήµης. Σήµερα, χάρη στην αστρονοµία, πολλά φαινόµενα πού τα νόµιζαν οι άνθρωποι «µυστήρια της φύσεως» αποκαλύφθηκαν, έτσι πού ο πολύς κόσµος να τα θεωρεί πια σαν απλά και φυσικά πράγµατα. Για να υψώσουν την αστρονοµία στο σηµερινό υψηλό της επίπεδο, οι µελετητές και οι αστρονόµοι χρειάσθηκε να πολεµήσουν όχι µονάχα µε το τροµερό, το αχανές, το ασύλληπτο Σύµπαν, για να του αποσπάσουν τα «µυστικά» του. Χρειάσθηκε επίσης να καταπολεµήσουν τον φόβο, το δέος και τις προλήψεις των ανθρώπων για το Σύµπαν. Επί αιώνες ολόκληρους, ή αστρονοµία κρατιόταν ναρκωµένη εξαιτίας των προλήψεων αυτών. Είναι γνωστή ή περιπέτεια του µεγάλου Γαλιλαίου επειδή υποστήριζε ότι ή Γη κινείται. Χρειάσθηκε να περάσουν πολλοί αιώνες ώσπου να απαλλαγεί ο άνθρωπος από την «εγωιστική» επιµονή ότι ή Γη µας αποτελεί το κέντρο του Κόσµου και να δεχθεί ότι ή Γη δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο µόριο στο Σύµπαν. Εξυπηρέτηση πρακτικών αναγκών. Ή αστρονοµία, εκτός από το καθαρά επιστηµονικό, το θεωρητικό δηλ. έργο της, εξυπηρετεί σοβαρά και τις άµεσες πρακτικές ανάγκες του ανθρώπου. Ή αστρονοµία π.χ. λύνει προβλήµατα της µετρήσεως του χρόνου και της συντάξεως των ηµερολογίων, χρησιµεύει στη γεωγραφία και στη γεωδαισία, για τον προσδιορισµό της γεωγραφικής θέσεως των σηµείων της Γης. Ή ναυτιλία εξάλλου
είναι στενά συνδεδεµένη µε το έργο της αστρονοµίας. Ή αστρονοµία εξετάζει ακόµη την δοµή και την συµπεριφορά της ύλης κάτω από τις πιο διαφορετικές συνθήκες, καθώς και την επίδραση του "Ήλιου σε διάφορες πολύπλοκες φυσικές διεργασίες πού γίνονται επάνω στη Γη. Βοηθεί στον υπολογισµό των κινήσεων των τεχνητών δορυφόρων και των διαπλανητικών βληµάτων. Επεκτείνει την πειραµατική βάση των φυσικών επιστηµών και γενικά, το έργο της είναι συνδεδεµένο µε τη µηχανική, τη φυσική και τη χηµεία, πού εξυπηρετούν άµεσες ανάγκες του ανθρώπου. Ή αστρονοµία, όπως και άλλες επιστήµες, δηµιουργήθηκε από τις άµεσες πρακτικές ανάγκες της καθηµερινής ζωής των ανθρώπων. Οι άνθρωποι, για να ρυθµίζουν τις καθηµερινές ώρες της εργασίας τους, έπρεπε να παρακολουθούν την ανατολή και τη δύση του "Ήλιου. Για να καλλιεργούν τα χωράφια τους και για να αναπτύσσουν την κτηνοτροφία τους, έπρεπε να προσέξουν ότι οι εποχές του έτους αλλάζουν κανονικά και ότι µαζί τους αλλάζουν και οι καιρικές συνθήκες πού εξυπηρετούν ή παραβλάπτουν τις καλλιέργειες τους. Έτσι, οι άνθρωποι άρχισαν να παρακολουθούν συστηµατικά τα ουράνια σώµατα και έφτιαξαν τα σεληνιακά ηµερολόγια, µε βάση τις φάσεις της Σελήνης, και τα ηλιακά. Αστρικά η µ ερολόγια. 