Εκπαιδευτικός: Ζιάνη Ζωή ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 8 ο Δημοτικό Σχολείο Λιβαδειάς Προσέγγιση εννοιών και αριθμητικών πράξεων μέσα από τα παιχνίδια Μαθηματικές δραστηριότητες με τη μορφή ομαδικών παιχνιδιών με στόχο κυρίως να προσεγγίσουν τα παιδιά έννοιες και πράξεις. Το παιχνίδι χρησιμοποιείται ως μέσο άλλοτε προετοιμασίας και άλλοτε εξάσκησης, ευχάριστο και αποτελεσματικό, εξασφαλίζοντας παράλληλα ευνοικές συνθήκες για ενεργητική μάθηση. Καπέλα, υφάσματα, μουσικά όργανα, καρτέλες είναι μερικά από τα υλικά που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε. Τα παιδιά παίζουν αλλά ταυτόχρονα αποκτούν αυτόματους μηχανισμούς και τεχνικές που τα διευκολύνουν να παράγουν αριθμητικά αποτελέσματα. ΣΕΙΡΟΘΕΤΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Ένα μουσικό όργανο με δυνατό ήχο( τύμπανο,ξυλάκια ) μεταφέρεται από μαθητή σε μαθητή. Ζητάμε ο πρώτος μαθητής να χτυπήσει μια φορά, ο επόμενος μία παραπάνω Όταν κάποιος χτυπήσει 5 φορές, ο επόμενος θα χτυπήσει μία λιγότερο. Έτσι ανεβοκατεβαίνουμε ακουστικά από το 1 ως το 5. Με τον καιρό ανεβοκατεβαίνουμε ως το 10
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΡΤΕΣ Δίνουμε σε κάθε μαθητή 5 κάρτες (από χαρτόνι κάνσον). Στην πρώτη ο καθένας ζωγραφίζει ένα αντικείμενο. Στη δεύτερη ένα παραπάνω. Όταν ζωγραφίσουν όλες τις κάρτες, τις ανακατεύουν και προσπαθούν να τις βάλουν στη σειρά από τα λιγότερα στα περισσότερα και αντίθετα. Τις ανταλλάσσουν μεταξύ τους και συνεχίζουν το παιχνίδι. Με τον καιρό οι κάρτες αυξάνονται (γίνονται 6, 7 10). Φυλάσσονται στο κουτί του μαθητή ΣΕΙΡΟΘΕΤΗΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Διαβάζουμε στα παιδιά την αρχή από το βιβλίο <<Η μάγισσα Φουφήχτρα>>. Κάποια στιγμή παρεμβάλλουμε τα παρακάτω λόγια. Η μάγισσα Φουφήχτρα ρούφηξε με τη μαγική της σκούπα 5 παιδάκια και τα φυλάκισε στον πύργο της. Κάθε πρωί τους ζητάει να βάλουν στη σειρά τους μαγικούς της κυλίνδρους και να της φέρουν με σειρά (από το μικρότερο στο μεγαλύτε- ρο ή αντίθετα) τα μαγικά της καπέλα. Αν δεν τα καταφέρουν τα κλειδώνει για μια ώρα στην αποθήκη να φοβηθούν και να κλάψουν, να πάρει τα δάκρυά τους για να τα κάνει ζελέ. Το αγαπημένο γλυκό της μάγισσας. Πέντε παιδάκια σηκώνονται επάνω και η μάγισσα (μαθητής) αρχίζει τις εντολές. Π.χ. βάλε τους μαγικούς μου κυλίνδρους στη σειρά από το με- γαλύτερο στο μικρότερο! Βιάσου, πριν σε κλειδώσω στην από- θήκη!
