ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Παραρτήματα... 2 Κατάλογος Πινάκων... 4 Κατάλογος Σχημάτων... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 6 1.1. Γενικά στοιχεία... 6 1.2. Οριοθέτηση περιοχής μελέτης... 6 1.3. Θεσμικό πλαίσιο φακέλου... 6 1.4. Ομάδα μελέτης... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ... 9 2.1. Εισαγωγή - Γεωγραφική θέση Διοικητική υπαγωγή έργου... 9 2.2. Οριστικές μελέτες... 10 2.3. Εφαρμογή περιβαλλοντικών όρων... 13 2.4. Πρόγραμμα παρακολούθησης... 19 2.5. Διοικητικές πράξεις... 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ26 3.1. Εισαγωγή... 26 3.2. Περιγραφή όδευσης Εγκεκριμένου και Προτεινόμενου Βασικού Σχεδιασμού... 27 3.3. Συνοπτική παρουσίαση βασικών τροποποιήσεων... 39 3.4. Απόθεση και απόληψη υλικών Χωματισμοί... 41 3.4.1. Γενικά... 41 3.4.2. Χωματισμοί... 41 3.4.3. Απόληψη υλικών... 42 3.4.4. Απόθεση υλικών... 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 45 4.1. Μη βιοτικά χαρακτηριστικά... 45 4.1.1. Κλιματολογικά στοιχεία - Βιοκλίμα... 45 4.1.2. Μορφολογικά και τοπιολογικά χαρακτηριστικά... 54 4.1.3. Γεωλογικά, υδρογεωλογικά και τεκτονικά χαρακτηριστικά... 54 4.2. Φυσικό Περιβάλον... 62 4.2.1. Κατηγορίες βλάστησης - Χλωρίδα... 62 4.2.2. Πανίδα... 64 4.2.3. Περιοχές ειδικής προστασίας... 71 4.3. Ανθρωπογενές περιβάλλον... 73 4.3.1. Χωροταξικός σχεδιασμός Χρήσεις γης... 73 4.3.2. Κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον... 79 4.3.3. Ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον... 83 4.3.4. Τεχνικές Υποδομές Δίκτυα... 86 4.3.5. Ατμοσφαιρικό Περιβάλλον... 91 4.3.6. Ακουστικό Περιβάλλον... 93 4.3.7. Πιέσεις στο περιβάλλον από άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες... 95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... 97 5.1. Κλιματικά χαρακτηριστικά... 97 5.2. Μορφολογικά και τοπιολογικά χαρακτηριστικά... 97 5.3. Γεωλογικά και εδαφολογικά χαρακτηριστικά... 101 5.4. Υδατικοί πόροι... 102 5.5. Οικοσυστήματα Χλωρίδα Πανίδα... 104 1 / 121

5.6. Χρήσεις γης... 108 5.7. Κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον... 110 5.8. Ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον... 112 5.9. Τεχνικές υποδομές Δίκτυα... 113 5.10. Ατμοσφαιρικό περιβάλλον... 116 5.11. Ακουστικό περιβάλλον... 117 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 119 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ι.1: Απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για το τμήμα Μακρυχώρι Λαμία Ι.2: Διοικητικές πράξεις Έγγραφο Παροχή συναίνεσης Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ (Α.Π. 8938/30-10- 2008) Έγγραφο Παροχή συναίνεσης Υπουργού ΥΠΟΜΕΔΙ (Α.Π. 2036/29.11.2010) Αλληλογραφία με Ν.Α.Καρδίτσας (Α.Π. 11/8-2-2010) Έγγραφο Παροχή συναίνεσης Υπουργού ΥΠΟΜΕΔΙ (Α/6/00/01/01/20112/28.11.2013) I.3: Έγγραφο της Εγνατία Οδός ΑΕ (Α.Π. Α214567/30-4-2009) I.4: Έγγραφο της Εγνατία Οδός ΑΕ (Α.Π. Α207907/27-2-2009) I.5: Έγγραφο της Εγνατία Οδός ΑΕ (Α.Π. Α208744/9-3-2009) Ι.6: Έγγραφο αρχαιολογίας, θέση Αλωνάκι (Χ.Θ. 55+000) Ι.7: Συγκριτικός πίνακας τεχνικών έργων Ι.8: Παρεμβάσεις γέφυρας Ονόχωνου (Χ.Θ. 70+420) Ι.9: Πίνακας αποστάσεων μεταξύ διαδοχικών Διαβάσεων Πανίδας για το τμήμα Χ.Θ. 31+212 Χ.Θ. 85+800 2 / 121

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Αριθμός Σχέδιο 1 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.01.08 Σχέδιο 2 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.02.08 Σχέδιο 3 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.03.08 Σχέδιο 4 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.04.08 Σχέδιο 5 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.05.08 Σχέδιο 6 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.06.08 Σχέδιο 7 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.07.08 Σχέδιο 8 E65.C.EN.TXXN.CW.0200.000. ENV.A13.GP.01.ENO.08.08 Τίτλος Σχεδίου Χάρτης Προσανατολισμού (1:50.000) Χάρτης περιβαλλοντικής πληροφορίας (1:20.000 / 1:5.000) Οριζοντιογραφία Εγκεκριμένου Έργου Μηκοτομή Εγκεκριμένου Έργου Διατομές Εγκεκριμένου Έργου Οριζοντιογραφία Προτεινόμενου Βασικού Σχεδιασμού Μηκοτομή Προτεινόμενου Βασικού Σχεδιασμού Διατομές Προτεινόμενου Βασικού Σχεδιασμού 3 / 121

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 3.3-1. Καταλήψεις ΧΥΛ... 40 Πίνακας 3.4.2-1. Αναγκαίοι χωματισμοί στο τμήμα του οδικού άξονα Ε65 από Χ.Θ. 31+212 έως 85+800 (εξαιρουμένου του τμήματος μεταξύ Χ.Θ. 47+313 και Χ.Θ. 51+843).... 42 Πίνακας 3.4.4-1. Καταλήψεις αποθεσιοθαλάμων... 43 Πίνακας 4.1.1-1. Διεύθυνση και συχνότητα ανέμου... 45 (Μ.Σ. Λαμίας, έτη 1970-1990)... 45 Πίνακας 4.1.1-2. Αριθμός ημερών με ένταση ανέμου μεγαλύτερη... 46 ή ίση των 6 και 8 Β... 46 (Μ.Σ. Λαμίας, έτη 1970-1990)... 46 Πίνακας 4.1.1-3. Διεύθυνση και συχνότητα ανέμου... 47 (Μ.Σ. Δομοκού, έτη 1975-1990)... 47 Πίνακας 4.1.1-4. Αριθμός ημερών με ένταση ανέμου μεγαλύτερη... 48 ή ίση των 6 και 8 Β... 48 (Μ.Σ.Δομοκού, έτη 1975-1990)... 48 Πίνακας 4.1.1-5. Στοιχεία έντασης ανέμου με ένταση μεγαλύτερη... 50 ή ίση των 6 και 8 Β... 50 (Μ.Σ. Δομοκού, έτη 1975-1990)... 50 Πίνακας 4.1.3-1. Παράμετροι σεισμικότητας... 57 Πίνακας 4.1.3-2. Κατηγορίες σχηματισμών κατά μήκος του άξονα ως προς τη σεισμική επικινδυνότητα... 57 Πίνακας 4.1.4.-1. Υδρολιθολογικοί σχηματισμοί περιοχής μελέτης... 59 Πίνακας 4.1.4-2. Παροχές αιχμής πλημμυρογραφημάτων σε m 3 /sec... 59 Πίνακας 4.2.2-1. Είδη θηλαστικών στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο... 64 Πίνακας 4.2.2-3. Είδη ορνιθοπανίδας που αναμένεται να απαντώνται στην ευρύτερη περιοχή μελέτης... 68 Πίνακας 4.2.2-4. Είδη ερπετών και αμφιβίων στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο... 69 Πίνακας 4.2.2-5. Είδη ιχθυοπανίδας στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο... 70 Πίνακας 4.3.1-1. Κυριότερες κατηγορίες κάλυψης γης στην περιοχή μελέτης (ΕΣΥΕ, 1999-2000) 77 Πίνακας 4.3.2-1. Πληθυσμιακή εξέλιξη ΔΕ περιοχής μελέτης του προτεινόμενου στο βασικό σχεδιασμό έργου (1991-2001)... 79 Πίνακας 4.3.2-2. Οικονομικός ενεργός και μη ενεργός πληθυσμός κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας και άνεργοι.... 81 Πίνακας 4.3.3-1. Κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία... 83 Πίνακας 4.3.4-1. Στοιχεία αρδευόμενων εκτάσεων ανατολικής περιοχής Σμοκόβου... 90 Πίνακας 4.3.5-1. Συγκεντρώσεις ρύπων στο υφιστάμενο τμήμα της ΝΕΟ... 91 Πίνακας 4.3.5-2. Εκπεμπόμενο ρυπαντικό φορτίο (24h)... 92 Πίνακας 4.3.5-3. Προσεγγιστική εκτίμηση των συγκεντρώσεων... 92 (Box model 50μ εκατέρωθεν της Σ.Γ και σε ύψος 10μ)... 92 Πίνακας 4.3.6-1. Υφιστάμενη Βασική Στάθμη Θορύβου στη ΝΕΟ... 93 Πίνακας 4.3.6-2. Ακουστικές μετρήσεις στην περιοχή ΣΣ Λιανοκλαδίου - θόρυβος από οδική κυκλοφορία... 94 Πίνακας 4.3.6-3. Ακουστικές μετρήσεις στην περιοχή Σ.Σ. Λιανοκλαδίου... 94 Θόρυβος από σιδηροδρομική κυκλοφορία... 94 4 / 121

