Θέµα: OΛOHMEPO 12ΘEΣIO HMOTIKO ΣXOΛEIO ΣTHΝ ΚΑΤΩ ΚΗΦΙΣΙΑ

E.M.Π. ΣXOΛH APXITEKTONΩN AKA HMAΪKO ETOΣ 2010-11 TOMEAΣ I APXIT. ΣXE IAΣMOY 5ο XEIMEPINO EΞAMHNO MAΘHMA: APXITEKTONIKOΣ ΣXE IAΣMOΣ 5 Συντονίστρια: E. Mάντζιου, επίκουρη καθηγήτρια ιδακτική οµάδα: Β. Γκανιάτσας, αναπληρωτής καθηγητής Σ. Γυφτόπουλος, λέκτωρ Γ. Κίζης, καθηγητής E. Mαΐστρου, καθηγήτρια E. Mάντζιου, επίκουρη καθηγήτρια Επικουρικό διδακτικό έργο: Π. ουδέσης, Μ. Ζώτος Γραµµατειακή υποστήριξη: Mαρία Παπαδάτου, ETEΠ Θέµα: OΛOHMEPO 12ΘEΣIO HMOTIKO ΣXOΛEIO ΣTHΝ ΚΑΤΩ ΚΗΦΙΣΙΑ 1. ΓENIKA ΣTOIXEIA Tο συνθετικό αντικείµενο το οποίο θα µας απασχολήσει αυτό το εξάµηνο, είναι η αρχιτεκτονική επίλυση ενός 12τάξιου ηµοτικού Σχολείου στην Κάτω Κηφισιά Με το θέµα αυτό θα έρθουµε για πρώτη φορά σ επαφή µ ένα δηµόσιο κτίριο. Το σχολείο, και ειδικά το δηµοτικό σχολείο, συνιστά απαραίτητο εξοπλισµό κάθε γειτονιάς στην πόλη. Το δηµοτικό σχολείο είναι το πρώτο δηµόσιο κτίριο, µε το οποίο έρχεται σ επαφή το παιδί. Το γεγονός αυτό του προσδίδει µια ιδιαίτερη σηµασία έναντι των άλλων δηµόσιων κτιρίων. Κάθε παιδί ανάλογα µε την ηλικία του συµµετέχει στη ζωή του σχολείου µέσα από µικρές ή µεγαλύτερες οµάδες. Ένα σχολείο συγκροτείται από χώρους εκπαίδευσης, χώρους διοίκησης και χώρους κοινωνικούς που συντίθενται από µεγαλύτερα και µικρότερα στοιχεία, χτισµένους όγκους και άχτιστους χώρους, στοιχεία κλειστά, ηµιυπαίθρια και υπαίθρια επαναλαµβανόµενα και µη, µε µεγαλύτερη ή µικρότερη ιδιωτικότητα, χώρους στάσης και χώρους κίνησης, οριζόντιους και κατακόρυφους. Τα παραπάνω, καθώς και το εκπαιδευτικό σύστηµα, το εκπαιδευτικό πρόγραµµα, η ικανότητα του παιδιού να αντιληφθεί και να οικειοποιηθεί το χώρο, είναι παράµετροι που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ όψη. Η ένταξη επίσης του σχολείου στον υπάρχοντα αστικό ιστό και στις ποικίλες κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες του περιβάλλοντος της γειτονιάς είναι ένα ακόµη θέµα για επίλυση. 2. TO OΛOHMEPO ΣXOΛEIO 2.1. Προβληµατισµός για το ολοήµερο σχολείο H εισαγωγή νέων προτύπων οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η απαίτηση για αύξηση του διδακτικού χρόνου, η εξυπηρέτηση των αναγκών των εργαζοµένων γονέων, οδήγησαν το YΠ.E.Π.Θ. στην απόφαση να εφαρµόσει στο ακαδηµαϊκό έτος 1

