ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η : ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Επιµέλεια: Ολυµπία Μαγγιώρου ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: 2003-2004
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 4 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 1975/1986/2001 3. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΑΞΗ ΤΟΥ 4 4 Σ. 4. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 5. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 6. ΟΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ 7. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η προσέγγιση του νοήµατος του α. 4 4 του Συντάγµατος για την πρόσβαση στις δηµόσιες λειτουργίες, µέσω της οδού της γραµµατολογικής ερµηνείας. Αρχίζοντας την προσέγγιση αυτή από την έννοια που περικλείεται στον όρο «δηµόσια λειτουργία», συνεχίζοντας µε την προσπάθεια ανεύρεσης βάσει του γράµµατος της διάταξης των φορέων του δικαιώµατος, θα καταλήξω στο συµπέρασµα εν τέλει ότι η σηµασία της διάταξης είναι διπλή: Όλοι οι Έλληνες αλλά και µόνο οι Έλληνες είναι φορείς του δικαιώµατος και ως εκ τούτου αναπόφευκτη παρουσιάζεται και η παράλληλη παραδοχή της κατοχύρωσης αφενός πολιτικού δικαιώµατος και αφετέρου µίας ειδικής πλευράς της αρχής της ισότητας από την προαναφερθείσα διάταξη. Τέλος βάσει του γράµµατος της διάταξης θα εξεταστεί η δυνατότητα εξαιρέσεων. 2. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 4 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Σύµφωνα µε το α. 4 4 Σ. ορίζεται ότι: «Μόνο οι Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δηµόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται µε ειδικό νόµο». Όλα τα ελληνικά Συντάγµατα περιείχαν αντίστοιχη διάταξη για την πρόσβαση των Ελλήνων στις δηµόσιες λειτουργίες, πρώτη φορά όµως στο Σύνταγµα του 1911 περιέχεται πρόβλεψη για τυχόν εξαίρεση και απόκλιση από την αρχή. Η σηµασία της διάταξης είναι µεγάλη και αυτό εµφαίνεται από το γεγονός ότι ανήκει στις µη αναθεωρήσιµες διατάξεις του α. 110 Σ. καθώς επίσης και στις διατάξεις των οποίων η ισχύς δεν µπορεί να ανασταλεί κατά το α. 48 παρ. 1 και ως εκ τούτου ευχερώς διαφαίνεται η βαρύτητα την οποία ο συνταγµατικός νοµοθέτης θέλει να προσδώσει στην διάταξη αυτή. 3. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΑΞΗ α. 4 4 Σ Καθόσον σύµφωνα µε την προαναφερθείσα διάταξη οι Έλληνες πολίτες γίνονται δεκτοί σε όλες τις δηµόσιες λειτουργίες χρήζει καθορισµού τι ακριβώς νοείται µε τον όρο «δηµόσιες λειτουργίες». Γεγονός βέβαια είναι ότι το εύρος 3
της έννοιας έχει αρκετά περιορισθεί µε την αποδυνάµωση της έννοιας του Κράτους λόγω των ανεπτυγµένων πλέον διεθνών σχέσεων και µε την ένταξη της χώρας µας στην Ε.Ε. «ηµόσια λειτουργία» λοιπόν όπως νοείται στο α. 4 4 Σ, είναι µόνο η συµµετοχή στην άσκηση της δηµόσιας εξουσίας. Ασφαλώς κατά συνέπεια περιλαµβάνονται η νοµοθετική, η εκτελεστική και η δικαστική λειτουργία στο εύρος της έννοιας της «δηµόσιας λειτουργίας». Όµως δεδοµένου ότι δηµόσια λειτουργία αποτελεί η συµµετοχή στην άσκηση δηµόσιας εξουσίας, παρόλα αυτά δεν είναι απαραίτητη η εννοιολογική αντιστοιχία του όρου µε αυτή του δηµοσίου υπαλλήλου. Επίσης δεν ταυτίζεται νοηµατικά ο όρος «δηµόσια λειτουργία» του α. 4 4 Σ. µε τον ίδιο όρο σε άλλα άρθρα του Συντάγµατος. Έτσι π.χ. το α. 16.6 Σ., το οποίο αναφέρεται στους καθηγητές των ΑΕΙ. 4. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Από την γραµµατική διατύπωση του α. 4 4 Σ. «Μόνο οι Έλληνες πολίτες...» δεν προκύπτει ότι εξαιρείται κάποια κατηγορία Ελλήνων πολιτών από το δικαίωµα πρόσβασης στις δηµόσιες λειτουργίες. Η διάταξη επιφυλάσσει το δικαίωµα σε όλους λοιπόν ανεξαιρέτως τους Έλληνες πολίτες. Και αυτό συµβαίνει γιατί πρόκειται για πολιτικό δικαίωµα συνυφασµένο µε την έννοια του πολίτη. Κάθε Έλληνας πολίτης είναι φορέας του δικαιώµατος αυτού και δεν είναι εφικτό να εξαιρεθεί εκ των προτέρων από κάποια δηµόσια λειτουργία. Είναι ευνόητο δε ότι η διάταξη αναφέρεται και στις Ελληνίδες και αυτό εύκολα προκύπτει εφαρµόζοντας την συστηµατική µέθοδο ερµηνείας: η διάταξη 4 4 σε συνδυασµό µε το α. 4 2Σ καθιστά πασιφανές ότι και οι Ελληνίδες έχουν πρόσβαση στις δηµόσιες λειτουργίες. Το γεγονός ότι σύµφωνα µε την γραµµατολογική ερµηνεία δεν αποκλείεται κανένας Έλληνας πολίτης εκ των προτέρων σηµαίνει επίσης κάθε επιλογή προσώπων για την πρόσβαση σε δηµόσια λειτουργία είναι απαραίτητο να γίνεται σύµφωνα µε κανόνες αξιοκρατικούς και κάθε πρόσβαση µε τρόπο διαφορετικό αντιβαίνει στην διάταξη του α. 4 4 Σ. 4
5. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Όµως σύµφωνα µε την διατύπωση της προαναφερθείσας διάταξης, δεν κατοχυρώνεται µόνο πολιτικό δικαίωµα υπέρ των Ελλήνων πολιτών, όσον αναφορά την πρόσβαση τους στις δηµόσιες λειτουργίες αλλά αποκλείεται παράλληλα και η πρόσβαση των αλλοδαπών και των ανιθαγενών. Κατά συνέπεια λοιπόν σύµφωνα µε το γράµµα της διάταξης µόνο οι Έλληνες πολίτες έχουν κατ αρχήν πρόσβαση στις δηµόσιες λειτουργίες, ισχύει δηλαδή η αρχή της αποκλειστικής προσβάσεως των Ελλήνων πολιτών στις δηµόσιες λειτουργίες. Γεγονός είναι µάλιστα ότι ρητά η ως άνω διάταξη κατοχυρώνει το δικαίωµα µόνο για τους Έλληνες πολίτες. Βέβαια σε αντίθεση µε την χορήγηση του αντίστοιχου πολιτικού δικαιώµατος, το οποίο ανεξαιρέτως χορηγείται σε όλους τους Έλληνες πολίτες, στην περίπτωση αποκλεισµού των αλλοδαπών και των ανιθαγενών από τις δηµόσιες λειτουργίες η συνταγµατική διάταξη επιτρέπει περιορισµούς. 6. ΟΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Κατά την γραµµατική διατύπωση του α. 4 4 Σ. «Μόνο οι Έλληνες πολίτες γίνονται στις δηµόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται µε ειδικούς νόµους». Συνάγονται λοιπόν από το β µέρος της διάταξης τα εξής: Οι εξαιρέσεις µπορούν να εισαχθούν µόνο µε νόµο. Και επειδή δεν πρόκειται για χορήγηση ατοµικού δικαιώµατος αλλά για αρχή που αποκλείει τους αλλοδαπούς και τους ανιθαγενείς από δικαίωµα πρέπει να δεχθούµε ότι µε τον όρο «νόµος» νοείται ο τυπικός νόµος αλλά και ο ουσιαστικός νόµος, δηλαδή εξαιρέσεις µπορούν να εισαχθούν και µε κανονιστική διοικητική πράξη, βάσει νοµοθετικής εξουσιοδότησης. Επιπλέον σύµφωνα µε το α. 4 4 Σ. οι εξαιρέσεις πρέπει να είναι ειδικές. Ο όρος «ειδικές» µας επιτρέπει να συµπεραίνουµε ότι πρέπει οι εξαιρέσεις που εισάγονται µε νόµο να αναφέρονται σε συγκεκριµένη περίπτωση, δηλαδή να αναθέτουν άσκηση δηµόσιας εξουσίας σε συγκεκριµένο αλλοδαπό πρόσωπο, όπως αυτό θεωρείται σκόπιµο υπό τις εκάστοτε περιστάσεις και όχι γενικά σε οµάδα προσώπων. 5
7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ Από την γραµµατολογική προσέγγιση της διάταξης συµπεραίνουµε, ότι στις δηµόσιες λειτουργίες όπως αυτές νοούνται ως συµµετοχή στην άσκηση της δηµόσιας εξουσίας, έχουν δικαίωµα να γίνουν δεκτοί όλοι ανεξαιρέτως όλοι οι Έλληνες και µόνο όµως οι Έλληνες πολίτες. Η διάταξη λοιπόν αυτή κατοχυρώνει αφενός πολιτικό δικαίωµα, αφετέρου µία ειδική πλευρά της αρχής της ισότητας. 6
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Π.. αγτόγλου, Ατοµικά ικαιώµατα, Τόµος Β 2. Κ. Λ. Γεωργόπουλος Συνταγµατικό ίκαιο 7