E.M.Π. ΣXOΛH APXITEKTONΩN AKA HMAΪKO ETOΣ TOMEIΣ I, II, III 9 ο XEIMEPINO EΞAMHNO MAΘHMA: APXITEKTONIKOΣ ΣXE IAΣMOΣ 9: AΣTIKOΣ ΣXE IAΣMOΣ

Transcript

1 E.M.Π. ΣXOΛH APXITEKTONΩN AKA HMAΪKO ETOΣ TOMEIΣ I, II, III 9 ο XEIMEPINO EΞAMHNO MAΘHMA: APXITEKTONIKOΣ ΣXE IAΣMOΣ 9: AΣTIKOΣ ΣXE IAΣMOΣ Συντονίστρια: Μαργαρίτα Γραφάκου, αν. καθηγήτρια ιδακτική οµάδα: Bασίλης Γκανιάτσας, αν. καθηγητής, Μαργαρίτα Γραφάκου, αν. καθηγήτρια, Έρση Ιωαννίδου, εκλεγµένη λέκτορας, Γιάννης Kίζης, αν. καθηγητής, Σόνια Μαυροµµάτη, λέκτορας 407, Nίκος Mπελαβίλας, λέκτορας, Θάνος Παγώνης, εκλεγµένος λέκτορας, Σπύρος Ρογκάν, καθηγητής, Θάνος Στασινόπουλος, βοηθός, Σταύρος Σταυρίδης, επ. καθηγητής, Γιάννης Tερζόγλου, καθηγητής, Ελένη Χανιώτου, επ. καθηγήτρια. Γραµµατειακή υποστήριξη: Mαρία Παπαδάτου, ETEΠ Oι διδάσκοντες έχουν συγκροτήσει πέντε οµάδες µε τη συµµετοχή διδασκόντων των Tοµέων I, II, και III ως εξής: B. Γκανιάτσας Θ. Παγώνης Θ. Στασινόπουλος M. Γραφάκου Σ. Μαυροµµάτη, επικ. διδακτικό έργο: Χ. Μακεδονοπούλου Γ. Kίζης N. Mπελαβίλας Σπ. Ρογκάν Ε. Χανιώτου Γ. Τερζόγλου Στ. Σταυρίδης Ε. Ιωαννίδου, επικ. διδακτικό έργο: Β. Αττάρτ Oι φοιτητές και οι φοιτήτριες συγκροτούν αντίστοιχα διµελείς ή τριµελείς οµάδες, επιλέγουν µία από τις παραπάνω διδακτικές οµάδες και υποχρεωτικά δύο ακόµα επιλογές, ώστε να διευκολυνθεί η κατανοµή των σπουδαστικών οµάδων. Θέµα: ANAΠΛAΣH ΣTHN ΠEPIOXH TOY ΤΑΥΡOY 1

2 ΠEPIEXOMENO TOY MAΘHMATOΣ H οργάνωση του συνθετικού µαθήµατος του 9 ου εξαµήνου, αφορά στην ισότιµη συνεργασία των Tοµέων σε κοινά θέµατα. Oι συνεργασίες αυτές δεν περιορίζονται στο τυπικό περιεχόµενο του κάθε τοµέα, αλλά αντίθετα οι διδάσκοντες, αναλαµβάνοντας συλλογικά, αλλά και ο καθένας χωριστά, τη διδασκαλία του µαθήµατος, εµπλουτίζουν την κοινή προβληµατική, σύµφωνα µε την ειδικότερη προέλευσή τους. Tο περιεχόµενο του µαθήµατος αφορά στον Aστικό Σχεδιασµό (Urban Design), δηλαδή σύνθεση σε µεγάλη κλίµακα που προσδιορίζει τη µορφή του αστικού περιβάλλοντος και των στοιχείων που το συγκροτούν: των πλήρων και των κενών του αστικού ιστού, δηλαδή των οικοδοµικών τετραγώνων, των δηµόσιων υπαίθριων χώρων, των δρόµων και των αξόνων επικοινωνίας, των φυσικών στοιχείων (πράσινο, νερό κ.λπ.). Eπιδιώκεται η κατανόηση της σχέσης µονάδας - συνόλου και των παρεµβάσεων που δρουν ως καταλύτες µικρής ή µεγάλης εµβέλειας. Aντικείµενο του µαθήµατος είναι η µελέτη και η σύνθεση των συστατικών στοιχείων του αστικού ιστού καθεαυτών ως λειτουργικών ενοτήτων, αλλά και των στοιχείων που δοµούν την αντιληπτική εικόνα και την αισθητική συγκρότηση του αστικού περιβάλλοντος. H κατοικία, εξαιτίας του µεγέθους που καταλαµβάνει στο δοµηµένο περιβάλλον, εµπλέκεται στο θέµα της αστικής σύνθεσης. Οι λοιπές χρήσεις συµπληρώνουν και σηµατοδοτούν τον ιστό και τον χώρο και συνεισφέρουν στη δοµή της πόλης. Οι παραπάνω χρήσεις, εκτός της κατοικίας, είναι δυνατόν να έχουν τοπική ή υπερτοπική εµβέλεια, ανάλογα µε τη χωροθέτησή τους στην περιοχή. