ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΨΥΞΗ Εμπειρίες από το έργο RES H/C SPREAD
Η αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο αυτού του φυλλαδίου βαρύνει τους συγγραφείς και δεν απηχούν κατ ανάγκη την άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά ούτε ο EASME έχουν την ευθύνη για την οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών οι οποίες αντλούνται από το συγκεκριμένο φυλλάδιο.
Η πρόκληση Το έργο RES H/C SPREAD Τι εννοούμε με τον όρο «διαδικασία σχεδιασμού»? Ποια είναι τα βήματα για το στρατηγικό σχεδιασμό ΑΠΕ για θέρμανση & Το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) για θέρμανση και ψύξη είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διαδραματίζει καίριο ρόλο στη μετάβαση προς ένα αποτελεσματικό και απαλλαγμένο από άνθρακα ενεργειακό σύστημα, καθώς και στη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας μακροπρόθεσμα. Επομένως, η πρόκληση έγκειται στην αντιμετώπιση της ζήτησης για θέρμανση και ψύξη, η οποία δύναται να αντιμετωπισθεί με την αύξηση της αποδοτικότητας των μονάδων παραγωγής και των κτιρίων, μεγιστοποιώντας τη χρήση ΑΠΕ καθώς και με τη μείωση του κόστους για θέρμανση και ψύξη σε επίπεδο που θα είναι προσιτό για όλους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευθεί να προωθήσει τη χρήση αυτών των ενεργειακών πηγών και τεχνολογιών, όπως καταδεικνύεται από την Οδηγία για τις ΑΠΕ (Εθνικοί Δεσμευτικοί Στόχοι, Εθνικό Σχέδιο Δράσης) και την Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση (Άρθρο. 14 αναφορικά με την ανάγκη αποδοτικής αξιοποίησης του δυναμικού θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ και την ανάπτυξη αγοράς θερμότητας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο). Στο πλαίσιο αυτό, δεδομένου ότι η παραγωγή και διαχείριση ενέργειας η οποία παράγεται από ΑΠΕ εξαρτάται στενά από την περιοχή των εγκατεστημένων μονάδων και γενικότερα είναι ανεξάρτητη από εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς φορείς διοίκησης, απαιτείται στοχευμένη στήριξη για τη βελτίωση του σχεδιασμού και των δυνατοτήτων διακυβέρνησης. Το έργο RES H/C SPREAD (Θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ Ανάπτυξη Στρατηγικού Σχεδίου), αναγνωρίζοντας τον κεντρικό ρόλο των τοπικών αρχών έχει ως στόχο την τεχνική υποστήριξη μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας και προώθησης βέλτιστων πρακτικών, προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητά τους για σχεδιασμό σε ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης. Για το σκοπό αυτό, σε συνεργασία με τις πιλοτικές περιφέρειες, οι οποίες συμμετείχαν στο έργο, αναπτύχθηκαν 6 περιφερειακά σχέδια για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ. Με βάση την εν λόγω εμπειρία, στο πλαίσιο του έργου εξετάστηκαν και διαμορφώθηκαν μεθοδολογικές κατευθυντήριες γραμμές, καθώς και εργαλεία τα οποία είναι και θα παραμείνουν διαθέσιμα στις τοπικές αρχές ώστε να χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την ανάπτυξη των σχεδίων μπορεί να περιγραφεί σε πέντε βασικά βήματα, αλλά πριν γίνει αυτό, κρίνεται σημαντικό να κατανοηθεί η έννοια της "διαδικασίας σχεδιασμού." Η διαδικασία σχεδιασμού είναι μια «βασική λειτουργία διαχείρισης η οποία περιλαμβάνει τη διαμόρφωση ενός ή περισσοτέρων λεπτομερών σχεδίων για την Η διαδικασία σχεδιασμού προσδιορίζει τους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν, διαμορφώνει στρατηγικές, οργανώνει ή δημιουργεί τα μέσα που απαιτούνται καθώς και υλοποιεί, κατευθύνει και παρακολουθεί