áåé þñïò ÌÁÚÏÓ 2004 ÔÅÕ ÏÓ 1 ISSUE 1 ÔÏÌÏÓ 3 VOLUME 3

áåé þñïò ÊÅÉÌ ÅÍÁ ÐÏ ËÅÏÄÏÌÉÁÓ, ÙÑ ÏÔÁÎ ÉÁÓ Ê ÁÉ Á ÍÁÐÔÕÎ ÇÓ ÔÏÌÏÓ 3 VOLUME 3 ÔÅÕ ÏÓ 1 ISSUE 1 ÌÁÚÏÓ 2004 ÌÁY 2004

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚH ΕΠΙΤΡΟΠH - Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΚΟΚΚΩΣΗΣ ΧΑΡΗΣ ΜΠΕΡΙΑΤΟΣ ΗΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΡΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΟΥΣΙΟΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΕΦΝΕΡ ΑΛΕΞΗΣ ΨΥΧΑΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΜ ΒΟΥ ΛΟΙ ΣΥ ΝΤΑ ΞΗΣ Α ρα βα ντι νός Α θα νά σιος - Ε ΜΠ Αν δρι κό που λος Αν δρέ ας - Οι κο νο µι κό Πα νε πι στή µιο Α θη νών Βα σεν χό βεν Λου δο βί κος - Ε ΜΠ Γιαν να κού ρου Τζί να - Υ ΠΕ ΧΩ Ε Γιαν νιάς η µή τρης - Πα νε πι στή µιο Θεσ σα λί ας ελ λα δέ τσι µας Παύ λος - Χα ρο κό πειο Πα νε πι στή µιο ε µα θάς Ζα χα ρί ας - Πά ντει ο Πα νε πι στή µιο Ιω αν νί δης Γιάν νης - Tufts University, USA Κα λο γή ρου Νί κος - ΑΠ Θ Κα ρύ δης η µή τρης - Ε ΜΠ Κο σµό που λος Πά νος - ΠΘ Κου κλέ λη Ε λέ νη - University of California, USA Λα µπρια νί δης Λό ης - Πα νε πι στή µιο Μα κε δο νί ας Λου κά κης Παύ λος - Πά ντει ο Πα νε πι στή µιο Λου ρή Ε λέ νη - Οι κο νο µι κό Πα νε πι στή µιο Α θη νών Μα ντου βά λου Μα ρί α - Ε ΜΠ Με λα χροι νός Κώ στας - University of London, Queen Mary, UK Μο δι νός Μι χά λης - Εθν. Κέντρο Περιβ. και Αειφ. Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Μπρια σού λη Ε λέ νη - Πα νε πι στή µι ο Αι γαί ου Πα πα θε ο δώ ρου Αν δρέ ας - University of Surrey, UK Πρε βε λά κης Γεώρ γιος-στυλ. - Universite de Paris I, France Φω τό που λος Γιώρ γος - Πα νε πι στή µι ο Πατρών Χα στά ο γλου Βίλ µα - ΑΠ Θ ιεύθυνση: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Περιοδικό ΑΕΙΧΩΡΟΣ Πεδίον Άρεως, 38334 ΒΟΛΟΣ http://www.prd.uth.gr/aeihoros e-mail: aeihoros@prd.uth.gr τηλ.: 24210 74456 fax: 24210-74380

ÊÅÉÌÅÍÁ ÐÏËÅÏÄÏÌÉÁÓ ÙÑÏÔÁÎÉÁÓ ÊÁÉ ÁÍÁÐÔÕÎÇÓ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ áεπιστηµονικό Περιοδικό áåé þñïò åé þñ ï ò

áåé þñïò åé þñ ï ò ÅðéìÝëåéá Ýêäïóçò : ííá Óáìáñßíá - Ðáíáãéþôçò ÐáíôáæÞò Layout : ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò Ó åäéáóìüò åîùöýëëïõ : Ãéþñãïò ÐáñáóêåõÜò Åêôýðùóç : ÁëÝêïò ÎïõñÜöáò ÊåíôñéêÞ äéüèåóç : ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò

ÊÅÉÌÅÍÁ ÐÏËÅÏÄÏÌÉÁÓ ÙÑÏÔÁÎÉÁÓ ÊÁÉ ÁÍÁÐÔÕÎÇÓ Ðåñéå üìåíá ÅéóáãùãÞ ÐåôñÜêïò Ã. ÐåñéöåñåéáêÝò áíéóüôçôåò êáé ðåñéöåñåéáêþ ðïëéôéêþ óôçí ÅëëÜäá Ïéêïíüìïõ Ä. Ç ðåñéöåñåéáêþ äéüóôáóç ôïõ Ã' Êïéíïôéêïý Ðëáéóßïõ ÓôÞñéîçò: Ðñþôåò åêôéìþóåéò Øõ Üñçò Ã. ÐåñéöåñåéáêÞ ðïëéôéêþ êáé ðåñéöåñåéáêü ðñïãñüììáôá ôùí Êïéíïôéêþí Ðëáéóßùí ÓôÞñéîçò ôçò ÅëëÜäáò: Áðïôßìçóç êáé ðñïïðôéêýò ÑïâïëÞò Á. Åßíáé "ÏéêïíïìéêÞ" ç ÏéêïíïìéêÞ ÁíÜëõóç ôïõ þñïõ; ÐåñéöåñåéáêÞ ÅðéóôÞìç, ÏéêïíïìéêÞ Ãåùãñáößá êáé "ÃåùãñáöéêÜ ÏéêïíïìéêÜ" ÊáñáãÜíçò Á. Ç åðßäñáóç ôïõ þñïõ óôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò ðáñáãùãéêþò äéáäéêáóßáò óôéò ìéêñïðåñéöýñåéåò ôçò åëëçíéêþò ïéêïíïìßáò ÈÅÌÁÔÁ ÐÏËÉÔÉÊÇÓ ÌáíùëÜò Ã., ÔñáãÜêç Á. Ç ÏéêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ óôï þñï ôçò Åõñùæþíçò: ÈåóìéêÞ ÂÜóç, Öïñåßò ÄñÜóçò êáé Ðëáßóéï ÐïëéôéêÞò ÌðáëôÜò Å. Ç áíüëõóç ôùí õäáôéêþí äéáìåñéóìüôùí ôçò þñáò óôçí åöáñìïãþ ôçò ïäçãßáò ðëáßóéï ãéá ôá íåñü ÓÔÁÕÑÏÄÑÏÌÉÁ ÔÏÕ Ó ÅÄÉÁÓÌÏÕ Øõ Üñçò Ã. ERSA, Ðüñôï, 2004 ERSA, ìóôåñíôáì, 2005 ERSA, Âüëïò, 2006 (áíáããåëßá) ÊÑÉÔÉÊÅÓ ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÅÉÓ Áíäñéêïðïýëïõ Å. Ã.ÐåôñÜêïò, Ã. Øõ Üñçò, ÐåñéöåñåéáêÞ ÁíÜðôõîç óôçí ÅëëÜäá Ïéêïíüìïõ Ä. Ãñ. ÊáõêáëÜò (åð.), ÆçôÞìáôá ùñéêþò ÁíÜðôõîçò. ÈåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò êáé ðïëéôéêýò ÁÐÏØÅÉÓ ÓõíÝíôåõîç ìå ôïí Masahisa Fujita 4 6 32 56 80 102 130 158 182 184 186 188 194 198 200 3

áåé þñïò åé þñ ï ò Είναι "οικονοµική" η οικονοµική ανάλυση του χώρου; Περιφερειακή επιστήµη, οικονοµική γεωγραφία και "γεωγραφικά οικονοµικά" Αντώνης Ροβολής Λέκτορας, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Πε ρί λη ψη Στο άρ θρο αυ τό γί νε ται µί α προ σπά θεια να πα ρου σια στούν κά ποια ση µεί α των κυ ρί αρ χων σή µε ρα ρευ µά των της οι κο νο µι κής α νά λυ σης του χώ ρου. ύ ο α πό αυ τά τα ρεύ µα τα εί ναι η Νέ α Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α (ΝΟΓ) και η Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α (εν νο ώ ντας µε την τε λευ - ταί α συ γκε κρι µέ νες τά σεις της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας, ό πως αυ τήν της "πο λι τι στι κής στρο - φής"). Η ΝΟΓ που εί ναι σε µε γά λο βαθ µό "κρι τι κός" ε πί γο νος της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης, χρη σι µο ποί η σε υ πο δείγ µα τα µο νο πω λια κού α ντα γω νι σµού που κα τα λή γουν σε πολ λα πλά ση - µεί α ι σορ ρο πί ας, και έ βα λε την προ βλη µα τι κή που θέ τει η διά στα ση του χώ ρου στην α τζέ ντα των οι κο νο µο λό γων. Η ΝΟΓ έ χει δε χθεί κρι τι κή µε την σει ρά της α πό µια σει ρά Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους, πα ρό τι πολ λές φο ρές και η α νά λυ ση των δύ ο πλευ ρών δεί χνει να µην κα τα νο εί (ή να µην θέ λει να κα τα νο ή σει) πλή ρως τις θέ σεις της άλ λης πλευ ράς. Στο άρ θρο υ πο στη ρί - ζε ται ό τι πα ρό τι η α νά λυ ση της ΝΟΓ α πέ χει α κό µη α πό το να έ χει α ντι µε τω πί σει ό λα τα θε ω - ρη τι κά προ βλή µα τα, αλ λά και προ βλή µα τα πο λι τι κής, που θέ τει η διά στα ση του χώ ρου στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση, πα ρα µέ νει του λά χι στον "οι κο νο µι κή" α νά λυ ση στην βά ση της. Α ντί θε - τα, η Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α (έ τσι ό πως σχη µα τι κά ο ρί ζε ται στο άρ θρο) εί ναι πλέ ον έ να µίγµα θε ω ρη τι κών ε πιρ ρο ών α πό τρέ χου σες θε µα τι κές άλ λων κοι νω νι κών ε πι στη µών που δεν συν θέ τουν πά ντα έ να συ νε κτι κό σύ νο λο. Λέ ξεις κλει διά Νέ α οι κο νο µι κή γε ω γρα φί α, πε ρι φε ρεια κή ε πι στή µη, οι κο νο µι κή γε ω γρα φί α και πο λι τι στι κή στρο φή, οι κο νο µι κή θε ω ρί α. 80 αειχώρος, 3 (1): 80-101