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 2.1-1. Αποτύπωση διοικητικής υπαγωγής έργου... 9 Σχήμα 3.2-1. Απόσπασμα οριζοντιογραφίας του οδικού άξονα Ε65 από τη Χ.Θ. 55+500 έως τη Χ.Θ. 56+750, στο οποίο σημειώνονται τα πιθανά όρια προσέγγισης και ο καθορισμένος από την αρχαιολογική υπηρεσία αρχαιολογικός χώρος.... 33 Σχήμα 3.4.4-1. Αεροφωτογραφίες των πληγεισών περιοχών από παράνομες δανειoληψίες και αποψιλώσεις στις οποίες προτείνεται να δημιουργηθούν αποθεσιοθάλαμοι.... 44 Σχήμα 4.1.1-1. Ομβροθερμικό διάγραμμα Μ.Σ. Λαμίας... 53 Σχήμα 4.1.1-2. Ομβροθερμικό διάγραμμα Μ.Σ. Δομοκού... 53 Σχήμα 4.1.1.-3. Ομβροθερμικό διάγραμμα Μ.Σ. Φαρσάλων... 53 Σχήμα 4.2.2-1. Κατανομή λύκου στην ευρύτερη περιοχή μελέτης... 67 ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ ΕΕΛ ΕΜΥ ΕΟ ΕΟΑΕ ΕΣΥΕ ΣΓΥΤ Χ.Θ. Ανισόπεδος Κόμβος Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία Εθνική Οδός Εγνατία Οδός Α.Ε. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Σιδηροδρομική Γραμμή Υψηλής Ταχύτητας Χιλιομετρική Θέση 5 / 121

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1.1. Γενικά στοιχεία Ο παρών φάκελος αφορά την τροποποίηση του περιβαλλοντικά αδειοδοτημένου Αυτοκινητοδρόμου Κεντρικής Ελλάδας (Ε-65), στο τμήμα μεταξύ της Χ.Θ. 31+212 (όριο της ευρύτερης περιοχής Λιανοκλαδίου και Ξυνιάδας, του Νομού Φθιώτιδας) και της Χ.Θ.85+800 (Μακρυχώρι, Νομού Καρδίτσης), εξαιρουμένου του τμήματος μεταξύ Χ.Θ. 47+313 και Χ.Θ. 51+843. Η εν λόγω τροποποίηση προέκυψε στο πλαίσιο της οριστικοποίησης του βασικού σχεδιασμού του έργου. Το Έργο αφορά την κατασκευή νέου κλειστού αυτοκινητόδρομου με δύο λωρίδες κυκλοφορίας και ΛΕΑ ανά κατεύθυνση και για την περιβαλλοντική του αδειοδότηση έχει εκπονηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σύμπραξη των γραφείων περιβαλλοντικών μελετών ΑΛΕΞΙΟΣ Γ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΒΙΖΟΣ ΖΑΝΝΑΚΗ ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Α.Ε. και ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΜΠΑΚΑΛΗΣ, 2005), καθώς και Συμπληρωματικό Τεύχος αυτής, και έχει εκδοθεί η ΚΥΑ με θέμα: «Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων για την κατασκευή και λειτουργία του έργου: Οδικός Άξονας Κεντρικής Ελλάδας (Ε-65), τμήμα Μακρυχώρι Λαμία» (βλ. Παράρτημα Ι). Και με Α.Π.: ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ: 144504/18-11-2005 1.2. Οριοθέτηση περιοχής μελέτης Στο πλαίσιο του παρόντος φακέλου, η περιοχή μελέτης οριοθετείται ως εξής : περιοχή επέμβασης ορίζεται η περιοχή κατάληψης στην οποία αναμένονται οι επεμβάσεις χωροθέτησης του οδικού άξονα από Χ.Θ. 31+212 έως Χ.Θ. 85+800 περιοχή μελέτης ορίζεται η περιοχή των διοικητικών ορίων των Δημοτικών Ενοτήτων (ΔΕ) Κάμπου, Μενελαΐδας, Σοφάδων και Ταμασίου του Νομού Καρδίτσας και των ΔΕ Λιανοκλαδίου και ΔΕ Ξυνιάδας του Νομού Φθιώτιδας, με επέκταση και πέραν το ορίων της όπου αυτά βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 500 m από τον οδικό άξονα.. Σημειώνεται ότι η οριοθέτηση της περιοχής μελέτης παρατίθεται στο Χάρτη 1 Παράρτημα ΙΙ. 1.3. Θεσμικό πλαίσιο φακέλου Ο φάκελος συντάχθηκε και υποβάλλεται στο πλαίσιο των προβλεπομένων στο Άρθρο 6 του Νόμου 4014/2011 για την τροποποίηση ΑΕΠΟ του Έργου «Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας», με βάση τα οριζόμενα στην παράγραφο 6 του Άρθρου 11 του Ν.4014/2011. Στο εν λόγω Άρθρο 6 προβλέπεται ότι: «1. Οι φορείς έργων και δραστηριοτήτων σε περίπτωση εκσυγχρονισμού, επέκτασης, βελτίωσης ή τροποποίησης περιβαλλοντικά αδειοδοτημένων έργων ή δραστηριοτήτων, υποχρεούνται να υποβάλλουν προς έγκριση στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή Φάκελο Τροποποίησης ΑΕΠΟ, όπως αυτός καθορίζεται στην παράγραφο 6 του άρθρου 11 του παρόντος.». 6 / 121

Στο αναφερόμενο Άρθρο 11 (παρ.6) προβλέπεται ότι: «6. Ο φάκελος τροποποίησης ΑΕΠΟ περιλαμβάνει, τουλάχιστον, τη μελέτη τροποποίησης ΑΕΠΟ του έργου ή της δραστηριότητας. Οι προδιαγραφές και το ειδικότερο περιεχόμενο των φακέλων τροποποίησης ΑΕΠΟ δύναται να εξειδικεύονται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ενώ τα περιεχόμενα της μελέτης εμπεριέχουν τουλάχιστον: α) Την τεχνική περιγραφή του αδειοδοτημένου και προτεινόμενου τροποποιημένου έργου ή της δραστηριότητας, εστιάζοντας στις προτεινόμενες τροποποιήσεις και συνοδευόμενη από σχετικά τεχνικά σχέδια και τοπογραφικά διαγράμματα, με σαφή ένδειξη των προτεινόμενων τροποποιήσεων και του σκοπού της τροποποίησης. β) Τα στοιχεία περιγραφής της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, μόνο σε σχέση με την αιτούμενη τροποποίηση του έργου ή της δραστηριότητας. γ) Συνοπτική περιγραφή των στοιχείων που έχουν προκύψει από την εφαρμογή του προγράμματος παρακολούθησης και ελέγχων. δ) Την εκτίμηση και αξιολόγηση ενδεχόμενων επιπτώσεων στο περιβάλλον που συνδέονται με την αιτούμενη τροποποίηση. ε) Την περιγραφή προτάσεων, όρων και μέτρων για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων επιπτώσεων που συνδέονται με την αιτούμενη τροποποίηση, καθώς και το σχετικό με την τροποποίηση πρόγραμμα παρακολούθησης.» Σύμφωνα με την Υ.Α 1958/2012 (ΦΕΚ/21/Β/2012), το έργο κατατάσσεται στην Ομάδα 1η «Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών» και ειδικότερα στα «Έργα οδοποιίας», στον α.α. 1, με χαρακτηρισμό Αυτοκινητόδρομοι (κατηγορία κατά ΟΜΟΕ-ΛΚΟΔ: ΑΙ). Κατά συνέπεια υπάγεται στην Υποκατηγορία Α1. Αρμόδια υπηρεσία στην οποία υποβάλλεται ο φάκελος τροποποίησης είναι η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (Ε.Υ.ΠΕ.) του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ). Φορέας κατασκευής του έργου είναι η κοινοπραξία: «ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Ε65» με έδρα: Λ.Μεσογείων 86 GR-11526 Αθήνα Υποκατάστημα Λ. Ηρακλείου 434 & Θερμοπυλών 6 GR-14122 Ν.Ηράκλειο Τηλ.210-2855015, φαξ:210-2855016 Γενικός Διευθυντής της ανωτέρω κοινοπραξίας είναι ο κος Κυριάκος Βαβαράπης. Φορέας λειτουργίας του έργου είναι η εταιρεία «ΟΔΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ», στην οποία έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα λειτουργίας της, με βάση σχετική σύμβαση με το Ελληνικό Δημόσιο. 7 / 121

Ο παρών φάκελος συντάχθηκε από την εταιρεία: «ΕΝVECO A.E. Προστασίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος», κάτοχο Μελετητικού Πτυχίου Κατηγορίας 27, με αριθμό ΓΕΜ 714, τάξης Γ. Η ENVECO A.E. είναι εταιρεία πιστοποιημένη κατά ISO 9001:2008 από την TUV Austria Hellas. Ο φάκελος ακολουθεί τα προβλεπόμενα από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης και υπεύθυνος για την σύνταξή του είναι ο Σπυρίδων Παπαγρηγορίου, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Dipl, MSc, MLitt., Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΝVECO A.E. Κατά τη σύνταξη του φακέλου λήφθηκαν υπόψη οι κείμενες διατάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας που αφορούν σε θέματα προστασίας και διαχείρισης περιβάλλοντος και εκτίμησης - αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε σχέση με την κατασκευή και λειτουργία οδικών έργων μεγάλης κλίμακας. 1.4. Ομάδα μελέτης Η Ομάδα της ENVECO A.E. που εργάσθηκε για τη σύνταξη του φακέλου τροποποίησης συγκροτήθηκε από τους παρακάτω επιστήμονες: Παπαγρηγορίου Σπυρίδων Κατσέλης Ιωάννης Τέντες Γεώργιος Μανιτάρα Κυριακή Μπρούστη Παναγιώτα Μπακούρας Ξενοφών Παντελιάς Ευάγγελος Πολιτικός Μηχανικός, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Dipl., MSc., MLitt, Υπεύθυνος Μελέτης Μηχανικός Ορυκτών Πόρων, Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc, MBA Μεταλλειολόγος Μηχανικός, M.Sc. Υδρολογία και Περιβαλλοντική Διαχείριση Υδατικών Πόρων Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Περιβαλλοντολόγος Παν. Αιγαίου, M.Sc. Ποιότητα Υδάτων και Περιβαλλοντική Τεχνολογία Μηχανικός Περιβάλλοντος, M.Sc. Περιβαλλοντική Τεχνολογία Μηχανικός Δομικών έργων Ψηφιακή Επεξεργασία Σχεδίων 8 / 121

