Παιδαγωγική Ηγεσία και βελτίωση της διδασκαλίας και μάθησης στο σχολείο

Παιδαγωγική Ηγεσία και βελτίωση της διδασκαλίας και μάθησης στο σχολείο Δρ Ανδρέας Θεοδωρίδης Προγράμματα Επιμόρφωσης Νεοπροαχθέντων Διευθυντών Σχολείων Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2009-2010

Τι θα συζητήσουμε Καθήκοντα διευθυντή, έρευνες και παιδαγωγική ηγεσία Εξέλιξη εμφάσεων και ορολογία Χαρακτηριστικά, λειτουργίες και δράσεις παιδαγωγικής ηγεσίας Αποτελεσματική παιδαγωγική ηγεσία Επίβλεψη/αξιολόγηση διδασκαλίας Σύνθεση καθηκόντων διευθυντή Η διαδικασία της αλλαγής Επίλογος

Καθήκοντα κι ευθύνες του διευθυντή, σύμφωνα με το σχέδιο υπηρεσίας Υπεύθυνος για την ομαλή και αποδοτική διοίκηση και λειτουργία του σχολείου και την ανάπτυξη της εργασίας και ζωής σε αυτό, περιλαμβανομένης και της ευθύνης για τη στενή παρακολούθηση της εργασίας του διδακτικού προσωπικού Αναλαμβάνει διδακτικά καθήκοντα Υπεύθυνος για την τήρηση και φύλαξη των αρχείων του σχολείου και της περιουσίας του Εκτελεί οποιαδήποτε άλλα καθήκοντα του ανατεθούν. 3

Αναλυτικότερα στους Κανονισμούς Λειτουργίας: σαράντα παρά ένα (πολλαπλά) καθήκοντα! Τα καθήκοντα του διευθυντή σχολείων δημοτικής εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους Κανονισμούς Λειτουργίας, ανέρχονται σε 39, κάποια από τα οποία αναλύονται περαιτέρω! Αυτά εκτείνονται σε ένα τεράστιο εύρος, από την παραγγελία διδακτικών μέσων και εξοπλισμού, την ενημέρωση των επίσημων βιβλίων και σχετικών φακέλων των παιδιών και την ευθύνη για τα έντυπα που εκδίδει το σχολείο, μέχρι την παρακολούθηση της επιστημονικής προόδου και ενημέρωση για νεότερες μεθόδους που μπορεί να καταστήσουν το έργο του πιο αποτελεσματικό, την επίσκεψη στις τάξεις για καθοδήγηση, συντονισμό και έλεγχο και το συντονισμό γιορτών, εκδρομών και επισκέψεων.

Τι συνάγεται από αυτά Το έργο του διευθυντή χαρακτηρίζεται από τον πολύ μεγάλο αριθμό, έκταση και ποικιλία καθηκόντων. Τα καθήκοντά του περιλαμβάνουν την οργάνωση, λειτουργία και διοίκηση του σχολείου, την οργάνωση και φύλαξη αρχείου, την τήρηση των κανονισμών και την εφαρμογή της πολιτικής του ΥΠΠ, διδακτικά καθήκοντα, την εφαρμογή και βελτίωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, την παρακολούθηση της ακαδημαϊκής προόδου των παιδιών, την καθοδήγηση κι ευημερία των παιδιών, την καθοδήγηση, ανάπτυξη κι αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. 5

Τι λένε οι έρευνες για το διευθυντή Τόσο οι διεθνείς όσο και οι τοπικές έρευνες βρήκαν ότι ο διευθυντής έχει μεγάλο φόρτο εργασίας, ποικιλία καθηκόντων, ένταση, απρογραμμάτιστες δραστηριότητες, κατακερματισμό και συχνές διακοπές στο έργο του (Mintzberg, 1973 Kmetz και Willower, 1982 Rosenblatt και Somech, 1998 Θεοδωρίδης, 2000 Σαββίδης, Στυλιανίδης και Τσιάκκιρος, 2002 Κασουλίδης και Πασιαρδής. 2005). Οι Κύπριοι διευθυντές πιστεύουν ότι δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο για την αποδοτικότερη εξάσκηση όλων των καθηκόντων τους και ιδιαίτερα του ρόλου τους ως εκπαιδευτικοί ηγέτες (π.χ. θέματα στρατηγικής διοίκησης/μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, παρακολούθηση κι αξιολόγηση της εργασίας των μαθητών και των εκπαιδευτικών) (Θεοφιλίδης, 1994 Κυθραιώτης, 2009). 6