How "economic" is spatial economics: Regional Science, Economic Geography and Geographical Economics This paper presents an eclectic summary of the debate between the proponents of New Economic Geography (a.k.a. Geographical Economics) and the defenders of modern Economic Geography (the type of "Cultural Turn"). New Economic Geography's (NOG) innovative analysis has used models of imperfect competition that lead to multiple equilibria, and a renewed interest in the dimension of space to the economic analysis. This has been castigated, however, by economic geographers. This paper argues that one of the basic problems that hinders the dialogue between the two parts is the fact that NOG and Economic Geography have different methodologies and theoretical concepts. It is also argued, however, that despite its limitations, NOG is an economic type of analysis, whereas Economic Geography of the "Cultural Turn" type does not always constitute a coherent body of theory. Keywords New economic geography, regional science, economic geography and cultural turn, economic theory. ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΗ Στο άρ θρο αυ τό γί νε ται µί α σύ γκρι ση µε τα ξύ δύ ο ρευ µά των σκέ ψης στην οι κο νο µι κή α νά λυ - ση του χώ ρου, της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας α πό την µί α πλευ ρά και της Γε ω γρα φι κής Οι κο - νο µι κής α νά λυ σης α πό την άλ λη. Συ νή θως τέ τοιοι "µα νι χα ϊ κοί" δια χω ρι σµοί µάλ λον δυ σκο - λεύ ουν πα ρά βο η θούν µί α ψύ χραι µη α πο τί µη ση δια φο ρε τι κών ε πι στη µο νι κών (ή ε πι στη µο - λο γι κών) προ σεγ γί σε ων, αλ λά στην συ γκε κρι µέ νη πε ρί πτω ση, και πα ρά το γε γο νός ό τι αρ κε - τοί συγ γρα φείς 1 έ χουν υ πο στη ρί ξει ό τι µπο ρεί να υ πάρ ξουν ση µεί α συ νά ντη σης και α µοι - βαίας "γο νι µο ποί η σης", η βι βλιο γρα φί α δεί χνει ό τι σή µε ρα υ πάρ χει ση µα ντι κή πό λω ση. Στην συνέ χεια του άρ θρου αυ τού (και µό νο για λό γους οι κο νο µί ας χώ ρου) ο ό ρος "Οι κο νο µι κή Γεω γρα φί α" θα α να φέ ρε ται α πο κλει στι κά σε κά ποιες συ γκε κρι µέ νες προ σεγ γί σεις της "σύγ - χρο νης" Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας, προ σεγ γί σεις ό πως αυ τήν της "Πο λι τι στι κής Στρο φής" (cultural turn) και της "Α νά λυ σης Σχέ σε ων" (relational turn) 2. Εί ναι γνω στό ό τι υ πάρ χει µί α σει ρά άλ λων προ σεγ γί σε ων που ε ντάσ σο νται και αυ τές στα πλαί σια της "πα ρα δο σια κής" Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας, ό πως για πα ρά δειγ µα αυ τές που "ε κλε κτι κά" χρη σι µο ποιούν θε ω ρί ες και α να λυ τι κά ερ γα λεί α α πό την Οι κο νο µι κή Ε πι στή µη. Αυ τού του τύ που οι προ σεγ γί σεις δεν α πο τε λούν έ να πε ρι θω ρια κό ρεύ µα, αλ λά σε πολ λά τµή - 1 Βλέ πε, για πα ρά δειγ µα, Overman, 2004. 2 Για την σχέ ση των προ σεγ γί σε ων αυ τών µε την οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου βλέ πε π.χ. τα άρ θρα των Yeung, 2001 Rodriguez-Pose, 2001 Kourliouros, 2003 Overman, 2004. 81

áåé þñïò åé þñ ï ò µα τα Γε ω γρα φί ας, το κυ ρί αρ χο ρεύ µα. Το τε λευ ταί ο τέ ταρ το του ει κο στού αιώ να την προ σέγ - γι ση για την α νά λυ ση του χώ ρου που βρι σκό ταν "πιο κο ντά" στην οι κο νο µι κή ε πι στή µη εί χε η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη. Α πό την αρ χή της δε κα ε τί ας του '90 και µέ χρι σή µε ρα α να πτύ - χθη κε το ρεύ µα της Νέ ας Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας (ΝΟΓ), για το ο ποί ο πρέ πει να ση µειω θεί ό τι αρ κε τοί α πό τους ο πα δούς του - και ό χι µό νο - προ τι µούν τον ό ρο Γε ω γρα φι κή Οι κο νο - µική 3 (Geographical Economics) 4. Πρέ πει στο ση µεί ο αυ τό να διευ κρι νι στεί ό τι, του λά χι στον κα τά την γνώ µη του γρά φο - ντος, δεν υ πάρ χουν δύ ο µό νο δια φο ρε τι κές προ σεγ γί σεις στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώρου, αλ λά µια σει ρά δια φο ρε τι κών προ σεγ γί σε ων, κά ποιες α πό τις ο ποί ες, ό πως θα υ πο - στη ρι χθεί στην συ νέ χεια δεν εί ναι οι κο νο µι κές, ού τε καν γε ω γρα φι κές, του λά χι στον υ πό την έν νοια που έ χει η ΝΟΓ για τον χώ ρο. Για έ ναν οι κο νο µο λό γο (α κό µη και για έ να ε τε ρό δο ξο οι κο νο µο λό γο), η "Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α", ει δι κά αυ τή που α κο λου θεί ρεύ µα τα ό πως αυ τό της "πο λι τι στι κής στρο φής", εί ναι στην κα λύ τε ρη πε ρί πτω ση κοι νω νιο λο γί α, αλ λά ό χι πά ντως κά ποιο εί δος οι κο νο µι κής α νά λυ σης. Έ νας ε τε ρό δο ξος οι κο νο µο λό γος, για πα ρά δειγ µα έ νας µε τα-κε ϋν σια νός, πι στεύ ω ό τι α πό α να λυ τι κής πλευ ράς θα βρι σκό ταν πιο κο ντά στα Γε ω γρα - φι κά Οι κο νο µι κά, πα ρά στην Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α (για πα ρά δειγ µα οι βα σι κές αρ χές και η α να λυ τι κή προ σέγ γι ση των µε τα-κε ϋν σια νών οι κο νο µι κών ό πως πε ρι γρά φο νται α πό τον Palley 1996). Έ να α πό τα ση µεί α της κρι τι κής των Οι κο νο µι κών Γε ω γρά φων προς την ΝΟΓ εί ναι το ό τι αυ το µά τως κα τα τάσ σε ται στην κα τη γο ρί α των (ε πι κρα τού ντων, σε α ντι δια στο λή µε τα ετε ρό δο ξα) νε ο κλα σι κών οι κο νο µι κών. Η ά πο ψη που εκ φρά ζε ται στο άρ θρο αυ τό εί ναι ό τι µε την ί δια λο γι κή και οι Κε ϋν σια νές προ σεγ γί σεις θα µπο ρού σαν να χα ρα κτη ρι στούν νε ο κλα σι - κές (βλέ πε ε κτε νέ στε ρη α νά λυ ση στο πέ µπτο µέ ρος αυ τού του άρ θρου). εν εί ναι τυ χαί ο δε το γε γο νός ό τι α κό µη και ε τε ρό δο ξες οι κο νο µι κές προ σεγ γί σεις, για πα ρά δειγ µα µαρ ξι στι κές α να λύ σεις τύ που David Harvey, έ χουν α πορ ρι φθεί α πό Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους. Θα µπο ρού σαν να συ νο ψι στούν µε συ ντο µί α τα χα ρα κτη ρι στι κά της ΝΟΓ; Πα ρό τι τα Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά εί ναι πλέ ον έ να µε γά λο ρεύ µα στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου που πε ρι λαµ βά νει δια φο ρε τι κές αρ χι κές υ πο θέ σεις (κά ποιες α πό αυ τές τις προ σπά θειες παρου σιά ζο νται στον πί να κα 1 του πα ραρ τή µα τος) οι βα σι κές αρ χές πα ρου σιά ζο νται πε ρι λη - πτι κά στο τέ ταρ το µέ ρος του άρ θρου (για µια σχε τι κά συ νο πτι κή πα ρου σί α ση βλέ πε Ρο βο λής 2005β και για µια ε κτε νέ στε ρη πα ρου σί α ση Brakman et al 2001). Θα ή ταν πά ντως δύ σκο λο να συ γκρί νει κα νείς την ΝΟΓ µε την Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α µια και δεν υ πάρ χει τέ τοια ενιαία σχο λή σκέ ψης. Για πα ρά δειγ µα, τα µι κρο οι κο νο µι κά θε µέ λια της ΝΟΓ βρί σκο νται πο - λύ µα κριά α πό την Γε ω γρα φί α της "Πο λι τι στι κής Στρο φής" ή της "Α νά λυ σης Σχέ σε ων", αλ λά 3 εν εί ναι τυ χαί ο ό τι έ να δη µο φι λές ει σα γω γι κό εγ χει ρί διο στην ΝΟΓ έ χει τον τί τλο "Ει σα γω γή στα Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά" (Brakman et al, 2001). 4 Στην συ νέ χεια οι ό ροι Νέ α Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α και Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά χρη σι µο ποιού νται ε ναλ λα κτι κά. 82