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ 2.1. Εισαγωγή - Γεωγραφική θέση Διοικητική υπαγωγή έργου Το υπό μελέτη οδικό τμήμα της εγκεκριμένης χάραξης του αυτοκινητόδρομου Ε-65, από τη Χ.Θ. 31+212 έως τη Χ.Θ. 85+800, διασχίζει τα Γεωγραφικά Διαμερίσματα της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας (Νομοί Καρδίτσας και Φθιώτιδας αντίστοιχα). Συγκεκριμένα, διέρχεται από τα διοικητικά όρια των ΔΕ Κάμπου, Μενελαΐδας, Σοφάδων και Ταμασίου του Νομού Καρδίτσας και των ΔΕ Λαμιέων, Λιανοκλαδίου και Ξυνιάδας του Νομού Φθιώτιδας. Σημειώνεται ότι η διοικητική υπαγωγή του υπό μελέτη έργου παρουσιάζεται στο Χάρτη 1 του Παραρτήματος ΙΙ καθώς και στο Σχήμα 2.1-1 που ακολουθεί. Ν.ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Ν.ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ Ν.ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ Ν.ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ Ν.ΕΥΒΟΙΑΣ Ν.ΑΙΤΩΛ/ΝΙΑΣ Ν.ΦΩΚΙΔΑΣ Ν.ΒΟΙΩΤΙΑΣ Σχήμα 2.1-1. Αποτύπωση διοικητικής υπαγωγής έργου Η περιβαλλοντική αδειοδότηση, αλλά και η Σύμβαση Παραχώρησης του Έργου, έγιναν με βάση τις προμελέτες του Έργου (για την περιβαλλοντική αδειοδότηση υπάρχει απαίτηση της σχετικής νομοθεσίας). Η περιβαλλοντική αδειοδότηση συμπεριέλαβε τα εξής: Αποτύπωση της χάραξης του αυτοκινητοδρόμου Βασικά τεχνικά έργα του σχεδιασμού (ανισόπεδοι κόμβοι, υπόγεια έργα, άνω και κάτω διαβάσεις) με περιγραφή των διαστάσεων και της χιλιομετρικής θέσης (Χ.Θ.) Θέσεις μετωπικών σταθμών διοδίων (ΜΣΔ) Θέσεις σταθμών εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) Βοηθητικό οδικό δίκτυο (παράπλευρο και κάθετο) 9 / 121

Αντιθέτως, η περιβαλλοντική αδειοδότηση δεν συμπεριέλαβε: Τεχνικές λεπτομέρειες Δευτερεύοντα τεχνικά έργα (π.χ. οχετοί) Υδραυλικό σχεδιασμό Διαβάσεις Πανίδας Παράλληλα, επισημαίνεται ότι στους περιβαλλοντικούς όρους του Έργου περιλαμβάνονται μία σειρά από υποδείξεις μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να βελτιωθεί η περιβαλλοντική εικόνα του Έργου. Οι υποδείξεις αυτές πρέπει να έχουν ληφθεί υπ όψιν στο σύνολό τους πριν την έναρξη λειτουργίας του Έργου. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, έγινε προσπάθεια να κωδικοποιηθούν οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις προκειμένου να συμπεριληφθούν στο βασικό σχεδιασμό, ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα για διάφορα τμήματα του Έργου ταυτόχρονα. Σήμερα, το Έργο βρίσκεται στην φάση της Οριστικής Μελέτης Οδοποιίας (βασικός σχεδιασμός), η οποία εξελίσσεται παράλληλα με την κατασκευή όσων τμημάτων έχουν ολοκληρώσεις τις διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης. Στόχος του βασικού σχεδιασμού είναι η όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών υποχρεώσεων του Φορέα του Έργου, αλλά και η εξειδίκευση των περιβαλλοντικών όρων όπου απαιτείται ώστε το Έργο να έχει την καλύτερη δυνατή τεχνική και περιβαλλοντική συμπεριφορά. Παράλληλα ήδη έχει τεθεί σε λειτουργία το σύστημα παρακολούθησης της άγριας πανίδας (ιδιαιτέρως του λύκου, του ζαρκαδιού και του αγριόχοιρου) το οποίο έχει αναλάβει η Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ, τα μέλη της οποίας έχουν ιδιαίτερη εμπειρία στην άγρια ελληνική πανίδα (http://www.callisto.gr/index.php). Στο πλαίσιο αυτό, στις παραγράφους που ακολουθούν παρουσιάζονται κατά σειρά τα ακόλουθα: Τροποποιήσεις που προκύπτουν ως αναγκαιότητα από την εις βάθος μελέτη των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής στο πλαίσιο των Οριστικών Μελετών Οδοποιίας ( 3.2). Αποτελέσματα του Προγράμματος Παρακολούθησης Άγριας Πανίδας που τυχόν επηρεάζουν τον σχεδιασμό του Έργου ( 3.3). Τροποποιήσεις σε σχέση με το Εγκεκριμένο Έργο που προκύπτουν από την εφαρμογή Περιβαλλοντικών Όρων ( 3.4) Στόχος καθεμιάς από τις προαναφερόμενες παραγράφους είναι κυρίως η τεκμηρίωση της αναγκαιότητας παρεμβάσεων και τροποποιήσεων και λιγότερο η εξαντλητική παρουσίαση των ίδιων των τροποποιήσεων η οποία γίνεται στο Κεφάλαιο 4. Σημειώνεται ότι στο σχεδιασμός των προτεινόμενων τροποποιήσεων έχει ληφθεί υπ όψιν ο σχεδιασμός της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. για την σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας (ΣΓΥΤ) στην περιοχή. 2.2. Οριστικές μελέτες Το Εγκεκριμένο Έργο, όπως έχει προαναφερθεί, παραχωρήθηκε κατά βάση ως είχε μελετηθεί στο επίπεδο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, μη επουσιώδεις αλλαγές οι οποίες παρουσιάστηκαν στην προκήρυξη της παραχώρησης και ενσωματώθηκαν στη σύμβαση παραχώρησης. Υποχρέωση του Παραχωρησιούχου είναι η εκπόνηση των Οριστικών Μελετών Οδοποιίας και η κατασκευή του Έργου. Στις Οριστικές Μελέτες, οι οποίες εκπονούνται ανά υποτμήμα του Έργου μήκους από 10 / 121

1000 m έως 14,000 m ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κάθε τμήματος - περιλαμβάνονται οι μελέτες οδοποιίας και οι υδραυλικές μελέτες. Οι πρώτες αφορούν την χάραξη του οδικού άξονα, την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών όρων στο σχεδιασμό, αλλά και την αντιμετώπιση απρόσμενων δυσκολιών που αναμένονται κατά την υλοποίηση, όπως αυτά παρουσιάζονται στην Παροχή Συναίνεσης του Άρθρου 3.1.15 της Σύμβασης Παραχώρησης του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ (2008) και του Υπουργού ΥΠΟΜΕΔΙ (2010 και 2013), όπως δίνονται στο Παράρτημα Ι.2 και αναλύονται στην παράγραφο 2.5 που ακολουθεί. Παράλληλα, οι υδραυλικές μελέτες αφορούν το βασικό σχεδιασμό του αποστραγγιστικού δικτύου του άξονα, αλλά και του συστήματος παροχέτευσης των ομβρίων των λεκανών που δημιουργούνται εκατέρωθεν του άξονα. Ο ρόλος του δικτύου αποστράγγισης είναι και περιβαλλοντικός, καθώς ένα μεγάλο μέρος των Διαβάσεων Πανίδας (που έχουν ιδιαίτερο ρόλο στις περιοχές από Χ.Θ. 20+000 έως Χ.Θ. 60+000 που διασχίζουν ενδιαιτήματα άγριας πανίδας και αποτελούν βιότοπο αγελών λύκου) συμπίπτει με τους οχετούς, οι οποίοι πρέπει να έχουν ειδικές προδιαγραφές ως προς τις διαστάσεις και την διαμόρφωση διατομής. Οριστικές μελέτες έχουν ολοκληρωθεί σήμερα για τα ακόλουθα τμήματα: Χ.Θ. 32+300-43+300: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 43+300-47+406: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 52+316-57+000: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 56+000-59+500: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 59+500-60+800: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 61+000-75+000: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 75+000-81+200: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Χ.Θ. 81+200-90+500: Μελέτη οδοποιίας και Υδραυλική μελέτη Με βάση τις ανωτέρω μελέτες προέκυψε η ανάγκη μερικής τροποποίησης ή οριστικοποίησης στοιχείων του Εγκεκριμένου Έργου. Οι αλλαγές αυτές αφορούν εν γένει τα ακόλουθα: Μηκοτομικές αλλαγές με αλλαγή υψομέτρου της χάραξης για υδραυλικούς λόγους. Περιορισμένες μετατοπίσεις του άξονα για την παράκαμψη σημαντικών χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Αλλαγές των κλίσεων των πρανών στα επιχώματα τοπικά από 3:2 σε 2:1. Συμβατότητα σχεδιασμού με την νέα χάραξη της ΣΓΥΤ και τα σχετικά έργα της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε, σε τμήματα που ο νέος οδικός και ο νέος σιδηροδρομικός άξονας πλησιάζουν μεταξύ τους. Διάβαση δευτερευόντων καναλιών και τάφρων των τοπικών αρδευτικών δικτύων. Παρεμβάσεις όπου η χάραξη επηρεάζει δίκτυα οργανισμών κοινής ωφέλειας. Αναπροσαρμογή των αποκαταστάσεων τοπικών οδών ώστε να βελτιώνεται το επίπεδο εξυπηρέτησης τοπικά και να διευκολύνονται οι υπόλοιπες προσαρμογές του σχεδιασμού. Παρεμβάσεις, όπου οι στατικές μελέτες επιβάλλουν διαφοροποίηση της θέσης ή του τύπου ορισμένων τεχνικών έργων. Αναπροσαρμογή των παράπλευρων οδών για συμβατότητα με τις τοπικές αλλαγές του Έργου, ενσωμάτωση αλλαγών υδραυλικού σχεδιασμού και καλύτερη (ασφαλέστερη για τους οδηγούς) προσαρμογή στο τοπικό ανάγλυφο. Τοπική διεύρυνση της κατάληψης σε σημεία που ο Εγκεκριμένος Σχεδιασμός δεν προέβλεπε πλευρικές τάφρους (ελλείψει υδραυλικών μελετών). 11 / 121