'Αργότερα οι µελετητές του ουρανού ανακάλυψαν ότι ορισµένη εποχή κάθε χρόνο, µερικά αστέρια εξαφανίζονταν πολλούς σεληνιακούς µήνες και ξαφνικά ξαναπαρουσιάζονταν. "Άρχισαν να παρακολουθούν την επανεµφάνιση αυτών των άστρων και ανακάλυψαν ότι ξανάβγαιναν πάντα στο ίδιο σηµείο. Στις χώρες πού δεν είχαν βροχές και οι άνθρωποι περίµεναν πότε θα φούσκωση το ποτάµι για να ποτίσουν τα χωράφια τους, οι ιερείς ανακάλυψαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να µάθουν πότε θα γίνει αυτό το ποθητό πληµµύρισµα ήταν να περιµένουν την πρώτη εµφάνιση ενός ορισµένου άστρου. Είναι γνωστό από τα ερείπια των αρχαίων πολιτισµών της Μεσοποταµίας και της Αιγύπτου, ότι οι ναοί και οι πυραµίδες ήσαν κτισµένα µε τέτοιο τρόπο, ώστε όταν ανέτελλε ένα ορισµένο άστρο, το φως του περνούσε µέσα από µια σχισµή. Κάθε χρόνο οι ιερείς περίµεναν µέσα στο ναό να δουν τις χλωµές ακτίνες του άστρου πού ήταν ο προάγγελος της πληµµύρας και του καιρού της σποράς. 'Επίσης οι "Ίνκας και οι Μάγια της Αµερικής είχαν ναούς πού τους χρησιµοποιούσαν για την παρατήρηση των άστρων. Με τον τρόπο αυτό είχαν ανακαλύψει ένα σωστό ηµερολόγιο, γιατί από τη στιγµή πού πρωτόβγαινε ένα άστρο στον ουρανό, ως τη στιγµή πού θα ξανάβγαινε ύστέρα από µια περίοδο αφάνειας, περνούσε ένας χρόνος. Ιστορικό. Οι πρώτοι πού καταπιάστηκαν µε αστρονοµικές έρευνες ήταν οι Κινέζοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Χαλδαϊκοί, οι Φοίνικες, οι Ινδοί, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι και γενικά οι ανατολικοί λαοί. Οι αρχαιότερες γνωστές αστρονοµικές παρατηρήσεις προέρχονται από τους Κινέζους, οι όποιοι 2000 χρόνια π.χ. ασχολούνταν µε την αστρονοµία. Από τον ΣΤ' αιώνα π.χ. µερικοί λαοί της Ανατολής κατείχαν αρκετές αστρονοµικές γνώσεις. Στην αρχαία Κίνα και στη Βαβυλώνα, εκτός άπό τις βασικές
µονάδες του έτους (ηµέρες, µήνες, εποχές, χρόνο), ήταν γνωστή ή κλίση του ιση- µερινού και ή περιοδικότης (ή εµφάνιση δηλ. κατά ορισµένα διαστήµατα) των η- λιακών και των σεληνιακών εκλείψεων (σάρος). Ό πρώτος κατάλογος των αστέρων συντάχθηκε στην Κίνα τον ' αϊ. π.χ. Στην αρχαία Ελλάδα, και λίγο αργότερα στην Κίνα, είχε διατυπωθεί ή θεωρία ότι ή Γη είναι σφαιρική και όχι επίπεδη. Οι Αιγύπτιοι επίσης είχαν βαθιές γνώσεις. Κατάφεραν να προσδιορίσουν µε µεγάλη ακρίβεια τη διάρκεια του έτους και τις πυρα- µίδες τους τις έκτιζαν, καθώς φαίνεται, µε ακριβή άστρονοµικό προσανατολισµό. Στην αρχαία Ελλάδα είχε αρχίσει ή συστηµατική µελέτη της αστρονοµίας. Ό Αριστοτέλης είχε διατυπώσει µία γενική θεωρία για τη δοµή του Σύµπαντος και τοποθετούσε τη Γη στο κέντρο του Σύµπαντος. "Ένα περίπου αιώνα αργότερα, ο Αρίσταρχος ο Σάµιος διατύπωσε την άποψη ότι ο "Ήλιος (και όχι ή Γη) είναι το κέντρο του Σύµπαντος. Και ότι ή Γη περιστρέφεται ως πλανήτης γύρω από τον "Ήλιο, αλλά ταυτόχρονα περιστρέφεται και γύρω από τον άξονα της. Στον Γ' αιώνα π.