και αυ τές οι προ σεγ γί σεις βρί σκο νται µα κριά α πό την α νά λυ ση του Harvey (για πα ρά δειγ µα 1999) ή του Katznelson (1992). Στην συ νέ χεια του άρ θρου αυ τού πα ρου σιά ζο νται κά ποιες σκέ ψεις α πό εκ προ σώ πους της ΝΟΓ για την Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α και α ντί στρο φα. Αλ λά κα λύ τε ρα θα ή ταν να ξε κι νή - σει κα νείς α πό την Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη (ΠΕ) που ε νώ κά πο τε φαι νό ταν ως το κυ ρί αρ χο ρεύ µα στις ε πι στή µες του χώ ρου, σή µε ρα, σε ε πί πε δο θε ω ρί ας του λά χι στον, φαί νε ται ό τι έ χει ξε πε ρα στεί. ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ ΚΡΙ ΤΙ ΚΗ ΤΩΝ "ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΩΝ ΓΕ Ω ΓΡΑ ΦΩΝ" ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ ΡΙ ΦΕ ΡΕΙΑ ΚΗ Ε ΠΙ ΣΤΗ ΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕ Α ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΓΕ Ω ΓΡΑ ΦΙΑ Μί α α πό τις πιο εν δια φέ ρου σες πα ρου σιά σεις της ι στο ρί ας της "Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης" (regional science) έ χει κά νει ο Barnes (2004). Αυ τή η ι στο ρι κή α να σκό πη ση, η ο ποί α εί ναι ταυ τό χρο να και κρι τι κή α πο τί µη ση, χρη σι µο ποι ή θη κε α πό τον Barnes για να ε πι ση µά νει βα - σι κά προ βλή µα τα, κα τά την ά πο ψη του, και της ΝΟΓ. Πα ρό λο τον κα θο ρι στι κό ρό λο του Walter Isard στην σύλ λη ψη και α νά πτυ ξη της Πε ρι - φε ρεια κής Ε πι στή µης, ό πως το νί ζει ο Barnes, η ε πο χή (δε κα ε τί α του '50) ή ταν κα τάλ λη λη για την εµ φά νι ση µιας τέ τοιας προ σέγ γι σης για τον χώ ρο 5. Ο Isard, ο ο ποί ος εί χε σπου δά σει µαθη µα τι κά και οι κο νο µι κά, δού λε ψε µε τον Wassily Leontieff και βρέ θη κε στο ΜΙΤ ως µέλος του δι δα κτι κού προ σω πι κού (στο τµή µα χω ρο τα ξί ας και πο λε ο δο µί ας), ό που υ πήρ χαν προ - σω πι κό τη τες της οι κο νο µι κής α νά λυ σης, ό πως ο Samuelson και ο Solow, που πρέ σβευαν µί α µα θη µα τι κή-α να λυ τι κή προ σέγ γι ση στα οι κο νο µι κά. Ο Isard θε ω ρού σε ό τι η Οι κο νο µι κή Γεω γρα φί α βρί σκε ται στο ε πί πε δο της ε µπει ρι κής α νά λυ σης, ε νώ η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη θα α νέ πτυσ σε το γε νι κό θε ω ρη τι κό πλαί σιο και τις τε χνι κές α νά λυ σης (Isard, 1987 και Barnes, 2004) 6. Το 1956 ό ταν ο Isard µε τα κι νή θη κε στο πα νε πι στή µιο της Πεν συλ βα νί ας (University of Pennsylvania) έ θε σε ως ό ρο την δη µιουρ γί α ε νός δι δα κτο ρι κού προ γράµ µα τος στην Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη. 5 Είναι πολύ ενδιαφέρον το γιατί ο Isard προτίµησε τον όρο Περιφερειακή Επιστήµη (regional science), αντί των όρων "spatial science" ή "spatial analysis". Αυτό συνέβη απλά γιατί εκείνη την εποχή, δεκαετία του '50 στην οποία υπήρχε ένας έντονος ανταγωνισµός των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης για την πρωτοπορία στις διαστηµικές πτήσεις και στην εξερεύνηση του διαστήµατος, υπήρχε ο κίνδυνος να υπάρξει σύγχυση (στην αγγλική γλώσσα) µεταξύ της περιφερειακής επιστήµης και των προσπαθειών των φυσικών και µηχανολόγων να αναπτύξουν θεωρητικά και εµπειρικά εργαλεία για τις διαστηµικές πτήσεις (Isard, 2001: 418-419). 6 O Barnes (2004) παρατήρησε ότι οι απόψεις αυτές του Isard σε µεγάλο βαθµό αντανακλούν την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Οικονοµική Γεωγραφία στις αρχές της δεκαετίας του '50, µια και την περίοδο αυτή η Οικονοµική Γεωγραφία είχε χαµηλό επιστηµονικό "status" και περιοριζόταν µόνο στην χαρτογραφική - περιγραφική ανάλυση (Isard, 1979). 83

áåé þñïò åé þñ ï ò Για πά νω α πό δύ ο δε κα ε τί ες η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη α πέ κτη σε διά φο ρες ε θνι κές ενώ σεις σε πολ λές χώ ρες του κό σµου και µια σει ρά ε πι στη µο νι κών πε ριο δι κών. Έ νας α πό τους κύ ριους λό γους για την ε πι τυ χί α αυ τή σύµ φω να µε τον Barnes (2004) ή ταν το γε γο νός ό τι η ε πο χή ή ταν "κα τάλ λη λη" για την εµ φά νι ση µιας τέ τοιας ε πι στη µο νι κής προ σέγ γι σης. Συ γκε κρι µέ να ο Barnes υ πο στή ρι ξε ό τι η δη µιουρ γί α του σύγ χρο νου στρα τιω τι κο-βιο µη χα νι - κού συ µπλέγ µα τος των Η ΠΑ στην µε τα πο λε µι κή πε ρί ο δο (κα θώς και η ε ξέ λι ξη των η λε κτρο - νι κών υ πο λο γι στών) έ κα νε α να γκαί α την α νά πτυ ξη τε χνι κών και στρα τη γι κών για στρα τιω - τι κούς σκο πούς, που πε ριε λάµ βα ναν την κα τα νο µή πό ρων σε ε κτός α γο ράς συν θή κες (Barnes, 2004: 121). Η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη ή ταν υ πό µί α έν νοια η ε φαρ µο γή σε χω ρι κό ε πί πε δο µιας "ε πι στη µο νι κής" µε θό δου για την κα τα νο µή αυ τών των πό ρων. Έ νας δεύ τε ρος και ί σως ση µα ντι κό τε ρος λό γος ή ταν η ση µα ντι κή οι κο νο µι κή α νά πτυ ξη της µε τα πο λε µι κής πε ριό δου, πε ριό δου κα τά την ο ποί α ζη τή µα τα α στι κής και πε ρι φε ρεια κής α νά πτυ ξης, µε τα - φο ρών, ε νέρ γειας, ήρ θαν στο προ σκή νιο. Πα ρό λα αυ τά στα τέ λη της δε κα ε τί ας του '70 άρ χι σε η πτώ ση της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι - στή µης. Έ να α πό τα κρί σι µα προ βλή µα τα για την ε πι βί ω ση της, κα τά Barnes, ή ταν το γε γο - νός ό τι η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη α ντί θε τα α πό την Γε ω γρα φί α δεν κα τά φε ρε πο τέ, του λά - χι στον στις Η ΠΑ (αλ λά θα συ µπλη ρώ να µε και στον υ πό λοι πο κό σµο), να α πο κτή σει πολ λά τµή µα τα ή σχε τι κά προ γράµ µα τα σε πα νε πι στή µια 7. Α ντί θε τα, κα λή πο ρεί α φαί νε ται να έχουν τα ε πι στη µο νι κά πε ριο δι κά που κι νού νται στον χώ ρο. Ί σως η αι τί α για την κάµ ψη βρί - σκε ται στο ό τι α πλώς, ό πως έ χουν υ πο στη ρί ξει κά ποιοι, η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη έ φθα σε τα ό ρια της (Isserman, 1993). Κρί σι µο ρό λο έ παι ξε και η αλ λα γή των οι κο νο µι κών συν θη κών, αλλά κυ ρί ως των κυ ρί αρ χων ρευ µά των στον χώ ρο της Γε ω γρα φί ας, µια και η α νά δυ ση των ρι ζο σπα στι κών - µαρ ξι στι κών α να λύ σε ων α πέ σπα σε έ ναν ση µα ντι κό α ριθ µό ε ρευ νη τών και δι δα κτο ρι κών φοι τη τών. Η Νέ α Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α µε την σει ρά της α ντι µε τώ πι σε κρι τι κή α πό µί α σει ρά Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους 8. Α πό τους ση µα ντι κό τε ρους ε πι κρι τές των Γε ω γρα φι κών Οι κο νο - µι κών εί ναι ο Martin, κα τά τον ο ποί ο η ΝΟΓ δεν εί ναι πα ρά συ νέ χεια της Πε ρι φε ρεια κής Επι - στή µης και της Α στι κής Οι κο νο µι κής (1999: 67), µια και χρη σι µο ποιεί µε θο δο λο γι κά ερ γα λεία "δα νει σµέ να" α πό τα νε ο κλα σι κά οι κο νο µι κά, ό πως για πα ρά δειγ µα την χρή ση υ πο δειγ µά των γε νι κής ι σορ ρο πί ας. Α ντί θε τα, η Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α, υ πο στη ρί ζει ο Martin έ χει κι νη θεί πέ ρα α πό τέ τοιες α φη ρη µέ νες πε ρι γρα φές για την οι κο νο µί α, σε µια βα θύ τε ρη α νά λυ ση του πραγ µα τι κού κό σµου (να ση µειώ σου µε ό τι αυ τός εί ναι έ νας ό ρος τον ο ποί ο χρη σι µο ποιούν οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι). Τέ τοια πα ρα δείγ µα τα Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας εί ναι οι θε ω ρί ες για την ευέ λι κτη ε ξει δί κευ ση ή για την Τρί τη Ι τα λί α, προ σεγ γί σεις για τον χώ ρο α πό την σχο - 7 Τµήµατα Περιφερειακής Επιστήµης υπήρχαν σε πανεπιστήµια όπως, το University of Pennsylvania, το Cornell, το University of Illinois και το University of Arizona (Barnes, 2004: 123). 8 Για µια αναλυτικότερη παρουσίαση αυτής της κριτικής στα ελληνικά, βλέπε Ροβολής 2005α, 2005β. 84