Φέρε τα μαγικά μου καπέλα!γρήγορα! Όχι όμως ανακατεμένα, με σειρά. Ξεκίνα από το μικρότερο! Τα δάκρυα του παιδιού που χάνει γίνονται ζελές από τη μάγισσα. Μαγικοί κύλινδροι: χάρτινοι κύλινδροι από χαρτί κουζίνας σε διάφορα μεγέθη ντυμένοι με χρωματιστά χαρτιά. Μαγικά καπέλα: χάρτινοι χρωματιστοί κύκλοι σε διάφορα μεγέθη. ΠΡΟΣΘΕΣΗ Ψαράκια στη λίμνη Ορίζεται ο χώρος της λίμνης στο πάτωμα με ένα γαλάζιο πανί. Τοποθετούμε χάρτινα ψαράκια στη λίμνη με προσθέσεις στην κάτω πλευρά. Πέντε έξι παιδιά γίνονται ψαράδες. Όταν ακούγεται μουσική, οι ψαράδες χορεύουν γύρω από τη λίμνη. Όταν σταματάει η μουσική πλησιάζουν στη λίμνη και πιάνουν ένα ψαράκι. Φωνάζουν δυνατά το όνομα του ψαριού, δηλαδή το αποτέλεσμα της πράξης και συνεχίζουν το παιχνίδι. Ανάλογα με τη χρονική στιγμή που παίζεται οι προσθέσεις αλλάζουν Τα ψαράκια μπορεί να έχουν και αφαιρέσεις Ο δάσκαλος εμψυχώνει τους αδύνατους μαθητές ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΜΕ ΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ Διαβάζουμε στα παιδιά την αρχή από το βιβλίο του Τριβιζά <<Η πριγκίπισσα Δυσκολούλα>>. Μόλις φτάνουμε στο σημείο που λέει ότι θα έρχονταν στο παλάτι οι πρίγκιπες για να διαλέξει έναν από αυτούς η Δυσκολούλα, παρεμβάλουμε την εξής φράση: Η Δυσκολούλα, ανυπόμονη καθώς ήταν, έστειλε έναν υπηρέτη στην πύλη του παλατιού για να την ειδοποιεί με χτύπους κάθε φορά που φτάνουν κάποιοι πρίγκιπες.
Μια μαθήτρια γίνεται Δυσκολούλα και κάποιο παιδί παριστάνει τον υπηρέτη κρατώντας ένα μουσικό όργανο. Χτυπά 5 φορές και μετά από λίγο άλλες 4 φορές. Η πριγκίπισσα ρωτάει τους αυλικούς της (τα παιδιά της τάξης) πόσοι πρίγκιπες ήρθαν. Κάποιος από αυτούς που θα απαντήσουν σωστά γίνεται υπηρέτης, αφού γράψει την πράξη στον πίνακα (5 + 4 = 9). ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ο Τάρανδος Μια φορά κι έναν καιρό στον παλιό καλό καιρό ένας τάρανδος μικρούλης βιαστικός και ζωηρούλης ζήτησε απ τον Αι-Βασίλη το έλκηθρό του να του σύρει. Μην κακοκαρδίζεσαι τώρα είναι νωρίς φάε φέτος ψήλωσε του χρόνου να μπορείς. Τα παιδιά μαθαίνουν να τραγουδούν ωραία την πρώτη στροφή. Ένα παιδί γίνεται Αι-Βασίλης και τα υπόλοιπα μικροί τάρανδοι. Ξεκινώντας το παιχνίδι τραγουδάνε δύο φορές την πρώτη στροφή. Ύστερα οι μικροί τάρανδοι ρωτάνε ευγενικά : Καλέ μας Αι-Βασίλη θα μας επιτρέψεις να σύρουμε φέτος εμείς το έλκηθρό σου; Και ο Αι-Βασίλης δείχνοντας κάποιο μαθητή απαντάει :