χ., ο Ερατοσθένης προσδιόρισε πρώτος το µέγεθος της Γης µε µεγάλη ακρίβεια, παρά τα πενιχρά µέσα πού διέθετε τότε ή επιστήµη. Στον Β' αιώνα π. Χ., ο "Ίππαρχος διατύπωσε µία θεωρία για την κίνηση των πλανητών, έφτιαξε κατάλογο µε 1.022 αστέρες, προσδιόρισε την απόσταση της Σελήνης από τη Γη και ανακάλυψε ένα σπουδαίο αστρονοµικό φαινόµενο, τη µετατόπιση δηλ. του σηµείου της εαρινής ισηµερίας. Στην αρχαία όµως Ελλάδα, µε την αστρονοµία ασχολήθηκαν και πολλοί άλλοι σοφοί, όπως ο Θαλής, ο Αναξίµανδρος, ο Πυθαγόρας, ο Πλάτων, ο Εύδοξος, ο Ηρακλείδης (από τον Πόντο) κ. ά. Οι γόνιµες εργασίες τους αποτέλεσαν σηµαντικά εφόδια για την ανάπτυξη της αστρονοµίας. Στη «Μαθηµατική σύνταξη» (Β' αιώνας µ.χ.), ο Πτολεµαίος συγκέντρωσε και συστηµατοποίησε όλες τις αστρονοµικές έρευνες και γνώσεις πού υπήρχαν έως τότε. Ή «Μαθηµατική σύνταξη», στηριγµένη κυρίως στις εργασίες του "Ίππαρχου, αποτέλεσε έως τον Ιστ αιώνα τη µόνη πιο έγκυρη περιγραφική αστρονοµία. ΤΟ σύστηµα του Κόσµου όπως το φαντάζονταν ο 'Αριστοτέλης και ο Πτολεµαίος ήταν επί 14 αιώνες παραδεκτό. Μόνο σε χώρες της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής παρουσιάζεται αργότερα κάποιο ξαναζωντάνεµα της αστρονοµίας. Οι "Άραβες π.χ. µετέφρασαν το έργο του Πτολεµαίου («Άλ Μαγέστα»), έκαµαν θεωρητικές έρευνες τον Η' και Θ' αιώνα µ.χ. και συνέταξαν αρκετά αξιόλογους καταλόγους των άστρων. Τον Θ' αιώνα, ο 'Αλ Μαµούν προσδιόρισε τις διαστάσεις της Γης µε διάφορες µετρήσεις πού είχε κάµει στα περίχωρα της Βαγδάτης. Τον Γ' αιώνα, ο Νασιρεντίν ίδρυσε αστεροσκοπείο στο Ν. Αζερµπαϊτζάν και συνέταξε πίνακες για τις κινήσεις των πλανητών. Στην Ασσυρία στη Χαλδαία, στην Αίγυπτο κ.λπ., ή αστρονοµία την περίοδο αυτή αναµειγνυόταν µε την αστρολογία και έτσι εµποδιζόταν ή ανάπτυξη; Έως τα τέλη του Μεσαίωνα, ή άστροία, γενικά, σε όλο τον κόσµο, παρεµποδίζονταν. ακόµη από τις προλήψεις και από την αστρολογία, ή οποία είχε διαδοθεί και στην Ευρώπη Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Ή αναγέννηση της αστρονοµίας άρχισε τον Ιστ αιώνα. Ή ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εµπορίου και ή γέννηση της βιοµηχανίας έθεσαν νέα προβλήµατα µπροστά στις επιστήµες και τις ενίσχυσαν στο να απαλλαγούν από τις προλήψεις του Μεσαίωνας. "Έτσι, αρχίζει µία απότοµη ανάπτυξη των φυσικών επιστηµών και της αστρονοµίας. Σε λίγα σχετικά χρόνια, έγιναν πραγµατικά σηµαντικές ανακαλύψεις. Το 1543, ο Κοπέρνικος δηµοσίευσε το περίφηµο έργο του «Περί της περιστροφής των ουρανίων σφαιρών», πού αποτέλεσε αποφασιστικό βήµα για την ανάπτυξη της αστρονοµίας. Ή ανακάλυψη εξάλλου του τηλεσκοπίου έδωσε στον Γαλιλαίο τη δυνατότητα να κάµει εντυπωσιακές ανακαλύψεις, πού επιβεβαίωναν την θεωρία του Κοπέρνικου. Την