1999-2000, µετά από πρόταση του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου πιλοτικό πρόγραµµα λειτουργίας ολοήµερου δηµοτικού σχολείου σε 28 δηµοτικά σχολεία σ όλη τη χώρα. Το ολοήµερο δηµοτικό σχολείο στοχεύει επίσης, πέρα από τη διαµόρφωση ενός περισσότερο ευέλικτου εκπαιδευτικού συστήµατος, που θα υποστηρίζεται από τα µέσα που διαθέτει η σύγχρονη τεχνολογία, να συµπεριλάβει στα προγράµµατά του όλα εκείνα τα µαθήµατα και τις δραστηριότητες που θα προσφέρουν τις δυνατότητες για µια ευρύτερη εσωτερική καλλιέργεια και που µέχρι τώρα προσφέρονται από την ελεύθερη εκπαιδευτική αγορά (µουσική, ρυθµική, γυµναστική, θεατρική αγωγή, εκµάθηση H/Y, εργαστήρια ζωγραφικής κ.λπ.) και που ο περιορισµένος χρόνος του σηµερινού ωρολογίου προγράµµατος δεν επιτρέπει την πραγµατοποίησή τους. Σηµειώνεται επίσης ότι οι εκπαιδευτικές αυτές λειτουργίες δεν έχουν τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της βασικής εκπαίδευσης, αλλά παρέχουν τη δυνατότητα επιλογής. Οι παιδοψυχολόγοι επισηµαίνουν καθηµερινά την ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι και ελεύθερο χρόνο. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε το ολοήµερο σχολείο να µην εξελιχθεί σε ένα πιεστικό εκπαιδευτικό κέντρο µάθησης, ιδιαίτερα στις τρυφερές ηλικίες των πρώτων τάξεων της στοιχειώδους εκπαίδευσης, αλλά να κρατήσει τις απαραίτητες ισορροπίες. Το ολοήµερο δηµοτικό σχολείο λειτουργεί από το πρωί µέχρι το απόγευµα. Eίναι επίσης πολύ πιθανό να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια ενός µέρους των διακοπών, ώστε να καλύπτει την ανάγκη φύλαξης των παιδιών κατά τις ώρες εργασίας των γονέων. 2.2. Tο κτίριο Eίναι προφανές ότι παρ όλον ότι το κτιριολογικό πρόγραµµα του ολοήµερου σχολείου δεν παρουσιάζει σηµαντικές αλλαγές από το υπάρχον, η φιλοσοφία του νέου σχολείου απαιτεί µια διαφορετική θεώρηση και οργάνωση των χώρων του. Για να λειτουργήσει σωστά ένα ολοήµερο σχολείο, πρέπει να αναδιοργανώσει τους χώρους του και να αποκτήσει τον κατάλληλο εξοπλισµό. Η τάξη-εργαστήριο οργανώνεται έτσι που να δίνει τη δυνατότητα και σε άλλες δραστηριότητες πέραν αυτής του τυπικού µαθήµατος (βιβλιοθήκη, οµαδική ανάγνωση λογοτεχνικών κειµένων, προβολή διαφανειών, χρήση H/Y, CD rom, τηλεόραση, video κ.λπ.). Οι ειδικές αίθουσες, βιβλιοθήκης, φυσικής-χηµείας, πληροφορικής, καλλιτεχνικών, µουσικής, αποκτούν πολύ µεγαλύτερη σηµασία εφ όσον ο χρόνος που χρησιµοποιούνται τώρα υπερδιπλασιάζεται. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για το γυµναστήριο, τα γήπεδα και την αίθουσα πολλαπλών δραστηριοτήτων. Προβλέπεται επίσης µια µικρή αίθουσα εστιατορίου µε τον κατάλληλο εξοπλισµό για το ελαφρύ µεσηµεριανό γεύµα των µαθητών (το τελευταίο θα γίνεται είτε µε catering, είτε µε ευθύνη των γονέων και δεν θα παρασκευάζεται στο σχολείο), καθώς επίσης και ένας µικρός χώρος κουζίνας. Οι κοινόχρηστοι χώροι (διάδροµοι, χωλ εισόδου κ.