λή της Ρύθ µι σης, και άλ λες θε ω ρί ες που α πορ ρί πτουν το πε ριο ρι στι κό πλαί σιο των βα σι κών οι κο νο µι κών (γι' αυ τά τα ε πι χει ρή µα τα βλέ πε την σει ρά των άρ θρων Martin 1999, Martin και Sunley 1996, 1998). Αλ λά και Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι που δεν συµ φω νούν σε ό λα αυ τά τα ση - µεί α της κρι τι κής του Martin, συµ φω νούν του λά χι στον στο ση µεί ο ό τι η ΝΟΓ δεν εί ναι κά τι νέ ο, αλ λά ε πα νεµ φά νι ση, του λά χι στον στις γε νι κές γραµ µές, πα λαιό τε ρων προ σπα θειών που εί χαν γί νει στο πλαί σιο της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας, µη έ χο ντας την ί δια στιγ µή ε παρ κή επο πτεί α της σχε τι κής βι βλιο γρα φί ας (Johnston, 1992). Ε πί σης η ΝΟΓ έ χει κα τη γο ρη θεί ό τι χα ρα κτη ρί ζε ται α πό την έλ λει ψη ε µπει ρι κών εφαρ µο γών και α να λύ σε ων. Σ' αυ τό το ση µεί ο κρι τι κής φαί νε ται να συ γκλί νουν αρ κε τοί Οικο νο µι κοί Γε ω γρά φοι, ό πως ο Martin και ο Sunley (Martin, 1999 Martin και Sunley 1996, 1998 Sunley, 2001). Α νά λο γη εί ναι και η κρι τι κή του Sheppard (2001) που φαί νε ται να συµ - φω νεί µε την κρι τι κή του Martin στα νε ο κλα σι κά θε µέ λια της ΝΟΓ. Ο Sheppard ό µως, ο οποίος πρέ πει να ση µειω θεί ό τι έ χει στο ε νερ γη τι κό του µια σει ρά "τε χνι κών" άρ θρων σε µια προ σπά θεια σύ ζευ ξης µαρ ξι στι κών εν νοιών και νε ο ρι καρ δια νών α να λυ τι κών ερ γα λεί ων 9, δεν απορ ρί πτει a priori την χρή ση α να λυ τι κών προ σεγ γί σε ων στην Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α (Sheppard, 2001). ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ Ε ΚΛΕ ΚΤΙ ΚΕΣ ΣΥΓ ΓΕ ΝΕΙΕΣ Ε άν έ νας ση µα ντι κός α ριθ µός Οι κο νο µι κών Γε ω γρά φων α πορ ρί πτει την Πε ρι φε ρεια κή Ε πι - στή µη και την ΝΟΓ, έ χουν υ πάρ ξει ταυ τό χρο να και α ντί θε τες α πό ψεις. Οι ί διοι οι βα σι κοί εκ - πρό σω ποι της ΝΟΓ δεν έ χουν εκ φρα στεί πά ντα ευ νο ϊ κά για την Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη. Οι Fujita, Krugman και Venables στο βι βλί ο τους του 1999 ό που κω δι κο ποιού νται οι βα σι κές αρ - χές της ΝΟΓ έ χουν υ πο στη ρί ξει ό τι η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη δεν κα τά φε ρε πο τέ να φθά σει πέ ρα α πό κά ποια ad hoc ή / και γε νι κά υ πο δείγ µα τα (Fujita, Krugman και Venables, 1999: 33-34). Κά ποιοι α πό τους ε πι κρι τές των Γε ω γρα φι κών Οι κο νο µι κών βέ βαια έ χουν φθά σει την ί δια στιγ µή να χα ρα κτη ρί σουν την ΝΟΓ ως Νέ α Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη (π.χ. Scott, 2000). Γε νι κά πά ντως µπο ρεί να υ πο στη ρι χθεί ό τι για ε κεί νους που ερ γά ζο νταν στα πλαί σια της Πε - ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης φαί νε ται ό τι η εµ φά νι ση της ΝΟΓ εί ναι µί α θε τι κή ε ξέ λι ξη. Ο Lobo (2004) θε ω ρεί ό τι η πο ρεί α της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης α πό την δε κα ε τί α του '60 έ ως και του '80 πα ρου σί α σε µια σει ρά α πό θε τι κά αλ λά και αρ νη τι κά στοι χεί α. Στα θε τι κά συ µπε ρι - λαµ βά νει το ό τι η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη ή ταν προ σα να το λι σµέ νη (και) προς την ε µπει ρι κή έ ρευ να, πράγ µα που της έ δι νε την δυ να τό τη τα να "δη µιουρ γεί" προ τά σεις για την ά σκη ση (πε ρι φε ρεια κής) πο λι τι κής 10. Ταυ τό χρο να, σε θε ω ρη τι κό ε πί πε δο, χρη σι µο ποιού σε πο σο τι κά 9 Κά ποια α πό τα άρ θρα του που ε ντάσ σο νται σ' αυ τήν την προ βλη µα τι κή εί ναι τα Barnes και Sheppard, 1984 Sheppard, 1983, 1984 Sheppard και Barnes, 1990. 10 Έ να εν δια φέ ρον σχό λιο ε νός α πό τους κρι τές του άρ θρου ε πι κε ντρώ θη κε στο ε πι χεί ρη µα του Martin (1999) ό τι 85

áåé þñïò åé þñ ï ò και α να λυ τι κά ερ γα λεί α και έ τσι υ πήρ χε µί α "αλ λη λε πί δρα ση" µε άλ λα πε δί α της οι κο νο µι κής α νά λυ σης, ό πως για πα ρά δειγ µα τα οι κο νο µι κά της α νά πτυ ξης. Α πό την άλ λη, η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη πα ρου σί α ζε και µια σει ρά ση µα ντι κές α δυ να - µί ες, για πα ρά δειγ µα την έλ λει ψη σο βα ρής µι κρο οι κο νο µι κής θε µε λί ω σης και δυ να µι κής ανά - λυ σης, ό πως ε πί σης το γε γο νός ό τι έ να α πό τα πλε ο νε κτή µα τά της, δη λα δή η σύν δε σή της µε τα οι κο νο µι κά της α νά πτυ ξης, ή ταν στην πραγ µα τι κό τη τα η σύν δε σή της µε µια συ γκε κρι - µένη προ σέγ γι ση, η ο ποί α πρό κρι νε τον κρα τι κό πα ρεµ βα τι σµό, προ σέγ γι ση που κα τά τον Lobo (2004) α πο δεί χθη κε λαν θα σµέ νη. Η εµ φά νι ση της ΝΟΓ πα ρου σιά ζει µια ση µα ντι κή ευ και ρί α κα τά τον Lobo (2004) για αυ τούς που δού λευαν στα πλαί σια της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης, µια και δί νει την δυ να τό - τη τα να εν σω µα τω θούν στην α νά λυ ση του χώ ρου πε δί α έ ρευ νας που δεν εί χαν α να πτυ χθεί, ό πως οι το µείς της µη γραµ µι κής δυ να µι κής α νά λυ σης (Nonlinear Dynamics) και της θε ω ρίας της "πο λυ πλο κό τη τας" (Complexity Science). Ε πί σης η οι κο νο µι κή συ µπε ρι φο ρά σε το πι κό ε - πί πε δο κα θο ρί ζει τις "ι διό τη τες" της οι κο νο µί ας σε µε γα λύ τε ρες χω ρι κές κλί µα κες. Οι δο µές που προ κύ πτουν δεν κα θο ρί ζο νται α πό µί α "α ό ρα το χεί ρα". Οι αρ χι κές συν θή κες σε συν δυα - σµό µε διά φο ρα "τυ χαί α" συµ βά ντα και ι στο ρι κές συν θή κες δια µορ φώ νουν την πραγ µα τι κό - τη τα. Η συ µπε ρι φο ρά δια κρι τών, στο χα στι κών πο λύ πλο κων συ στη µά των εί ναι πο λύ δύ σκο λο να προ βλε φθεί. Για τον Lobo έ να α πό τα βα σι κά προ βλή µα τα της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης εί ναι η χρη σι µο ποί η ση ο µα δο ποι η µέ νων στοι χεί ων (aggregate data) για την α νά λυ ση το πι κών ε ξω τε - ρι κο τή των. Ε φό σον οι χω ρι κές ε ξω τε ρι κό τη τες προ κύ πτουν α πό (και κα θο ρί ζουν ταυ τό - χρονα) την συ µπε ρι φο ρά ε πι χει ρή σε ων και νοι κο κυ ριών, εί ναι α να γκαί α η χρή ση δε δο µέ νων σε µι κρο οι κο νο µι κό ε πί πε δο. Εί ναι ε πί σης α να γκαί ο η ε µπει ρι κή α νά λυ ση η ο ποί α έ χει ε στιά - σει ι διαί τε ρα στον δευ τε ρο γε νή το µέ α να προ χω ρή σει και σε άλ λους το µείς. Το βα σι κό συ - µπέ ρα σµά του εί ναι ό τι α κό µη και αν η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη, ό πως φαί νε ται, δεν "ευ η µε - ρεί", η οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου βρί σκε ται σε άν θη ση. Πο λύ εν δια φέ ρου σα εί ναι η α νά λυ ση του Meardon (1999, 2000) σύµ φω να µε την οποία η ΝΟΓ έ χει ι κα νο ποι ή σει τα κρι τή ρια που έ θε σαν µε γά λοι θε ω ρη τι κοί της οι κο νο µι κής α νά λυ σης του χώ ρου, ό πως ο Ohlin, ο Lösch και ο Myrdal. Ο Ohlin θε ω ρού σε ό τι θα έ πρε πε κά ποια στιγ µή να υ πάρ ξει µια γε νι κή ε νο ποι η µέ νη θε ω ρί α για τον χώ ρο (µε α νά λυ ση γε νι κής ι σορ ρο πί ας), η ο ποί α θα µπο ρεί να α να λύ ει ζη τή µα τα σε δια φο ρε τι κές χω ρι κές κλί µα κες, π.χ. σε α στι κό, πε ρι φε ρεια κό, ή σε ε πί πε δο κρα τών. Εί ναι προ φα νές ό τι τα υ πο δείγ µα τα της ΝΟΓ κι νού νται σα φώς στην λο γι κή αυ τή. Ο Lösch θε ω ρού σε και αυ τός ό τι ο στό χος θα έ πρε πε να αν και η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη δη µιούρ γη σε προ τά σεις για ά σκη ση πο λι τι κής, η ε πιρ ρο ή της σε τέ τοια θέ µα τα ήταν σχε τι κά πε ριο ρι σµέ νη. Η ά πο ψη δεν εί ναι α πό λυ τα σω στή, του λά χι στον για τις Η ΠΑ την ε πο χή του "α πο γεί ου" της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης. Ό πως έ χει γρά ψει και έ νας ση µα ντι κός Οι κο νο µι κός Γε ω γρά φος, ο Barnes, "while the military-industrial complex might form the backdrop to regional science's techniques and theories, the immediate applications were to burgeoning metropolitan regions, their infrastructure needs, and interconnections" (Barnes, 2004: 122). 86