Ναι, δέχομαι να σύρεις το έλκηθρό μου αν μου πεις πόσο κάνει 4+1 (ή 5-2 ή 4-3 ) Οι έξι τάρανδοι που θα απαντήσουν σωστά παίρνουν θέση μπροστά από το φανταστικό έλκηθρο και ξεκινάνε το ταξίδι (πηδώντας ρυθμικά) μόλις ακουστεί το τραγούδι (από σιντί). ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΜΕ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΔΕΚΑΔΑΣ Το σπιτάκι που χωρούσε μόνο δέκα Ο εκπαιδευτικός αφηγείται στα παιδιά μια μικρή ιστορία για τα ζώα του δάσους. Κάποια στιγμή μιλάει για τα σκιουράκια: Πάνω σε ένα ψηλό δένδρο έχουν το σπιτάκι τους τα (8) σκιουράκια. Ένα βράδυ που χιονίζει έρχονται και τους ζητούν φιλοξενία άλλα (5) σκιουράκια. Όμως στο σπίτι τους χωράνε μόνο δέκα. Έτσι κάποια (2) θα φιλοξενηθούν και θα κοιμηθούν μέσα και τα υπόλοιπα απ έξω. Τα σκιουράκια δεν ξέρουν να μετρούν. Μήπως μπορεί κάποιος μαθητής να τα βοηθήσει; Ζωγραφίζεται το δένδρο με το σπιτάκι (ένα ορθογώνιο στο φύλλωμα) στον πίνακα. Αυτά που μένουν τα δηλώνει ο μαθητής με έναν αριθμό (8) (μέσα στο ορθογώνιο). Αυτά που έρχονται τα δηλώνει με κυκλάκια στη ρίζα του δένδρου. Ύστερα τα τοποθετεί σωστά να κοιμηθούν (2 κυκλάκια μέσα στο ορθογώνιο και 3 έξω από αυτό). Τελειώνοντας ο εκπαιδευτικός τον ρωτάει αν το έκανε σωστά και ο μαθητής απαντάει: «Ναι, γιατί 8 και 2 κάνουν 10 και 3 ακόμη 13».
Βοηθάμε όλα τα παιδιά να κάνουν σωστά την τοποθέτηση για να πάρουν ως δώρο από τα σκιουράκια ένα φουντούκι (καραμέλα). Κάθε μαθητής έχει διαφορετικούς αριθμούς να προσθέσει (9+4, 7+6 ). ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ Η συλλογή του βασιλιά Καθώς διαβάζουμε (ή αφηγούμαστε) στα παιδιά το παραμύθι ενός βασιλιά, παρεμβάλουμε τα παρακάτω λόγια: Ο βασιλιάς άκουσε πώς στην περιοχή του πετούσαν πορτοκαλί πεταλούδες με γαλάζιες (αριστερά) και πράσινες (δεξιά) βούλες στα φτερά τους. Ζήτησε λοιπόν να του φέρουν μερικές για τη συλλογή του. Ήθελε όμως οι πεταλούδες να έχουν μόνο έξι βούλες. Όταν τις έφεραν ενθουσιάστηκε τόσο πολύ που τους κάλεσε στο παλάτι όλους για να τους ευχαριστήσει. Ένας μαθητής γίνεται βασιλιάς. Κάθεται στο θρόνο του (καρέκλα) και δέχεται τους καλεσμένους του (οι υπόλοιποι μαθητές). Κάποιος υπηρέτης τούς παρουσιάζει έναν έναν στο βασιλιά. Επιμένουμε στο διάλογο: ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Εσύ καλέ μου άνθρωπε ποια πεταλούδα μου έφερες; ΚΑΛΕΣΜΕΝΟΣ: Εγώ βασιλιά μου σου έφερα αυτή την πεταλούδα που έχει 4 βούλες γαλάζιες και 2 πράσινες. Όλες όλες 6 γιατί 4+2=6