ίδια περίοδο, ο Γερµανός µαθηµατικός Ιωάννης Κέπλερ ανακάλυψε τους τρεις νόµους της κινήσεως των πλανητών, πού αποδείκνυαν την ορθότητα της θεωρίας του Κοπέρνικου. Στα τέλη του ΙΖ' αιώνος, 0 Άγγλος φυσικός, αστρονόµος και µαθηµατικός Ισαάκ Νεύτων (1642-1727) ανακάλυψε τον νόµο της παγκοσµίου έλξεως και µε τις θεωρητικές εργασίες του έδωσε νέα ώθηση στην αστρονοµία. Το 1781, ο γερµανικής καταγωγής "Άγγλος αστρονόµος Χέρσελ (1738-1822) ανακάλυψε τον πλανήτη Ουρανό και διατύπωσε σωστές απόψεις για τη δοµή του Γαλαξία. Το 1846, ανακαλύφθηκε ο πλανήτης Ποσειδώνας από τον Γάλλο Λέ Βερριέ και από τον "Άγγλο "Ανταµς. 'Αξιοσηµείωτο είναι ότι ο Λέ Βερριέ δεν ανακάλυψε τον Ποσειδώνα µε το τηλεσκόπιο. Με θεωρητικές µαθηµατικές µελέτες, στηριγµένος στις κατακτήσεις της αστρονοµίας, απέδειξε ότι σε
ένα συγκεκριµένο µέρος του ουράνιου θόλου πρέπει να υπάρχει ένας πλανήτης. Τον πλανήτη αυτόν τον διέκριναν αργότερα µε το τηλεσκόπιο και τον ονόµασαν Ποσειδώνα. Οι πρώτες επιστηµονικές έρευνες. Η ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΑ ΝΕΩΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ Ή ανακάλυψη του νόµου της παγκοσµίου έλξεως από την Νεύτωνα αποτέλεσε σταθµό για την ανάπτυξη της αστρονοµίας και την πραγµατοποίηση νέων επιστηµονικών ερευνών. Τις σχετικές εργασίες τις συστηµατοποίησε και τις έπεξέτεινε σε βάθος ο Γάλλος αστρονόµος Πέτρος Λαπλάς (1796) στο πεντάτοµο σύγγραµµα του «Ουράνιος µηχανική». ΤΟ 1847, ο Ρώσος αστρονόµος Β. Στροϋβε (1793-1864) αποσαφήνισε την εικόνα του αστρικού κόσµου στην περιοχή του "Ήλιου και έκαµε πρώτη φορά ποσοτική εκτίµηση της απορροφήσεως του φωτός στο διάστηµα. Το 1859, άλλος Ρώσος αστρονόµος, ο Μ. Α. Κοβάλσκυ, διατύπωσε τη θεωρία της περιστροφής του Γαλαξία µας γύρω από το κέντρο της µάζας του. Στο µεταξύ, ή ανακάλυψη και ή χρήση της φωτογραφίας και του φασµατοσκοπίου κατά τον ΙΘ' αιώνα έδωσαν νέα, αποφασιστική ώθηση στην εξέλιξη της αστρονοµίας και σε νέες, σπουδαίες ανακαλύψεις. "Έγινε πρώτα - πρώτα ή φωτογράφηση και ή καταγραφή µερικών εκατοµµυρίων αστέρων. Εξακριβώθηκαν έπειτα οι Ιδιαίτερες κινήσεις και µετρήθηκαν οι ταχύτητες πολλών χιλιάδων αστεριών. Το 1927, ανακαλύφθηκε ο νόµος περιστροφής του Γαλαξία µας. Και στην περίοδο της δεκαετίας 1930-1940, οι αστρονόµοι διατύπωσαν θετικά συµπεράσµατα για τη δοµή και τις διαστάσεις τού Γαλαξία µας. Τα επιτεύγµατα της ατοµικής και πυρηνικής φυσικής συνέβαλαν στην ανάπτυξη της θεωρητικής αστροφυσικής. "Έτσι, έγινε δυνατή ή µελέτη και ή εξαγωγή θετικών συµπερασµάτων για την ατµόσφαιρα πού επικρατεί στα αστέρια και για τις πυρηνικές και άλλες διεργασίες πού γίνονται στον "Ήλιο, στα αστέρια και στα νεφελώµατα. Μεγάλες επιτυχίες σηµειώθηκαν και στην