Μελέτη για τη Μέτρηση της Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων στην Ελλάδα (2002 2004)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 4 η Κοινοτική Έρευνα για την Καινοτοµία Συνοπτικά Αποτελέσµατα 4 th Community Innovation Survey (CIS 4) Summary Results Μελέτη για τη Μέτρηση της Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων στην Ελλάδα (2002 2004) Μάρτιος 2007

Μελέτη για τη Μέτρηση της Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων στην Ελλάδα (2002 2004) Εισαγωγικό σηµείωµα Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα σηµαντικότερα αποτελέσµατα της ελληνικής CIS4 που πραγµατοποιήθηκε κατά το 2 ο και 3 ο τρίµηνο του 2006 µε σκοπό τη µελέτη της καινοτοµίας των επιχειρήσεων στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2002 2004. Τα αποτελέσµατα που περιλαµβάνονται στην έκθεση παρέχουν µια πλήρη περιγραφή της γενικής εικόνας της καινοτοµίας και της καινοτοµικής δραστηριότητας στο ελληνικό επιχειρηµατικό περιβάλλον. ii

Περιεχόµενα Εισαγωγή... - 1 - Καινοτοµική δραστηριότητα Τεχνολογική καινοτοµία... - 2 - ραστηριότητες και δαπάνες σχετικές µε την καινοτοµία... - 5 - Χαρακτηριστικά της καινοτοµικής δραστηριότητας... - 8 - Μη τεχνολογική καινοτοµία... - 11 - Περιφερειακή διάσταση... - 13 - Συµπεράσµατα και χάραξη πολιτικών... - 14 - Μεθοδολογικές σηµειώσεις... - 16 - Παράρτηµα... - 19 - Αναφορές... - 24 - iii

Εισαγωγή Η καινοτοµική δραστηριότητα των επιχειρήσεων µιας χώρας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό µέτρο αξιολόγησης της ανταγωνιστικότητας και του επιπέδου ανάπτυξης της χώρας αυτής. Συνεπώς η µέτρηση της παρουσιάζει µεγάλο ενδιαφέρον σε κυβερνητικό, και όχι µόνο, επίπεδο για τη χάραξη πολιτικών και τη λήψη αποφάσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει η µέτρηση της καινοτοµικής δραστηριότητας και των υπόλοιπων στατιστικών καινοτοµίας 1, οι Κοινοτικές Έρευνες για την Καινοτοµία (Community Innovation Surveys - CIS) που διεξάγονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα από τη Eurostat είναι από τις ελάχιστες έρευνες που επιτρέπεται σε χρήστες / ερευνητές να έχουν πρόσβαση στα µικροδεδοµένα των επιχειρήσεων 2. Οι έρευνες CIS υλοποιούνται µε τη χρήση κοινής (εναρµονισµένης) µεθοδολογίας και ερωτηµατολογίου στις Ευρωπαϊκές χώρες. Οι έννοιες που χρησιµοποιούνται στα πλαίσια των ερευνών περιγράφονται στο OSLO manual (OECD, edition 1997). Η 4 η Κοινοτική Έρευνα για την Καινοτοµία (CIS 4) έχει σαν περίοδο µελέτης την τριετία 2002 2004. Υπεύθυνη για την υλοποίηση της και την παραγωγή των στατιστικών καινοτοµίας που απαιτούνται από τον Κ.Κ. Νο 1450/2004 για την Ελλάδα ήταν η Γ.Γ.Ε.Τ. Η CIS 4 υλοποιήθηκε στην Ελλάδα στα πλαίσια του έργου «Μελέτη για τη Μέτρηση της Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων στην Ελλάδα (2002 2004)», το οποίο ανατέθηκε από τη Γ.Γ.Ε.Τ. στην κοινοπραξία των εταιριών Quantos Ε.Π.Ε. και MRB Hellas. Τα τελικά αποτελέσµατα της ελληνικής CIS 4 δηµοσιεύτηκαν στη διαδικτυακή βάση της Eurostat (Newcronos) στα τέλη του 2006, ταυτόχρονα µε τα αποτελέσµατα όλων των υπόλοιπων Ευρωπαϊκών κρατών που συµµετείχαν στην έρευνα. Στη συνέχεια του κειµένου επιχειρείται η σύνοψη των βασικότερων αποτελεσµάτων της ελληνικής CIS 4 ανά ενότητα. 1 Κοινοτικός Κανονισµός Νο 1450/2004 (Annex) 2 Κοινοτικός Κανονισµός Νο. 831/2002-1 -

Καινοτοµική δραστηριότητα Τεχνολογική καινοτοµία Η τεχνολογική καινοτοµία αφορά την εισαγωγή στην αγορά ενός νέου ή σηµαντικά βελτιωµένου προϊόντος (καινοτοµία προϊόντος) ή την υιοθέτηση µιας νέας ή σηµαντικά βελτιωµένης διαδικασίας από µια επιχείρησης (καινοτοµία διαδικασίας). Η καινοτοµική δραστηριότητα των επιχειρήσεων, εκτός από τις παραπάνω ολοκληρωµένες τεχνολογικές καινοτοµίες περιλαµβάνει και τις συνεχιζόµενες και εγκαταλειφθήσες δραστηριότητες καινοτοµίας 3. Τα αποτελέσµατα της ελληνικής CIS4 έδειξαν ότι το ποσοστό των επιχειρήσεων που επέδειξε καινοτοµική δραστηριότητα, ή αλλιώς το επίπεδο καινοτοµικής δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, κατά την περίοδο 2002 2004 ήταν της τάξης του 35.8%. Η καινοτοµική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων σηµείωσε αύξηση κατά 7.7% σε σχέση µε την περίοδο µελέτης της CIS3, ενώ το ποσοστό των επιχειρήσεων µε καινοτοµία διαδικασιών ήταν µεγαλύτερο από το ποσοστό των επιχειρήσεων µε καινοτοµία προϊόντων (πίνακας 1). Πίνακας 1: Καινοτοµική δραστηριότητα και Τεχνολογική καινοτοµία κατά την περίοδο 2002-2004 Καινοτοµική δραστηριότητα Μεταβολή σε σχέση µε τη CIS3 Τεχνολογική Καινοτοµία Καινοτοµία Προϊόντων Καινοτοµία ιαδικασιών Σύνολο 35.8% 7.7% 35.1% 25.1% 31.8% Μικρές [10-49 Μεσαίες [50-249 Μεγάλες [250 + 33.9% 7.5% 33.1% 23.0% 30.0% 43.1% 11.3% 43.1% 33.3% 39.2% 66.6% 21.1% 66.6% 54.2% 58.8% Βιοµηχανία 35.1% 8.0% 34.3% 24.9% 30.9% Υπηρεσίες 36.7% 4.1% 36.2% 25.3% 33.0% Η µελέτη του επιπέδου καινοτοµικής δραστηριότητας ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας, διευκολύνεται µε τη µελέτη του διαγράµµατος που ακολουθεί. Αξιοσηµείωτο είναι ότι το σύνολο των επιχειρήσεων των κλάδων της Πληροφορικής και των Τεχνικών δοκιµών και αναλύσεων επέδειξαν καινοτοµική δραστηριότητα. 3 Λεπτοµερέστεροι ορισµοί για τις βασικές έννοιες τις καινοτοµίας δίνονται στο εγχειρίδιο του ΟΣΛΟ. - 2 -