Οι πεταλούδες (από χαρτόνι κάνσον) είναι τοποθετημένες στον τοίχο της αίθουσας. Ένα νόμισμα από χρυσόχαρτο (δώρο του βασιλιά) ενθουσιάζει πολύ τα παιδιά. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ Ταξίδια με τα μέσα συγκοινωνίας Όταν φτάνουμε στην ενότητα «Μέσα συγκοινωνίας» μπορούμε να κάνουμε με τα παιδιά φανταστικά ταξίδια σε διάφορα μέρη του κόσμου. Αρκεί να πληρώσουν το εισιτήριο (π.χ. επτά ευρώ). Δηλαδή να γράψουν σωστά ένα συνδυασμό του επτά σε μια μικρή καρτούλα που έ χουμε ετοιμάσει. 5+2 4+3 1+6 7+0 2+5 3+4 6+1 7+0 Κάθε φορά που παίζουμε το παιχνίδι διαλέγουμε μαζί με τα παιδιά τον τόπο που θα επισκεφτούμε και λέμε όποια πληροφορία ξέρουμε για αυτόν. Ύστερα αποφασίζουμε με ποιο μεταφορικό μέσο θα ταξιδέψουμε. Στο φανταστικό αεροδρόμιο (ή λιμάνι ή.) στήνουμε το γραφείο εισιτηρίων. Ένα θρανίο με καρτούλες και δύο μαθητές (υπαλλήλους) για τον έλεγχο. Φροντίζουμε ώστε όλοι οι μαθητές να γράψουν σωστά το συνδυασμό. Μπαίνουν στη σειρά και περιμένουν να ακούσουν τον ήχο του μεταφορικού μέσου. Ο ήχος ακούγεται και το ταξίδι αρχίζει μια βόλτα μέσα στην τάξη. Ήχοι: αεροπλάνου, καραβιού, τρένου Ανάλογα με τη χρονική στιγμή μπορούμε να ζητήσουμε κι άλλους συνδυασμούς 3+3+1 4+2+1 8-1 10-3 Για υπαλλήλους διαλέγουμε μαθητές με άριστες επιδόσεις στα μαθηματικά.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΑΡΙΘΜΟΥ Το χαλασμένο ρολόι Το ρολόι της πόλης δεν χτυπάει πια σωστά την ώρα. Όταν η ώρα είναι π.χ. 6 αυτό χτυπάει 4 ή 3 ή 1 φορά μόνο. Οι πολίτες έχουν συγκεκριμένη δραστηριότητα κάθε φορά. Στις 7 η ώρα πάνε για κυνήγι, στις 5 το απόγευμα χορεύουν Το ρολόι χτυπάει λάθος κι εκείνοι μπερδεύουν τις δουλειές τους. Έτσι ο Δήμαρχος (δάσκαλος) αποφασίζει να δοκιμάσει τους πολίτες (μαθητές) προκειμένου να βρει τον καλύτερο φύλακα που θα συμπληρώνει τους χτύπους του ρολογιού με ένα μουσικό όργανο ώστε να ακούγεται η σωστή ώρα. Ένα ρολόι με κινητούς δείκτες στερεώνεται στον τοίχο της τάξης. Δίπλα του σε μια καρέκλα κάθεται ένας μαθητής (ντυμένος με ένα μακρύ χιτώνα και κρατώντας ένα τύμπανο).ο Δήμαρχος δείχνει την ώρα στο ρολόι και ο μαθητής με το τύμπανο χτυπάει λιγότερες φορές. Κάθε φορά στέκεται κοντά του όρθιος ένας δοκιμαζόμενος φύλακας για να συμπληρώσει σωστά τους χτύπους. Αν τα καταφέρει οι πολίτες ασχολούνται για λίγα λεπτά με την ανάλογη δραστηριότητά τους (χορεύουν, κυνηγάνε ) ενώ εκείνος γράφει την ισότητα στον πίνακα π.χ. 4+2=6 βάζοντας πλαίσιο στο δεύτερο αριθμό (τους χτύπους συμπλήρωμα). Την επόμενη φορά γίνεται εκείνος Δήμαρχος. Μουσικά όργανα: τύμπανο, πιατίνι, τρίγωνο Εναλλακτικό παιχνίδι: Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ ΠΟΥ ΞΕΧΝΟΥΣΕ Να βοηθήσουμε παίζοντας έναν υπηρέτη να δώσει τα 7 φάρμακα στο αφεντικό του μια και εκείνος ξεχνάει και του πηγαίνει συνέχεια λιγότερα; Έτσι θα γλίτωνε την τιμωρία.