Σημειώνεται ότι η οριστικοποίηση του Βασικού Σχεδιασμού έχει σαν αποτέλεσμα την μικρή αλλαγή της χιλιομέτρησης στον οδικό άξονα. Συνέπεια του γεγονότος είναι η φαινομενική μετατόπιση, λόγω αλλαγής Χ.Θ., του συνόλου σχεδόν των τεχνικών έργων τα οποία επί της ουσίας δεν αλλάζουν και αντιμετωπίζουν ακριβώς τα ίδια ζητήματα (π.χ. αποκαταστάσεις κάθετων οδών με διαβάσεις και βοηθητικές οδού, σε σημεία όπου τοπικά μετατοπίζεται ο άξονας). Οι εν λόγω αλλαγές Χ.Θ. εκ προοιμίου δεν θεωρούνται και δεν παρουσιάζονται στη μελέτη αυτή ως τροποποιήσεις. Μηκοτομικές αλλαγές της ερυθράς προτείνονται στα τμήματα: Χ.Θ. 31+740 έως Χ.Θ. 34+440, λόγω της διέλευσης πάνω από οργανικά εδάφη. Χ.Θ. 61+000 έως Χ.Θ. 75+000, λόγω της ταπείνωσης για μείωση των επιχωμάτων Μετατοπίσεις του άξονα προτείνονται στα τμήματα: Χ.Θ. 36+000 έως Χ.Θ. 39+000, για γεωλογικούς/γεωτεχνικούς λόγους. Χ.Θ. 41+000 έως Χ.Θ. 44+000 λόγω της παραλλαγής Αγγειών, η οποία επεβλήθη για να απεμπλακεί ο Ε65 από την σιδηροδρομική γραμμή (και συνοδεύεται από αλλαγές στο τμήμα που ακολουθεί) και συμπαρασύρει και το σχεδιασμό των κάθετων οδών της περιοχής. Χ.Θ. 43+000 έως Χ.Θ. 47+406, εξ αιτίας της γειτνίασης με τη νέα χάραξη ΣΓΥΤ (επηρεάζεται και ο ΣΕΑ Ξυνιάδας). Χ.Θ. 52+316 έως Χ.Θ. 56+000, για λόγους παράκαμψης αρχαιολογικού χώρου, αλλά και περιβαλλοντικούς λόγους που εκτίθενται σε επόμενη παράγραφο. Χ.Θ. 56+000 έως Χ.Θ. 57+600, για περιβαλλοντικούς λόγους που εκτίθενται σε επόμενη παράγραφο. Αλλαγές στοιχείων του υδραυλικού σχεδιασμού προτείνονται στα τμήματα: Χ.Θ. 70+000 έως Χ.Θ. 74+000, εξ αιτίας της ανάγκης αντιπλημμυρικής προστασίας μέσω της βελτίωσης-αναβάθμισης των παρεμβάσεων στις κοίτες των χειμάρρων Ονόχωνου (Σοφαδίτη) και Οργόζινου. Ευρύτερα, διαφοροποιείται ο αριθμός οχετών και γεφυρών καθ όλο το μήκος του τμήματος Χ.Θ. 31+212 Χ.Θ. 85+800 στο πλαίσιο της προσαρμογής στις υποδείξεις του προγράμματος παρακολούθησης άγριας πανίδας και των υδραυλικών μελετών. Αναπροσαρμογές σε κόμβους και αποκαταστάσεις τοπικών οδών προτείνονται στα τμήματα: Χ.Θ. 59+500 έως Χ.Θ. 60+800, για λόγους ελλείψεων στον υδραυλικό σχεδιασμό, βελτίωσης της ασφάλειας, καλύτερης εξυπηρέτησης των οικισμών (Δομοκός, Κέδρος) και χωροθέτησης Πλευρικού Σταθμού Διοδίων. Χ.Θ. 71+900, για την βελτίωση της εξυπηρέτησης του Ανωγείου και των Σοφάδων, και την μείωση της κατάληψης του Έργου. Χ.Θ. 75+000 έως Χ.Θ. 81+000, για την καλύτερη εξυπηρέτηση τοπικών προσβάσεων και βελτίωση της περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Έργου. Χ.Θ. 81+000 έως Χ.Θ. 85+800, για την καλύτερη και ασφαλέστερη εξυπηρέτηση αγροτικών οχημάτων. 12 / 121

2.3. Εφαρμογή περιβαλλοντικών όρων Στις παραγράφους που ακολουθούν περιγράφονται εν συντομία οι τροποποιήσεις που προτείνονται στο Εγκεκριμένο Έργο για την συμμόρφωσή του με τους περιβαλλοντικούς όρους της απόφασης ΕΠΟ: ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ: 144504/18-11-2005. Π.Ο.3. Στον προϋπολογισμό του έργου, να εξασφαλιστούν κατά προτεραιότητα οι απαιτούμενες δαπάνες για τα έργα προστασίας του περιβάλλοντος (π.χ. έργα φύτευσης, μέτρα ηχοπροστασίας, πρόγραμμα παρακολούθησης άγριας πανίδας) και τα έργα αποκατάστασης και προστασίας των θιγόμενων έργων υποδομής. Ο όρος, όπως και όροι Π.Ο.15 και Π.Ο.16, αφορά το Πρόγραμμα Παρακολούθησης άγριας πανίδας και την ενσωμάτωση των ευρημάτων σχετικού προγράμματος LIFE στο σχεδιασμό του Έργου. Το πρόγραμμα ήδη υλοποιείται και σχετικά στοιχεία δίνονται στην επόμενη ενότητα. Π.Ο.5 (α) Πριν από την έναρξη των εργασιών κατασκευής του Έργου, ο παραχωρησιούχος αυτού θα πρέπει να ειδοποιήσει εγκαίρως και εγγράφως τις αρμόδιες Εφορείες του Υπ.Πολιτισμού (ΙΔ ΕΠΚΑ, ΛΔ ΕΠΚΑ, 7 η ΕΒΑ και 24 η ΕΒΑ) προκειμένου οι εργασίες να διεξαχθούν παρουσία των εκπροσώπων τους. Σε περίπτωση εντοπισμού αρχαιοτήτων στο εύρος της ζώνης κατάληψης του Έργου. Σε περίπτωση εντοπισμού αρχαιοτήτων στο εύρος της ζώνης κατάληψης του Έργου, οι εργασίες θα διακοπούν και θα ακολουθήσει ανασκαφική έρευνα, από τα αποτελέσματα της οποίας θα εξαρτηθεί η περαιτέρω πορεία του Έργου. [ ] (β) Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την κατασκευή του έργου στις θέσεις α) Σταυρός Παλιοχώρια, β) Στύρφακα Μαγούλα και γ) Στύρφακα Μαγούλα Ράχη, όπου υπάρχουν εντοπισμένες αρχαιότητες, οι οποίες γειτνιάζουν με το έργο. Στη θέση Κορομηλιά Αγ. Στέφανος όπου εντοπίστηκαν αρχαιολογικά κατάλοιπα από τα οποία διέρχεται η προτεινόμενη χάραξη, θα εξεταστεί η δυνατότητα μετατόπισης του Οδικού Άξονα κατά 100 m. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, θα προηγηθούν των εργασιών κατασκευής του έργου, δοκιμαστικές τομές. Αν εντοπιστούν αρχαιότητες, θα ακολουθήσει σωστική ανασκαφική έρευνα από τα αποτελέσματα της οποίας θα εξαρτηθεί η συνέχιση του έργου. Ο όρος αυτός έχει ληφθεί υπ όψιν και ως εκ τούτου προέκυψαν τροποποιήσεις της οριζοντιογραφικής χάραξης του άξονα στη θέση: Χ.Θ. 52+316 έως 57+600 Π.Ο.15. Κατά τον χρονικό προγραμματισμό εκτέλεσης των εργασιών κατασκευής του έργου, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα έτσι ώστε: Για την προστασία του πληθυσμού του λύκου να μην εκτελούνται κατά το δυνατόν εργασίες σημαντικής όχλησης κατά την περίοδο αναπαραγωγής του είδους στις περιοχές όπου, σύμφωνα με το πρόγραμμα LIFE 97 NAT/GR/4249 «Διατήρηση του λύκου Canis lupus και των βιοτόπων του στην Κεντρική Ελλάδα, 1998-2001», έχουν ταυτοποιηθεί δράσεις αναπαραγωγής του είδους. 13 / 121