εί ναι η ε νο ποί η ση των θε ω ριών διε θνούς ε µπο ρί ου µε αυ τές του τό που ε γκα τά στα σης, προ - σθέ το ντας το ό τι θα έ πρε πε να λαµ βά νο νται υ πό ψη και οι ι στο ρι κές συν θή κες που έ χουν οδη - γή σει σε συ γκε κρι µέ νες χω ρι κές κα τα νο µές των οι κο νο µι κών δρα στη ριο τή των. Ε πί σης, ό πως το νί ζει ο Meardon (2000), τα υ πο δείγ µα τα της ΝΟΓ θα χα ρα κτη ρί ζο νταν ως ση µα ντι κή πρό - ο δος κα τά τον Lösch. Ό σον α φο ρά τον Myrdal που θε ω ρού σε ό τι η νε ο κλα σι κή λο γι κή µιας αυ το ρυθ µι ζό µε νης οι κο νο µί ας δεν ι σχύ ει στον χώ ρο και που δια τύ πω σε την γνω στή προ σέγ - γι ση της σω ρευ τι κής αι τιό τη τας, σί γου ρα θα θε ω ρού σε και αυ τός ό τι η ΝΟΓ κι νεί ται στον σωστό δρό µο. Έ να πο λύ εν δια φέ ρον ση µεί ο που ε πι ση µαί νει ο Meardon (2000) σχε τι κά µε τον Myrdal α φο ρά την σχέ ση του τε λευ ταί ου µε µα θη µα τι κές - α να λυ τι κές προ σεγ γί σεις στα οι κο νο µι κά. Α ντί θε τα µε αυ τό που πολ λοί πι στεύ ουν, δη λα δή ό τι ο Myrdal α πέρ ρι πτε τέ τοιες προ σεγ γί σεις (και αυ τό ε ξαι τί ας του τρό που µε τον ο ποί ο αυ τός έ γρα φε), ο Meardon πα ρα - θέ τει µί α σα φή α να φο ρά του ί διου του Myrdal (Myrdal, 1957: 161) που υ πο στη ρί ζει ό τι θα έπρε πε να υ πάρ ξει µια γε νι κή θε ω ρί α για την α νά πτυ ξη, η ο ποί α να εν σω µα τώ νει και την ίδια την θε ω ρί α της σω ρευ τι κής αι τιό τη τας, κα θώς και θε ω ρί ες διε θνούς ε µπο ρί ου, σε µα θη µα - τικά υ πο δείγ µα τα, πράγ µα που ε πί σης ι κα νο ποιεί η ΝΟΓ. Πρέ πει πα ρεν θε τι κά να ση µειω θεί ό τι ό πως ε πι σή µα νε έ νας α πό τους κρι τές του άρ - θρου αυ τού η προ σέγ γι ση του Myrdal αλ λά και το ό λο ε πι στη µο λο γι κό/µε θο δο λο γι κό πλαί σιο πί σω α πό αυ τήν, εί ναι δια φο ρε τι κά α πό αυ τά της ΝΟΓ, µια και ο Myrdal α νή κει στους ε τε ρό - δο ξους οι κο νο µο λό γους. εν θα µπο ρού σε κα νείς να δια φω νή σει (σε µε γά λο βαθ µό) µε αυ - τήν την ά πο ψη. Το ε πι χεί ρη µα του Meardon (1999, 2000) ό µως, ό πως το κα τα λα βαί νω του - λά χι στον, εί ναι δια φο ρε τι κό και α πευ θύ νε ται στους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους που α πορ ρί - πτουν a priori µια α να λυ τι κή προ σέγ γι ση στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου, αλ λά και προς τον ί διο τον Krugman. Κα τά τον Meardon (1999, 2000) τό σο ο Krugman, ο ο ποί ος µε το γνω στό στυλ του έ χει υ πο στη ρί ξει ό τι οι α να πτυ ξια κές θε ω ρί ες τύ που Myrdal που δεν εί χαν (έχουν) βα σι στεί σε "µα θη µα τι κο ποι η µέ να" υ πο δείγ µα τα κα τα δι κά στη καν να χα θούν (Krugman, 1995), ό σο και οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι, κά νουν λά θος να θε ω ρούν ό τι ο Myrdal ή ταν ε να ντί ον των α να λυ τι κών προ σεγ γί σε ων. ΚΑ ΠΟΙΕΣ ΠΑ ΡΑ ΝΟ Η ΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΓ ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ Η µε γα λύ τε ρη ί σως συµ βο λή της ΝΟΓ εί ναι ό τι "ε πα νέ ντα ξε" την προ βλη µα τι κή του χώ ρου στο ευ ρύ τε ρο πε δί ο της οι κο νο µι κής ε πι στή µης 11. Τα βα σι κά "δο µι κά υ λι κά" της ΝΟΓ εί ναι η χρή ση υ πο δειγ µά των α τε λούς α ντα γω νι σµού (τύ που Dixit-Stiglitz), οι συ ναρ τή σεις στα θε ρής ε λα στι κό τη τας υ πο κα τά στα σης, η ύ παρ ξη πολ λα πλών ση µεί ων ι σορ ρο πί ας στα ο ποί α φθά νει η οι κο νο µί α µέ σα α πό µί α δυ να µι κή δια δι κα σί α προ σαρ µο γής, η ύ παρ ξη στα υ πο δείγ µα τα 11 Για κά ποιους α πό τους λό γους για τους ο ποί ους η διά στα ση του χώ ρου εί χε πα ρα µε λη θεί α πό την οι κο νο µι κή επι - στή µη, βλέ πε Ρο βο λής 2005β. 87

áåé þñïò åé þñ ï ò µετα φο ρι κού κό στους (και γε νι κά κό στους ε µπο ρί ου) και η κι νη τι κό τη τα πα ρα γω γι κών συ - ντε λε στών (Fujita et al., 1999 Brakman et al., 2001 Brakman et al., 2004). Σχε τι κά µε το πρώ το πρέ πει να ση µειω θεί ό τι η ύ παρ ξη α τε λών α γο ρών και οι κο νο µιών κλί µα κας α να γκά - ζει τις ε πι χει ρή σεις να α πο φα σί ζουν για την θέ ση τους στον χώ ρο. Η ύ παρ ξη α τε λών α γο ρών και οι κο νο µιών κλί µα κας σχε τί ζε ται ά µε σα µε έ να α πό τα πιο ση µα ντι κά θε ω ρή µα τα της οι - κο νο µι κής α νά λυ σης του χώ ρου, το "Θε ώ ρη µα της Χω ρι κής Α δυ να τό τη τας" (Fujita et al, 2002), το ο ποί ο συν δέ ε ται µε την σει ρά του µε προ η γού µε νη δου λειά του Starrett. Σύµ φω να µε τον Starrett (1978: 27) στον βαθ µό που υ πάρ χουν α διαι ρε τό τη τες στις οι κο νο µι κές δρα - στη ριό τη τες, πράγ µα που δεν υ πάρ χει σε υ πο δείγ µα τα τέ λειου α ντα γω νι σµού, αλ λά συµ βαί - νει α ντί θε τα σε υ πο δείγ µα τα α τε λούς α ντα γω νι σµού ό πως αυ τά της ΝΟΓ, η µε τα φο ρά α γα - θών ή προ σώ πων µε τα ξύ δια φο ρε τι κών ση µεί ων στον χώ ρο θα πρέ πει να υ πάρ ξει ο πωσ δή - πο τε (µε τα φο ρά που συ νε πά γε ται και την ύ παρ ξη του µε τα φο ρι κού κό στους). Ό σον α φο ρά το κό στος ε µπο ρί ου εί ναι µί α υ πό θε ση των υ πο δειγ µά των της ΝΟΓ (που δεν χρειά ζε ται να α να λυ θεί ι διαί τε ρα ε δώ), πρέ πει πά ντως να το νι στεί ό τι εί ναι α κρι βώς ο συν δυα σµός αυ ξου σών α πο δό σε ων κλί µα κας και µε τα φο ρι κού κό στους που ε ξη γεί τις συ γκε - ντρώ σεις δρα στη ριο τή των και αν θρώ πων στον χώ ρο. Ό πως ση µειώ νουν οι Brakman et al. (2004) η και νο το µί α του Krugman (1991) ή ταν το ό τι στο υ πό δειγ µά του οι ε πι χει ρή σεις και οι ερ γα ζό µε νοι µε τα κι νού νται α πό πε ρι φέ ρεια σε πε ρι φέ ρεια, οι µεν ε πι χει ρή σεις έ χο ντας ως κρι τή ριο για τον τό πο ε γκα τά στα σης τους τις δια φο ρές που θα έ χουν στα κέρ δη τους α νά λογα την πε ρι φέ ρεια που δια λέ γουν, οι δε ερ γα ζό µε νοι α ντί στοι χα α νά λο γα µε τις δια φο ρές που έχουν οι µι σθοί α πό πε ρι φέ ρεια σε πε ρι φέ ρεια. Έ τσι ει σά γε ται το στοι χεί ο της δεύ τε ρης φύ - σης, δη λα δή οι ε πι λο γές αυ τές και οι αλ λα γές στο υ πό δειγ µα εί ναι εν δο γε νείς. Έ να α πό τα ση µεί α τα ο ποί α δεί χνουν να µην κα τα νο ούν οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι εί - ναι το "εί δος" της γε ω γρα φι κής α νά λυ σης στο ο ποί ο α να φέ ρο νται οι οι κο νο µο λό γοι. Στο βα - σι κό για την οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου ε ρώ τη µα σχε τι κά µε την ά νι ση κα τα νο µή των οι - κο νο µι κών δρα στη ριο τή των και µε γε θών που πα ρα τη ρού νται σε ό λα τα ε πί πε δα γε ω γρα φι - κής α νά λυ σης (µε τα ξύ κρα τών, πε ρι φε ρειών, αλ λά και σε εν δο α στι κό ε πί πε δο) οι εκ πρό σω - ποι της Γε ω γρα φι κής Α νά λυ σης κά νουν συ νή θως την διά κρι ση µε τα ξύ "πρώ της" και "δεύ τε - ρης φύ σης". Με τον ό ρο "πρώ τη φύ ση" εν νο ούν τις α νι σό τη τες οι ο ποί ες ο φεί λο νται στην άνι - ση κα τα νο µή "φυ σι κών" πό ρων. Θα πα ρα τη ρού σα µε ε δώ ό τι υ πό µί α έν νοια βρι σκό µα στε στο πε δί ο α νά λυ σης, τον "πραγ µα τι κό κό σµο", που α να φέ ρο νται οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι, αλλά και σε µε γά λο βαθ µό στο ε πί πε δο α νά λυ σης που κι νή θη καν και τα πε ρισ σό τε ρα α πό τα υπο - δείγ µα τα της ιε θνούς Οι κο νο µι κής α νά λυ σης. Αυ τή η πρώ τη φύ ση, ό πως πα ρα τη ρούν οι Ottaviano και Thisse, εί ναι χρή σι µη πα ρα - δείγ µα τος χά ριν στην α νά λυ ση της χω ρο θέ τη σης της βα ρειάς βιο µη χα νί ας την ε πο χή της βιο - µη χα νι κής ε πα νά στα σης ή την α νά πτυ ξη των του ρι στι κών υ πη ρε σιών σε πε ριο χές µε φυ σι κή ο µορ φιά και κα τάλ λη λο κλί µα (Ottaviano et al., 2004). Α ντί θε τα, η δεύ τε ρη φύ ση στην οι κο - 88

νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου εί ναι (α φού λη φθεί υ πό ψη στην α νά λυ ση µας η πρώ τη φύ ση) η κα τα νό η ση των δυ νά µε ων που δια µορ φώ νουν την κα τα νο µή, συ γκέ ντρω ση, κ.λπ., των οι κο - νο µι κών δρα στη ριο τή των και αν θρώ πων στον χώ ρο. Στα θε ω ρη τι κά υ πο δείγ µα τα αυ τό εκ - φρά ζε ται µε µί α αρ χι κή κα τά στα ση στην ο ποί α σε έ ναν ο µοιο γε νή σε ό λα του τα ση µεί α χώρο, οι πα ρα γω γι κές δρα στη ριό τη τες εί ναι ο µοιό µορ φα κα τα νε µη µέ νες. Οι Brakman et al. (2004) θε ω ρούν ό τι στους πα ρά γο ντες της πρώ της φύ σης στην οι κο - νο µι κή γε ω γρα φί α θα πρέ πει να προ στε θούν και οι τε χνο λο γι κές δια φο ρές µε τα ξύ χω ρών ή/ και πε ρι φε ρειών (ό πως ε πί σης και το α πό θε µα γης, το κλί µα, τα λι µά νια, κ.λπ). Γε νι κά αυ τοί οι πα ρά γο ντες εί ναι, σε µε γά λο βαθ µό, στα θε ροί του λά χι στον στην βρα χυ χρό νια πε ρί ο δο. Από την άλ λη µε ριά, οι αλ λη λε πι δρά σεις µε τα ξύ χω ρών ή πε ρι φε ρειών (ό πως για πα ρά δειγ - µα το ε µπό ριο) κα τα τάσ σο νται στην δεύ τε ρη φύ ση. Το εν δια φέ ρον ε ρώ τη µα σε έ να τέ τοιο υ πό δειγ µα εί ναι πως µια µι κρή και πι θα νόν σύ - ντο µη σε διάρ κεια χρό νου αλ λα γή σε κά ποιες α πό τις µε τα βλη τές ή υ πο θέ σεις του θα προ κα - λέ σει µια µε γά λη σε µέ γε θος, µό νι µη συ γκέ ντρω ση των δρα στη ριο τή των σε κά ποια ση µεί α στον χώ ρο. Εί ναι δε εν δια φέ ρον για τί α ντί θε τα α πό προ βλή µα τα και πε ρι πτώ σεις της πρώ της φύ σης, ε δώ οι συ γκε ντρώ σεις στον χώ ρο δη µιουρ γού νται α πό εν δο γε νείς δυ νά µεις, µέ σα στα πλαί σια του υ πο δείγ µα τος. Με αυ τήν την έν νοια εί ναι φα νε ρό ό τι οι "ο πα δοί" της Γε ω γρα φι - κής Οι κο νο µι κής θε ω ρούν ό τι έ να υ πό δειγ µα που χρη σι µο ποιεί ο µοιο γε νή (π.χ. ε πί πε δο, ί διο σε ό λα τα ση µεί α του) χώ ρο, ό χι µό νο δεν εί ναι "ά σχε το και µα κριά α πό τον πραγ µα τι κό κό - σµο" ό πως υ πο στη ρί ζουν οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι, αλ λά εί ναι α κρι βώς κα τάλ λη λο ώ στε να ώ στε να "α πο κα λύ ψει" τις οι κο νο µι κές δυ νά µεις που δια µορ φώ νουν τον χώ ρο. ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ Ή Ο ΧΙ Α ΝΑ ΛΥ ΣΗ Το πρό βλη µα για τους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους πρέ πει τε λι κά να εί ναι ό τι τα Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά εί ναι ό ντως οι κο νο µι κή α νά λυ ση. Φαί νε ται ό τι υ πάρ χει µί α σει ρά α πό η θε λη µέ - νες ή α θέ λη τες πα ρα νο ή σεις α πό πλευ ράς Οι κο νο µι κών Γε ω γρά φων που ε πι τεί νουν την σύγ - χυ ση και την έλ λει ψη δια λό γου µε τα ξύ των δια φο ρε τι κών αυ τών προ σεγ γί σε ων. Κατ' αρ χήν εί ναι πε ρί ερ γο το ό τι κά ποιοι α πό τους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους, για πα - ρά δειγ µα ο Barnes (2004), θε ω ρούν ό τι η Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση προ σπα θεί να γί νει µί α αυ τό νο µη ε πι στή µη, ή έ στω προ σέγ γι ση, α ντι κα θι στώ ντας την Πε ρι φε ρεια κή Ε πι - στή µη 12. Πα ρό τι ο Barnes (2004: 125) α να φέ ρει το γε γο νός ό τι υ πάρ χουν σή µε ρα έ να του λά - χι στον ε πι στη µο νι κό πε ριο δι κό (Journal of Economic Geography) και έ να βι βλί ο (Clark et al.) στα ο ποί α υ πάρ χει συ νά ντη ση εκ προ σώ πων της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας και της Γε ω γρα φι - κής Οι κο νο µι κής α νά λυ σης, πι στεύ ει ό τι η ΝΟΓ δεν έ χει κα τα φέ ρει να προ σελ κύ σει αρ κε τούς 12 Ο Barnes συ γκε κρι µέ να έ χει γρά ψει ό τι "κα θώς η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη υ πο χω ρού σε, µί α άλ λη "ε πι στή µη" (another discipline) άρ χι σε να παίρ νει τον ε πι στη µο νι κό χώ ρο που κα τεί χε και η ε πι στή µη αυ τή ή ταν η Νέ α Οι κο νο - µι κή Γε ω γρα φί α" (Barnes, 2004: 125). ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ 89

áåé þñïò åé þñ ï ò "συµ µά χους" α πό τον χώ ρο της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας, ό πως εί χε κά νει του λά χι στον στην αρ χή η Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη. Νο µί ζω ό τι δεν έ χει τε θεί πο τέ ζή τη µα η ΝΟΓ να εί ναι η βά - ση µιας α νε ξάρ τη της ε πι στή µης, του λά χι στον α πό τους κύ ριους εκ πρό σω πους της. Μά λι στα, το πρό βλη µα για τους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους δεν εί ναι ό τι η Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή θέ - λει να γί νει Πε ρι φε ρεια κή Ε πι στή µη στην θέ ση της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης, αλ λά α ντί θε - τα το γε γο νός ό τι χρη σι µο ποιεί έ να πλαί σιο και µε θό δους α νά λυ σης που εί ναι του λά χι στον οι - κεί α για τους οι κο νο µο λό γους. Έ τσι α κό µη και αν δεν α πο κτή σει ευ ρύ τε ρη α πο δο χή α πό τους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους, εί ναι πο λύ πι θα νόν να α πο κτή σει το status ε νός κλά δου της Οι - κο νο µι κής Ε πι στή µης, δί πλα στα ιε θνή Οι κο νο µι κά. Αλ λά οι Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι α πορ ρί πτουν σε µε θο δο λο γι κό ε πί πε δο την χρή ση µιας α να λυ τι κής-µα θη µα τι κής προ σέγ γι σης. Μια α πά ντη ση σ' αυ τό το ση µεί ο κρι τι κής έρ χε - ται α πό τον ί διο τον Krugman ο ο ποί ος σε έ να άρ θρο του σχε τι κά µε τον "φορ µα λι σµό" της σύγ χρο νης οι κο νο µι κής α νά λυ σης (Krugman, 2000) έ χει α πα ντή σει (έµ µε σα) σε πολ λά α πό τα ση µεί α αυ τής της κρι τι κής (συ γκε κρι µέ να µε το πό σο "σχε τι κή" µε τα κοι νω νι κά προ βλή - µα τα εί ναι η προ σέγ γι ση των Οι κο νο µο λό γων). Ο Krugman υ πο στή ρι ξε ό τι, για πα ρά δειγ µα, ό λοι οι Οι κο νο µο λό γοι που τους έ χει α πο νε µη θεί το βρα βεί ο Bates Clark 13 τα τε λευ ταί α 20 χρό νια εί χαν α σχο λη θεί µε ση µα ντι κά οι κο νο µι κά και κοι νω νι κά προ βλή µα τα, οι θε ω ρί ες ή οι τε χνι κές τους ε πη ρέ α σαν την ά σκη ση ή τον σχε δια σµό οι κο νο µι κών πο λι τι κών και "κα νέ νας α πό αυ τούς δεν ερ γά στη κε α πο κλει στι κά µε υ πο δείγ µα τα πλή ρους α ντα γω νι σµού και κα νέ - νας α πό αυ τούς δεν εί ναι υ πο στη ρι κτής της πλή ρους ε λεύ θε ρης οι κο νο µί ας" (Krugman, 2000: 1830). Πιο εν δια φέ ρον ό µως για την οι κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου εί ναι η ά πο ψη του Krugman για την χρή ση των µα θη µα τι κών στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση. Οι ε πι κρι τές της χρή - σης των α να λυ τι κών προ σεγ γί σε ων δεν ε πι τί θε νται στην χρή ση των µα θη µα τι κών ε πει δή δεν εί ναι "σχε τι κή" µε τον πραγ µα τι κό κό σµο, αλ λά α κρι βώς ε πει δή οι Οι κο νο µο λό γοι υ πο στη ρί - ζουν ό τι οι ε ξι σώ σεις τους πράγ µα τι πε ρι γρά φουν τον κό σµο αυ τό. Ε φό σον λοι πόν οι θέ σεις των πε ρισ σο τέ ρων Οι κο νο µο λό γων δεν εί ναι "α ρε στές", οι ε πι κρι τές ε ντο πί ζουν το πρό βλη µα στην χρή ση της µα θη µα τι κής προ σέγ γι σης (Krugman, 2000: 1831). Εί ναι εν δια φέ ρον να δια - βά σει κα νείς το άρ θρο αυ τό για να δει µια σει ρά πα ρα δειγ µά των στα ο ποί α ο Krugman πα - ρου σιά ζει πως κά ποιες ε ξι σώ σεις έ χουν δώ σει στους Οι κο νο µο λό γους την δυ να τό τη τα να εξη - γούν οι κο νο µι κά φαι νό µε να και σχέ σεις τα ο ποί α πολ λές φο ρές οι πο λι τι κοί ή και το κοι νό δεν κα τα νο ούν ή πα ρερ µη νεύ ουν. 13 Το βρα βεί ο αυ τό α πο νέ µε ται α πό την Α µε ρι κα νι κή Έ νω ση Οι κο νο µι κών (American Economic Association) σε Οι κο νο µο λό γους κά τω των 40 ε τών. Έ τσι το σε ποιους α πο νέ µε ται το βρα βεί ο αυ τό εί ναι, ό πως πα ρα τη ρεί ο Krugman (2000: 1830), εν δει κτι κό των "α ξιών" που ε πι κρα τούν την συ γκε κρι µέ νη ι στο ρι κή στιγ µή στους κύ κλους των Οι κο νο µο λό γων (του λά χι στον στην Βό ρεια Α µε ρι κή). 90