όλα τα βήματα με την ορθή σειρά διεξαγωγής τους. 3 επίτευξη της βέλτιστης ισορροπίας των αναγκών ή των απαιτήσεων βάσει των διαθέσιμων πόρων» Οι στρατηγικές θα πρέπει να είναι εφικτές από τεχνική και οικονομική άποψη, καθώς και θα πρέπει να προωθούν μέτρα τα οποία αποφέρουν οφέλη στην κοινωνία. Η διαδικασία περιφερειακού σχεδιασμού που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου αποτελείται από πέντε βασικά βήματα: 1) στρατηγικό όραμα και θέσπιση στόχων, 2) συλλογή και οργάνωση δεδομένων, 3) ανάπτυξη χαρτών δυναμικού και σχετική
ψύξη σε τοπικό επίπεδο? ανάλυση της ζήτησης για θέρμανση και ψύξη καθώς και των διαθέσιμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, 4) ανάλυση κόστους - οφέλους και 5) διαμόρφωση στρατηγικών και υλοποίηση πολιτικών για την επίτευξη τους (σύμφωνα με τους στρατηγικούς στόχους οι οποίοι έχουν τεθεί εξ αρχής). Τα βήματα αυτά, αποτελούν μια κυκλική και επαναληπτική διαδικασία κατά την οποία κάθε βήμα τροφοδοτείται από το προηγούμενο και ταυτόχρονα παρέχει την εισερχόμενη πληροφορία/δεδομένα στο επόμενο. Το ακόλουθο σχήμα παρουσιάζεται η διαδικασία σχηματικά: η πρώτη φάση για τον καθορισμό των στρατηγικών και των στόχων επικαλύπτει την τελευταία, κατά την οποία προσδιορίζονται οι πολιτικές για την επίτευξη των στόχων αυτών. Ειδικότερα, καταρτίζονται οι απαραίτητοι στόχοι και στρατηγικές και καθορίζονται τα απαραίτητα δεδομένα καθώς και η διαδικασία συλλογής τους με σκοπό την ανάπτυξη των χαρτών ζήτησης και προσφοράς ενέργειας από ΑΠΕ. Στη συνέχεια, μέσω της ανάλυσης κόστους - οφέλους αξιολογείται η αποδοτικότητα των παρεμβάσεων που θα πρέπει να υλοποιηθούν ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Τα βασικά σημεία για την ανάπτυξη περιφερειακού σχεδίου θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ είναι η διαδικασία χαρτογράφησης και η αξιολόγηση του δυναμικού προσφοράς και ζήτησης. Τα συγκεκριμένα βήματα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα τόσο λόγω της ποικιλόμορφης και συχνά περιορισμένης διαθεσιμότητας των απαιτούμενων δεδομένων, όσο και εξαιτίας της διαφορετικών οργανωτικών και διαχειριστικών δομών των διαφόρων Ευρωπαϊκών κρατών. Εθνικές Επιτροπές Διακυβέρνησης Η παραπάνω διαδικασία πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τις Εθνικές Επιτροπές Διακυβέρνησης (ΕΕΔ) προκειμένου να εξασφαλιστεί η ενεργή συμμετοχή των κυριότερων ενδιαφερόμενων μερών της περιοχής. Αυτές οι περιφερειακές επιτροπές διακυβέρνησης αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης των περιφερειακών σχεδίων, όπως αποδεικνύεται και από τις έξι πιλοτικές Ευρωπαϊκές περιφέρειες του έργου. Οι ΕΕΔ έχουν αυξήσει το βαθμό ευαισθητοποίησης τόσο φορέων του ιδιωτικού τομέα για επενδύσεις σε ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη θερμικής ενέργειας και τη θέσπιση πολιτικών για την άρση των οικονομικών και νομοθετικών εμποδίων, όσο και φορέων του δημόσιου τομέα ώστε 4
να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση των σχεδίων στον ευρύτερο σχεδιασμό πολιτικών σε περιφερειακό επίπεδο. Η διαδικασία χαρτογράφησης Εκτός από τη σημαντική εμπειρία που αποκτήθηκε, μέσω της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών στην ανάπτυξη των περιφερειακών σχεδίων, το έργο οδήγησε στην ανάπτυξη χαρτών δυναμικού ζήτησης και προσφοράς ενέργειας από ΑΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, σε ορισμένες από τις πιλοτικές περιφέρειες στις οποίες δεν υφίστανται μηχανισμοί ανάλυσης του δυναμικού (όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Βουλγαρίας, Ελλάδας, Ιταλίας και Λετονίας), αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη μεθοδολογικών Η διαδικασία χαρτογράφησης αποτελείται από τη συλλογή προσεγγίσεων με δεδομένων σχετικά με τη ζήτηση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη, καθώς και για την προσφορά θερμικής ενέργειας σκοπό την εκτίμηση κυρίως από ΑΠΕ και απορριπτόμενη θερμότητα. Στη και εντοπισμό του συνέχεια, τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται για τη δυναμικού ζήτησης δημιουργία ρεαλιστικών χαρτών δυναμικού που είναι ενέργειας και της αναγκαίοι για τον εντοπισμό των περιοχών όπου η ζήτηση προσφοράς ενέργειας ικανοποιείται από την προσφερόμενη ενέργεια. ενέργειας από ΑΠΕ, Στόχος αποτελεί ο προσδιορισμός των ευνοϊκότερων καθώς και τη περιοχών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλή ζήτηση, η συλλογή, οποία δύναται να ικανοποιηθεί από το διαθέσιμο ταξινόμηση και εκμεταλλεύσιμο δυναμικό ΑΠΕ. αξιοποίηση του διαθέσιμου όγκου δεδομένων. Οι εικόνες που παρουσιάζονται απεικονίζουν παραδείγματα χαρτών δυναμικού που αναπτύχθηκαν στις περιφέρειες που συμμετείχαν στο έργου. Οι υπόλοιποι χάρτες είναι διαθέσιμοι στην ιστοσελίδα του έργου. Σχήμα 1: Ζήτηση ενέργειας για θέρμανση στην περιφέρεια της Ροδόπης (Βουλγαρία) 5
Σχήμα 2: Ζήτηση ενέργειας για ψύξη στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας (Ελλάδα) Σχήμα 3: Χάρτης περίσσειας θερμότητας της περιφέρειας του Σάλτσμπουργκ (Αυστρία) 6
Σχήμα 4: Δυναμικό βιομάζας στην περιφέρεια της Ρίγα (Λετονία) Σχήμα 5: Χάρτης περιορισμών στην περιφέρειας της Εμίλια Ρομάνια (Ιταλία) Ανάλυση δεδομένων και συλλογή Οι χάρτες αυτοί αποτελούν αποτέλεσμα εντατικής εργασίας από τους εταίρους του έργου σε όλη τη διάρκεια του προκειμένου να συλλεχθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την αποτελεσματικότερη δημιουργία των χαρτών δυναμικού. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αν και η συλλογή των απαιτούμενων στοιχείων είναι 7
φαινομενικά μια απλή και εύκολη διαδικασία, παρόλα αυτά η έλλειψη αξιοπιστίας και η περιορισμένη διαθεσιμότητα των δεδομένων εγείρουν αρκετές προκλήσεις. Ειδικότερα, τα δεδομένα παρέχονται συγκεντρωτικά σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ δεν διατίθενται κατανεμημένα ανά τομέα ή δραστηριότητα (όπως συχνά συμβαίνει στην περίπτωση του τριτογενούς τομέα) ή ως προς τη δομή (όπως στην περίπτωση των κτιρίων) ή εκφρασμένα ανά ειδική ενέργεια κατά την τελική χρήση (π.χ., χρήση ηλεκτρικής ενέργειας). Επιπρόσθετα, χρήσιμα αναλυτικά δεδομένα, εφόσον υφίστανται, είτε δεν είναι δημόσια διαθέσιμα ή εύκολα προσβάσιμα (όπως στην περίπτωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ή της ζήτησης ενέργειας του τομέα της βιομηχανίας ή των υπηρεσιών) είτε δεν είναι σχεδιασμένα ώστε να διευκολυνθεί η στατιστική ανάλυση, όπως στην περίπτωση του κτηματολογίου. Επομένως, απαιτείται η συλλογή δεδομένων μέσω συνεντεύξεων ή εκτιμήσεων ώστε να συγκεντρωθούν στο απαραίτητο επίπεδο λεπτομέρειας με σκοπό τη γεωγραφική απεικόνιση των ενεργειακών μεγεθών. Στην έκθεση Σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για τον καθορισμό βάσης αναφοράς για την προώθηση θέρμανσης & ψύξης από ΑΠΕ καθώς και τις διαδικασίες παρακολούθησης, που είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα www.reshc-spread.eu, παρουσιάζεται αναλυτικά τόσο το σύνολο των πηγών που είναι διαθέσιμα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και οι μεθοδολογίες εκτίμησης των βασικών δεδομένων. Για πιο σκοπό διενεργείται