λπ.) θα αξιοποιηθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν νέες χρήσεις και να διαµορφωθούν σε εστίες ενδιαφέροντος των µαθητών, µε µικρά καθιστικά, επιφάνειες έκθεσης και επικοινωνίας, χώρους τοποθέτησης προσωπικών ερµαρίων για τους µαθητές κ.λπ. Βασικές παράµετροι που πρέπει να ληφθούν υπ όψιν κατά το σχεδιασµό του σχολικού κτιρίου είναι: - Η τυπολογική µονάδα της τάξης και η επανάληψή της, καθώς και η σχέση της µε τον υπαίθριο χώρο και µε τις κοινόχρηστες λειτουργίες. 2

- H δυνατότητα που θα παρέχει το κτίριο για ανάπτυξη δηµιουργικότητας, ατοµικής πρωτοβουλίας και οµαδικής συνεύρεσης των µαθητών, καθώς και η σχέση της σχολικής κοινότητας µε το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον. - H οµαδοποίηση των χώρων ατοµικού, οµαδικού και κοινωνικού χαρακτήρα και η σύνθεσή τους σε ένα εύκολα αντιληπτό σύνολο: O ρόλος, η οργάνωση και η επεξεργασία της κίνησης συντελούν αποτελεσµατικά σ αυτό, καθώς επίσης και η οργανική σχέση κλειστών και υπαίθριων χώρων. - H επεξεργασία του υπαίθριου χώρου, απαραίτητου στη ζωή του σχολείου και η διάκριση ρόλων, µεγεθών και ποιοτήτων (διάλειµµα, γυµναστική, οργανωµένο παιχνίδι, χώροι πρασίνου, βοτανικός σχολικός κήπος). - H εξασφάλιση οµαλής λειτουργίας του σχολείου (εξοπλισµός, µέγεθος και σχήµα χώρων, ηλιασµός, φωτισµός, συσχέτιση µε άλλους χώρους). - H σχέση µε το άµεσο δοµηµένο περιβάλλον (ύψη, όγκος και χρήσεις γειτονικών κτιρίων, ο χαρακτήρας των γύρω δρόµων). - Η πρόνοια για την καλύτερη ενεργειακή συµπεριφορά του κτιρίου, ώστε να εξασφαλίζονται ποιότητα στους εσωτερικούς τους χώρους (θερµική και οπτική άνεση) και οφέλη και προστασία από το περιβάλλον. - Tο κατασκευαστικό σύστηµα και η αρχιτεκτονική έκφραση. - H επεξεργασία της τοµής. - H πέµπτη όψη. - H επεξεργασία της τελικής επιφάνειας (υλικά, συµπληρωµατικά στοιχεία, χρώµα). 3. H ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Το οικόπεδο βρίσκεται στη Κάτω Κηφισιά πλησίον του σταθµού του ΗΣΑΠ και του αθλητικού κέντρου της Χ.Α.Ν. Πρόκειται για µια σχετικά ήσυχη περιοχή κατοικίας µε αρκετό πράσινο και λίγες εµπορικές χρήσεις. Η δόµηση είναι αραιή και χαµηλή. Το οικόπεδο περιβάλλεται: - προς βορρά από την οδό Αχαρνών, που έχει τη µεγαλύτερη κίνηση, και συνδέει τη Λυκόβρυση µε τον σταθµό του τρένου στην Κηφισιά, - προς δυσµάς από την οδό Αθανασίου ιάκου που συνδέει την Κάτω Κηφισιά µε την περιοχή του ΚΑΤ Αµαρουσίου, - προς νότο µε τη σχετικά ήσυχη οδό Ρήγα Φεραίου, - προς ανατολάς µε ένα «ιδιωτικό» χωµατόδροµο που το διαχωρίζει από τη διπλανή ιδιοκτησία. 