τοµέα της άστροµετρια. Με την ανάπτυξη των φυσικών επιστηµών και της τεχνολογίας, έγινε δυνατή ή εφαρµογή νέων µεθόδων και νέων µέσων για τις ακριβείς αστρονοµικές µετρήσεις. Ή εφεύρεση της τηλεοράσεως και των ραδιοτηλεπικοινωνιών προσέφερε νέες, ευρύτατες δυνατότητες για τις άστροµετρικές παρατηρήσεις και για τις µετρήσεις. Προσδιορίσθηκε έτσι, µε µεγαλύτερη ακρίβεια, ο χρόνος και έγινε δυνατή ή διαπίστωση της ανισοµερούς περιστροφής της Γης. Ή ανακάλυψη, τέλος, της ηλεκτρονικής και ή χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστικών µηχανών µεγάλης ταχύτητας έδωσαν την δυνατότητα για νέες παρατηρήσεις και ακριβέστερες µετρήσεις. "Έτσι, ορισµένες παλαιότερες θεωρίες για τις κινήσεις των πλανητών και για τις αλληλοεπιδράσεις τους αναθεωρήθηκαν και διατυπώθηκαν νέες.
Νέοι επιστηµονικοί ορίζοντες. Ή ανάπτυξη της αστροναυτικής µε τα νέα µέσα (πυραύλους και διαστηµόπλοια) άνοιξε νέους ορίζοντες και νέες δυνατότητες στην αστρονοµία. Την βοήθησε στο να εξερεύνηση ιδιαίτερα τη Σελήνη, τον "Άρη και την Αφροδίτη. Με την χρησιµοποίηση των µέσων αυτών ανακαλύφθηκαν ορισµένες «πηγές» στο επίπεδο του Γαλαξία. Οι πηγές αυτές εκπέµπουν έντονες ακτίνες Χ (ακτίνες Ραϊντγκεν ή Χ ραδιοαστέρες). Ή ραδιοαστρονοµία αναπτύσσεται γρήγορα και πολλές παρατηρήσεις και συµπεράσµατα της παρουσιάζονται σε διεθνή συνέδρια. Οι κυριότερες παρατηρήσεις των σπειρών του Γαλαξία µας οφείλονται στην ραδιοαστρονοµία. "Έτσι, διαπιστώθηκε π.χ. ότι το αέριο της κεντρικής περιοχής τού Γαλαξία διαστέλλεται µε ταχύτητα 50-150 χλµ. στο δευτερόλεπτο και ότι µεγάλες ποσότητες ύλης φεύγουν συνεχώς από το κέντρο του Γαλαξία. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ "Όπως ήταν επόµενο, οι µεγάλες ανακαλύψεις των φυσικών επιστηµών στα τέλη τού ΙΘ' αιώνος και στις αρχές τού Κ' δηµιούργησαν προβλήµατα, ένα είδος «κρίσης» για τις φυσικές αυτές επιστήµες και για την αστρονοµία. Ή εξέλιξη των επιστηµών και τα επιτεύγµατα τους θέτουν νέα προβλήµατα, νέους στόχους. "Έτσι, πολλές απόψεις, υποθέσεις, θεωρίες, συµπληρώνονται, αναθεωρούνται ή και απορρίπτονται ολότελα κάτω από το φως των καινούργιων ανακαλύψεων των επιστηµών. Γι' αυτό, δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι ακόµη και σε βασικά ζητήµατα της αστρονοµίας υπάρχουν διάφορες απόψεις και διάφορες θεωρίες : το Σύµπαν είναι άπειρο ή πεπερασµένο; "Η είναι πεπερασµένο και άπειρο ταυτόχρονα; Πώς γεννήθηκε το Σύµπαν; Τι σηµαίνει ή λεγόµενη «φυγή» των Γαλαξιών; Πλήθος από παρόµοια ερωτηµατικά και από αντίστοιχες απόψεις διατυπώνονται από τους ερευνητές. Γεγονός όµως αναµφισβήτητο είναι πώς ή πρόοδος και οι ανακαλύψεις της αστρονοµίας προχωρούν µε γρήγορα βήµατα, έτσι πού να έχουµε σήµερα σαφείς και