ιάγραµµα 1: Επίπεδο καινοτοµικής δραστηριότητας ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 2002-2004 - 3 -

Η έκταση της καινοτοµίας προϊόντος αναφέρεται στο εύρος της γεωγραφικής περιφέρειας που αντιστοιχεί στην αγορά για την οποία ένα προϊόν είναι καινοτόµο βάση του ορισµού του εγχειριδίου του ΟΣΛΟ. Στα πλαίσια της CIS4 εξετάζεται αν ένα προϊόν είναι καινοτόµο µόνο για την επιχείρηση ή για την (εθνική) αγορά, όχι όµως και για τοπικές ή διεθνείς αγορές. ιάγραµµα 2: Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων κατανοµή των εσόδων ανά µέγεθος επιχείρησης και έκταση καινοτοµίας Όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί, η καινοτοµία προϊόντος αφορά συχνότερα προϊόντα νέα για την επιχείρηση, παρά προϊόντα νέα για την αγορά. Πίνακας 2: Έκταση της καινοτοµίας προϊόντων κατά την περίοδο 2002-2004 Νέα για την αγορά Νέα για την επιχείρηση Σύνολο 15.9% 20.8% Μικρές [10-49 Μεσαίες [50-249 Μεγάλες [250 + 14.7% 18.9% 20.5% 29.0% 36.1% 43.9% ιάγραµµα 3: Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων κατανοµή των εσόδων ανά µέγεθος επιχείρησης και έκταση καινοτοµίας Βιοµηχανία 15.6% 21.2% Υπηρεσίες 16.3% 20.4% Τα συνολικά έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων για τις επιχειρήσεις του υπό µελέτη πληθυσµού κατά την περίοδο 2002 2004 ανήλθαν σε 9,90 δις ευρώ. Τα µερίδια των συνολικών εσόδων που αντιστοιχούν σε επιχειρήσεις διαφορετικού µεγέθους ή κλάδου οικονοµικής δραστηριότητας και σε διαφορετικά επίπεδα της έκτασης της καινοτοµίας προϊόντος, παρουσιάζονται στα διαγράµµατα 2 και 3. - 4 -

ραστηριότητες και δαπάνες σχετικές µε την καινοτοµία Η καινοτοµική δραστηριότητα των επιχειρήσεων σχετίζεται µε ένα σύνολο δραστηριοτήτων που αναλαµβάνουν οι επιχειρήσεις και οι οποίες είναι κρίσιµης σηµασίας για την επιτυχή εισαγωγή καινοτοµιών στην αγορά. Το σηµαντικότερο παράδειγµα δραστηριοτήτων σχετικών µε την καινοτοµία είναι οι δραστηριότητες ΕΤΑ 4, και ειδικότερα οι δραστηριότητες εσωτερικής ΕΤΑ. Οι ορισµοί της ΕΤΑ και της καινοτοµίας φανερώνουν ότι οι δύο έννοιες σχετίζονται, ενώ η σχέση τους επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσµατα της ελληνικής CIS4, αφού το 51.0% των επιχειρήσεων µε καινοτοµική δραστηριότητα ανέπτυξαν κατά το ίδιο διάστηµα δραστηριότητες εσωτερικής ΕΤΑ (πίνακας 3). Ωστόσο, οι δραστηριότητες που παρατηρήθηκαν συχνότερα µεταξύ των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων ήταν η κατάρτιση των απασχολούµενων και η αγορά µηχανηµάτων, εξοπλισµού και λογισµικού. Πίνακας 3: ραστηριότητες σχετικές µε την καινοτοµία ποσοστό καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων που παρουσίασαν τις ακόλουθες δραστηριότητες καινοτοµίας κατά την περίοδο 2002-2004 [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] Σύνολο 51.0% 30.2% 32.0% 92.3% 14.7% 72.3% 54.0% 25.8% Μικρές [10-49 48.5% 26.3% 27.2% 91.2% 13.8% 68.1% 49.7% 24.5% Μεσαίες [50-249 62.3% 44.6% 48.0% 97.6% 18.4% 86.8% 70.0% 32.2% Μεγάλες [250 + 53.5% 47.3% 63.7% 91.8% 16.0% 96.4% 72.7% 24.2% Βιοµηχανία 48.3% 31.7% 27.2% 92.1% 11.9% 67.6% 55.6% 22.3% Υπηρεσίες 54.2% 28.5% 37.6% 92.5% 18.0% 77.8% 52.1% 30.0% [1]: Εσωτερική ΕΤΑ [2]: Συνεχής Εσωτερική ΕΤΑ [3]: Εξωτερική ΕΤΑ [4]: Αγορά µηχανηµάτων, εξοπλισµού και λογισµικού [5]: Αγορά άλλων εξωτερικών γνώσεων [6]: Κατάρτιση των απασχολούµενων [7]: Εισαγωγή καινοτοµιών στην αγορά [8]: Άλλες προετοιµασίες Τόσο οι δραστηριότητες που σχετίζονται µε την καινοτοµία, όσο και οι δαπάνες στις οποίες προβαίνουν οι επιχειρήσεις στα πλαίσια αυτών (δαπάνες καινοτοµίας), είναι από τα σηµαντικότερα αποτελέσµατα της CIS4. Στο διάγραµµα που ακολουθεί αποτυπώνεται η συνολική δαπάνη για δραστηριότητες καινοτοµίας ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. 4 Συντοµογραφία που χρησιµοποιείται συχνά για αναφορές στην έννοια της Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Ο ορισµός της ΕΤΑ παρέχεται από το εγχειρίδιο Frascati. - 5 -

ιάγραµµα 4: Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων κατανοµή των εσόδων ανά µέγεθος επιχείρησης και έκταση καινοτοµίας - 6 -

