Μάθηµα 3ο. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ, GDP)

Μάθηµα 3ο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ, GDP)

Ορισµός Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) (Gross Domestic Product - GDP) είναι το σύνολο όλων των προϊόντων αγαθών και υπηρεσιών που παράγει µια οικονοµία εκφρασµένο σε χρηµατικές µονάδες. Με άλλα λόγια είναι η συνολική αξία όλων των τελικών αγαθών (υλικών και άυλων) που παράχθηκαν εντός µιας χώρας σε διάστηµα ενός έτους, ακόµα και αν µέρος αυτού παράχθηκε από παραγωγικές µονάδες που ανήκουν σε κατοίκους του εξωτερικού. Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Gross National Product - GNP) είναι το Προϊόν ή Εισόδηµα που αποκτούν οι κάτοικοι µιας χώρας ανεξάρτητα του σε ποιά χώρα το αποκτούν. Με άλλα λόγια είναι η συνολική αξία όλων των τελικών αγαθών και υπηρεσιών (υλικών και άυλων) που αποκτούν οι κάτοικοι µιας χώρας σε διάστηµα ενός έτους. ιαφέρει από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά το ότι συµπεριλαµβάνει και το Εισόδηµα που απέκτησαν οι κάτοικοι µιας χώρας στο εξωτερικό.

Ονοµαστικό, Πραγµατικό και υνητικό ΑΕΠ Το ΑΕΠ διακρίνεται: Σε ονοµαστικό (nominal GDP) όταν υπολογίζεται σε τρέχουσες τιµές της αγοράς (current prices). Σε πραγµατικό (real GDP) όταν υπολογίζεται σε σταθερές τιµές, δηλαδή σε τιµές που επεκράτησαν κατά τη διάρκεια ενός έτους, το οποίο χρησιµοποιείται ως έτος βάσης (base year). Σε δυνητικό (potential) πραγµατικό ΑΕΠ, δηλαδή στο ΑΕΠ που θα παραγόταν αν απασχολούνταν όλοι οι διαθέσιµοι συντελεστές της παραγωγής. Το δυνητικό ΑΕΠ ονοµάζεται και προϊόν πλήρους απασχόλησης

Το κατά κεφαλή πραγµατικό ΑΕΠ ως µέτρο ευηµερίας Το κατά κεφαλή πραγµατικό ΑΕΠ χρησιµοποιείται ως µέτρο της ευηµερίας µιας χώρας. Υπάρχουν ωστόσο ορισµένα µειονεκτήµατα όπως: Αγνοεί µερικά αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται στο σπίτι καθώς και αυτά που ανταλλάσσονται στην παραοικονοµία. Αγνοεί τη ρύπανση του περιβάλλοντος η οποία πολλές φορές συνοδεύει την παραγωγή αγαθών. Αγνοεί τη βελτίωση της ποιότητας Αγνοεί την ανάπαυση η οποία αυξάνει την ευηµερία.

1. Το ΑΕΠ ως συνολική δαπάνη της οικονοµίας Το συνολικό προϊόν που υπάρχει στην οικονοµία σε µια δεδοµένη χρονική περίοδο ισούται µε αυτό που έχει παραχθεί στην οικονοµία (GDP) και αυτό που έχει εισαχθεί από την αλλοδαπή (ΙΜ). Το συνολικό αυτό προϊόν (GDP + IM) θα αγοραστεί είτε από τους κατοίκους της χώρας, ως ιδιωτική κατανάλωση (C), ως ακαθάριστη ιδιωτική επένδυση (I ag ) και ως κρατική αγορά αγαθών και υπηρεσιών (G) είτε από τους αλλοδαπούς ως εξαγωγές (Χ). Άρα ισχύει η παρακάτω ταυτότητα: GDP + IM C + I ag + G + X (1) η παραπάνω ταυτότητα (1) µπορεί να γραφεί και ως εξής: GDP C + I ag + G + X IM (2) η ταυτότητα (2) µας λέει ότι ένας τρόπος για να µετρήσουµε το ΑΕΠ είναι να προσθέσουµε τη συνολική εγχώρια δαπάνη (C + I ag + G), και τις καθαρές εξαγωγές (X IM)