Τι έχει προτεραιότητα; «Η αειφόρος ηγεσία δεν αμφιταλαντεύεται. Βάζει τη μάθηση στο κέντρο όλων των δράσεων της ηγεσίας. Η μάθηση των παιδιών έρχεται πρώτα και μετά οτιδήποτε άλλο την υποστηρίζει.» (Stoll, Fink & Earl, 2003)

Εξέλιξη και ορολογία Αυτή η ανάγκη γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή. Από το 1980: έμφαση στο ρόλο του διευθυντή ως διδακτικού ηγέτη (instructional leader) Διδακτική ηγεσία είναι εκείνες οι ενέργειες που ένας διευθυντής κάνει ή αναθέτει σε άλλους, με στόχο να προωθήσει την ανάπτυξη της μάθησης των παιδιών (Flath, 1989) Εκπαιδευτική ηγεσία vs διδακτική ηγεσία. Εκπαιδευτική ηγεσία: προσπάθεια δημιουργίας ευνοϊκού εκπαιδευτικού ήθους στο σχολείο. Διδακτική ηγεσία: κλάδος της εκπαιδευτικής ηγεσίας που αναφέρεται στο Α.Π. και στη διδασκαλία. Ο διδακτικός ηγέτης δίνει έμφαση στη διδασκαλία και διευκολύνει την αλληλεπίδραση δασκάλου, μαθητή και αναλυτικού προγράμματος.

Εξέλιξη και ορολογία Αργότερα η έμφαση μετακινήθηκε από τη διδασκαλία στη μάθηση και προτάθηκε ο όρος «μαθησιακός ηγέτης» (learning leader). Η ΕΕΔΔΣ (2001) όρισε τη διδακτική ηγεσία ως «ηγεσία μαθησιακών κοινοτήτων» ( leading learning communities ), όπου οι εκπαιδευτικοί συναντούνται τακτικά για να συζητήσουν το έργο τους, να συνεργαστούν για λύση προβλημάτων, να στοχαστούν, να πάρουν την ευθύνη για ό,τι μαθαίνουν τα παιδιά. Εργάζονται σε δίκτυα όπου μοιράζονται και αλληλοσυμπληρώνουν την εμπειρογνωμοσύνη. Οι άνθρωποι σε μια μαθησιακή κοινότητα «είναι ιδιοκτήτες του προβλήματος» και γίνονται φορείς της λύσης του.

Εξέλιξη και ορολογία Αναλύοντας την ηγεσία του διευθυντή, έχει προταθεί ότι αυτή μπορεί να ταξινομηθεί ως: o τεχνική ηγεσία, o ανθρώπινη ηγεσία, o εκπαιδευτική ηγεσία, o συμβολική ηγεσία, o πολιτιστική ηγεσία (School Leadership Framework) Τελευταία προτείνεται ο όρος παιδαγωγική ηγεσία. Επιδίωξη είναι η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών να ασκήσουν επαγγελματική υπευθυνότητα και διακριτικότητα, ώστε να προωθηθεί η μάθηση και η γνωστική ανάπτυξη των μαθητών (MacNeill, Cavanagh & Silcox)

Ποιος όρος επιλέγεται Για τους σκοπούς της συζήτησης αυτής θα χρησιμοποιηθεί ο όρος παιδαγωγική ηγεσία και θα εστιάσουμε την προσοχή μας στο ρόλο του διευθυντή για βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης.