Να µεί νου µε µό νο σε έ να α πό αυ τά τα πα ρα δείγ µα τα, το ο ποί ο εί ναι σχε τι κό µε την οι - κο νο µι κή α νά λυ ση του χώ ρου, το πρό βλη µα της "α νά δυ σης" των Νέ ων Βιο µη χα νι κών Χω - ρών. Οι πε ρισ σό τε ροι µη Οι κο νο µο λό γοι πί στευαν και πι στεύ ουν ό τι η ι σχυ ρο ποί η ση των οι - κο νο µιών των χω ρών αυ τών έ χει ως α πο τέ λε σµα την µεί ω ση των ει σο δη µά των των κα τοί κων των α να πτυγ µέ νων (δυ τι κών) χω ρών. Υ πάρ χει ταυ τό χρο να και η α ντί θε τη ά πο ψη, ά πο ψη που εκ φρά ζε ται συ νή θως α πό θια σώ τες της ε λεύ θε ρης οι κο νο µί ας και ε πι χει ρη µα τι κό τη τας, που λε ει ό τι η πα γκο σµιο ποί η ση των α γο ρών ο δη γεί στην ευ η µε ρί α ό λων των χω ρών. Ό πως ε πι ση µαί νει ο Krugman, µε τα υ πο δείγ µα τα Οι κο νο µο λό γων ό πως ο Hicks (1950) και ο Johnson (1958) έ χει γί νει κα τα νο η τό ό τι η οι κο νο µι κή α νά πτυ ξη άλ λων χω ρών µπο ρεί να έχει εί τε θε τι κές εί τε αρ νη τι κές ε πι πτώ σεις για κά ποια συ γκε κρι µέ νη χώ ρα και αυ τό ε ξαρ τά ται από τον τρό πο µε τον ο ποί ο ε πη ρε ά ζο νται οι ό ροι ε µπο ρί ου για την χώ ρα αυ τή (Krugman, 2000: 1834). Το ση µα ντι κό ση µεί ο στο ε πι χεί ρη µα αυ τό κα τά τον Krugman εί ναι το ό τι πα - ρό τι σή µε ρα η ά πο ψη Οι κο νο µο λό γων ό πως ο Hicks και ο Johnson φαί νε ται α πο δε κτή και "φυ σι κή" αυ τό δεν θα εί χε γί νει δυ να τόν αν δεν υ πήρ χε η χρή ση µιας α να λυ τι κής - µα θη µα - τι κής προ σέγ γι σης. Η προ σέγ γι ση αυ τή δεν πρέ πει κατ' α νά γκη να χρη σι µο ποιεί υ πο θέ σεις ό πως τον πλή ρη α ντα γω νι σµό και την τέ λεια πλη ρο φό ρη ση. Έ να άλ λο ση µεί ο σύγ χυ σης εί ναι για το αν τα Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά α πο τε λούν µέρος του "κα τε στη µέ νου" της (νε ο κλα σι κής) οι κο νο µι κής α νά λυ σης. Η α πά ντη ση εί ναι και ναι και ό χι. Α κό µη και κρι τι κοί της ΝΟΓ α να γνω ρί ζουν ό τι αυ τή δεν κα τα τάσ σε ται στα "πα - ρα δο σια κά" οι κο νο µι κά που χρη σι µο ποιούν υ πο δείγ µα τα τέ λειου α ντα γω νι σµού και στα οποί α δεν υ πάρ χουν (αρ νη τι κές ή θε τι κές) ε ξω τε ρι κές οι κο νο µί ες (Dymski, 1996). Α ντί θε τα η χρή ση στα Γε ω γρα φι κά Οι κο νο µι κά υ πο δειγ µά των µε α τε λείς µορ φές α γο ρές, α σύµ µε τρη πλη ρο φό ρη ση, κλπ, έ χει δώ σει υ πο δείγ µα τα τα ο ποί α ο δη γούν σε πο λύ δια φο ρε τι κά συ µπε - ρά σµα τα α πό αυ τά των νε ο κλα σι κών οι κο νο µι κών (αλ λά και της Πε ρι φε ρεια κής Ε πι στή µης). Πα ρεν θε τι κά θα έ πρε πε να ση µειω θεί ό τι γε νι κά στην οι κο νο µι κή α νά λυ ση σή µε ρα, ό πως έχει υ πο στη ρί ξει ο Hodgson, η δια φο ρά µε τα ξύ του κυ ρί αρ χου ρεύ µα τος και των ε ναλ λα κτι - κών προ σεγ γί σε ων εί ναι λι γό τε ρη ευ διά κρι τη απ' ό τι πα λαιό τε ρα (Hodgson, 2002: 128) 14. Ο Overman (2004) έ χει το νί σει το γε γο νός ό τι η Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση εστιά ζει την προ σο χή της σε σχέ σεις και α νταλ λα γές που συµ βαί νουν στην Α γο ρά, ε νώ για πα ρά δειγ µα, η σχε τι κι στι κή προ σέγ γι ση της Οι κο νο µι κής Γε ω γρα φί ας (relational approach) δί νει ι διαί τε ρη έµ φα ση σε σχέ σεις που βρί σκο νται έ ξω α πό την α γο ρά, κα θώς και στον ρό λο των θε σµών και των συµ βά σε ων. Πολ λοί Οι κο νο µι κοί Γε ω γρά φοι θε ω ρούν ό τι η έµ φα ση στην α νά λυ ση γε νι κής ι σορ ρο πί ας και των σχε τι κών θε ω ρη τι κών υ πο δειγ µά των α πο τε λεί έ να βήµα προς τα πί σω, µια και η Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α έ χει προ πολ λού ε γκα τα λεί ψει τέ τοιου εί δους προ σεγ γί σεις (Martin, 1999b: 388). 14 Α κό µη πιο εν δια φέ ρου σα ί σως εί ναι η πα ρα τή ρη ση του Hodgson, ό τι "δεν υ πάρ χει ση µα ντι κή δια φο ρά µε τα ξύ οι κο νο µο λό γων που α νή κουν στην κυ ρί αρ χη τά ση, ό πως ο Joseph Stiglitz ή ο Paul Krugman, και ε νός ση µα ντι κού θε ω ρη τι κού που δεν α νή κει στην κυ ρί αρ χη τά ση ό πως ο Kenneth Galbraith" (Hodgson, 2002: 129). ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ 91