Το σύνολο των δαπανών για δραστηριότητες καινοτοµίας για την περίοδο 2002 2004 ανήλθε σε 2,78 εκατ. ευρώ. Το 60% περίπου του ποσού αυτού προέρχεται από τη Βιοµηχανία Πετρελαίου και χηµικών, τη Βιοµηχανία ξύλου, χαρτιού και εκδόσεων, τους Ενδιάµεσους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς και το Χονδρικό εµπόριο. ιάγραµµα 5: Κατανοµή των δαπανών καινοτοµίας ανά είδος δαπάνης Το 65.6% των συνολικών δαπανών καινοτοµίας κατά την περίοδο 2002-2004 αντιστοιχεί σε δαπάνες για αγορά µηχανηµάτων, εξοπλισµού και λογισµικού. Αντίθετα, το ποσό που αντιστοιχεί σε δραστηριότητες εσωτερικής ΕΤΑ είναι 27.1% και σε δραστηριότητες εξωτερικής ΕΤΑ 6.1% (διάγραµµα 7). Συνεπώς, κατά την περίοδο που εξετάζεται δαπανήθηκαν 753.2 εκατ. ευρώ για δραστηριότητες ΕΤΑ. Στη µελέτη των δαπανών καινοτοµίας περιλαµβάνεται και η µελέτη της δηµόσιας χρηµατοδότησης της καινοτοµίας. Η δηµόσια χρηµατοδότηση της καινοτοµίας έχει σαν µακροπρόθεσµο σκοπό την επίτευξη των στόχων που έχει θέση η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα κράτη µέλη της αναφορικά µε την καινοτοµία 5, µέσα από την παροχή οικονοµικών κινήτρων στις επιχειρήσεις. Η αξιολόγηση της δηµόσιας χρηµατοδότησης και των αποτελεσµάτων που έχει στις επιδόσεις καινοτοµίας των επιχειρήσεων αποτελεί βάση για την ανάληψη πρόσθετων ή εναλλακτικών πρωτοβουλιών για την επίτευξη των τελικών στόχων. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι σηµαντικότερες πηγές δηµόσιας χρηµατοδότησης της καινοτοµίας κατά την περίοδο µελέτης ήταν η Ευρωπαϊκή Κυβέρνηση και η Κεντρική Κυβέρνηση (πίνακας 4). 5 Lisbon Strategy - 7 - Πίνακας 4: ηµόσια χρηµατοδότηση της καινοτοµίας Τοπικές ή περιφερειακές αρχές Κεντρική Κυβέρνηση Ευρωπαϊκή Ένωση Σύνολο 5.5% 19.9% 19.7% Μικρές [10-49 Μεσαίες [50-249 Μεγάλες [250 + 5.9% 17.8% 18.7% 4.4% 31.2% 25.9% 3.2% 11.2% 12.1% Βιοµηχανία 7.3% 21.5% 22.6% Υπηρεσίες 3.4% 18.0% 16.3%

Χαρακτηριστικά της καινοτοµικής δραστηριότητας Τα χαρακτηριστικά της καινοτοµικής δραστηριότητας που εξετάζονται στα πλαίσια της CIS4 περιλαµβάνουν τις πηγές πληροφοριών που αξιοποίησαν οι επιχειρήσεις για τις δραστηριότητες καινοτοµίας τους, τις συνεργασίες που σύναψαν για δραστηριότητες καινοτοµίας (συνεργασίες καινοτοµίας), τα αποτελέσµατα που είχε η τεχνολογική καινοτοµία (αποτελέσµατα καινοτοµίας) και τα εµπόδια που συνάντησαν κατά το σχεδιασµό ή την υλοποίηση δραστηριοτήτων καινοτοµίας (εµπόδια στην καινοτοµική δραστηριότητα ή παράγοντες που παρεµποδίζουν τις δραστηριότητες καινοτοµίας). Τα αποτελέσµατα που σχετίζονται µε τα παραπάνω χαρακτηριστικά αποτελούν µερικά από τα βασικά στατιστικά καινοτοµίας 6. Στον πίνακα 5 δίνονται τα συγκεντρωτικά αποτελέσµατα της ελληνικής CIS4 που αφορούν τα ποσοστά των επιχειρήσεων που: Αξιοποίησαν µια τουλάχιστον πηγή πληροφοριών σε σηµαντικό βαθµό Σύναψαν τουλάχιστον µια συνεργασία καινοτοµίας Παρατήρησαν τουλάχιστον ένα σηµαντικό αποτέλεσµα της τεχνολογικής καινοτοµίας Συνάντησαν τουλάχιστον ένα εµπόδιο στην καινοτοµική τους δραστηριότητα σε σηµαντικό βαθµό Τα τρία πρώτα αποτελέσµατα αναφέρονται στον πληθυσµό των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων, ενώ το 4 ο εξετάζεται τόσο για τις καινοτοµικά ενεργές επιχειρήσεις όσο και για τις επιχειρήσεις που δεν επέδειξαν καινοτοµική δραστηριότητα. Έτσι λοιπόν, το 82.5% των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων αξιοποίησαν σε σηµαντικό βαθµό τουλάχιστον µια πηγή πληροφοριών για τις δραστηριότητες καινοτοµίας τους, ενώ το ποσοστό εκείνων που σύναψαν µία τουλάχιστον συνεργασία καινοτοµίας ήταν της τάξης του 23.5%. Η τεχνολογική καινοτοµία είχε σηµαντικά αποτελέσµατα για το 79.7% των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων. Ωστόσο το 69.9% του ίδιων επιχειρήσεων συνάντησε εµπόδια στην υλοποίηση της καινοτοµικής της δραστηριότητας. Ωστόσο, και το 42.1% των µη ενεργών καινοτοµικά επιχειρήσεων συνάντησε εµπόδια που δεν τους επέτρεψαν να αναπτύξουν κάποια καινοτοµική δραστηριότητα. 6 Commission Regulation (EC) No 1450/2004-8 -