αναµφισβήτητες απαντήσεις - αλήθειες για τη θέση της Γης στο πλανητικό σύστηµα, για τη σχέση της µε τον κόσµο πού µας περιβάλλει, για την αρχιτεκτονική, δηλ. τη δοµή τού Σύµπαντος και για πολλά άλλα. Και ή ασταµάτητη πρόοδος της αστρονοµίας και της επιστήµης γενικά θα µας επιτρέπει να γνωρίζουµε ολοένα καινούργια και άγνωστα πράγµατα και για τους πλανήτες και για τα αστέρια γενικά, ιδιαίτερα µάλιστα από τη στιγµή πού ο άνθρωπος πάτησε πια το πόδι του στη Σελήνη. ΚΛΑ ΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Αστροφυσική. Ή αστροφυσική µελετά τα ουράνια σώµατα από την άποψη της φυσικής καταστάσεως και της χηµικής συστάσεως της ύλης της. Ή κυριότερη µέθοδος της αστροφυσικής είναι ή φασµατοσκοπική ανάλυση του φωτός που
εκπέµπουν οι αστέρες. Ή αστροφυσική είναι νέος κλάδος της αστρονοµίας. ηµιουργήθηκε κατά τα µέσα περίπου του Κ αιώνος και µέσα σε λίγα χρόνια πήρε µεγάλη ανάπτυξη. Άστροµετρια. Ό κλάδος αυτός της αστρονοµίας ασχολείται µε τον προσδιορισµό της θέσεως και τής κινήσεως των ουράνιων σωµάτων. Ραδιοαστρονοµία. Οι παρατηρήσεις τής ραδιοαστρονοµίας στηρίζονται στα ραδιοκύµατα που εκπέµπονται από τα διάφορα αστέρια. Για να συλλάβουν τα ραδιοκύµατα αυτά, οι επιστήµονες χρησιµοποιούν τα ραδιοτηλεσκόπια, τα οποία έχουν ανακαλύψει ραδιοπηγές του διαστήµατος. Αστροφωτοµετρία. Είναι ιδιαίτερος τοµέας της αστρονοµίας. Ασχολείται µε την µέτρηση της λαµπρότητας των αστέρων γενικά. Για τις µετρήσεις αυτές, οι επιστήµονες χρησιµοποιούν σήµερα βασικά δύο τύπους φωτόµετρων : α) Τα φωτόµετρα που βασίζονται στις γνωστές φωτογραφικές διαδικασίες και β) τα φωτόµετρα που βασίζονται στα φωτοηλεκτρικά κύτταρα. Τα πρώτα, δηλ. τα φωτογραφικά φωτόµετρα, έχουν το πλεονέκτηµα ότι συλλαµβάνουν και µετρούν το φως πολύ µακρινών αστέρων, ενώ τα φωτόµετρα του δευτέρου τύπου είναι περισσότερα ακριβή, γιατί χρησιµοποιούν τους φωτοπολλαπλασιαστές (ειδικά δηλ. «κύτταρα»). Με την αστροφωτοµετρία, οι επιστήµονες µετρούν την ένταση του φωτός που φθάνει έως την Γη, καθώς και τον χρωµατικό δείκτη του. Οι αστροφωτοµετρικές µετρήσεις εκφράζονται σε αστρικό µέγεθος αστέρων. Τα αστέρια του πρώτου µεγέθους είναι τα λαµπρότερα αστέρια. Σήµερα, µε τελειοποιηµένα όργανα, οι επιστήµονες µπορούν να παρατηρήσουν αστέρια πολύ αµυδρά, αστέρια δηλαδή έως και εξηκοστού µεγέθους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1) Εγκυκλοπαίδεια «ΓΙΑ ΣΑΣ ΠΑΙ ΙΑ», Εκδόσεις «ΑΥΛΟΣ», τόµος δεύτερος Σελ. : ( 675 έως 680). 2) Εγκυκλοπαίδεια «ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙ ΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ», Εκδόσεις «ΧΑΡΗ ΠΑΤΣΗ Α.Ε.» τόµος δεύτερος Σελ. : ( 271 έως 274 ). 3) Internet Στυλιανή ετσιράπη Τάξη Β1 Γυµνάσιο Νέας Ευκαρπίας