áåé þñïò åé þñ ï ò Ι διαί τε ρα "καυ στι κή" εί ναι η πα ρα τή ρη ση του Overman ό τι σε τε λι κή α νά λυ ση φαί νε - ται ό τι "αυ τό που α ντι πα θούν κά ποιοι στην "Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση", εί ναι η Οι - κο νο µι κή α νά λυ ση και ό χι η Γε ω γρα φί α της (Overman, 2004, υ πο ση µεί ω ση 10). Θα συ µπλη - ρώ να µε ό τι, σε µε γά λο βαθ µό, πολ λοί απ' αυ τούς τους Οι κο νο µι κούς Γε ω γρά φους θα α πέρ ρι - πταν (και πράγ µα τι συµ βαί νει αυ τό) α κό µη και µη νε ο κλα σι κές προ σεγ γί σεις, ό πως την µαρ - ξι στι κή α νά λυ ση (σί γου ρα τον Α να λυ τι κό Μαρ ξι σµό και τις νε ο ρι καρ δια νές προ σεγ γί σεις τύ - που Sheppard και Barnes, αλ λά α κό µη και πιο "ορ θό δο ξες" εκ δο χές του Μαρ ξι σµού). Υ πό αυ - τή την έν νοια ί σως εί ναι εύ στο χη η πα ρα τή ρη ση της Perrons ό τι τό σο η ΝΟΓ, αλ λά και η Οι - κο νο µι κή Γε ω γρα φί α σή µε ρα έ χουν α πο µα κρυν θεί α πό τα θέ µα τα που έ θε τε η πο λι τι κή οι κο - νο µί α για την Οι κο νο µι κή Α νά λυ ση του Χώ ρου τις προ η γού µε νες δε κα ε τί ες (Perrons, 2001). Η Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση έ χει κα τά τον Overman (2004) δύ ο ση µα ντι κά πλε ο νε κτή µα τα σε σύ γκρι ση µε την Οι κο νο µι κή Γε ω γρα φί α, την α νά πτυ ξη θε ω ρη τι κών υ πο - δειγ µά των τα ο ποί α έ χουν µι κρο οι κο νο µι κή θε µε λί ω ση και την "αυ στη ρή" µε θο δο λο γι κή προ σέγ γι ση ό σον α φο ρά τον ε µπει ρι κό έ λεγ χο των θε ω ριών που α να πτύσ σο νται (στα πλαί - σια της ΝΟΓ). Η µι κρο οι κο νο µι κή θε µε λί ω ση των υ πο δειγ µά των της ΝΟΓ εί ναι εµ φα νής ή δη α πό το ι στο ρι κό άρ θρο του Krugman (1991). Στην Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση αυ τό το ο ποί ο κα θο ρί ζει τις "δια φο ρές" στον χώ ρο εί ναι σύν θε ση των α πο τε λε σµά των των πρά ξε ων ε πι χει ρή σε ων και ερ γα ζο µέ νων (που προ σπα θούν να µε γι στο ποι ή σουν την "ευ η µε ρί α" τους) και ό χι κά ποιο χω ρι κού "υ πο κει µέ νου", ό πως για πα ρά δειγ µα της έν νοιας της πε ρι φέ ρειας. Τα µειο νε κτή µα τα της ΝΟΓ κα τά τον Overman (2004) ε ντο πί ζο νται κυ ρί ως σε δύ ο ση µεί α. Η Γε ω γρα φι κή Οι κο νο µι κή α νά λυ ση δεν προσ διο ρί ζει, του λά χι στον σε αρ κε τά α πό τα κεί µε να που ε ντάσ σο νται σ' αυ τήν, µε σα φή νεια τι εί ναι "το πο θε σί α" ή "χώ ρος" ("location" or "space") και ε πί σης δεν δί νε ται πά ντα η προ σο χή στο γε γο νός ό τι κά τι που συµ βαί νει σε έ να χω ρι κό επί πε δο, π.χ. πε ρι φέ ρεια, δεν συµ βαί νει α να γκα στι κά και σε άλ λα χω ρι κά ε πί πε δα, π.χ. εν δο - α στι κό ε πί πε δο (Overman, 2004: 503-504). ΕΙ Ι ΚΑ ΠΕ ΡΙ Α ΣΚΗ ΣΗΣ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗΣ ΠΟ ΛΙ ΤΙ ΚΗΣ ΣΤΟΝ ΧΩ ΡΟ Α ξί ζει να ε στιά σου µε για λί γο σε έ να άλ λο ση µεί ο κρι τι κής των Οι κο νο µι κών Γε ω γρά φων, ότι η ΝΟΓ δεν πα ρου σιά ζει εν δια φέ ρον α πό πλευ ράς ε µπει ρι κής ε φαρ µο γής των θε ω ρη τι κών υπο δειγ µά των, κα θώς και α πό την συ νε πα γό µε νη έλ λει ψη προ τά σε ων ά σκη σης πο λι τι κής. Οι Brakman et al. (2004) πα ρα θέ τουν µί α σει ρά πρό σφα των µε λε τών στην Ευ ρώ πη οι ο ποί ες έχουν γί νει µε βά ση υ πο δείγ µα τα της ΝΟΓ. Με βά ση αυ τές θα µπο ρού σε κα νείς να κα τα γρά - ψει κά ποια α πό τα βα σι κά συ µπε ρά σµα τα τα ο ποί α έ χουν γί νει µε την χρή ση της ΝΟΓ. Έ τσι 14 Α κό µη πιο εν δια φέ ρου σα ί σως εί ναι η πα ρα τή ρη ση του Hodgson, ό τι "δεν υ πάρ χει ση µα ντι κή δια φο ρά µε τα ξύ οι κο νο µο λό γων που α νή κουν στην κυ ρί αρ χη τά ση, ό πως ο Joseph Stiglitz ή ο Paul Krugman, και ε νός ση µα ντι κού θε ω ρη τι κού που δεν α νή κει στην κυ ρί αρ χη τά ση ό πως ο Kenneth Galbraith" (Hodgson, 2002: 129). 92

φαί νε ται ό τι οι τι µές των συ ντε λε στών πα ρα γω γής τεί νουν να εί ναι µε γα λύ τε ρες σε πε ρι φέ - ρειες οι ο ποί ες εί ναι "εγ γύ τε ρα" σε µε γα λύ τε ρες α γο ρές. Ε πί σης, οι πα ρα γω γι κοί συ ντε λε στές που µπο ρούν να µε τα κι νη θούν, δη λα δή κε φά λαιο και ερ γα σί α (κά τω α πό συ γκε κρι µέ νες συν - θή κες), τεί νουν να "πη γαί νουν" σε πε ρι φέ ρειες ή πό λεις που βρί σκο νται εγ γύ τε ρα σε µε γα λύ - τε ρες α γο ρές. Έ να άλ λο ση µα ντι κό συ µπέ ρα σµα εί ναι ό τι η βιο µη χα νι κή πα ρα γω γή ε νός συγκε κρι µέ νου τύ που προ ϊ ό ντος τεί νει να συ γκε ντρώ νε ται σε πε ριο χές ό που υ πάρ χει ση µα - ντι κά µε γα λύ τε ρη ζή τη ση γι' αυ τό το προ ϊ όν. Ε άν η δια δι κα σί α ο λο κλή ρω σης κά ποιων πε ρι - φε ρειών εί ναι σχε τι κά χα µη λή, τό τε µειώ σεις στο κό στος ε µπο ρί ου θα ο δη γή σει πι θα νό τα τα σε αύ ξη ση της συ γκέ ντρω σης των οι κο νο µι κών δρα στη ριο τή των. Τέ λος οι Brakman et al. (2004) α να φέ ρουν ό τι η χω ρο θέ τη ση των οι κο νο µι κών δρα στη ριο τή των δεν µε τα βάλ λε ται εύ κο λα, α κό µα και αν υ πάρ ξουν ση µα ντι κές (ε ξω γε νείς) µε τα βο λές 15. Εί ναι πά ρα πο λύ εν δια φέ ρον το σχό λιο των Brakman et al. (2004) ό τι τα υ πο δείγ µα τα της ΝΟΓ έρ χο νται σε α ντί θε ση σε µί α νε ο φι λε λεύ θε ρη (νε ο κλα σι κή υ πό την µι κρο οι κο νο µι κή έν νοια) προ σέγ γι ση για την πε ρι φε ρεια κή πο λι τι κή. Σύµ φω να µε µια νε ο κλα σι κή προ σέγ γι - ση οι δυ νά µεις της α γο ράς θα ο δη γή σουν, αν δεν υ πάρ ξουν ε ξω γε νείς πα ρεµ βά σεις (κα τά κύ - ριο λό γο µέ σω κρα τι κών πα ρεµ βά σε ων και πο λι τι κών), σε µί α βέλ τι στη κα τα νο µή δρα στη ριο - τή των στον χώ ρο. Α ντί θε τα στα υ πο δείγ µα τα της ΝΟΓ δεν υ πάρ χει κα µί α βε βαιό τη τα ό τι οι α το µι κές χω ρο θε τι κές α πο φά σεις ερ γα ζο µέ νων και ε πι χει ρή σε ων και οι συ νε πα γό µε νες ε πι - πτώ σεις αυ τών των α πο φά σε ων σε µι σθούς, κέρ δη, µε τα φο ρι κά κό στη, ό πως και οι πι θα νές αρ νη τι κές ε ξω τε ρι κό τη τες (των συ γκε ντρώ σε ων που θα προ κύ ψουν στον χώ ρο) θα ο δη γή - σουν σε µί α κοι νω νι κά βέλ τι στη κα τά στα ση ι σορ ρο πί ας. Υ πό αυ τή την έν νοια η ΝΟΓ µπο ρεί να θε ω ρη θεί ό τι ά µε σα ή έµ µε σα µπο ρεί να θε ω ρη θεί ό τι αι τιο λο γεί την ά σκη ση πε ρι φε ρεια - κής πο λι τι κής (πα ρό τι ό πως ση µειώ νουν οι Brakman et al. δεν εί ναι κα θα ρό αν η πο λι τι κή αυτή θα πρέ πει να κι νη θεί προς την κα τεύ θυν ση της αύ ξη σης του βαθ µού συ γκέ ντρω σης των οι κο νο µι κών δρα στη ριο τή των στον χώ ρο ή την δια σπο ρά τους). Έ να άλ λο ση µεί ο σχε τι κά µε την πε ρι φε ρεια κή πο λι τι κή και ει δι κό τε ρα τις πε ρι πτώ σεις ό που αυ τή δεν α πο δί δει τα ε πι θυ µη τά α πο τε λέ σµα τα έ χει να κά νει µε αυ τό που οι θε ω ρη τι - κοί της ΝΟΓ ο νο µά ζουν "υ στέ ρη ση" (Baldwin et al., 2004). Αν και στα υ πο δείγ µα τα η συ γκέ - ντρω ση δρα στη ριο τή των στον χώ ρο δεν κα θο ρί ζε ται εκ των προ τέ ρων, α πό την στιγ µή που θα υ πάρ ξει µια τέ τοια συ γκέ ντρω ση µπο ρεί να εί ναι ε ξαι ρε τι κά στα θε ρή 16. ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ 15 Οι συγ γρα φείς αυ τοί α να φέ ρουν ως ε µπει ρι κή ε πι βε βαί ω ση της θέ σης τους αυ τής την δου λειά των Davis et al. (2002) και Brakman Garretsen and Schramm (2004) για τον βοµ βαρ δι σµό των µε γά λων πό λε ων κα τά τον εύ τε ρο Πα γκό σµιο Πό λε µο που δεν άλ λα ξε πα ρά ε λά χι στα την χω ρο θέ τη ση των οι κο νο µι κών δρα στη ριο τή των στην Γερ µα - νί α και Ια πω νί α. 16 Εί ναι µια κα τά στα ση που στην οι κο νο µι κή ο ρο λο γί α θα χα ρα κτη ρι ζό ταν "putty-clay". Για την ex ante αυ τή στα - θε ρό τη τα, βλέ πε Ottaviano, 2002 Baldwin et al, 2004 Brakman et al., 2004. 93