Πίνακας 5: Χαρακτηριστικά της καινοτοµικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 2002 2004 Πηγές πληροφοριών Συνεργασίες καινοτοµίας Αποτελέσµατα καινοτοµίας Εµπόδια στην καινοτοµική δραστηριότητα [1] [1] [1] [1] [2] Σύνολο 82.5% 23.5% 79.7% 69.9% 42.1% Μικρές [10-49 Μεσαίες [50-249 Μεγάλες [250 + 80.1% 21.9% 79.6% 71.7% 41.4% 92.0% 29.8% 80.5% 61.6% 43.5% 90.1% 29.0% 79.2% 64.3% 89.5% Βιοµηχανία 85.2% 20.6% 79.2% 77.7% 43.1% Υπηρεσίες 79.3% 26.9% 80.3% 61.4% 40.8% [1]: Ποσοστό στις επιχειρήσεις µε καινοτοµική δραστηριότητα [2]: Ποσοστό στις επιχειρήσεις χωρίς καινοτοµική δραστηριότητα Οι πηγές πληροφόρησης που αξιοποιήθηκαν σε µεγαλύτερο ποσοστό από τις επιχειρήσεις για τις δραστηριότητες καινοτοµίας τους (πίνακας 6) ήταν οι προµηθευτές εξοπλισµού, υλικών, εξαρτηµάτων ή λογισµικού και οι πηγές από το εσωτερικό των επιχειρήσεων ή των οµίλων (εσωτερικές πηγές). Οι εταίροι συνεργασίας στους οποίους αντιστοιχούν τα µεγαλύτερα ποσοστά συνεργασιών καινοτοµίας (πίνακας 7) ήταν οι ανταγωνιστές και οι άλλες επιχειρήσεις του ίδιου τοµέα και οι προµηθευτές εξοπλισµού, υλικών, εξαρτηµάτων ή λογισµικού. Επίσης οι µεγάλες επιχειρήσεις σύναψαν σε σηµαντικό ποσοστό συνεργασίες καινοτοµίας µε άλλες επιχειρήσεις του ίδιου οµίλου και µε πανεπιστήµια ή άλλα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Το τελευταίο ποσοστό είναι σηµαντικό και για τις µεσαίες επιχειρήσεις. Τα πιο συχνά παρατηρηθέντα αποτελέσµατα της τεχνολογικής καινοτοµίας (πίνακας 8) αφορούσαν κυρίως τη βελτίωση της ποιότητας των αγαθών ή των υπηρεσιών, αλλά και τη βελτίωση της ευελιξίας της παραγωγής ή της παροχής υπηρεσιών και την αύξηση της ικανότητας παραγωγής ή παροχής υπηρεσιών. Οι παράγοντες που παρεµπόδισαν στις περισσότερες περιπτώσεις τις δραστηριότητες καινοτοµίας των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων (πίνακας 9) ήταν παράγοντες που σχετίζονται µε το κόστος της καινοτοµίας, δηλαδή η έλλειψη χρηµατοδότησης στο εσωτερικό της επιχείρησης ή του οµίλου αλλά και από εξωτερικές πηγές, όπως επίσης και το πολύ υψηλό κόστος καινοτοµίας. - 9 -

Πίνακας 6: Σηµαντικές πηγές πληροφοριών για δραστηριότητες καινοτοµίας 7 Εσωτερικό της επιχείρησης ή του οµίλου επιχειρήσεων Προµηθευτές εξοπλισµού, υλικών, εξαρτηµάτων ή λογισµικού [1] [2] [3] [4] [5] [6] 46.2% 43.6% 53.3% 71.0% 50.7% 41.0% 42.6% 39.1% 55.8% 57.3% 43.5% 41.5% Πελάτες 25.1% 22.1% 35.5% 42.2% 23.9% 26.5% Ανταγωνιστές ή άλλες επιχειρήσεις του τοµέα σας Σύµβουλοι, Εµπορικά Εργαστήρια ή ιδιωτικά ιδρύµατα Ε&Α Πανεπιστήµια ή άλλα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης Κρατικά ή δηµόσια ερευνητικά ιδρύµατα Συνέδρια, εµπορικές εκθέσεις, άλλες εκθέσεις Επιστηµονικά περιοδικά και επαγγελµατικές/τεχνικές εκδόσεις Επαγγελµατικές και βιοµηχανικές εκδόσεις Πίνακας 7: Συνεργασίες καινοτοµίας 7 17.5% 16.1% 23.5% 21.0% 11.8% 24.2% 10.2% 9.2% 12.7% 20.0% 9.2% 11.3% 4.4% 3.5% 6.8% 12.9% 4.8% 3.8% 2.3% 1.9% 4.2% 1.3% 1.7% 3.0% 31.9% 31.7% 35.2% 18.2% 36.6% 26.3% 21.5% 20.8% 25.0% 21.2% 24.7% 17.8% 8.1% 9.4% 0.8% 14.5% 9.8% 6.2% [1] [2] [3] [4] [5] [6] Άλλες επιχειρήσεις του οµίλου 3.5% 3.1% 3.0% 16.9% 2.7% 4.5% Προµηθευτές εξοπλισµού, υλικών, εξαρτηµάτων ή λογισµικού 11.0% 10.4% 12.6% 16.3% 11.3% 10.6% Πελάτες 7.8% 8.0% 6.7% 7.9% 5.8% 10.0% Ανταγωνιστές ή άλλες επιχειρήσεις του τοµέα Σύµβουλοι, Εµπορικά Εργαστήρια ή ιδιωτικά ιδρύµατα Ε&Α Πανεπιστήµια ή άλλα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης Κρατικά ή δηµόσια ερευνητικά ιδρύµατα 7 Τα στατιστικά δίνονται για τις παρακάτω κατηγορίες: 11.3% 11.4% 12.4% 3.1% 8.0% 15.2% 6.5% 6.3% 7.4% 7.0% 3.7% 9.7% 6.4% 4.5% 13.9% 11.5% 4.9% 8.1% 2.5% 1.9% 4.8% 5.4% 1.7% 3.4% [1]: Σύνολο [2]: Μικρές [10-49 απασχ.] [3]: Μεσαίες [50 249 απασχ.] [4]: Μεγάλες [250 + απασχ.] [5]: Βιοµηχανία [6]: Υπηρεσίες Πίνακας 8: Σηµαντικά αποτελέσµατα τεχνολογικής καινοτοµίας 7 Αύξηση του φάσµατος αγαθών ή υπηρεσιών Είσοδος σε νέες αγορές ή αύξηση του µεριδίου της αγοράς Βελτίωση της ποιότητας των αγαθών ή των υπηρεσιών Βελτίωση της ευελιξίας της παραγωγής ή της παροχής υπηρεσιών Αύξηση της ικανότητας παραγωγής ή παροχής υπηρεσιών Μείωση του κόστους εργασίας ανά παραγόµενη µονάδα Μείωση των υλικών και της ενέργειας ανά παραγόµενη µονάδα Μείωση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου ή βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας [1] [2] [3] [4] [5] [6] 37.0% 35.9% 41.7% 38.2% 35.3% 39.1% 29.9% 28.9% 34.4% 31.5% 30.0% 29.8% 59.7% 58.2% 64.5% 69.7% 61.8% 57.3% 43.6% 40.6% 57.8% 39.0% 43.1% 44.1% 40.8% 38.9% 48.0% 46.5% 37.0% 45.2% 14.0% 13.3% 17.4% 11.8% 18.7% 8.5% 9.8% 9.6% 12.0% 3.5% 13.5% 5.6% 21.3% 18.4% 32.7% 28.3% 26.6% 15.2% Κάλυψη κανονιστικών απαιτήσεων 18.6% 15.2% 32.0% 28.7% 19.7% 17.4% Πίνακας 9: Σηµαντικά εµπόδια στην καινοτοµική δραστηριότητα των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων 7 Έλλειψη χρηµατοδότησης στο εσωτερικό της επιχείρησης ή του οµίλου σας Έλλειψη χρηµατοδότησης από πηγές εξωτερικές της επιχείρησης [1] [2] [3] [4] [5] [6] 26.4% 28.4% 16.1% 24.7% 33.8% 18.2% 26.7% 27.9% 22.2% 17.7% 29.9% 23.1% Πολύ υψηλό κόστος καινοτοµίας 33.9% 36.5% 21.0% 30.0% 39.9% 27.3% Έλλειψη εξειδικευµένου προσωπικού 17.6% 19.3% 8.8% 16.3% 20.5% 14.4% Έλλειψη πληροφόρησης για την τεχνολογία 10.8% 11.4% 6.7% 15.8% 10.9% 10.7% Έλλειψη πληροφόρησης για τις αγορές 10.9% 11.8% 6.1% 11.9% 10.1% 11.7% υσκολία εξεύρεσης εταίρων συνεργασίας για την καινοτοµία Άλλες επιχειρήσεις δεσπόζουν στην αγορά Αβεβαιότητα της ζήτησης για καινοτόµα αγαθά ή υπηρεσίες 18.8% 20.3% 12.5% 11.7% 21.1% 16.4% 16.2% 17.1% 12.5% 12.1% 14.8% 17.8% 17.9% 19.3% 10.9% 18.2% 16.1% 20.0% - 10 -