Χαρακτηριστικά της παιδαγωγικής ηγεσίας Ικανότητα διαμόρφωσης οράματος και αξιών για τη μάθηση των παιδιών και την επίδοση, καθώς και σύνδεσης με τη συμπεριφορά Κατανόηση της Παιδαγωγικής Κατανόηση της ανάπτυξης και διατήρησης Στρατηγικός προσανατολισμός και μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός Προσήλωση στην προώθηση ερευνητικού πνεύματος, του πώς παρά του τι Προσήλωση στην επαγγελματική ανάπτυξη και διαχείριση του κύκλου ζωής των εκπαιδευτικών Ικανότητα να προκαλεί εμπιστοσύνη και να παρέχει θετική ενίσχυση (Hopkins)

Θεμελιώδεις λειτουργίες της παιδαγωγικής ηγεσίας (James Weber) Επίβλεψη (παρατήρηση, ανατροφοδότηση, στήριξη) Παροχή επιμόρφωσης Αξιολόγηση εκπαιδευτικών (συζήτηση πριν και μετά την παρατήρηση, καθοδήγηση, εστίαση στη βελτίωση, συγκεκριμένες παρατηρήσεις) Προστασία διδακτικού χρόνου Καθιέρωση και παρακολούθηση ακαδημαϊκών επιπέδων Προσοχή στη σύνθεση των τμημάτων Επίβλεψη και διευκόλυνση της επιλογής διδακτικών υλικών Συλλογικός προγραμματισμός Παροχή αμοιβών και αναγνώρισης για διδακτικά και μαθησιακά επιτεύγματα Καθορισμός υψηλών προσδοκιών και ξεκάθαρων στόχων για την απόδοση μαθητών και εκπαιδευτικών

Τομείς παιδαγωγικής ηγεσίας Καθορισμός διδακτικής αποστολής του σχολείου (δυναμική διαδικασία, που απαιτεί συνεργασία και εγρήγορση) Διαχείριση Α.Π. και διδασκαλίας (Καλύτερα οι αποφάσεις να λαμβάνονται όσο γίνεται εγγύτερα στο σημείο εφαρμογής και από εκείνους που είναι οι πιο ειδικοί.) Προώθηση θετικού μαθησιακού κλίματος (π.χ. κοινοποίηση διδακτικών στόχων, προστασία του μαθησιακού χρόνου, αμοιβή της επιτυχίας, καθιέρωση ψηλών προσδοκιών επίδοσης, προώθηση της παρώθησης των εκπαιδευτικών, καθιέρωση ενός θετικού περιβάλλοντος μάθησης) Παρατήρηση και βελτίωση διδασκαλίας (Ο εκπαιδευτικός να νιώθει τις καλές προθέσεις του παρατηρητή, ότι τα κριτήρια και οι διαδικασίες αξιολόγησης είναι προβλεπτά κι ανοικτά και ότι οι πληροφορίες του παρατηρητή θα τον βοηθήσουν να βελτιωθεί. Αμφίδρομη επικοινωνία παρατηρητή-εκπαιδευτικού και αμοιβαία μάθηση. Ο συντονισμός και οι ανταλλαγές επισκέψεων για παρατήρηση μεταξύ εκπαιδευτικών σημαντικότατες) Αξιολόγηση διδακτικού προγράμματος (Τα αποτελέσματα αλλά και οι διαδικασίες και η διαδικασία να είναι συλλογική)

Κατηγορίες δραστηριοτήτων Έμφαση στους στόχους (στοχοθέτηση, ψηλές προσδοκίες, εστίαση στα μαθησιακά αποτελέσματα Συντονισμός και οργάνωση (προσπάθεια για παραγωγικότητα και αποτελεσματικότητα) Εξουσία και διακριτική διαδικασία λήψης αποφάσεων (εξασφάλιση πηγών, δημιουργία εναλλακτικών λύσεων, διευκόλυνση και υποβοήθηση της βελτίωσης του διδακτικού προγράμματος) Ανθρώπινες σχέσεις (αποτελεσματικός χειρισμός προσωπικού, γονιών, κοινότητας και μαθητών) (Kroeze, 1989)

Τεχνικές Στοχοθέτηση Μέτρηση και προγραμματισμός Παρατήρηση διδασκαλίας Έρευνα και αξιολόγηση Διαπροσωπικές Επικοινωνία Παρώθηση Διαδικασία λήψης αποφάσεων Διαχείριση συγκρούσεων Δεξιότητες του παιδαγωγικού ηγέτη

