Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΚΥΡΙΑΚΗ 24/ 4 /2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ) ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος Πρωταγόρας (323d e, 324a-c) Ὅτι μὲν οὖν πάντ ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ ἐλεοῦσιν οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγέννητον θείη ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται. ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς» και «Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα». Β1. «Ὅτι μὲν οὖν πάντ ἄνδρα πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς»: ο Πρωταγόρας για να αποδείξει ότι η πολιτική αρετή διδάσκεται προσκομίζει ένα επιχείρημα. Να παρουσιάσετε το επιχείρημα και στη συνέχεια να το αξιολογήσετε. Β2. «Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται ὥς γέ μοι φαίνεται»: στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρουσιάζεται η άποψη του Πρωταγόρα σχετικά με τον σκοπό επιβολής τιμωρίας σε όποιον διαπράξει μια έκνομη ενέργεια. Aφού την βρείτε και την σχολιάσετε, να την συσχετίσετε με την ακόλουθη του Ιταλού διαφωτιστή C. Beccaria: «Δι' ἄλλο δέν ἐπιβάλλονται αἱ ποιναί, παρά νά ἐμποδίσωσι τόν ἔνοχον νά προξενήση νέας βλάβας εἰς τούς συμπολίτας του, καί νά μακρύνωσι τούς λοιπούς ἀπό τήν μίμησιν αὐτοῦ.» (C. Beccaria, «Περί αδικημάτων και ποινών», ΧV, σελ. 62-63, μτφρ. Αδ. Κοραής, β έκδοση, 1822). Β3. «ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.» Στο πρωτότυπο κείμενο ο Πρωταγόρας ισχυρίζεται πως έχει αποδείξει ότι η πολιτική αρετή διδάσκεται. Να σχολιάσετε το ύφος της απάντησής του και στη συνέχεια να παρουσιάσετε την άποψη του Σωκράτη για το συγκεκριμένο ζήτημα, όπως διατυπώνεται στο μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί: Μεταφρασμένο κείμενο (Πλάτωνος, Πρωταγόρας, 318 Ε) «Το μάθημα [το οποίο διδάσκω] είναι η εὐβουλία, η σωστή σκέψη και λήψη αποφάσεων τόσο για τα θέματα που αφορούν τα οἰκεῖα, την ιδιωτική ζωή, πώς δηλαδή να διευθετεί κανείς με τον καλύτερο τρόπο τα ζητήματα του οἴκου του, όσο και για τα θέματα που αφορούν την πόλη, ώστε να είναι κανείς όσο γίνεται πιο ικανός να πράξει και να μιλήσει για τα πολιτικά θέματα». «Άραγε», είπα εγώ [δηλ. ο Σωκράτης, που αφηγείται τη συζήτησή του με τον Πρωταγόρα σε τρίτο φίλο του], «παρακολουθώ σωστά τα λεγόμενά σου; Γιατί απ' ό,τι καταλαβαίνω, μιλάς για την πολιτική τέχνη και εννοείς πως αναλαμβάνεις να κάνεις τους άνδρες αγαθούς πολίτες». «Αυτό ακριβώς, Σωκράτη», είπε, «είναι το μάθημα που ισχυρίζομαι πως διδάσκω». «Μάλιστα, ωραία τέχνη κατέχεις λοιπόν, αν βέβαια την κατέχεις πραγματικά», είπα εγώ. «Εγώ πάντως, θα σου πω αυτό που σκέφτομαι. Γιατί εγώ δεν θεωρούσα, Πρωταγόρα, πως αυτό είναι κάτι που διδάσκεται. Αφού όμως το λες εσύ, εγώ δεν μπορώ να το αμφισβητήσω. Αλλά το σωστό εκ ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ μέρους μου είναι να πω για ποιο λόγο νομίζω πως δεν πρόκειται για κάτι που διδάσκεται και γιατί δεν μπορούν οι άνθρωποι να το μεταδώσουν σε άλλους ανθρώπους. Β4α. Οι σοφιστές χρησιμοποίησαν ως μέθοδο διδασκαλίας τη διάλεξη. Τι γνωρίζετε γι αυτήν; Β4β. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με αυτά της στήλης Β. Στήλη Α Στήλη Β 1.Ο Πρόδικος α. περιγράφεται μεγαλόστομος και ρητορικός. 