Μη τεχνολογική καινοτοµία Η µη τεχνολογική καινοτοµία περιλαµβάνει τις οργανωτικής ή εµπορικής φύσεως καινοτοµίες στις οποίες προβαίνουν οι επιχειρήσεις. Οι καινοτοµίες που αφορούν σηµαντικές αλλαγές στην οργανωτική δοµή ή τη διοίκηση των επιχειρήσεων συνθέτουν τις καινοτοµίες οργάνωσης, ενώ οι καινοτοµίες που αφορούν σηµαντικές αλλαγές στα σχέδια και τις µεθόδους προώθησης και πώλησης των προϊόντων αποτελούν παραδείγµατα καινοτοµιών εµπορίας. Η τεχνολογική καινοτοµία και η µη τεχνολογική καινοτοµία συσχετίζονται ως έννοιες τόσο από θεωρητική 8, όσο και από πρακτική σκοπιά. Στην πράξη, οι καινοτοµίες οργάνωσης που έχουν σηµαντικό αποτέλεσµα στην παραγωγή ή τις πωλήσεις µιας επιχείρησης περιλαµβάνονται στις καινοτοµίες διαδικασιών της, ενώ οι καινοτοµίες εµπορίας µπορούν να σχετίζονται µε καινοτόµα προϊόντα και εν τέλει µε καινοτοµίες προϊόντων. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ορισµού της καινοτοµίας 9, η µη τεχνολογική καινοτοµία αποτελεί την µη τεχνολογική διάσταση της καινοτοµίας. Τα αποτελέσµατα της ελληνικής CIS4 έδειξαν ότι το επίπεδο της µη τεχνολογικής καινοτοµίας των επιχειρήσεων του υπό µελέτη πληθυσµού ήταν της τάξης του 46.0% (πίνακας 10). Το επίπεδο αυτό διαµορφώνεται σε µεγαλύτερο βαθµό από καινοτοµίες οργάνωσης παρά από καινοτοµίες εµπορίας. Πίνακας 10: Μη τεχνολογική καινοτοµία κατά την περίοδο 2002 2004 Μη τεχνολογική καινοτοµία Καινοτοµία Οργάνωσης Καινοτοµία Εµπορίας Σύνολο 46.0% 40.0% 22.4% Μικρές [10-49 44.3% 38.6% 21.1% Μεσαίες [50-249 52.8% 45.3% 28.3% Μεγάλες [250 + 67.2% 60.9% 36.7% Βιοµηχανία 46.3% 38.8% 25.9% Υπηρεσίες 45.5% 41.6% 18.2% Στο διάγραµµα 6 µπορεί να αξιολογηθεί συγκριτικά το επίπεδο της µη τεχνολογικής καινοτοµίας σε κάθε κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. Το επίπεδο της µη τεχνολογικής καινοτοµίας στους κλάδους της πληροφορικής, των τεχνικών δοκιµών και αναλύσεων και των λοιπών βιοµηχανιών ήταν µεγαλύτερο από 75% κατά την περίοδο µελέτης. 8 Εγχειρίδιο του ΟΣΛΟ, έκδοση 1997 9 Εγχειρίδιο του ΟΣΛΟ, έκδοση 2005-11 -

ιάγραµµα 6: Επίπεδο µη τεχνολογικής καινοτοµίας ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 2002-2004 - 12 -

Περιφερειακή διάσταση Η µελέτη της περιφερειακής διάστασης της καινοτοµίας επικεντρώνεται στον εντοπισµό διαφορών στα χαρακτηριστικά της καινοτοµικής δραστηριότητας µεταξύ διαφορετικών γεωγραφικών περιφερειών. Τα βασικά αποτελέσµατα της CIS4 ανά περιφέρεια δίνονται στον πίνακα 11. Τα βασικότερα ευρήµατα που αφορούν την περιφερειακή διάσταση της καινοτοµίας είναι τα ακόλουθα: Οι επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Αττική έχουν το υψηλότερο επίπεδο καινοτοµικής δραστηριότητας, όπως και το υψηλότερο επίπεδο µη τεχνολογικής καινοτοµίας έναντι των επιχειρήσεων που εδρεύουν σε άλλες περιφέρειες. Στην ίδια περιφέρεια παρατηρείται και το µεγαλύτερο ποσοστό συνεργασιών καινοτοµίας. Αντίθετα, οι επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Κεντρική Μακεδονία έχουν το χαµηλότερο επίπεδο καινοτοµικής δραστηριότητας, αλλά και τις µικρότερες δαπάνες καινοτοµίας ανά µονάδα κύκλου εργασιών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να παρουσιάζουν και τα λιγότερα έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων ανά µονάδα κύκλου εργασιών. Στην Υπόλοιπη Ελλάδα εδρεύουν οι επιχειρήσεις µε τις µεγαλύτερες δαπάνες καινοτοµίας ανά µονάδα κύκλου εργασιών, αλλά και τα περισσότερα έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων ανά µονάδα κύκλου εργασιών. Στην ίδια περιφέρεια αντιστοιχεί και το µεγαλύτερο ποσοστό επιχειρήσεων στις οποίες παρατηρήθηκαν σηµαντικά αποτελέσµατα αλλά και σηµαντικά εµπόδια καινοτοµίας. Πίνακας 11: Στατιστικά καινοτοµίας ανά περιφέρεια κατά την περίοδο 2002 2004 Σύνολο χώρας Αττική Κεντρική Μακεδονία Υπόλοιπη Ελλάδα Καινοτοµική δραστηριότητα [1] 35.8% 39.6% 30.5% 33.2% Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων [2] 11.0% 12.7% 6.1% 14.2% απάνες καινοτοµίας [2] 3.1% 3.3% 2.3% 3.9% Συνεργασίες καινοτοµίας [3] 23.5% 24.6% 21.4% 22.8% Πηγές πληροφόρησης για δραστηριότητες καινοτοµίας [3] Σηµαντικά αποτελέσµατα καινοτοµίας [3] Σηµαντικά εµπόδια καινοτοµίας [3] 82.5% 79.3% 88.5% 85.1% 79.7% 77.5% 81.1% 83.2% 51.8% 49.9% 52.2% 54.6% Μη τεχνολογική καινοτοµία [1] 46.0% 48.5% 45.8% 42.1% [1]: Ποσοστό στο σύνολο των επιχειρήσεων του υπό µελέτη πληθυσµού [2]: Ποσοστό στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων [3]: Ποσοστό στο σύνολο των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων - 13 -