Ο διευθυντής: Ενθαρρύνει Διευκολύνει τη μελέτη της διδασκαλίας και μάθησης Διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών Προωθεί κάποιους εκπαιδευτικούς να λειτουργήσουν ως μέντορες Χρησιμοποιεί την έρευνα για να πάρει διδακτικές αποφάσεις και χρησιμοποιεί τις αρχές μάθησης ενηλίκων (Blasse & Blasse, 2000) Παρέχει βοήθεια στους εκπαιδευτικούς για τις καθημερινές τους δραστηριότητες Αναπτύσσει ομάδες συνεργασίας ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς Σχεδιάζει την αποτελεσματική ανάπτυξη προσωπικού, την ανάπτυξη αναλυτικού προγράμματος και τη χρήση έρευνας δράσης (Glickman, Gordon & Ross-Gordon, 2004)

Διαστάσεις της αποτελεσματικής παιδαγωγικής ηγεσίας Καθιερώνονται και κοινοποιούνται μαθησιακοί στόχοι και προσδοκίες Μελετημένη στρατηγική παροχής πόρων για διδακτικούς στόχους προτεραιότητας Άμεση εμπλοκή των ηγετών στον προγραμματισμό, το συντονισμό και την αξιολόγηση της διδασκαλίας και του αναλυτικού προγράμματος Προώθηση και συμμετοχή στην μάθηση και ανάπτυξη των εκπαιδευτικών Εξασφάλιση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος γεμάτου τάξη, ώστε οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές να μπορούν να εστιάσουν στη διδασκαλία και μάθηση (Waters, Marzano & McNutty, 2008)

Τι λέει η έρευνα για την αποτελεσματική σχολική ηγεσία Μόνο η διδασκαλία στην τάξη έχει μεγαλύτερη επίδραση στη μάθηση των παιδιών από τη σχολική ηγεσία Σχεδόν όλοι οι αποτελεσματικοί ηγέτες επιδεικνύουν τα ίδια μοτίβα στη συμπεριφορά τους Αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς είναι κατά κανόνα ανταπόκριση στο συγκείμενο όπου εργάζονται Οι σχολικοί ηγέτες επηρεάζουν τη διδασκαλία και τη μάθηση έμμεσα και κυρίως με την επίδρασή τους στην παρώθηση των εκπαιδευτικών, την προσήλωσή τους και τις συνθήκες εργασίας. Η σχολική ηγεσία έχει μεγαλύτερη επίδραση στα σχολεία και στους μαθητές όταν μοιράζεται πλατιά. Κάποια πρότυπα κατανομής εξουσίας είναι πιο αποτελεσματικά από άλλα. Ένας μικρός αριθμός προσωπικών χαρακτηριστικών εξηγεί ένα μεγάλο ποσοστό της διαφοροποίησης στην αποτελεσματικότητα της ηγεσίας. (Leithwood et al., 2008)

Οι αποτελεσματικοί ηγέτες: Έχουν όραμα. Εργάζονται για συνολική κατανόηση των στόχων, για πρόοδο στην υλοποίησή τους και συντονίζουν το αναλυτικό πρόγραμμα, τη διδασκαλία και την αξιολόγηση. Μεταφράζουν το όραμα σε δράση. Εργάζονται ως ομάδα, τονίζουν τους γενικούς στόχους του σχολείου και τις προσδοκίες. Δημιουργούν υποστηρικτικό περιβάλλον. Προωθούν ένα σχολικό κλίμα που εστιάζει στα ακαδημαϊκά αποτελέσματα, στην τάξη και στην υλοποίηση των στόχων Γνωρίζουν τι συμβαίνει στο σχολείο. Μαθαίνουν τι κάνουν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές και πόσο καλά το κάνουν Δρουν στη γνώση. Παρεμβαίνουν όπου χρειάζεται και συνταιριάζουν διαφορετικές προσωπικότητες εκπαιδευτικών, στυλ και στρατηγικές μάθησης. (Rutherford, 1987)

Η αποτελεσματική ηγεσία αποτελείται από: Γνωσιολογική βάση (σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, συνειδητότητα για προσωπικές πεποιθήσεις και φιλοσοφία, διοικητική ανάπτυξη, θεωρία αλλαγής, γνώσεις για αναλυτικά προγράμματα) Τομείς δράσης (επίβλεψη/αξιολόγηση διδασκαλίας, ανάπτυξη προσωπικού, ανάπτυξη αναλυτικού προγράμματος, ανάπτυξη ομάδων, έρευνα δράσης, θετικό σχολικό κλίμα, σχολείο και κοινότητα) Δεξιότητες (διαπροσωπικές, επικοινωνία, λήψη αποφάσεων, εφαρμογές, λύση προβλήματος/διαχείριση συγκρούσεων, τεχνικές, στοχοθέτηση, μέτρηση και σχεδιασμός, παρατήρηση, έρευνα και αξιολόγηση) (Glickman, 1990)