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα κρίνουν ποιες και σε τι αναλογία είναι σκόπιµο να αποτελέσουν τοπικές λειτουργίες συνοδευτικές της κατοικίας. Σηµαντικό στοιχείο για την οργάνωση της περιοχής είναι το πράσινο και οι δηµόσιοι ελεύθεροι χώροι, στους οποίους θα περιέχονται περιορισµένης έκτασης εγκαταστάσεις αναψυχής και πολιτισµού. Στόχος δηλαδή του αστικού σχεδιασµού είναι η ένταξη νέων λειτουργιών σε συγκεκριµένη περιοχή, στο πλαίσιο µιας ευρύτερης ανασύστασης των λειτουργικών και µορφολογικών στοιχείων που συγκροτούν τον υφιστάµενο χαρακτήρα και εικόνα της. Η ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Η περιοχή µελέτης βρίσκεται στον Ταύρο, στη συµβολή των οδών Πειραιώς και Χαµοστέρνας. Ο ήµος Ταύρου, είναι ένας από τους δήµους του Ελαιώνα της Αθήνας. Συνορεύει µε τους δήµους Αθηναίων, Καλλιθέας, Αγίου Ιωάννη Ρέντη και Μοσχάτου. Σύµφωνα µε την απογραφή της ΕΣΥΕ του 2001 ο µόνιµος πληθυσµός ανέρχεται σε άτοµα. Η έκταση του ανέρχεται σε στρέµµατα. Στην ίδια απογραφή, στον Ταύρο καταγράφηκαν κτίρια. Η δόµηση παρουσιάζει σχετικά µικρή πυκνότητα για τα µέτρα του Λεκανοπεδίου και οφείλεται στην ύπαρξη βιοµηχανικών, βιοτεχνικών και σιδηροδροµικών οικοπέδων του Ελαιώνα. Ο Ταύρος δηµιουργήθηκε ως οικισµός προσφύγων µετά το Το 1934 χαρακτηρίστηκε κοινότητα µε το όνοµα Νέα Σφαγεία, από την οµώνυµη εγκατάσταση που είχε κατασκευαστεί στην οδό Πειραιώς το Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε συγκροτήµατα παραπηγµάτων. Το 1943 αποσπάστηκε από τον 2

3 ήµο Αθηναίων και χαρακτηρίστηκε αυτόνοµος δήµος. Ένα πρόγραµµα οργανωµένης δόµησης του ΟΕΚ, η κατασκευή του οποίου διήρκεσε σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες ( 60 έως µέσα 90) αντικατέστησε τα παραπήγµατα µε πολυώροφα κτίρια κατοικιών. Η υπόλοιπη περιοχή γύρω από τον πυρήνα των εργατικών-προσφυγικών κατοικιών είχε καταληφθεί ήδη από την περίοδο του Μεσοπολέµου, από βιοµηχανίες και βιοτεχνίες (υφαντουργίες, µετάλλου, χηµικές βιοµηχανίες κ.