4. KTIPIOΛOΓIKO ΠPOΓPAMMA Tο κτιριολογικό πρόγραµµα του O.Σ.K. (Oργανισµός Σχολικών Kτιρίων) δίνεται σαν βάση µε δυνατότητα αυξοµείωσης ±10%. Εντούτοις, ανάλογα µε τις αντίστοιχες προσεγγίσεις που θα έχει ο κάθε σπουδαστής/στρια σε σχέση µε το χαρακτήρα της σχολικής ζωής, µπορούν να γίνουν τροποποιήσεις στο συνδυασµό των χώρων και στο µέγεθος και τον χαρακτήρα της µονάδας τάξης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στους υπαίθριους χώρους του σχολείου, (αυλή διαλειµµάτων, υπόστεγοι χώροι, σχολικός κήπος, παιδική χαρά, αθλητικά γήπεδα), Στο σχεδιασµό του κτιρίου τέλος θα πρέπει να ληφθεί πρόνοια για την προσπελασιµότητα όλων των χώρων του σχολείου 3

από άτοµα µειωµένης κινητικότητας µε τη χρήση ανελκυστήρων και κεκλιµένων επιπέδων (µέγιστη κλίση 6%). Kατηγορίες Aριθ. Συνολικός Aπαιτούµενη Eµβαδό Συνολικό Παρατηρήσεις χώρων θέσεων αριθ. οµοίων επιφάνεια χώρου εµβαδό χώρων ανά µαθητή M 2 οµοίων χώρων M 2 /µαθ. M 2 A. XΩPOI EKΠAI EYTIKOY TOMEA 1080 1. Mονάδα-Tάξη 25 12 2 60 720 2. Eργαστήριο 25 1 3,2 80 80 Φυσικοχηµείας 3. Eργαστ. ξένων 20 4 2 30 120 γλωσσών+πληροφ. 4. Eργαστήρι 25 1 2,6 80 80 καλλιτεχνικών 5. Aίθουσα 25 1 2,32 80 80 µουσικής B. XΩPOI EKΠAI EYTIKOY KOINΩNIKOY TOMEA 687 1α. Aίθουσα 300 1 300 300 πολλαπλών χρήσεων µε δυνατότητα λειτουργίας ως κλειστό γυµναστήριο β. Σκηνή 1 40 40 γ. Aποθήκη 1 20 20 δ. Aποδυτήρια 2 13 26 ε. W.C. 2 3 6 6 στ. Aποθήκη εξοπλισµού 15 15 ζ. Γραφείο γυµναστή 15 15 2α. Tραπεζαρία 150 1 150 150 Tο φαγητό γίνεται σε δύο βάρδιες (A+B)(Γ+ +E+ΣT) β. Παρασκευαστήριο 1 30 3. Bιβλιοθήκη 30 1 2,32 70 70 4. Kυλικείο 1 15 15 4

Γ. IOIKHΣH 198 1. Γραφείο ιευθυντή 1 10 10 2. Γραφείο δασκάλων 2 30 60 3. Aναµονή 1 20 20 4. Γραµµατεία 1 30 30 και Aρχείο 5. Γραφείο µαθητικών 1 20 20 κοινοτήτων 6. Γραφείο Συλλόγου 1 20 20 Γονέων 7. Iατρείο 1 20 20 8. W.C. 4 (2+2) 4,5 18 18. BOHΘHTIKOI XΩPOI 127 1. Aποθηκευτικοί 1 60 60 στο υπόγειο χώροι 2. Λεβητοστάσιο 1 24 24 στο υπόγειο 3. Xώροι υγιεινής 2,1 M 2 / W.C. 12 12 α. Aγοριών 2-3 W.C. 0,86 M 2 /ουρ. 5-6 ουρ. 5-6 N. 1,2 M 2 /N. β. Kοριτσιών 2,1 M 2 / W.C. 27 27 4-5 W.C. 5-6 N. 1,2 M 2 /N. γ. Aναπήρων 4 4 1 W.C. 1 N. Συνολική επιφάνεια κτισµένων χώρων 2092 Eλάχιστη προσαύξηση για τοίχους και χώρους κυκλοφορίας 40% 837 Συνολική επιφάνεια κτιρίου 2.929 Ε. ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ XΩPOI -για διάλειµµα, γυµναστική, οργανωµένο παιχνίδι, χώροι πρασίνου -βοτανικός σχολικός κήπος µε ελάχιστη επιφάνεια 500 τ.µ. ΣΤ. XΩPOI ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ (υπαίθριοι) 12 θέσεις αυτοκ/των (µόνιµες) + 4 προσωρινές 5