Άλλες χρήσιµες ταυτότητες: Ιδιωτική Αποταµίευση: S p S H +S B S H = Αποταµίευση Νοικοκυριών, S B D + U = Αποταµίευση Επιχειρήσεων, D = Αποσβέσεις, U = Αδιανέµητα κέρδη) Πλεόνασµα (έλλειµµα) του προϋπολογισµού SG T + T ind - T S G TR, BD G + TR + T S T - T ind (T = Άµεσοι Φόροι, T ind = Έµµεσοι Φόροι, T S = Κρατικές επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις, G = Αγορά αγαθών και υπηρεσιών της κυβέρνησης, TR = Μεταβιβαστικές πληρωµές). Έλλειµµα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών CAD IM X + NFIPO + R f (CAD = Έλλειµµα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, IM=Εισαγωγές, X = Εξαγωγές, NFIPO = Καθαρή εκροή εισοδήµατος προς την Αλλοδαπή, R f = Καθαρή εκροή µεταβιβάσεων προς αλλοδαπή).

Άσκηση 1 Έστω ότι κατά το έτος 2011, σε µία υποθετική οικονοµία παρατηρήθηκαν τα εξής στοιχεία (όλα σε εκ. ευρώ): Άµεσοι φόροι = 25, ιδιωτική κατανάλωση = 100, ιδιωτική επένδυση = 30, κυβερνητικές δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών = 30 και καθαρές εξαγωγές = -10. (Θεωρήσατε όλα τα υπόλοιπα µακροοικονοµικά µεγέθη ίσα µε το µηδέν.) Να υπολογίσετε τα εξής: (α) το ΑΕΠ της οικονοµίας. (β) το δηµοσιονοµικό έλλειµµα. (γ) την ιδιωτική αποταµίευση. (δ) την εθνική αποταµίευση και (ε) τον καθαρό δανεισµό από το εξωτερικό.

Κατανάλωση (consumption) είναι η δαπάνη που πραγµατοποιούν τα νοικοκυριά για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή η συνολική τους κατανάλωση. Η συνάρτηση της κατανάλωσης δείχνει τη σχέση που υπάρχει µεταξύ της κατανάλωσης και των προσδιοριστικών της παραγόντων. Σύµφωνα µε τη θεωρία του Keynes, η συνάρτηση της κατανάλωσης σχετίζεται µε το συνολικό διαθέσιµο εισόδηµα. Αν υποθέσουµε ότι όλοι οι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το εισόδηµα παραµένουν σταθεροί τότε όσο αυξάνει το εισόδηµα τόσο µεγαλύτερη θα είναι και η κατανάλωση. Εποµένως υπάρχει θετική σχέση µεταξύ της κατανάλωσης και του εισοδήµατος. Η συνάρτηση της κατανάλωσης προσδιορίζεται ως εξής: C = β 0 + β 1 Y d (β 1 >0) όπου β 0 είναι η αυτόνοµη κατανάλωση, και Y d το διαθέσιµο εισόδηµα (Y d =Y-T) και Τ είναι οι φόροι.

Όταν το διαθέσιµο εισόδηµα αυξάνεται, το ποσό κατά το οποίο αυξάνεται η κατανάλωση δίνεται από τη µέση οριακή ροπή προς κατανάλωση (MPC) που είναι ο λόγος της µεταβολής της κατανάλωσης προς τη µεταβολή του διαθέσιµου εισοδήµατος. MPC= C/ Y d = dc/dy=β 1 κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης. Η οριακή ροπή προς κατανάλωση παίρνει τιµές ανάµεσα 0<β 1 <1 Άλλη µορφή της συνάρτησης κατανάλωσης: C = β 0 + β 1 Y d + β 2 P (β 1 >0, β 2 <0) όπου P ο πληθωρισµός. Αποπληθωριστής του ΑΕΠ ή είκτης Τιµών του ΑΕΠ : είναι ο αριθµοδείκτης που µετρά τις µεταβολές όλων των τιµών των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε µια οικονοµία, δηλαδή του ΑΕΠ. Ισούται µε το λόγο του ονοµαστικού ΑΕΠ στο έτος βάσης προς το ονοµαστικό ΑΕΠ στο έτος που έχει επιλεγεί ως βάση επί εκατό.