Συµπεράσµατα και χάραξη πολιτικών Τα βασικά αποτελέσµατα της CIS 4 που παρουσιάστηκαν στα κεφάλαια που προηγήθηκαν θα πρέπει να συνεξεταστούν µε τα αντίστοιχα αποτελέσµατα της προηγούµενης Κοινοτικής Έρευνας για την Καινοτοµία (CIS 3) ώστε να αξιολογηθούν οι τάσεις που επικράτησαν στην εξέλιξη της καινοτοµικής δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων από την περίοδο 1998 2000 µέχρι την περίοδο 2002 2004 και να χαραχτούν πολιτικές που θα αποσκοπούν στη βελτίωση της θέσης της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό χώρο της Καινοτοµίας στο µέλλον. Η καινοτοµική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων σε γενικές γραµµές παραµένει µικρότερη από εκείνη των επιχειρήσεων των ανεπτυγµένων ευρωπαϊκών κρατών, ωστόσο η αύξηση που έχει επιτευχθεί σε σχέση µε την περίοδο 1998 2000 αποτελεί ένδειξη σύγκλισης, τη στιγµή µάλιστα που στην Ιρλανδία, τη Γαλλία και την Ολλανδία έχει σηµειωθεί ραγδαία ύφεση 10. Η συνέχιση αυτής της προόδου θα πρέπει να επιχειρηθεί µέσα από πολιτικές που θα εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Η διαφορετική εξέλιξη των χαρακτηριστικών της καινοτοµικής δραστηριότητας στους ευρύτερους κλάδους της Βιοµηχανίας και των Υπηρεσιών θα πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για τη λήψη βελτιωτικών µέτρων στο εγγύς µέλλον. Οι πολιτικές που θα αφορούν τις επιχειρήσεις της Βιοµηχανίας θα πρέπει να έχουν σαν βασικό στόχο την επαναφορά της µη τεχνολογικής καινοτοµίας σε επίπεδο συγκρίσιµο µε αυτό της περιόδου 1998 2000 11. Η παροχή κινήτρων και γνώσεων στις επιχειρήσεις σε θέµατα πωλήσεων π.χ. µέσα από ηµερίδες ή έργα που θα έχουν σαν αντικείµενο την ανάπτυξη καινοτόµων µεθόδων πώλησης και διανοµής, θα συµβάλει στην αύξηση της καινοτοµίας εµπορίας και κατ επέκταση της µη τεχνολογικής καινοτοµίας. Προκειµένου να αυξηθεί το ποσοστό των (τεχνολογικών) καινοτοµιών που εισάγονται µε επιτυχία στην αγορά από τις επιχειρήσεις της Βιοµηχανίας θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σχετικές µε τον περιορισµό των παραγόντων που παρεµποδίζουν τις δραστηριότητες καινοτοµίας τους. Αυτό συνεπάγεται τη διαµόρφωση του κατάλληλου νοµοθετικού και θεσµικού πλαισίου, την εντατικοποίηση της χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων και την ανάληψη δράσεων για την επιµόρφωση των απασχολούµενων σε θέµατα που αφορούν την καινοτοµία, την τεχνολογία και την αγορά. Τα µέτρα που θα εφαρµοστούν για τις επιχειρήσεις της Βιοµηχανίας αναφορικά µε την τόνωση της καινοτοµίας εµπορίας, ενδείκνυται να επεκταθούν και στις επιχειρήσεις των Υπηρεσιών, παρ 10 Ενότητα Ι του παραρτήµατος 11 Οι δράσεις που θα πραγµατοποιηθούν για την επίτευξη του συγκεκριµένου στόχου είναι κρίσιµης σηµασίας ενόψει και της CIS 2008, στα πλαίσια της οποίας για πρώτη φορά η Μη τεχνολογική Καινοτοµία θα εξετάζεται ισότιµα µε την Τεχνολογική Καινοτοµία. - 14 -

ότι για αυτές τις επιχειρήσεις το επίπεδο της µη τεχνολογικής καινοτοµίας παρουσίασε αύξηση σε σχέση µε την περίοδο 1998-2000 12. Ειδικά για τις επιχειρήσεις των Υπηρεσιών, θα πρέπει να επιδιωχθεί και να ενθαρρυνθεί η σύναψη περισσότερων συνεργασιών για δραστηριότητες καινοτοµίας, όπως και η στο µέγιστο δυνατό βαθµό αξιοποίηση από αυτές των πηγών πληροφοριών για δραστηριότητες καινοτοµίας. Απαραίτητη δράση για την επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί η ενηµέρωση των υπεύθυνων των επιχειρήσεων για τα οφέλη που αποφέρει στην καινοτοµική δραστηριότητα τους η αξιοποίηση της συνεργασίας και των πληροφοριών που προέρχεται από εξω - εταιρικούς φορείς, ακόµα κι αν αυτοί ανήκουν στον ίδιο όµιλο. Η αύξηση της δηµόσιας χρηµατοδότησης για τις επιχειρήσεις των Υπηρεσιών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειµένου να ανταπεξέλθουν σε µεγαλύτερο βαθµό στις δαπάνες που συνεπάγεται η ανάληψη δραστηριοτήτων καινοτοµίας. Ένα τέτοιο µέτρο θα συµβάλλει στην αύξηση της παραγωγής καινοτόµων προϊόντων 13 και των εσόδων από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων. Η ενθάρρυνση των επιχειρήσεων και των δύο κλάδων να αναπτύξουν δραστηριότητες ΕΤΑ στο εσωτερικό τους, αναµένεται να έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση του αποθέµατος γνώσεων των επιχειρήσεων που δυνητικά µπορεί να οδηγήσει στην εισαγωγή περισσότερων καινοτοµιών στην αγορά. Με το µέτρο αυτό θα µειωθεί παράλληλα η ανάγκη των επιχειρήσεων για αγορά γνώσεων από εξωτερική ΕΤΑ. εν πρέπει ωστόσο να υποτιµηθεί η αξία της εξωτερικής ΕΤΑ στην περίπτωση που οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσµατα καινοτοµίας, όπως λ.χ. την υλοποίηση τεχνολογικών καινοτοµιών µε µικρότερο κόστος 14. Στα πλαίσια της ενηµέρωσης των υπευθύνων των επιχειρήσεων σε θέµατα καινοτοµίας, θα πρέπει να δοθεί έµφαση στη µεγιστοποίηση των αποτελεσµάτων της τεχνολογικής καινοτοµίας. Η εισαγωγή καινοτοµιών που θα συνεισφέρουν στη βελτίωση της ποιότητας και των αποτελεσµάτων της παραγωγικής διαδικασίας, τη µείωση του κόστους ανά παραγόµενη µονάδα 15 και την εξάπλωση σε νέες αγορές δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος και κατ επέκταση της καινοτοµικής δραστηριότητας. Τα αποτελέσµατα των ερευνών CIS 3 και CIS 4 που θα αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω αξιολόγηση της διαχρονικής εξέλιξης της καινοτοµικής δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και στη χάραξη των πολιτικών παρουσιάζονται στην ενότητα ΙΙ του παραρτήµατος. 12 Η αύξηση αυτή ωστόσο είναι πλασµατική, αφού τόσο η καινοτοµία οργάνωσης όσο και η καινοτοµία εµπορίας παρουσίασαν ύφεση. Έτσι η αύξηση που παρατηρήθηκε στη µη τεχνολογική καινοτοµία µπορεί να ερµηνευθεί από το γεγονός ότι η καινοτοµία οργάνωσης και η καινοτοµία εµπορίας δεν σχετίζονται στο βαθµό που συνέβαινε κατά την προηγούµενη περίοδο µελέτης 13 και ιδιαίτερα καινοτόµων για την εθνική αγορά προϊόντων 14 Είναι πιθανό η απόκτηση γνώσεων από δραστηριότητες εσωτερικής ΕΤΑ να συνεπάγεται µεγαλύτερο κόστος για την επιχείρηση από το κόστος που απαιτείται για την αγορά των γνώσεων από άλλο φορέα που τις διαθέτει προς πώληση 15 Κόστος εργασίας και κόστος υλικών και ενέργειας - 15 -