Στις ίδιες περιοχές να μην λειτουργούν ταυτόχρονα, κατά το δυνατόν, πολλά κατασκευαστικά μέτωπα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη μετακίνηση της πανίδας της περιοχής και ιδιαίτερα των ατόμων λύκου, κατά την διάρκεια κατασκευής του έργου. Προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα πλημμύρας ή λιμναζόντων υδάτων στις πεδινές καλλιεργούμενες εκτάσεις με δυσμενείς επιπτώσεις για την γεωργική παραγωγή, να προηγείται των άλλων εργασιών η μελέτη και κατασκευή των τεχνικών έργων διαχείρισης των ομβρίων υδάτων Να γίνεται συνεννόηση με τον ΟΣΕ Α.Ε. για τις τυχόν παράλληλες με το έργο εργασίες για την κατασκευή της νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής Υψηλών Ταχυτήτων «Λιανοκλάδι Δομοκός», στις θέσεις διασταύρωσης και παράλληλης διέλευσης των δύο έργων. Για τον όρο αυτόν πληροφορίες δίνονται στην επόμενη ενότητα. Π.Ο.16. Πριν από την έναρξη κατασκευής το υ έργο υ θα πρέπει με ευθύνη το υ παραχωρησιούχου να εφαρμοστεί πρόγραμμα παρακολούθησης για την άγρια πανίδα (λύκος). Τα αποτελέσματα του προγράμματος θα υποβάλλονται στην Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ ανά τρίμηνο. Για τον όρο αυτόν πληροφορίες δίνονται στην επόμενη ενότητα. Π.Ο.19. Να εφαρμοστεί κάθε τεχνικά εφικτή και επιστημονικά τεκμηριωμένη λύση για τον περιορισμό της ζώνης κατάληψης του έργου (π.χ. μεταβλητή κλίση πρανών, οπλισμένη γη κ.α.). Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην περιοχή διέλευσης του έργου από φυσικούς οικοτόπους ιδιαίτερης αισθητικής και οικολογικής αξίας, όπως είναι η προστατευόμενη περιοχή του ποταμού Σπερχειού (Natura 2000) και ο ταμιευτήρας Σμοκόβου. Γενικά, έγινε σχεδιασμός με στόχο την ταπείνωση της ερυθράς του οδικού άξονα με ταυτόχρονη μετατροπή των κάτω διαβάσεων σε άνω. Έτσι επιτυγχάνεται μείωση της κατάληψης του Έργου και μικρότερα επιχώματα. Για την περιοχή του ταμιευτήρα Σμοκόβου, έχει προβλεφθεί αλλαγή στη χάραξη για την απομάκρυνση του άξονα από την λίμνη, με μετατόπιση της ερυθράς ανάντη υφιστάμενης τουριστικής εγκατάστασης. Έτσι, ο αυτοκινητόδρομος καθίσταται αθέατος από την περιοχή της Λίμνης Σμοκόβου σε μεγαλύτερο μήκος και γίνεται σεβαστή η ήπιας μορφής παραλήμνια ανάπτυξη που εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Π.Ο.29. Ο παραχωρησιούχος θα πρέπει να συντάξει σχέδιο επέμβασης και να διαθέτει όλα τα απαραίτητα μέσα για την άμεση αντιμετώπιση ενδεχόμενου ατυχήματος κατά τη διακίνηση βυτιοφόρων με επικίνδυνα υγρά καύσιμα κατά μήκος των ευαίσθητων υδάτινων αποδεκτών. Ειδικά για την αντιμετώπιση της ατυχηματικής ρύπανσης και την αποφυγή ρύπανσης οικολογικά ευαίσθητων υγροτοπικών οικοσυστημάτων με πετρελαιοειδή ή επικίνδυνες ουσίες (Σπερχειός, Λίμνη Σμοκόβου) να εξετασθεί η δυνατότητα κατασκευής κατάλληλων δεξαμενών συγκράτησης και διαχωρισμού. Οι δεξαμενές αυτές να συνδεθούν με το σύστημα απορροής ομβρίων του αυτοκινητόδρομου έτσι ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενη ατυχηματική ρύπανση. Ο σχεδιασμός και η διαστασιολόγηση των δεξαμενών να γίνει κατόπιν 14 / 121

ειδικής μελέτης εκτίμησης επικινδυνότητας (risk assessment study) η οποία θα εκπονηθεί με μέριμνα του φορέα του υπό μελέτη έργου. Σύμφωνα με τον ανωτέρω όρο, βρίσκονται υπό εκπόνηση Μελέτες Εκτίμησης Επικινδυνότητας (RAS - risk assessment study) για διάφορα σημεία του οδικού άξονα Ε65 που σχετίζονται με ευαίσθητα οικοσυστήματα. Η αναγκαιότητα ή μη κατασκευής δεξαμενών συγκράτησης και διαχωρισμού θα προκύψει από τις σχετικές Μελέτες Εκτίμησης Επικινδυνότητας, μέσα από τις οποίες υπολογίζεται η επικινδυνότητα από τη διακίνηση βυτιοφόρων με επικίνδυνα ή υγρά καύσιμα στο τμήμα του αυτοκινητοδρόμου που διέρχεται από ευαίσθητους υδάτινους αποδέκτες. Η επικινδυνότητα υπολογίζεται σύμφωνα με τους βρετανικούς κανονισμούς που περιγράφονται στο Εγχειρίδιο Σχεδιασμού Οδών και Γεφυρών (DMRB) της Υπηρεσίας Σχεδιασμού και Λειτουργίας Οδών του Υπουργείου Μεταφορών του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΑ, 2009). Οι συντελεστές του μοντέλου των βρετανικών κανονισμών προσαρμόστηκαν στα ελληνικά δεδομένα, στη βάση συγκριτικής ανάλυσης α) του εμπορευματικού μεταφορικού έργου που εκτελούν τα βυτιοφόρα με επικίνδυνα ή υγρά καύσιμα και β) των ατυχημάτων στην Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι προσαρμοσμένοι συντελεστές που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάλυση των υπό μελέτη τμημάτων έχουν τιμές μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες που χρησιμοποιούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ως αποτέλεσμα το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε προβλέπει μεγαλύτερο βαθμό επικινδυνότητας από αυτό που χρησιμοποιείται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εφόσον η επικινδυνότητα, εκφραζόμενη ως η πιθανότητα εμφάνισης ενός σοβαρού περιβαλλοντικού συμβάντος, η οποία υπολογίζεται από τη Μελέτη Εκτίμησης Επικινδυνότητας, είναι σημαντικά μικρότερη από αυτήν που είναι αποδεκτή με βάση τα διεθνή standards, τότε δεν προκύπτει ανάγκη κατασκευής δεξαμενών συγκράτησης και διαχωρισμού. Σε διαφορετική περίπτωση, η Μελέτη Εκτίμησης Επικινδυνότητας υποδεικνύει την αναγκαιότητα κατασκευής δεξαμενών συγκράτησης και διαχωρισμού, κάτι που λαμβάνεται υπ όψιν από τις υδραυλικές μελέτες. Στο τμήμα του άξονα που βρίσκεται εντός της περιοχής μελέτης έχει υποβληθεί RAS για τον ποταμό Σπερχειό και τον ποταμό Καλέντζη, ενώ βρίσκεται υπό εκπόνηση RAS για τη λίμνη Σμοκόβου. Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι ο Π.Ο.29 της ΚΥΑ 145504/05 τηρείται. Σε κάθε περίπτωση η περιβαλλοντική αδειοδότηση των τροποποιήσεων της χάραξης συνιστά προγενέστερο στάδιο της εκπόνησης των Μελετών Εκτίμησης Επικινδυνότητας, μέσα από τις οποίες θα κριθεί η αναγκαιότητα κατασκευής δεξαμενών συγκράτησης και διαχωρισμού, καθώς και των υδραυλικών μελετών. Συνεπώς, με δεδομένο ότι ο εν λόγω Π.Ο. θα εξακολουθεί να ισχύει και στη νέα τροποποιημένη ΚΥΑ, δεν τίθεται θέμα μη εφαρμογής του Π.Ο. στο στάδιο αυτό. Π.Ο.30. Κατά τον σχεδιασμό του έργου θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την απαγωγή των ομβρίων υδάτων από το οδόστρωμα τόσο της κύριας οδού του Ε65, όσο και του παράπλευρου και κάθετου οδικού δικτύου που προβλέπεται σύμφωνα με την συμπληρωματική ΜΠΕ που συνοδεύει την παρούσα. Η πρόβλεψη του όρου αυτού υλοποιείται μέσα από τον οριστικό υδραυλικό σχεδιασμό, ο οποίος έχει σαν αποτέλεσμα (όπως παρουσιάστηκε στην προηγούμενη ενότητα) τοπικές τροποποιήσεις του άξονα, οι οποίες συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού. 15 / 121