Ο ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΖΩΓΡΑΦΙΑ Σε μια μεγάλη κόλλα βελουτέ ζωγραφίζουμε διάφορα πράγματα σε δυάδες, τριάδες, τετράδες και τη στεριώνουμε στον πίνακα της τάξης. Έχουμε ετοιμάσει καρτέλες του τύπου 2Χ3= 4Χ5= και συζητάμε με τα παιδιά για το περιεχόμενό τους. Ύστερα τα χωρίζουμε σε 2 ομάδες. Τα αφήνουμε να παρατηρήσουν καλά τις ζωγραφιές και να αναγνωρίσουν δυάδες, τριάδες Κατόπιν η κάθε ομάδα πρέπει μέσα σε δέκα λεπτά να βρει ποια ζωγραφιά αντιστοιχεί σε κάθε καρτέλα. Νικήτρια η ομάδα που θα αντιστοιχίσει σωστά τις περισσότερες καρτέλες. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Το μαγεμένο δάσος Στο δάσος (ενός παραμυθιού) ζει ο μάγος (το όνομα το βρίσκουν τα παιδιά). Όποιος περάσει νύχτα από κει θα τον δει μπροστά του. Ο μάγος θα τον μεταμορφώσει σε δένδρο εκτός κι αν του φέρει ό,τι του ζητήσει. Πέντε έξι παιδιά παριστάνουν τα δένδρα του δάσους. Στο πάτωμα γύρω τους σκορπίζουμε καρτέλες με τον ίδιο αριθμό π.χ. 5 (αν μαθαίνουν τον πολλαπλασιασμό του 5). Ένα παιδί (με άριστες επιδόσεις) γίνεται μάγος. Τα υπόλοιπα παιδιά προσπαθούν να περάσουν από το δάσος. Αν ο μάγος ζητήσει 10 μήλα το παιδί (περαστικός) πρέπει να μαζέψει από κάτω 2 καρτέλες 5 5 και να τις δώσει. Αλλιώς τον μεταμορφώνει. ΜΑΓΟΣ: Είναι σωστά; ΠΕΡΑΣΤΙΚΟΣ: Ναι, γιατί 2Χ5=10 Επιμένουμε στο διάλογο:
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΑΘΕΤΙΚΗ ΙΔΙΟΤΗΤΑ Η Φιφή και η Φωφώ Διαβάζουμε στα παιδιά την αρχή από το βιβλίο του Τριβιζά «Η Φιφή και η Φωφώ». Όταν φτάνουμε στο σημείο που λέει ότι οι δύο φάλαινες αποφασίζουν να κάνουν έναν αγώνα λαιμαργίας ζωγραφίζουμε στον πίνακα τις δύο φάλαινες. Εμείς λέμε τι έφαγε η Φιφή και η Φωφώ και οι μαθητές ζωγραφίζουν ό,τι ακούνε στο σώμα κάθε φάλαινας. Ύστερα γράφουν τις πράξεις, συγκρίνουν τις τροφές τους και διαπιστώνουν ότι καμία δεν έφαγε περισσότερο. Π.χ. «Η Φιφή έφαγε μια βάρκα με 3 ναύτες μέσα και άλλη μια βάρκα με άλλους 3 ναύτες. Η Φωφώ έφαγε μια βάρκα με 2 ναύτες και άλλη μια βάρκα με 2 ναύτες και μια ακόμη με 2 ναύτες μέσα. Ποια έφαγε περισσότερους ναύτες;» Έτσι καταλήγουν στο συμπέρασμα 2Χ3=3Χ2 (γιατί 3+3=2+2+2)