Μεθοδολογικές σηµειώσεις και πλαίσιο ορισµών Μεθοδολογικές σηµειώσεις - Ανάλυση µη - απόκρισης - Γενικά Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την υλοποίηση της ελληνικής CIS4 περιγράφεται στο κείµενο της Eurostat µε τίτλο The Fourth Community Innovation Survey (CIS 4) Methodological Recommendations 16. Ο πληθυσµός που µελετήθηκε αντιστοιχούσε στον κύριο πληθυσµό στόχο (Core target population) που προβλέπεται από τον Κοινοτικό Κανονισµό No 1450 / 2004. Από τον πληθυσµό στόχο εξαιρέθηκαν οι επιχειρήσεις που κατά την περίοδο µελέτης απασχολούσαν λιγότερους από 10 απασχολούµενους. - ειγµατοληπτικός σχεδιασµός Από τις 11.967 επιχειρήσεις που αντιστοιχούν στον πληθυσµό στόχο της ελληνικής CIS4 επιλέχθηκε µε στρωµατοποιηµένη δειγµατοληψία µε βέλτιστο καταµερισµό δείγµα 2648 επιχειρήσεων. Οι µεταβλητές που χρησιµοποιήθηκαν για την στρωµατοποίηση ήταν η οικονοµική δραστηριότητα, το µέγεθος της επιχείρησης και η γεωγραφική θέση της έδρας της επιχείρησης. Για τη στρωµατοποίηση των επιχειρήσεων ως προς τις δύο πρώτες µεταβλητές χρησιµοποιήθηκαν οι κατηγοριοποιήσεις που περιγράφονται στο κείµενο των µεθοδολογικών προτάσεων της Eurostat, αλλά κάτι τέτοιο δεν µπορούσε να γίνει και για τον γεωγραφικό καταµερισµό των επιχειρήσεων. Αντί του γεωγραφικού καταµερισµού κατά Nuts II, τρεις περιφέρειες χρησιµοποιήθηκαν για τη στρωµατοποίηση των επιχειρήσεων µε βάση τη γεωγραφική θέση της έδρας τους: η Αττική, η Κεντρική Μακεδονία και η Υπόλοιπη Ελλάδα. Προκειµένου να αντιµετωπιστούν τυχόν πηγές µεροληψίας στα αποτελέσµατα λόγω της περιορισµένης απόκρισης που παρατηρήθηκε στο 20% περίπου των στρωµάτων, επιλέχθηκε για την εφαρµογή ανάλυσης µη απόκρισης δείγµα 120 επιχειρήσεις από τον πληθυσµό εκείνων που δεν απάντησαν. Το δείγµα της ανάλυσης µη απόκρισης επιλέχθηκε µε στρωµατοποιηµένη δειγµατοληψία µε βέλτιστο καταµερισµό ως προς τον ευρύτερο κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων και του µεγέθους τους. - Υπολογισµός των συντελεστών στάθµισης Για τον υπολογισµό των βαρών ακολουθήθηκαν οι µεθοδολογικές προτάσεις της Eurostat. Αξίζει να σηµειωθεί ότι για τον υπολογισµό στατιστικών για ποσοτικές µεταβλητές (π.χ. τζίρος, αριθµός απασχολούµενων κ.τ.λ.) χρησιµοποιήθηκε ο λόγος του συνολικού τζίρου στον πληθυσµό και στο τελικό δείγµα για κάθε στρώµα, αντί για τον συνολικό αριθµό επιχειρήσεων που χρησιµοποιήθηκε στην περίπτωση των ποιοτικών µεταβλητών. Τα βάρη αυτά αναπροσαρµόστηκαν µετά την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων της ανάλυσης µη απόκρισης, ώστε να αποφευχθούν σφάλµατα στις εκτιµήσεις των µεγεθών που θα οφείλονταν σε πηγές µεροληψίας. - Αποτελέσµατα και Έννοιες καινοτοµίας Για την καλύτερη µελέτη των αποτελεσµάτων είναι απαραίτητη η γνώση των εννοιών που σχετίζονται µε την καινοτοµία και ο τρόπος που αυτές σχετίζονται µεταξύ τους. Στα σχεδιαγράµµατα που ακολουθούν περιγράφεται το πλαίσιο ορισµών των εννοιών καινοτοµίας που εξετάζονται στα πλαίσια της CIS4. 16 Τελική έκδοση (9/11/2004) - 16 -

Μεθοδολογικές σηµειώσεις και πλαίσιο ορισµών - 17 -

Μεθοδολογικές σηµειώσεις και πλαίσιο ορισµών - 18 -

Λίστα παραρτηµάτων Παράρτηµα Ενότητα Ι: Καινοτοµική δραστηριότητα στα Ευρωπαϊκά Κράτη και διαχρονική εξέλιξη Ενότητα ΙΙ: ιαχρονική εξέλιξη των βασικών στατιστικών καινοτοµίας στην Ελλάδα - 19 -