Π.Ο.36. Να κατασκευαστούν όλα τα απαραίτητα τεχνικά έργα για την απρόσκοπτη ροή των επιφανειακών υδάτων. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα τεχνικά γεφύρωσης των υδατορευμάτων της περιοχής διέλευσης του έργου, ο σχεδιασμός τους θα πρέπει να εξασφαλίζει την πλημμυρική παροχή θεωρώντας περίοδο αναφοράς τουλάχιστον τα 100 έτη. Στο πλαίσιο της εγκεκριμένης υδραυλικής μελέτης έχουν μελετηθεί όλα τα απαραίτητα τεχνικά (οχετοί και γέφυρες) στις διασταυρώσεις των χαράξεων με μισγάγγειες ή ρέματα. Στις περιπτώσεις των οχετών η διαστασιολόγηση έγινε σύμφωνα με τον ΚΜΕ για περίοδο επαναφοράς 50ετίας. Λόγω της τήρησης ελάχιστων διαστάσεων στους οχετούς (2.5X2.0) για την εξασφάλιση της συντήρησής τους με μηχανικά μέσα και της διαστασιολόγησής τους με διατιθέμενο ελεύθερο περιθώριο από την Ανώτατη Στάθμη Ύδατος (Α.Σ.Υ.) 0,5 m (για οχετούς ανοίγματος έως 4.0 m) και 1,0 m (για οχετούς ανοίγματος από 4,0 m έως 6,0 m), οι οχετοί αυτοί εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη ροή των υδάτων ακόμα και για περίοδο επαναφοράς ίση ή μεγαλύτερη των 100 m. Στην περίπτωση μεγαλύτερων υδατορευμάτων και σημαντικών παροχών όπου προβλέπεται τεχνικό γεφύρωσης ή διευθέτηση, έχει επίσης εξασφαλιστεί το απαιτούμενο από τον ΚΜΕ ελεύθερο περιθώριο του 1,0 m από την Α.Σ.Υ. έως το κάτω πέλμα του φορέα της γέφυρας. Ο υπολογισμός της στάθμης του τεχνικού ή της διευθέτησης έγινε για περίοδο επαναφοράς 50ετών ή 100 ετών σε περίπτωση ύπαρξης μεσοβάθρου, σύμφωνα με τον ΚΜΕ. Σε περίπτωση διαστασιολόγησης για 50ετία έγινε έλεγχος επάρκειας και για περίοδο επαναφοράς 100 ετών. Τέτοια περίπτωση αποτελεί η διευθέτηση και η γέφυρα στη Χ.Θ. 39+420 (μήκος 35,54 m), όπου τόσο η προτεινόμενη διευθέτηση όσο και η στάθμη του τεχνικού, διαστασιολογήθηκαν για παροχή 50ετίας (Q50 = 123.32 m 3 /s), αλλά έγινε έλεγχος και εξασφαλίζεται με μεγάλο περιθώριο ασφαλείας (>>1,0 m) και η απρόσκοπτη διέλευση παροχής τουλάχιστον 100ετίας (Q100 = 142.29 m 3 /s). Επίσης, όσον αφορά το υποτμήμα Χ.Θ. 61+000 Χ.Θ. 85+800, σύμφωνα με την εγκεκριμένη Μ.Π.Ε. προβλέπεται μία (1) γέφυρα στον ποταμό Ονόχωνο (ή Σοφαδίτη) στη Χ.Θ. 70+420, μήκους 52.2 m και 65 οχετοί. Το μήκος της γέφυρας και η χωροθέτηση των οχετών είχαν εκτιμηθεί βάσει της αναγνωριστικής μελέτης οδοποιίας της Υπηρεσίας σε κλίμακα 1:5.000 και χωρίς να έχει εκπονηθεί κανένα στάδιο υδραυλικής μελέτης. Η οριστικοποίηση του υδραυλικού σχεδιασμού της γέφυρας και των οχετών έγινε στο πλαίσιο των οριστικών μελετών οδοποιίας και αποχέτευσης-αποστράγγισης, σε κλίμακα 1:500, με πλήρη υδραυλική τεκμηρίωση, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα διαθέσιμα στοιχεία από προγενέστερες υδραυλικές μελέτες και αφού λήφθηκε εγγράφως η σύμφωνη γνώμη της Δ/νσης Εγγείων Βελτιώσεων της Ν.Α. Καρδίτσας. Επισημαίνεται ότι ο βασικός σχεδιασμός της γέφυρας και των οχετών έγινε σε εφαρμογή του Π.Ο. δ.19 της ΚΥΑ 144504/05 και της Υ.Α. με α.π. 2036/29-11- 2010 προς ικανοποίηση της απαίτησης για χαμήλωμα της μηκοτομής. Ειδικότερα: i) Γέφυρα π. Ονόχωνου και οχετοί Η015 π. Οργόζινου και Η029 π. Λείψιμου. Τα κυριότερα ποτάμια που διασταυρώνονται σε αυτό το τμήμα είναι: 1) ο Σοφαδίτης (ή Ονόχωνος) στη Χ.Θ. 70+420 μέσω γέφυρας μήκους 52.2 m με ένα μεσόβαθρο, χρησιμοποιώντας επίσης έναν ανακουφιστικό οχετό 4 x 3 στη Χ.Θ. 70+640, 2) ο Οργόζινος στη Χ.Θ. 73+904.78 μέσω οχετού πλάτους 6m και ύψους 5m (H015), 3) η Τάφρος II.2 (πρώην π. Λείψιμος που έχει πλέον εκτραπεί προς τον Καλέντζη) στη Χ.Θ. 82+150 μέσω οχετού πλάτους 4m και ύψους 3m (H029). 16 / 121

Οι παροχές σχεδιασμού για Τ=100 έτη για τον Σοφαδίτη και τον Οργόζινο ελήφθησαν από την Προμελέτη αντιπλημμυρικών έργων ποταμών Σοφαδίτη και Οργόζινου (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. / Γ.Γ.Δ.Ε. / Δ7, 1998, ΥΔΡΕΤΜΕ ΕΠΕ και Γκόφας & Συν/τες Α.Ε.), για δε τον Λείψιμο ελήφθησαν από την Οριστική Μελέτη Συμπληρωματικών Αντιπλημμυρικών Έργων Πεδιάδων Καρδίτσας (Περιφέρεια Θεσσαλίας, Διεύθυνση Υδραυλικών Έργων, 1998, YΔΡΕΤΜΕ ΕΠΕ). Σημειώνεται ότι στις περιοχές διασταύρωσης με Σοφαδίτη και Οργόζινο, για το τμήμα του επιχώματος του αυτοκινητοδρόμου που λόγω της μορφολογίας του αναγλύφου υπόκειται της Α.Σ.Υ. της 100-ετίας, προβλέπεται κατασκευή του από ελευθέρως στραγγιζόμενα υλικά για αποτελεσματική προστασία του έναντι διάβρωσης. ii) Οχετοί Προβλέπονται συνολικά 45 οχετοί (αντί 63 στην Μ.Π.Ε.) εκ των οποίων οι 36 κατά προσέγγιση σε θέσεις που προέβλεπε η Μ.Π.Ε., 9 σε θέσεις που δεν προέβλεπε η Μ.Π.Ε. Η απαγωγή της απορροής των εξωτερικών λεκανών προς τους οχετούς πραγματοποιείται από τάφρους συνεχείας, εν γένει ανεπένδυτες λόγω μικρών ταχυτήτων ροής και τοπικά επενδεδυμένες όπου απαιτείται, η επάρκεια των οποίων ελέγχθηκε για περίοδο επαναφοράς Τ=50 έτη, προσαυξημένη κατά 20% για πρόσθετη ασφάλεια. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις που το φυσικό ανάγλυφο εμφανίζει τοπικά κοιλότητες με αποτέλεσμα να αναμένεται κατάκλυση τμήματος γεωργικής γης εκτός της απαλλοτριωμένης ζώνης, προβλέπεται διαμόρφωση αναχώματος προς τον αυτοκινητόδρομο για την προστασία του επιχώματός του. Τέλος, σε περιπτώσεις που οι απορροές κατευθύνονται μέσω οχετών και τάφρων σε άλλους αποδέκτες, προβλέπεται η παροχετευτικότητα των αποδεκτών να ελεγχθεί επιτόπου σε συνεργασία με τους τοπικούς ΤΟΕΒ και ο Κατασκευαστής να συνδράμει για τη διαμόρφωση των απαραίτητων διαπλατύνσεων αυτών των αποδεκτών (που σε κάθε περίπτωση θα είναι μικρές). Σημειώνεται ότι εκτός 4 οχετών με αξιόλογες παροχές σχεδιασμού (Η001: 25,39 m 3 /s, Η015: 87,00 m 3 /s, Η021: 14,16 m 3 /s, Η029: 16,00 m 3 /s), για τους υπόλοιπους 34 οι παροχές σχεδιασμού είναι μικρότερες από 4,7 m 3 /s και στις πλείστες περιπτώσεις ασήμαντες. Συνεπώς είναι φανερό, ότι η χωρίς υδραυλική τεκμηρίωση πρόβλεψη 65 οχετών στην Μ.Π.Ε. δεν αιτιολογείται. Σημειώνεται επίσης ότι εκτός των οχετών Η001, Η015 και Η029, όλοι οι λοιποί οχετοί δεν αποκαθιστούν ρέματα αλλά τάφρους αποχέτευσης/αποστράγγισης του αναδασμού, οι οποίες έχουν σχεδόν μηδενική κλίση, η ροή τους είναι υποκρίσιμη με πολύ μικρές ταχύτητες, συνεπώς η αποκατάστασή τους μέσω οχετών δεν απαιτεί διατήρηση του άξονά τους, η οποία ενδεχομένως οδηγεί σε μεγάλα μήκη οχετών που καθιστούν δυσχερέστερη τη συντήρησή τους και επαύξηση του ελεύθερου ύψους τους με αποτέλεσμα να απαιτείται υπερύψωση της ερυθράς του αυτοκινητοδρόμου. Π.Ο.37. Στην μελέτη αποχέτευσης / αποστράγγισης της οδού να προβλεφθούν όλα τα απαραίτητα εγκάρσια και διαμήκη έργα προκειμένου να διασφαλιστεί από φαινόμενα πλημμύρας τόσο το έργο όσο και η ευρύτερη περιοχή επιρροής του. Στα τμήμα παράλληλης διέλευσης του έργου με την νέα ΣΓΥΤ Λιανοκλάδι Δομοκός, να εφασφαλιστεί η συνέχεια των εγκάρσιων οχετών που έχουν προβλεφθεί στην μελέτη του τελευταίου. Στο πλαίσιο της εγκεκριμένης υδραυλικής μελέτης έχουν μελετηθεί όλα τα απαραίτητα εγκάρσια και διαμήκη έργα για την αντιπλημμυρική προστασία των μελετώμενων συγκοινωνιακών έργων 17 / 121