Επένδυση (investment) είναι η δαπάνη για την αγορά κεφαλαιουχικού εξοπλισµού, αποθεµάτων και κτιρίων, συµπεριλαµβανόµενης και της δαπάνης για την αγορά νέων κατοικιών. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και έξοδα αγοράς άυλων αγαθών, όπως τα έξοδα έρευνας και ανάπτυξης. Η επένδυση διακρίνεται στην ακαθάριστη επένδυση (I g ) που ισούται µε την καθαρή επένδυση (I n ) δηλαδή την αύξηση του φυσικού κεφαλαίου, και τις αποσβέσεις (D). I g = I n + D Η συνάρτηση των επενδύσεων. Σύµφωνα µε την Κεϋνσιανή προσέγγιση, η επένδυση (Ι) είναι fαρνητική συνάρτηση του επιτοκίου (r), δηλαδή, όταν αυξάνεται το επιτόκιο µειώνεται η επένδυση. Το επιτόκιο καθορίζεται από τις νοµισµατικές αρχές (Κεντρική Τράπεζα) µέσω της νοµισµατικής πολιτικής. Η συνάρτηση της επένδυσης προσδιορίζεται ως εξής: Ι=f(r). Αν θεωρήσουµε την επένδυση ως συνάρτηση του εισοδήµατος τότε η συνάρτηση των επενδύσεων µπορεί να προσδιοριστεί και ως εξής: I = I 0 + γυ d µε γ>0. ηλαδή υπάρχει µια θετική σχέση µεταξύ των επενδύσεων και του εισοδήµατος. Το υπόδειγµα των ακαθάριστων επενδύσεων µπορεί να προσδιοριστεί ως εξής: Ι = β 0 + β 1 Υ + β 2 r (β 1 >0, β 2 <0)

Κρατικές δαπάνες (goverment expenses) είναι οι δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών τις οποίες πραγµατοποιούν η τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και οι κυβερνήσεις της κάθε χώρας π.χ. αγορά υποβρυχίου για το ναυτικό. Οι κρατικές δαπάνες για αγορά αγαθών και υπηρεσιών (G) αναφέρονται στις δαπάνες για µισθούς των δηµοσίων υπαλλήλων, αγορά αµυντικού υλικού, κτίσιµο και εξοπλισµό σχολείων, νοσοκοµείων, κ.λ.π. Οι µεταβιβαστικές πληρωµές (TR) περιλαµβάνουν συντάξεις, τόκους του δηµοσίου χρέους, επιδόµατα ανεργίας, κ.λ.π Άρα οι συνολικές κρατικές δαπάνες είναι G + TR Συνάρτηση των κυβερνητικών δαπανών µπορεί να προσδιοριστεί µε τις παρακάτω µορφές: GOV/P=f(GDP/P) ή GOV % GDP=f(Y/P) Καθαρές εξαγωγές (net exports) είναι η δαπάνη για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην εγχώρια οικονοµία και αγοράζονται από αλλοδαπούς (εξαγωγές) µείον τη δαπάνη για την αγορά ξένων αγαθών και υπηρεσιών που πωλούνται στην εγχώρια οικονοµία (εισαγωγές). Συνάρτηση των εξαγωγών µπορεί να προσδιοριστεί µε τις παρακάτω µορφές: EXP=f(GDP) ή EXP=f(GDP, FDI) ή EXP=f(GDP, IMP)