Ενότητα Ι: Καινοτοµική δραστηριότητα στα Ευρωπαϊκά Κράτη και διαχρονική εξέλιξη ιάγραµµα 7: Συγκριτική ανάλυση του επίπεδου καινοτοµικής δραστηριότητας της Ελλάδας και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών κατά την περίοδο µελέτης της CIS4 (2002 2004) - 20 -

Ενότητα Ι: Καινοτοµική δραστηριότητα στα Ευρωπαϊκά Κράτη και διαχρονική εξέλιξη ιάγραµµα 8: Συγκριτική ανάλυση της µεταβολής του επίπεδου καινοτοµικής δραστηριότητας της Ελλάδας και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών µεταξύ των περιόδων µελέτης των ερευνών CIS3 (1998 2000) και CIS4 (2002 2004) - 21 -

Ενότητα ΙΙ: ιαχρονική εξέλιξη των βασικών στατιστικών καινοτοµίας στην Ελλάδα Πίνακας 12: Ανάλυση των διαστάσεων της Τεχνολογικής και της Μη - τεχνολογικής Καινοτοµίας (ποσοστό επιχειρήσεων στο σύνολο του υπό µελέτη πληθυσµού) Σύνολο Βιοµηχανία Υπηρεσίες 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 Καινοτοµική δραστηριότητα 28.1% 35.8% 27.1% 35.1% 32.7% 36.7% Τεχνολογική Καινοτοµία 27.3% 35.1% 26.3% 34.3% 31.9% 36.2% Καινοτοµία Προϊόντος 19.1% 25.1% 18.2% 24.9% 22.8% 25.3% Καινοτοµία Προϊόντος - Προϊόντα νέα στην αγορά 11.3% 15.9% 10.3% 15.6% 16.0% 16.3% Καινοτοµία ιαδικασίας 17.9% 31.8% 17.4% 30.9% 20.2% 33.0% Συνεχιζόµενες και Εγκαταληφθείσες ραστηριότητες Καινοτοµίας 15.1% 8.4% 14.1% 7.8% 19.7% 9.0% Μη - τεχνολογική Καινοτοµία [1] 55.5% 46.0% 58.4% 46.3% 42.2% 45.5% Καινοτοµία Οργάνωσης [1] 37.1% 40.0% 35.9% 38.8% 42.7% 41.6% Καινοτοµία Εµπορίας [1] 55.5% 22.4% 58.4% 25.9% 42.2% 18.2% [1]: Στα πλαίσια της CIS3 η Καινοτοµία Οργάνωσης και η Καινοτοµία Εµπορίας αντιπροσωπεύτηκαν από τις «σηµαντικές στρατηγικές και οργανωτικές µεταβολές». Από κοινού οι µεταβολές αυτές συνθέτουν την Μη τεχνολογική καινοτοµία Πίνακας 13: απάνες και Έσοδα καινοτοµίας (δαπάνες για δραστηριότητες καινοτοµίας και έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων ανά µονάδα τζίρου των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων (1) και του συνόλου των επιχειρήσεων του υπό µελέτη πληθυσµού (2)) Συνολικές δαπάνες καινοτοµίας απάνες για δραστηριότητες εσωτερικής Σύνολο Βιοµηχανία Υπηρεσίες 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 [1] 5.3% 6.2% 5.5% 7.9% 4.4% 4.4% [2] 2.1% 3.1% 2.3% 4.8% 1.6% 1.8% [1] 1.4% 1.7% 1.5% 1.0% 1.1% 2.3% ΕΤΑ [2] 0.6% 0.8% 0.6% 0.6% 0.4% 1.0% απάνες για δραστηριότητες εξωτερικής [1] 0.2% 0.4% 0.1% 0.2% 0.4% 0.6% ΕΤΑ [2] 0.1% 0.2% 0.1% 0.1% 0.1% 0.2% Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων [2] 8.8% 11.0% 7.5% 13.5% 13.6% 9.2% [1] 22.1% 22.0% 18.2% 21.9% 37.1% 22.1% Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων νέων στην αγορά [2] 2.9% 4.8% 1.8% 5.5% 6.5% 4.2% [1] 7.2% 9.6% 4.5% 9.0% 17.8% 10.1% Έσοδα από πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων νέων στην επιχείρηση [2] 5.6% 6.2% 5.3% 7.9% 6.5% 5.0% [1]: ποσοστό ανά µονάδα τζίρου των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων [2]: ποσοστό ανά µονάδα τζίρου των επιχειρήσεων του υπό µελέτη πληθυσµού [1] 13.9% 12.4% 12.8% 12.9% 17.8% 12.0% - 22 -

Ενότητα ΙΙ: ιαχρονική εξέλιξη των βασικών στατιστικών καινοτοµίας στην Ελλάδα Πίνακας 14: ιαχρονική εξέλιξη των βασικών στατιστικών καινοτοµίας: ΕΤΑ, ηµόσια χρηµατοδότηση της Καινοτοµίας και Χαρακτηριστικά της Καινοτοµικής δραστηριότητας (ποσοστό επιχειρήσεων στο σύνολο των καινοτοµικά ενεργών επιχειρήσεων) Σύνολο Βιοµηχανία Υπηρεσίες 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 1998-2000 2002-2004 Καινοτοµική δραστηριότητα και ΕΤΑ Εσωτερική ΕΤΑ 56.4% 51.0% 53.6% 48.3% 66.7% 54.2% Συνεχής εσωτερική ΕΤΑ 40.8% 30.2% 39.8% 31.7% 44.1% 28.5% Εξωτερική ΕΤΑ 16.4% 32.0% 13.9% 27.2% 25.8% 37.6% ηµόσια χρηµατοδότηση της Καινοτοµίας Χαρακτηριστικά της Καινοτοµικής δραστηριότητας Τοπική Κυβέρνηση 3.5% 5.5% 3.7% 7.3% 2.6% 3.4% Κεντρική Κυβέρνηση 16.8% 19.9% 17.1% 21.5% 15.5% 18.0% Ευρωπαϊκή Ένωση 16.3% 19.7% 16.1% 22.6% 17.0% 16.3% Πηγές Πληροφόρησης για δραστηριότητες καινοτοµίας 86.8% 82.5% 86.0% 85.2% 89.7% 79.3% Συνεργασίες Καινοτοµίας 24.0% 23.5% 19.9% 20.6% 39.7% 26.9% Αποτελέσµατα Τεχνολογικής Καινοτοµίας Εµπόδια στην Καινοτοµική δραστηριότητα 86.6% 79.7% 87.5% 79.2% 83.3% 80.3% 60.9% 69.9% 61.4% 77.7% 59.2% 61.4% - 23 -

Αναφορές Αναφορές The Fourth Community Innovation Survey (CIS 4) Methodological Recommendations, Eurostat (2004) Commission Regulation (EC) No 1450/2004 Annex on Innovation Statistics, European Commission (2004) OSLO manual, 2nd edition, OECD (1997) OSLO manual, 3rd edition, OECD (2005) Frascati manual, OECD (2002) - 24 -