(Ε65 και λοιπού οδικού δικτύου) και των κατάντη περιοχών. Με βάση τα σχέδια και τους υπολογισμούς της εγκεκριμένης υδραυλικής μελέτης, έχουν καταγραφεί και έχουν ληφθεί υπόψη όλοι οι προβλεπόμενοι οχετοί από τη μελέτη της ΣΓΥΤ Λιανοκλάδι - Δομοκός και όλα τα υδραυλικά έργα του Ε65 έχουν μελετηθεί σε πλήρη συνάφεια με τα αντίστοιχα έργα της ΣΓΥΤ, ώστε να εξασφαλίζεται η συνδυασμένη υδραυλική λειτουργία τους. Π.Ο.55. Οι προβλεπόμενοι, από την υδραυλική μελέτη του έργου εγκάρσιοι οχετοί, με πλάτος μεγαλύτερο των τεσσάρων (4,0) μέτρων, θα πρέπει συγχρόνως να εξυπηρετούν την ομαλή διακίνηση της πανίδας με κατάλληλα διαμορφωμένες κεκλιμένες επιφάνειες, οι οποίες θα πρέπει να είναι ορατές και να διατηρούνται προσβάσιμες με τακτικό καθαρισμό των στομίων τους από βλάστηση, σκουπίδια ή άλλα φερτά υλικά. Εάν η απόσταση των οχετών που πρόκειται να κατασκευαστούν για υδραυλικούς λόγους είναι μεγαλύτερη από 800μ., να προβλεφθεί ενδιάμεσα μία επιπλέον διάβαση πανίδας με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Στα τμήματα του έργου που αποτελούν ζώνες διέλευσης του λύκου, θα πρέπει να γίνει πύκνωση των οχετών τουλάχιστον ανά 400μ. ή και μεγαλύτερη (πύκνωση) εφόσον κριθεί αναγκαίο σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης της άγριας πανίδας, όπως ορίζεται στην παράγραφο δ16 της παρούσας. Π.Ο.56. Στα τμήματα του έργου από την Χ.Θ. 14+000 έως την Χ.Θ. 20+000 και από την Χ.Θ. 41+000 έως Χ.Θ. 44+000 να κατασκευαστούν υπόγειες διαβάσεις πανίδας, τουλάχιστον ανά 800μ., οι οποίες θα επιτρέπουν την διέλευση μεγαλόσωμων θηλαστικών (ενδεικτική διάσταση στομίου: 2,50μ. ύψος x 4,00μ. πλάτος), θα είναι προσβάσιμες και θα διαθέτουν κατάλληλες φυτοτεχνικές διαμορφώσεις στην περιοχή των στομίων τους. Π.Ο.57. Να ληφθεί μέριμνα, με την κατασκευή κατάλληλου είδους και ύψους περίφραξη, ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα διέλευσης πανίδας τόσο από την κεντρική αρτηρία της οδού όσο και από το παράπλευρο δίκτυο αυτής. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στην αποτροπή εισόδου των ζώων στις σήραγγες. Η εφαρμογή των προαναφερόμενων Π.Ο.55-57 έχει συνδυαστεί με το Πρόγραμμα Παρακολούθησης άγριας πανίδας, μέσα από το οποίο προκύπτουν ακριβείς υποδείξεις για τις απαραίτητες θέσεις διαβάσεων πανίδας, τις προδιαγραφές κατασκευής αυτών και τα τυχόν συμπληρωματικά μέτρα που απαιτούνται. Στην επόμενη παράγραφο γίνεται αναφορά στις προβλέψεις του Προγράμματος και οι τεχνικές παρεμβάσεις δίνονται ανά θέση στο Κεφάλαιο 3. Σε κάθε περίπτωση, όπου ήταν τεχνικά εφικτό, εφαρμόστηκε η ελάχιστη απόσταση 800 m μεταξύ διαβάσεων πανίδας. Για την περιοχή εμφάνισης του λύκου και λοιπών μεγαλόσωμων ειδών άγριας πανίδας τηρήθηκε η πρόβλεψη για εφαρμογή των υποδείξεων του Προγράμματος Παρακολούθησης της άγριας πανίδας που εκπονήθηκε από την περιβαλλοντική ΜΚΟ «Καλλιστώ». Π.Ο.58. Για τον περιορισμό της όχλησης στην πανίδα από τους προβολείς των οχημάτων, θα πρέπει να προβλεφθεί κατάλληλος φωτισμός σε χαμηλό ύψος που θα αποτρέπει τους οδηγούς από την χρήση προβολέων όταν η ορατότητα επί της οδού είναι περιορισμένη (νυχτερινές ώρες, ομίχλη). Το μέτρο αυτό σε συνδυασμό με την κατάλληλη παρόδια φύτευση θα πρέπει να εφαρμοστεί τουλάχιστον στα τμήματα του έργου που διέρχονται από περιοχές σημαντικής 18 / 121

οικολογικής αξίας, όπως είναι η περιοχή του π. Σπερχειού (Natura 2000: Χ.Θ. 0+000 έως Χ.Θ. 17+000) και το καταφύγιο θηραμάτων Κατάχλωρου (Χ.Θ. 53+650 έως Χ.Θ. 60+000), καθώς και στις περιοχές που αποτελούν οικολογικούς διαδρόμους της άγριας πανίδας (λύκος). Στο πλαίσιο του Προγράμματος Παρακολούθησης έγινε αξιολόγηση των προβλέψεων της ΜΠΕ του Εγκεκριμένου Άξονα στο θέμα του φωτισμού, με στόχο να αποτυπωθεί η βέλτιστη λύση για την προστασία της πανίδας της περιοχής μελέτης. Διαπιστώνεται ότι η ύπαρξη υψηλού σε ιστία ή χαμηλού παράπλευρου φωτισμού επί του οδικού άξονα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θνησιμότητας της ορνιθοπανίδας, των νυκτερίδων, των αμφιβίων και των εντόμων. Η επισήμανση αυτή αφορά το σύνολο της αρτηρίας από Χ.Θ. 0+000 έως Χ.Θ. 60+000. Στα τμήματα της αποξηραμένης λίμνης Ξυνιάδας (στην παρούσα εντάσσεται το τμήμα Χ.Θ. 31+212 - Χ.Θ. 43+000) η χρήση μόνιμου χαμηλού φωτισμού δεν αποτελεί ενδεδειγμένη λύση και μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα απ ότι καλείται να επιλύσει (μείωση φωτορύπανσης από προβολής διερχόμενων οχημάτων). Επιπλέον ο μόνιμος φωτισμός του αυτοκινητοδρόμου μπορεί να επηρεάσει τις κινήσεις των μεγαλύτερων θηλαστικών (λύκος αγριόχοιρος) και ιδιαίτερα των ατόμων που βρίσκονται σε διασπορά, καθιστώντας την αρτηρία μόνιμο οπτικό εμπόδιο κατά τη διάρκεια της νύχτας όπου πραγματοποιούνται οι περισσότερες μετακινήσεις. Η θέαση των αυτοκινητοδρόμων από τα μεγάλα θηλαστικά δεν πραγματοποιείται απαραίτητα από το επίπεδο του δρόμου ή από χαμηλότερο αυτού, αλλά σε πολλές περιπτώσεις από υψηλότερες θέσεις και από μεγαλύτερες αποστάσεις, με αποτέλεσμα ο φωτισμός να είναι ορατός ανεξαρτήτως του ύψους τοποθέτησης. Από τα προαναφερόμενα προκύπτει ότι η πρόβλεψη του Π.Ο.58, σε σχέση με τις επιπτώσεις του τρόπου φωτισμού στην άγρια πανίδα, δεν είναι συμβατή με τις επιστημονικές διαπιστώσεις. Ως εκ τούτου προτείνεται κατάργηση του Π.Ο. με στόχο τον περιορισμό του φωτισμού μόνο στις περιπτώσεις που είναι απαραίτητος για την ασφάλεια των οδηγών, δηλαδή σε κόμβους, μεγάλες γέφυρες, εισόδους-εξόδους σηράγγων και άλλα σημεία που θα υποδειχθούν από την οριστική μελέτη. 2.4. Πρόγραμμα παρακολούθησης Σε εφαρμογή του Π.Ο.3 και του Π.Ο.16 έχει ήδη ξεκινήσει η λειτουργία του Προγράμματος παρακολούθησης άγριας πανίδας, με δαπάνη και ευθύνη του Φορέα του Έργου (Κ/Ξ Ε65). Την παρακολούθηση έχει αναλάβει η περιβαλλοντική οργάνωση (ΜΚΟ) Καλλιστώ η οποία ειδικεύεται στην άγρια πανίδα της ελληνικής υπαίθρου. Σημειώνεται ότι ο βιότοπος του λύκου εντοπίζεται από τη Χ.Θ. 20+000 έως τη Χ.Θ. 60+000 περίπου του αυτοκινητοδρόμου Ε65. Σύμφωνα με την παρ.9 της ΚΥΑ 140939 / 04.02.2005 Έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων για την κατασκευή και λειτουργία του Έργου «Νέα σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ Σ.Σ. Λανοκλάδι Σ.Σ. Δομοκός», θα πρέπει με ευθύνη του κυρίου του συγκεκριμένου Έργου να εφαρμοστεί πρόγραμμα παρακολούθησης της συμπεριφοράς των λύκων που έχουν ταυτοποιηθεί, σύμφωνα με την ΜΠΕ και σχετικό Πρόγραμμα LIFE (αναφέρεται και στον Π.Ο. 15) σε περιοχές που γειτνιάζουν με τον άξονα του έργου. Δεδομένου ότι η κατασκευή του σιδηροδρομικού έργου έχει προηγηθεί του Αυτοκινητοδρόμου Ε65, η ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. έχει ήδη υλοποιήσει την 1 η φάση του προγράμματος παρακολούθησης, όπως προκύπτει από τους περιβαλλοντικούς όρους του σιδηροδρομικού έργου. Η εν λόγω φάση 19 / 121