2. Ο Ιππίας β. είναι έντονος και ορμητικός. 3. Ο Πρωταγόρας γ. είναι μανιακός με τους ορισμούς των εννοιών. 4. Ο Αλκιβιάδης δ. είναι ευγενής και συμβιβαστικός. 5. Ο Καλλίας ε. παρουσιάζεται αλαζονικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, χωρίς να υποβαθμίζεται από τον Πλάτωνα λόγω της ξεχωριστής θέσης του στην ιστορία της ελληνικής σκέψης. Β5. Να γράψετε παράγωγα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά με τις καταλήξεις που σας δίνονται, για να δηλώνουν ό,τι ζητείται στην παρένθεση. α) διδάσκει: -εῖον (τόπος) β) ἡγοῦνται: -μών ( το πρόσωπο που ενεργεί) γ) λέγω: -τωρ (πρόσωπο που ενεργεί) γ) ἔχειν: -σις (πράξη, κατάσταση) δ) συλλήβδην : -σις (πράξη) ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς χρή, ὦ ἄνδρες δικασταί, εὐέλπιδας εἶναι πρὸς τὸν θάνατον [ ] καὶ ἔγωγε τοῖς καταψηφισαμένοις μου καὶ τοῖς κατηγόροις οὐ πάνυ χαλεπαίνω. Καίτοι οὐ ταύτῃ τῇ διανοίᾳ κατεψηφίζοντό μου καὶ κατηγόρουν, ἀλλ οἰόμενοι βλάπτειν. τοῦτο αὐτοῖς ἄξιον μέμφεσθαι. Τοσόνδε μέντοι αὐτῶν δέομαι. τοὺς υἱεῖς μου, ἐπειδὰν ἡβήσωσι, τιμωρήσασθε, ὦ ἄνδρες, ταὐτὰ ταῦτα λυποῦντες ἅπερ ἐγὼ ὑμᾶς ἐλύπουν, ἐὰν ὑμῖν δοκῶσιν ἤ χρημάτων ἤ ἄλλου του πρότερον ἐπιμελεῖσθαι ἤ ἀρετῆς, καὶ ἐὰν δοκῶσί τι εἶναι μηδὲν ὄντες, ὀνειδίζετε αὐτοῖς, ὥσπερ ἐγώ ὑμῖν, ὅτι οὐκ ἐπιμελοῦνται ὧν δεῖ, καὶ οἴονται τι εἶναι ὄντες οὐδενὸς ἄξιοι. Καὶ ἐὰν ταῦτα ποιῆτε, δίκαια πεπονθὼς ἐγὼ ἔσομαι ὑφ ὑμῶν αὐτός τε καὶ οἱ υἱεῖς. Ἀλλὰ γὰρ ἤδη ὥρα ἀπιέναι ἐμοὶ μὲν ἀποθανουμένῳ, ὑμῖν δὲ βιωσομένοις. ὁπότεροι δὲ ἡμῶν ἔρχονται ἐπὶ ἄμεινον πρᾶγμα, ἄδηλον παντὶ πλὴν ἤ τῷ θεῷ. (Πλάτωνος, Ἀπολογία Σωκράτους 41c - 42a) Λεξιλόγιο ἡβάω-ῶ: βρίσκομαι στην εφηβεία πεπονθώς ἔσομαι: οριστ. Συντελεσμένου Μέλλοντα του ρ. πάσχω ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ (Mονάδες: 20) Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: διανοίᾳ: τη γενική πληθυντικού αριθμού υἱεῖς: τη γενική ενικού αριθμού ταῦτα: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ἅπερ: τη δοτική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος ἄμεινον: το αντίστοιχο επίρρημα στο θετικό βαθμό καταψηφισαμένοις: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή τιμωρήσασθε: το γ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του παθητικού αορίστου ἐπιμελεῖσθαι : το γ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού βιωσομένοις: τον ίδιο τύπο στο θηλυκό γένος ἀπιέναι: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου Γ3.α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: εὐέλπιδας, μου (το δεύτερο του κειμένου), οὐδενός, ἀπιέναι, ἐπὶ πρᾶγμα. Γ3.β) ἐάν ταῦτα ποιῆτε: να συμπτυχθεί η δευτερεύουσα πρόταση σε ισοδύναμη μετοχή. (μονάδες: 2) ἀποθανουμένῳ: να αναλυθεί η μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. (μονάδες: 3) ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο του τετραδίου να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνωπάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μην γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. Μολύβι επιτρέπεται, μόνο αν το ζητάει η εκφώνηση, και ΜΟΝΟ για πίνακες, διαγράμματα κλπ.. 4. Κάθε απάντηση επιστημονικά τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10:30 KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