ανάλυση κόστους - οφέλους? Τα βασικά επιτυχημένα παραδείγματα του έργου Η ανάλυση κόστους-οφέλους δίνει τη δυνατότητα μετάβασης από την οπτική ανάλυση μέσω των χαρτών ζήτησης και προσφοράς ενέργειας στον προσδιορισμό των δυνητικών παρεμβάσεων επιβεβαιώνοντας την τεχνική και οικονομική τους σκοπιμότητα και επομένως την ευκολία εφαρμογής των τεχνολογιών θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ σε κάθε περιφέρεια. Συνεπώς, ο σκοπός της ανάλυσης κόστους-οφέλους είναι η ανάλυση του ενεργειακού συστήματος και η εκτίμηση εναλλακτικών σεναρίων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης μιας περιφέρειας ως προς τη διείσδυση ΑΠΕ, τη μείωση CO2 και την κατανάλωσης καυσίμων. Στο πλαίσιο του έργου η ανάλυση κόστους-οφέλους πραγματοποιήθηκε μέσω του υπολογιστικού εργαλείου «Energy Plan», το οποίο αναπτύχθηκε από το πανεπιστήμιο Alborg της Δανίας. Οι περισσότεροι εταίροι του έργου χρησιμοποίησαν το εργαλείο αυτό για τη διενέργεια της ανάλυσης κόστουςοφέλους των εξεταζόμενων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και προώθησης ΑΠΕ σε κάθε περιφέρεια. Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στο Εγχειρίδιο για την ανάλυση κόστους-οφέλους το οποίο συντάχθηκε από το Comitato Termotecnico Italiano, (εταίρο του έργου) και είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.reshc-spread.eu/wp-content/uploads/2015/08/d4-1.pdf Συνολικά, το έργο RES H/C SPREAD μπορεί να θεωρηθεί ως ένα επιτυχημένο έργο επειδή έδωσε τη δυνατότητα στους τοπικούς και δημόσιους φορείς των περιφερειών που συμμετείχαν να αναπτύξουν τεχνογνωσία αναφορικά με δυναμικό εφαρμογής τεχνολογιών για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ καθώς και να επωφεληθούν από τα δεδομένα και τα εργαλεία τα οποία αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του έργου με σκοπό την ενίσχυση των δυνατοτήτων σχεδιασμού και ικανοτήτων τους. 8
Κάνοντας τη θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ ένα επιτυχημένο παράδειγμα στην Castilla y Leòn, Spain Κάνοντας τη θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ ένα επιτυχημένο παράδειγμα στην περιφέρεια Rhodope, Βουλγαρία Η επιτυχία συνολικά του έργου είναι το αποτέλεσμα των επιμέρους επιτυχημένων παραδειγμάτων της κάθε συμμετέχουσας περιφέρειας. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, σε διαφορετικό βαθμό και αποτέλεσμα, ο σχεδιασμός πολιτικών και μέτρων θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ που πραγματοποιήθηκε από τις περιφέρειες, είτε αποτέλεσε ένα αναπόσπαστο μέρος των ενεργειακών τους πλάνων είτε υιοθετήθηκε σαν ένα επίσημο πρόγραμμα για την υλοποίηση των μέτρων αυτών. Όπως προαναφέρθηκε, το βασικότερο συστατικό επιτυχίας επίτευξης των στόχων του έργου ήταν η οργάνωση των Εθνικών Επιτροπών Διακυβέρνησης. Οι Επιτροπές αυτές, μέσω της ενεργούς συμμετοχής των περιφερειακών φορέων, συνετέλεσε ώστε να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των τοπικών εμπλεκομένων μερών καθώς και να λάβουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Τα ακόλουθα τέσσερα επιτυχημένα παραδείγματα του έργου επιτεύχθηκαν στην Ισπανία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Ιταλία. Στην Castilla y Leòn η οργάνωση της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης είχε ως αποτέλεσμα την ανακήρυξη της περιφέρειας αυτής ως ένα επιτυχημένο παράδειγμα. Στην περίπτωση αυτή, η συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του περιφερειακού σχεδίου καθώς οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι φορείς διοίκησης συνειδητοποίησαν τη σημασία που έχουν για την περιφέρειά τους τα θέματα που προτείνονται από το έργο RES H/C SPREAD. Τα ενδιαφερόμενα μέρη παρότρυναν την περιφέρεια Castilla y Leòn να αναθέσει επίσημα στην EREN την ανάπτυξη ενός λεπτομερούς περιφερειακού σχεδίου. Μετά την υποβολή του επίσημου αιτήματος, η EREN για πρώτη φορά, ανέπτυξε ένα λεπτομερές μοντέλο για την αξιολόγηση της ζήτησης για θέρμανση στην περιφέρεια, σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, και ανέλυσε το αντίστοιχο δυναμικό προσφοράς ενέργειας από ΑΠΕ. Βάσει των δεδομένων αυτών, η EREN διατύπωσε, σε συμφωνία με την Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης, τις στρατηγικές και τις πολιτικές για την ανάπτυξη βιώσιμων τεχνολογιών σε αυτό τον τομέα. Στη Βουλγαρία, η Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης συνέβαλε καθοριστικά στην επιτυχία του περιφερειακού σχεδίου. Η επικοινωνία όλων των συμμετεχόντων ενδιαφερόμενων μερών επέτρεψε την καλύτερη κατανόηση των περιφερειακών αναγκών, την ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών και τη συμφωνία αναφορικά με τους στόχους και τις σχεδιαζόμενες πολιτικές. Επιπρόσθετα, όλοι οι Δήμοι στη Βουλγαρία θα πρέπει να αναπτύξουν προγράμματα ΑΠΕ καθώς και εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή τους. Στο πλαίσιο αυτό, πέντε Δήμοι στην περιφέρεια Rhodope καταρτίζουν τα Εθνικά Σχέδια Δράσης τους. Ανασταλτικοί παράγοντες στις συγκεκριμένες προσπάθειες σχεδιασμού απολιτικών αποτελούν τόσο η ελλιπή ενημέρωση καθώς και η ικανότητα της τοπικής δημόσιας διοίκησης. Επομένως, το περιφερειακό σχέδιο της Βουλγαρικής περιφέρειας Rhodope αποτελεί σημαντικό συστατικό για τον τοπικό σχεδιασμό, παρέχοντας αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τη ζήτηση για θέρμανση και το υφιστάμενο δυναμικό ΑΠΕ, καθώς και για την ανάλυση κόστους οφέλους για μια σειρά από εναλλακτικές επιλογές για θέρμανση τόσο στο δημόσιο τομέα όσο και στον οικιακό τομέα. Διάφορες προτεραιότητες σε περιφερειακό επίπεδο σχετικά με θέματα αναφορικά με την εφαρμογή μέτρων και πολιτικών θέρμανσης έχουν 9
συμφωνηθεί με τους τοπικούς φορείς και Δήμους. Τέλος, οι κοινότητες της Rhodope και οι επαρχίες εντός της περιφέρειας έχουν εγκρίνει το περιφερειακό σχέδιο και δεσμεύτηκαν για την εφαρμογή του, μεταξύ άλλων, μέσω της εναρμόνισης των πολιτικών τους με εκείνες που προτείνονται στο περιφερειακό σχέδιο. Κάνοντας τη θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ ένα επιτυχημένο παράδειγμα στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, Ελλάδα Κάνοντας τη θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ ένα επιτυχημένο παράδειγμα στην Emilia Romagna, Italy Όπως σε άλλες συμμετέχουσες χώρες, στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας ο ρόλος της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης ήταν απαραίτητος για την ανάπτυξη του περιφερειακού σχεδίου για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ, καθώς όλα τα μέλη των Εθνικών Επιτροπών Διακυβέρνησης συνέβαλαν στον προσδιορισμό των αναγκών και προτεραιοτήτων, στην αξιολόγηση των τεχνολογιών ΑΠΕ, στη βελτίωση της μεθοδολογίας εφαρμογής, καθώς και στην επιλογή των αποτελεσματικότερων μέτρων πολιτικής. Το καταστατικό της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης έλαβε υπόψη του τις ιδιαιτερότητες της περιφέρειας. Η πλειοψηφία των μελών της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης συμμετείχε εξ αρχής στις συναντήσεις, ενώ επιπρόσθετα μέλη καλέστηκαν ώστε να