εκπονήθηκε από τα συμπράττοντα γραφεία μελετών «Δημήτριος Αργυρόπουλος», «ΣΣΕ & Περιβάλλον ΕΠΕ», «ΓΑΜΜΑ 4 ΕΠΕ» και «Γεράσιμος Γιαννάτος» σε συνεργασία με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) «ΚΑΛΛΙΣΤΩ» και αφορούσε τα ακόλουθα: Διερεύνηση κατανομής: o του είδους o των βασικών ζωνών σύνδεσης στην ευρύτερη περιοχή του έργου και o εκτίμηση των περιοχών αναπαραγωγής και ανάπαυσης αγελών λύκου στην ευρύτερη περιοχή της χάραξης της Νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής (ΣΓΥΤ) Διερεύνηση και εκτίμηση λεπτομερών ζωνών σύνδεσης και μετακίνησης ατόμων λύκου στην περιοχή της χάραξης της νέας ΣΓΥΤ Καθορισμός επικίνδυνων θέσεων επί της χάραξης της νέας ΣΓΥΤ με υψηλή πιθανότητα σύγκρουσης διερχομένων αμαξοστοιχιών με άτομα λύκου και άλλα είδη πανίδας Αξιολόγηση προταθέντων μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων στο λύκο από την κατασκευή και λειτουργία του έργου, με βάση τα αποτελέσματα της ειδικής μελέτης Προτάσεις για ενδεχόμενη περαιτέρω βελτίωση των μέτρων αντιμετώπισης κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου, για τη διευκόλυσνη διέλευσης ατόμων λύκου και τη μικρότερη δυνατή διατάραξη του είδους, στο πνεύμα των περιβαλλοντικών όρων και με βάση τα ευρήματα της υπόψη μελέτης. Σημειώνεται πως λόγω της χωροθέτησης, εγγύτητας του οδικού άξονα Ε65 και της νέας ΣΓΥΤ μεταξύ των Σ.Σ. Λιανοκλάδι Σ.Σ. Δομοκός, καθώς και των συνεργιστικών επιπτώσεων των δύο έργων τόσο κατά τη φάση κατασκευής τους όσο και κατά τη φάση λειτουργίας τους, η 1η φάση του προγράμματος που υλοποιήθηκε από την ΕΡΓΑ ΟΣΕ έλαβε υπόψη της και τον αυτοκινητόδρομο Ε65. Τα παραπάνω ισχύουν για το τμήμα του αυτοκινητοδρόμου μέχρι τη Χ.Θ. 47+406, όπου η νέα ΣΓΥΤ εξέρχεται της σχεδόν παράλληλης πορείας της με τον άξονα Ε65. Ως εκ τούτου, όσον αφορά τον αυτοκινητόδρομο Ε65 και μέχρι τη Χ.Θ. 47+406 περίπου, η 1η φάση του προγράμματος έχει εκπονηθεί από την ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. Για το τμήμα του αυτοκινητοδρόμου από Χ.Θ. 43+000 έως Χ.Θ. 60+000, το οποίο δεν καλύπτονταν από το πρόγραμμα της ΕΡΓΟΣΕ,, υλοποιήθηκε πρόγραμμα παρακολούθησης με ευθύνη της Κ/Ξ κατασκευής του Ε65 σε συνεργασία με την ΜΚΟ «Καλλιστώ». Οι τέσσερεις τριμηνιαίες εκθέσεις έχουν ήδη υποβληθεί στην Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΚΑ και αναμένεται η Τελική Έκθεση του προγράμματος. Το πρόγραμμα σκοπό είχε να καλύψει τα ίδια θεματικά πεδία που αναφέρθηκαν. Για το τμήμα από Χ.Θ. 43+000 Έως Χ.Θ. 47+000, οι προτάσεις του προγράμματος αποτελούν επικαιροποίηση του προγράμματος της ΕΡΓΟΣΕ, με δεδομένο ότι έχουν γίνει οριστικοποιήσεις στη χάραξη του έργου. Για το τμήμα από Χ.Θ. 52+316 έως Χ.Θ. 60+000 έχουν γίνει προτάσεις, οι οποίες προέκυψαν από τα πορίσματα και την επεξεργασία των δεδομένων του νέου προγράμματος και έχουν ενσωματωθεί στο σχεδιασμό του έργου. Λόγω αλλαγών που προέκυψαν από τον βασικό σχεδιασμό του Ε65, απαιτήθηκε επίσης η εν μέρει αναθεώρηση της 1ης φάσης του προγράμματος της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε, για το τμήμα έως τη Χ.Θ. 43+000 και μετά. Η αναθεώρηση αυτή υλοποιήθηκε με ευθύνη της Κ/Ξ κατασκευής του Ε65, 20 / 121

σε συνεργασία με το γραφείο μελετών «Δημήτρης Αργυρόπουλος» και της ΜΚΟ «Καλλιστώ» και ολοκληρώθηκε εντός του Ιανουαρίου 2010. Έτσι, στον παρόντα φάκελο αξιοποιούνται τα αποτελέσματα όλων των μέχρι σήμερα υλοποιημένων φάσεων του προγράμματος παρακολούθησης για το τμήμα του αυτοκινητοδρόμου από Χ.Θ. 14+500 Χ.Θ. 60+000 (τέλος βιοτόπου λύκου). Η παρακολούθηση αφορά τα είδη: Λύκος (Canis lupus) Αγριόχοιρος (sus scrofa) Ζαρκάδι (Capreolus capreolus) Εκπονήθηκαν κατά κύριο λόγο οι κάτωθι εργασίες: Επεξεργασία δεδομένων πεδίου με τη χρήση πολυμεταβλητών στατιστικών αναλύσεων σε συνδυασμό με Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (G.I.S), με σκοπό την ταυτόχρονη αξιολόγηση όλων των μεταβλητών που επηρεάζουν τη χρήση βιοτόπου και τον σχεδιασμό ζωνών μετακίνησης-διέλευσης για τα μεγάλα θηλαστικά (Λύκος, αγριόχοιρος και ζαρκάδι). Προκαταρκτική αξιολόγηση υπαρχόντων τεχνικών μέτρων (ειδικών για πανίδα και μη: ΚΔΠ, γέφυρες αποκατάστασης οδικής επικοινωνίας, κοιλαδογεφυρών, οχετών, σηράγγων κ.α ), ως προς την καταλληλότητά τους για τη διέλευση της πανίδας (λύκος, αγριόχοιρος). Προτάσεις βελτιώσεων υπαρχόντων τεχνικών μέτρων (διαστάσεις, φυτοτεχνικές διαμορφώσεις), για την αύξηση της καταλληλότητάς τους ως θέσεις διέλευσης των μεγάλων θηλαστικών. Καθορισμός συμπληρωματικών θέσεων κατασκευής, τεχνικών έργων άμβλυνσης της γεωγραφικής απομόνωσης του πληθυσμού του λύκου και του αγριόχοιρου, (πράσινες γέφυρες, κάτω διαβάσεις πανίδας). Οι εκθέσεις του προγράμματος παρακολούθησης κατέληξαν σε βελτιωτικές προτάσεις για το τμήμα του άξονα Ε65 από Χ.Θ. 14+500 έως Χ.Θ.60+000 (στην παρούσα περιλαμβάνεται μόνο το τμήμα από Χ.Θ. 31+212 έως Χ.Θ. 60+000). Οι προτάσεις είναι συμβατές με τους Π.Ο. 55 έως 57 και περιλαμβάνουν τους εξής τύπους μέτρων: Διεύρυνση και κατάλληλη διαμόρφωση οχετών διαβάσεων πανίδας ώστε να μην απαιτηθεί η άσκοπη κατασκευή επιπλέον έργων Αύξηση των διαστάσεων και της ορατότητας σε διαβάσεις πανίδας με αντικατάσταση τοιχίων από κολώνες Δημιουργία σε οχετούς περάσματα συνεχούς ροής στεγνών διαδρόμων διέλευσης Αποτροπή κατασκευής ΣΕΑ-ΚΕΣ (Κέντρα Ελέγχου Συντήρησης) Φυτοτεχνικές διαμορφώσεις Δημιουργία χαμηλού ύψους ζωνών με φυτική βλάστηση για μείωση θορύβου και φωτορύπανσης Διατήρηση/αποκατάσταση της παραρεμάτιας βλάστησης Τοποθέτηση περιφράξεων Αύξηση μήκους γεφυρών Επίσης οι φυτεύσεις των πρανών των επιχωμάτων και των ορυγμάτων στις θέσεις των οχετών προτείνεται να διαμορφωθούν με κατάλληλο τρόπο, σε συνδυασμό με την περίφραξη, έτσι ώστε να οδηγούν την πανίδα στα περάσματα. 21 / 121