2. Το ΑΕΠ ως συνολικό εισόδηµα Τα κέρδη των επιχειρήσεων δίνονται από την παρακάτω ταυτότητα: Π Sales + T s - T ind - W RENT INT IC - D (1) όπου Sales = έσοδα από πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών που παράγει η επιχείρηση T s = κρατικές επιδοτήσεις προς την επιχείρηση. T ind = έµµεσοι φόροι που συλλέγει η επιχείρηση και πρέπει να αποδώσει στο κράτος. W = µισθοί που πληρώνει η επιχείρηση στο προσωπικό που απασχολεί RENT = ενοίκια που πληρώνει η επιχείρηση INT = τόκοι που πληρώνει η επιχείρηση για το χρέος της IC = ενδιάµεση κατανάλωση, η δαπάνη της επιχείρησης για αγορά ενδιάµεσων αγαθών και υπηρεσιών. D = αποσβέσεις της επιχείρησης. Η εξίσωση (1) µπορεί να γραφεί ως εξής:

2. Το ΑΕΠ ως συνολικό εισόδηµα Π (Sales IC) (T ind -T s ) W - RENT INT D Η διαφορά sales - IC είναι τα συνολικά έσοδα από τις πωλήσεις των τελικών αγαθών και υπηρεσιών άρα η διαφορά αυτή ισούται µε GDP. Εποµένως έχω: Π + W + RENT + INT + (T ind -T s ) + D GDP (2) Το άθροισµα Π + W + RENT + INT DFI είναι το συνολικό εισόδηµα των συντελεστών παραγωγής που απασχολούνται εγχωρίως (domestic factor income) δηλαδή είναι το άθροισµα των κερδών των επιχειρήσεων (Π) τους µισθούς που πληρώνονται από τις επιχειρήσεις στο προσωπικό που απασχολεί (W), τα ενοίκια που πληρώνουν οι επιχειρήσεις (RENT) και οι τόκοι που πληρώνουν οι επιχειρήσεις (INT). Άρα η εξίσωση (2) µπορεί να γραφεί ως εξής: GDP(I) DFI + (T ind -T s ) + D (3) όπου GDP(I) είναι το ΑΕΠ ως άθροισµα εισοδηµάτων. Εποµένως η έννοια του ΑΕΠ δεν συµπίπτει µε την έννοια του εισοδήµατος ανεξάρτητα που συχνά χρησιµοποιείται ο όρος εισόδηµα στη θέση του ΑΕΠ

Άσκηση 2 Τρόποι Μετρήσεως του ΑΕΠ Θεωρήσατε µία οικονοµία όπου υπάρχουν µόνο δύο επιχειρήσεις µε τα δεδοµένα του πίνακα που ακολουθεί (όλα σε ευρώ). Να υπολογίσετε το ΑΕΠ ως συνολικό εισόδηµα, GDP(I), και ως προστιθεµένη αξία Επιχείρηση 1 Επιχείρηση 2 Πωλήσεις 1000 1200 Μισθοί 600 750 Ενοίκια 100 150 Τόκοι 50 80 Πρώτες ύλες 100 120 Έµµεσοι φόροι 40 65 Κρατικές επιδοτήσεις 20 45 Αποσβέσεις 35 70

3. Το ΑΕΠ ως προστιθέµενη αξία: Προς αποφυγή διπλής ή και τριπλής µέτρησης στοιχείων στον υπολογισµό του ΑΕΠ χρησιµοποιείται η µέθοδος της προστιθέµενης αξίας. Προστιθέµενη αξία µιας επιχείρησης είναι η αξία του προϊόντος της υπολογισµένη σε τιµές της αγοράς µείον την ενδιάµεση κατανάλωση. GDP S IC (S = Πωλήσεις, IC = Ενδιάµεση κατανάλωση

Άσκηση 3 Τρόποι Μετρήσεως του ΑΕΠ Το µεγαλύτερο συστατικό της συνολικής ζητήσεως είναι (α) η ιδιωτική κατανάλωση (β) η ιδιωτική επένδυση (γ) οι κρατικές δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών (δ) οι καθαρές εξαγωγές