5. ZHTOYMENA 1. Περιγραφή της λύσης α. Γενική συνθετική ιδέα β. Aρχές και επιλογές ως προς: - τον χαρακτήρα, το είδος του κτιρίου και τη σχέση µε το περιβάλλον σε αναφορά µε τη σχολική ζωή των παιδιών - την οργάνωση και τη σχέση των χώρων (ενότητες, κινήσεις, σχέση κλειστώνυπαίθριων) - την αρχιτεκτονική έκφραση (κατασκευή, κλίµακα όγκων, επεξεργασία όψεων, υπαίθριος χώρος) 2. Σχέδια Tοπογραφικό και διαµόρφωση υπαίθριων χώρων 1:200. Kατόψεις, τοµές, όψεις 1:200. Χαρακτηριστική τοµή και όψη 1:100 σε τµήµα του συγκροτήµατος. 3. Mακέττα σε κλίµακα 1:200. 4. Σκίτσα ή άλλα στοιχεία κατά την επιλογή των σπουδαστών. Ο σχεδιασµός του κτιρίου θα γίνει από µονοµελείς ή διµελείς σπουδαστικές οµάδες. Η λειτουργία του µαθήµατος απαιτεί την προσωπική παρουσία των σπουδαστών τόσο κατά τη θεωρητική του ανάπτυξη, όσο και κατά τις φάσεις των ασκήσεων. εν θα είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί η δουλειά κάθε σπουδαστή στο τέλος του εξαµήνου χωρίς επαρκή παρακολούθηση των οµαδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: θεωρητικών αναπτύξεων, διορθώσεων, ασκήσεων σχεδιαστηρίου, επισκέψεων κ.λπ. Σηµείωση Ενηµερώνονται οι φοιτητές και οι φοιτήτριες ότι θα διανεµηθούν τα παρακάτω βιβλία και σηµειώσεις, που αφορούν στο σύνολο του µαθήµατος (επιλέγετε ή την οµάδα Α µε κωδικό 114538 ή την οµάδα Β µε κωδικό 114559) Α. Τσουκαλά Κ., Τάσεις στη σχολική αρχιτεκτονική. Από την παιδοκεντρική λειτουργικότητα στη µεταµοντέρνα προσέγγιση, Εκδ. Επίκεντρο, Αθήνα, 2005 Arnheim Rudolf, Η δυναµική της αρχιτεκτονικής µορφής, Εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2003 Β. Γερµανός ηµήτρης, Χώρος και διαδικασίες αγωγής: Η παιδαγωγική ποιότητα του χώρου, Εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1993 Επίσης, οι ανακοινώσεις σχετικές µε το µάθηµα θα αναρτώνται: Α. Στον πίνακα ανακοινώσεων έξω από τα γραφεία των Συνθέσεων (κτ. Τοσίτσα, 2 ος όροφος) Β. Στον πίνακα ανακοινώσεων δίπλα στο ασανσέρ του κτ. Τοσίτσα, ισόγειο Γ. Στο διαδίκτυο του µαθήµατος: www.arch.ntua.gr, επιλέγετε: σπουδές προπτυχιακές ιστοσελίδες µαθηµάτων 5 ο εξάµηνο αρχιτεκτονικός σχεδιασµός 5 ανακοινώσεις 6