α.). Το 1972 µετονοµάστηκε σε ήµο Ταύρου. Αυτή τη στιγµή η περιοχή του Ταύρου, κυρίως στο µέτωπο της οδού Πειραιώς αλλάζει πρόσωπο. Η χωροθέτηση των πόλων πολιτισµού-εκπαίδευσης (ΑΣΚΤ, Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού, Φεστιβάλ Αθηνών, Ίδρυµα Μιχάλης Κακογιάννης), διοίκησης µητροπολιτικής όπως της Σχολής ηµόσιας ιοίκησης και του κτιρίου της Υπηρεσίας Ελέγχων ηµόσιας ιοίκησης, αλλά και εµπορικών κέντρων αναβάθµισαν την πολεοδοµική ταυτότητα. Σηµαντικό ρόλο σε αυτό έχει παίξει η ύπαρξη δύο σταθµών του δικτύου µέσων σταθερής τροχιάς (Ταύρος και Ρουφ) όπως και διάφορες νέες χρήσεις οι οποίες εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Στον κόµβο των οδών Πειραιώς και Χαµοστέρνας αποτυπώνονται έντονα τα σηµάδια των δύο διαφορετικών εποχών του Ταύρου. Οι παλιότερες κατασκευές, οι µάντρες υλικών και οι υποβαθµισµένοι δηµόσιοι χώροι συνυπάρχουν µε τα νεοαναγειρόµενα κτίρια εµπορίου, διοίκησης κ.α. δηµιουργώντας µία προβληµατική αντίθεση καθώς το αστικό τοπίο µοιάζει ηµιτελές και η διάσταση της εγκατάλειψης δεν έχει εκλείψει. Η προσπάθεια θεσµικής θωράκισης της οδού Πειραιώς, µε κεντρικό στόχο της διατήρηση της ιστορικής της βιοµηχανικής µνήµης, ειδικά στον Ταύρο φαίνεται να συγκρούεται µε τις νέες χρήσεις µητροπολιτικού κέντρου και τις εγκαταλειµµένες εκτάσεις «πίσω από τη βιτρίνα» του Ελαιώνα. Στις θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις των αλλαγών οι οποίες συντελούνται, προστίθεται και το ζήτηµα της αναβάθµισης των µοντερνιστικών συνοικιών οργανωµένης δόµησης. Σε αυτό το πλαίσιο µε την άσκηση του 9 ου εξαµήνου θα επιχειρηθεί ο σχεδιασµός λύσεων στην κλίµακα του αστικού σχεδιασµού, που θα αντιµετωπίζουν τις προκλήσεις µίας ισόρροπης αναβάθµισης της περιοχής. H ΠEPIOXH TΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Η προτεινόµενη περιοχή εκτείνεται σε τµήµατα τριών οικοδοµικών τετραγώνων που έχουν µέτωπο στον κόµβο των οδών Πειραιώς και Χαµοστέρνας. 1. Το οικόπεδο Α στο οικοδοµικό τετράγωνο 306 (βόρειο-δυτικό του κόµβου Πειραιώς-Χαµοστέρνας) καταλαµβάνεται σήµερα από ένα γήπεδο και ένα παλαιό κτίσµα. Έχει επιφάνεια τ.µ. και επιτρεπόµενο Σ 2, Το οικόπεδο Β στο οικοδοµικό τετράγωνο (νότιο-δυτικό του κόµβου Πειραιώς-Χαµοστέρνας) καταλαµβάνεται σήµερα από µάντρες υλικών, παλαιά κτίσµατα και πράσινο. Έχει επιφάνεια τ.µ. και επιτρεπόµενο Σ 1, Το οικόπεδο Γ στο οικοδοµικό τετράγωνο 4076 (βόρειο-ανατολικό του κόµβου Πειραιώς-Χαµοστέρνας) καταλαµβάνεται σήµερα από µάντρα υλικών και µικρά γήπεδα. Έχει επιφάνεια τ.µ. και επιτρεπόµενο Σ 2,30. 3

4 ΣTOXOI THΣ ANAΠΛAΣHΣ ΚΑΙ ΠPOΓPAMMA EΠEMBAΣHΣ Στόχοι: η ένταξη της περιοχής µελέτης στην ευρύτερη περιοχή, η οργάνωση της κυκλοφορίας πεζών και οχηµάτων, η οργάνωση και ο σχεδιασµός των δηµόσιων πράσινων και ελεύθερων χώρων, η χωροθέτηση και ο σχεδιασµός της κατοικίας και των λοιπών χρήσεων. H περιοχή µελέτης θα επανασχεδιαστεί ώστε να αναδιαταχθούν οι πολεοδοµικές ενότητες και οι χρήσεις, να αποκτήσει κάθε τµήµα της την ταυτότητά του και να επιλυθούν οι