τοποθετηθούν για εξειδικευμένα θέματα κατά την προετοιμασία του περιφερειακού πλάνου. Όλες οι συναντήσεις των Εθνικών Επιτροπών Διακυβέρνησης αξιολογήθηκαν θετικά, και όλα τα μέλη των Επιτροπών δήλωσαν την προθυμία τους να συμμετέχουν στην επιτροπή και μετά την ολοκλήρωση του έργου. Όλες οι καθορισμένες ανάγκες και προτεραιότητες των συμμετεχόντων εμπλεκόμενων φορέων λήφθηκαν υπόψη κατά τη φάση ανάπτυξης του περιφερειακού σχεδίου, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό στην επιλογή των αποδοτικότερων μέτρων πολιτικής. Ειδικότερα, τέσσερα είναι τα μέτρα που θα συμβάλλουν στη διατήρηση της τηλεθέρμανσης ως η κύρια τεχνολογία παροχής θερμότητας στον οικιακό τομέα συνδυάζοντας λιγνίτη με βιομάζα οδηγώντας σε μια αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της βιομάζας για τη θέρμανση χώρων. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το περιφερειακό σχέδιο θα χρησιμοποιηθεί ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο από το «Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα» με σκοπό τη διαμόρφωση αποτελεσματικών πολιτικών για την προγραμματική περίοδο μέχρι το 2030. Η περιφερειακή αρχή της Δυτικής Μακεδονίας εξέφρασε την επιθυμία να ενσωματώσει το περιφερειακό σχέδιο θέρμανσης και ψύξης ΑΠΕ στο περιφερειακό ενεργειακό σχεδιασμό μέχρι το 2030 μέσω της υπογραφής επιστολής υποστήριξης. Η συμμετοχική διαδικασία στην περιφέρεια Emilia Romagna περιλάμβανε 100 εμπλεκόμενα μέρη και δημοτικούς φορείς. Οι συμμετέχοντες ανέπτυξαν μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την προώθηση ΑΠΕ για θέρμανση, η οποία αποτελείται από διάφορα μέτρα πολιτικής. Ο ρόλος της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης ήταν απαραίτητος για την ανάπτυξη του περιφερειακού σχεδίου θέρμανσης και ψύξης καθώς όλα τα μέλη συνεισέφεραν στον προσδιορισμό των αναγκών και προτεραιοτήτων, στην αξιολόγηση των τεχνολογιών ΑΠΕ και στην επιλογή των αποδοτικότερων μέτρων πολιτικής. Η Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης συγκέρασε τις απαιτήσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της περιφέρειας της Emilia-Romagna. Όλες οι συναντήσεις της Εθνικής Επιτροπής Διακυβέρνησης αξιολογήθηκαν θετικά και όλα τα μέλη δήλωσαν την προθυμία 10
τους να συμμετέχουν στην επιτροπή και μετά την ολοκλήρωση του έργου. Το έργο επέτρεψε, για πρώτη φορά, στην ARPAE να διευρύνει και να βελτιώσει τα δεδομένα παρέχοντας ένα εναρμονισμένο σύνολο από χάρτες ζήτησης για θέρμανση και των προσφερόμενων πηγών ενέργειας. Το πακέτο δεδομένων του συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών αξιολογήθηκε ως πολύ χρήσιμο για τη βελτίωση της ικανότητας σχεδιασμού των αρμόδιων φορέων. Για το σκοπό αυτό, η ARPAE δημιούργησε μια ομάδα ελεύθερων δεδομένων για τη διαχείριση, επικαιροποίηση και κοινή χρήση των συλλεχθέντων δεδομένων. Οι συνδυασμένες προσπάθειες της ομάδας εργασίας καθώς και των εμπλεκόμενων μερών που συμμετέχουν στην Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης έγιναν δεκτές με ικανοποίηση από τις τοπικές αρχές της περιφέρειας, οι οποίες αποφάσισαν να συμπεριλάβουν το μέτρα θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ στο τρίτο περιφερειακό σχέδιο το οποίο θα εκδοθεί επίσημα στο τέλος Μαΐου του 2016. Κυριότεροι φραγμοί στο σχεδιασμό πολιτικών θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ Όπως διαφαίνεται στα επιτυχημένα παραδείγματα του έργου, η σύσταση των ομάδων εργασίας από την έναρξη του σχεδιασμού των πολιτικών αποδείχθηκε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη επιλογή. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, εκτός από τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών, που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του σχεδίου, παράγοντες οι οποίοι, εάν δεν είχαν αναλυθεί επαρκώς και έγκαιρα, τότε θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την αποτελεσματικότητα των σχεδίων. Σύμφωνα με τα διδάγματα που εκμαιεύθηκαν στο πλαίσιο του έργου, οι κυριότεροι φραγμοί και δυσκολίες που πρέπει να διευθετηθούν αφορούν: Τη διαθεσιμότητα των δεδομένων και την ποικιλομορφία των χρηστών. Ελλιπή στοιχεία, ακατάλληλα ή εμπιστευτικά δεδομένα έχουν ως αποτέλεσμα τη χρονοβόρα διαδικασία συλλογής δεδομένων. Η διαθεσιμότητα των δεδομένων θα πρέπει να αναλυθεί κατά την έναρξη σχεδιασμού του κάθε έργου. Τα ανεπαρκή εργαλεία (π.χ. για την ανάλυση κόστους - οφέλους, τη χωρική ανάλυση της ζήτησης για θέρμανση). Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού θα πρέπει να κατανοήσουν τα εργαλεία και μεθοδολογίες που προτείνονται για χρήση. Τις αβεβαιότητες σχετικά με μελλοντικές εξελίξεις, όπως ενδεικτικά είναι οι αλλαγές του ενεργειακού μίγματος ή διαφοροποίηση των διαφόρων πολιτικών προτεραιοτήτων. Την επικαιροποίηση του περιφερειακού σχεδίου και την παρακολούθηση του. Μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης των αναγκών του σχεδίου ώστε να διασφαλίσουν την επιτυχή εφαρμογή του. Επομένως, θα πρέπει να καθοριστούν οι απαραίτητες αρμοδιότητες και διαδικασίες παρακολούθησης έτσι ώστε το περιφερειακό σχέδιο να επανεκτιμάται και επικαιροποιείται συνεχώς. Τη διευκόλυνση αλληλεπίδρασης μεταξύ τοπικών/περιφερειακών/εθνικών εμπλεκόμενων μερών, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τον επιτυχή σχεδιασμό πολιτικών θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ και η οποία κρίνεται απαραίτητη για την υποστήριξη της υλοποιηθείσας εργασίας. Οι αρμόδιες κρατικές αρχές πρέπει να ετοιμάσουν ένα σχέδιο μνημονίου υποστήριξης αναφορικά με την υλοποίηση του σχεδίου, εκ των προτέρων. 11
Βασικές συστάσεις από τα διδάγματα του έργου Είναι σημαντικό να προσδιοριστούν, να αναλυθούν και να καθοριστούν, εκ των προτέρων, τα κυριότερα ενδιαφερόμενα μέρη για τη διαδικασία σχεδιασμού πολιτικών θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτό αναμένεται να διευκολύνει το σχεδιασμό αποτελεσματικότερων πολιτικών καθώς και την ομαλή εφαρμογή τους. Η ανάδραση από τα κυριότερα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ώστε να αποσαφηνιστεί ότι η ενεργός συμμετοχή τους επηρεάζει τις αποφάσεις που λαμβάνονται. Επομένως, θα πρέπει να διευκρινιστεί με σαφήνεια, η συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα συμμετέχουν στη συγκεκριμένη διαδικασία. Γενικότερα, μια αύξηση του μεριδίου θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ δε θεωρείται μόνο ως θετική συμβολή που σχετίζεται με την ενέργεια και περιβάλλον λόγω της απεξάρτησης από τον άνθρακα, αλλά δημιουργεί και προστιθέμενη αξία στις περιφέρειες. Συνεπώς, είναι σημαντικό να διαδοθούν αυτά τα ευεργετικά οφέλη και εκτός των συμμετεχόντων στο συγκεκριμένο έργο. Η ανάλυση κόστους - οφέλους κρίνεται ο καταλληλότερος τρόπος για την προώθηση αποδοτικότερων τεχνολογιών ΑΠΕ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητά τους. 12
RES H/C SPREAD project Διάρκεια: Μάρτιος 2014 Οκτώβριος 2016 Συντονιστής: ISINNOVA, Italy Κοινοπραξία του έργου: 11 εταίροι από Αυστρία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, Ισπανία Π/Υ: 1.24 M EUR www.res-hc-spread.eu