µεταξύ τους σχέσεις (όρια, γειτνιάσεις). H κατανοµή των επιφανειών που προτείνονται για κάθε ενότητα χρήσεων έγινε µε βάση τις ανάγκες του λειτουργικού προγράµµατος και το ισχύον θεσµικό πλαίσιο. Ειδικότερα ως προς τους όρους δόµησης έχουν γίνει αποδεκτές ορισµένες αποκλίσεις από το θεσµικό πλαίσιο για την καλύτερη προσαρµογή του στις ανάγκες του µαθήµατος. Έτσι προτείνονται τα εξής: Στα οικόπεδα Α και Β από κοινού (µε συνολική επιφάνεια τ.µ.) θα χωροθετηθούν και θα σχεδιαστούν: 1. Οργανωµένο υψηλό και χαµηλό πράσινο σε µορφή αστικού πάρκου στο 50% της συνολικής έκτασης. 2. Χρήσεις συλλογικής κατοικίας (όπως αυτή µπορεί να εξειδικευτεί από τις οµάδες των διδασκόντων) επιφάνειας τ.µ. 3. Χρήσεις τοπικού κέντρου (εµπόριο, υπηρεσίες-γραφεία, αναψυχή κ.ά.) επιφάνειας τ.µ. Η δόµηση αυτή είναι µικρότερη από την επιτρεπόµενη και αντιστοιχεί περίπου στην υλοποιηµένη δόµηση των γειτονικών συγκροτηµάτων Εργατικής Κατοικίας Ταύρου. Προτείνεται να διατηρηθεί το υπάρχον υψηλό πράσινο. Τα υφιστάµενα αθλητικά γήπεδα είναι κακής ποιότητας εγκαταστάσεις και βρίσκονται σε προβληµατικές θέσεις. Μπορούν να καταργηθούν ολοκληρωτικά, καθώς θεωρείται εφικτή η µετεγκατάστασή τους νοτιότερα στον Ελαιώνα. Η επίγεια οδός Χαµοστέρνας (Π. Τσαλδάρη) η οποία παρεµβάλλεται µεταξύ των οικοπέδων Α και Β θεωρείται δευτερεύουσας σηµασίας συλλεκτήριος άξονας. Μπορεί να µειωθεί το πλάτος της και να ληφθούν µέτρα µείωσης της κυκλοφορίας ή να καταργηθεί ολοκληρωτικά. Οι σιδηροδροµικές γραµµές του Προαστιακού, όπως και η υπόγεια οδός Χαµοστέρνας, αποτελούν κυκλοφοριακούς άξονες µείζονος σηµασίας και διατηρούνται ως έχουν. Μπορεί να σχεδιαστούν πλευρικές διαµορφώσεις (πρασίνου, κίνησης πεζών ή ποδηλάτων) µε στόχο την αναβάθµιση του αστικού περιβάλλοντος. Tο µάθηµα οργανώνεται σε 3 στάδια: 1 ο Στάδιο Mετά από την επίσκεψη και αναγνώριση της περιοχής, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αξιολογούν την υπάρχουσα κατάσταση και διατυπώνουν πρόταση για τον συνολικό σχεδιασµό της περιοχής ως προς: την πολεοδοµική οργάνωση (χρήσεις γης και συσχετισµός τους), το κυκλοφοριακό δίκτυο και την κίνηση πεζών και οχηµάτων, το δοµηµένο περιβάλλον, τους πράσινους και ελεύθερους χώρους, 4

5 τις περιβαλλοντικές συνθήκες και επιρροές της περιοχής (κλιµατικά δεδοµένα, πηγές ρύπανσης, θόρυβος, µικροκλίµα κ.α.) σε αυτό το στάδιο, θα σχεδιαστεί η λειτουργική σύνδεση µε χρήσεις που βρίσκονται στα βόρεια της περιοχής µελέτης και σε µικρή απόσταση από αυτήν, όπως: ο Σταθµός Ρουφ του Προαστιακού, τα στρατόπεδα και δύο χώροι πρασίνου της ίδιας περιοχής. Επίσης, στο οικόπεδο Γ, θα σχεδιαστεί σε επίπεδο γενικής διάταξης µόνο, χρήση µητροπολιτικού κέντρου (υπηρεσίες-γραφεία, διοίκηση κ.λπ.) µε δόµηση η οποία µπορεί να φθάσει τον µέγιστο θεσµοθετηµένο Σ 2,30 ή τ.µ. Τα παραπάνω θα απεικονιστούν σε κλίµακα 1:1000 ή 1: ο Στάδιο Στο 2 ο στάδιο καθορίζονται οι στόχοι, τα κριτήρια και οι αρχές σχεδιασµού που προσδιορίζουν την πρόταση. ιατυπώνεται η πρόταση, η οποία περιλαµβάνει το σύστηµα δόµησης, τη διαµόρφωση και τις αναλογίες των όγκων, τη σχέση υπαίθριων και κλειστών χώρων, τη χωροθέτηση και τη µορφή των πράσινων χώρων. Στην πρόταση θα απεικονίζονται σε κλίµακα 1:500. α. H κεντρική ιδέα της σύνθεσης. β. H γενική διάταξη και η διαµόρφωση των όγκων του συγκροτήµατος. γ. H κατανοµή των µονάδων κατοικίας και των άλλων χρήσεων και η οργάνωσή τους σε κτιριακούς όγκους. δ. H συγκρότηση των υπαίθριων πράσινων ή ελεύθερων χώρων (κοινόχρηστων, ιδιωτικών). ε. H κυκλοφορία πεζών, οχηµάτων και η στάθµευση. ζ. Η σύνδεση µε την ευρύτερη περιοχή. H τυπολογία κατόψεων των µονάδων κατοικίας σε κλίµακα 1:200. Mακέττα της περιοχής µελέτης και του περιβάλλοντα χώρου της σε κλίµακα 1: ο Στάδιο Θα οριστικοποιηθούν οι σχεδιαστικές προτάσεις και θα γίνει η επιλογή επιµέρους στοιχείων της πρότασης που θα µελετηθούν µε µεγαλύτερη λεπτοµέρεια. Θα παραδοθούν: Σχέδιο γενικής διάταξης σε κλίµακα 1:500 και κατόψεις στη στάθµη του εδάφους (όπου θα φαίνονται οι προσπελάσεις των κτιρίων) σε κλίµακα 1:500. Χαρακτηριστικές τοµές που θα φαίνεται η σύνδεση µε την ευρύτερη περιοχή. Eπιλεγµένο τµήµα στοιχείων της πρότασης σε κλίµακα 1:200, καθώς και τυπολογία µονάδων κατοικίας σε κλίµακα 1:100. Mακέττα σε κλίµακα 1:500 της περιοχής µε το άµεσο περιβάλλον της. H επεξεργασία του θέµατος σύµφωνα µε τα παραπάνω ζητούµενα, θα παρουσιαστεί σε 4 το πολύ πινακίδες διαστάσεων 70x100. Κοινές παρουσιάσεις των εργασιών θα γίνουν σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα του µαθήµατος. 5

6 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΜΟΝΑ ΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ Για την κατοικία, ο αριθµός των νοικοκυριών θα προκύψει µε βάση την υπόθεση ότι κάθε νοικοκυριό συγκροτείται από 3,2 άτοµα, ενώ ο συνολικός πληθυσµός θα προκύψει από τη διαίρεση του συνολικού εµβαδού κατοικίας µε την απαιτούµενη επιφάνεια ανά άτοµο (30 µ 2 ). Η κατανοµή του πληθυσµού κατά µέγεθος οικογένειας θα βασιστεί στις εξής παραδοχές για τη σύνθεση των νοικοκυριών: Aριθµός µελών οικογένειας Oικογένειες Nοικοκυριά (%) 2 10% 3 45% 4 40% 5 5% O αριθµός µονάδων κατοικίας συµπίπτει µε τον αριθµό των οικογενειών νοικοκυριών και το εµβαδόν κάθε µονάδας κατοικίας βασίζεται στην υπόθεση ότι για κάθε µέλος της οικογένειας απαιτούνται 30 µ 2 (µε έναν κοιτώνα/άτοµο). 6