Για αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία-μάθηση απαιτείται: Ξεκάθαρο εστιασμένο όραμα Ισχυρή παιδαγωγική ηγεσία από το διευθυντή Υψηλές απαιτήσεις για μαθητές και προσωπικό Συχνή παρακολούθηση της προόδου των μαθητών Θετικό μαθησιακό κλίμα Εμπλοκή γονιών/κοινότητας Έμφαση στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων από τους μαθητές (Bamburg & Andrews, 1990)

Ο αποτελεσματικός ηγέτης είναι: Παροχέας μέσων/υλικών: (α) επιβλέπει προσωπικό και υλικά, αποσκοπώντας στην υλοποίηση του οράματος του σχολείου, και (β) είναι βαθύς γνώστης του αναλυτικού προγράμματος και της διδασκαλίας Διδακτική πηγή: (α) θέτει προσδοκίες για συνεχή βελτίωση του διδακτικού προγράμματος και εμπλέκεται ενεργά στην ανάπτυξη προσωπικού, και (β) ενθαρρύνει τη χρήση διαφορετικών διδακτικών στρατηγικών (Smith & Andrews; Whitaker, 1997) Αποτελεσματικός στην επικοινωνία: (α) αποτελεί πρότυπο προσήλωσης στους στόχους, (β) διατυπώνει όραμα για τους διδακτικούς στόχους και τα μέσα για σύνδεση του διδακτικού σχεδιασμού και της επίτευξης των στόχων, (γ) θέτει επίπεδα διδασκαλίας και συμπεριφοράς προσωπικού Ορατή παρουσία: επισκέψεις σε τάξεις, συμμετέχει σε συναντήσεις σε όλα τα επίπεδα, είναι πάντα στη διάθεση των εκπαιδευτικών, ενεργοποιείται στην ανάπτυξη προσωπικού

Επίβλεψη/αξιολόγηση διδασκαλίας 1. συνάντηση πριν την παρατήρηση, για να τεθούν η μέθοδος, η εστίαση και η διάρκεια της παρατήρησης 2. παρατήρηση στην τάξη οι μέθοδοι συμπεριλαμβάνουν συχνότητα σε συγκεκριμένες κατηγορίες, φυσικούς δείκτες, δείκτες επίδοσης, διαγραμματική απεικόνιση, χρήση του χώρου, ανοικτή/ελεύθερη περιγραφή, συμμετοχική παρατήρηση, εστιασμένο ερωτηματολόγιο και εκπαιδευτική κριτική 3. ερμηνεία της παρατήρησης, είτε διαπροσωπικά είτε με άμεση ανάλυση/ερμηνεία 4. συνάντηση μετά την παρατήρηση για συζήτηση των αποτελεσμάτων και της διορθωτικής δράσης 5. κριτική

«Μαθησιακός περίπατος» Εδώ και δεκαετίες οι διευθυντές επιχειρήσεων αρχικά και σχολείων αργότερα καλούνται να φύγουν από τα γραφεία τους και να «διοικήσουν περπατώντας». Μια προσέγγιση είναι και ο «μαθησιακός περίπατος» ( learning walk or walk through ). Απαιτείται αυτός ο περίπατος να μπει στο πρόγραμμα του διευθυντή. Πολλές πληροφορίες για τη βελτίωση της διδασκαλίας και μάθησης μπορούν να προκύψουν από αυτή τη συνήθεια. Θα ήταν καλά κάποιες μέρα όλες οι επισκέψεις να εστιάζονται σε κάτι πολύ συγκεκριμένο. Σημαντικό να νιώσουν οι εκπαιδευτικοί ότι οι επισκέψεις δεν τους «απειλούν», αλλά θα τους βοηθήσουν στο έργο τους.

Βήματα υλοποίησής του 1ο βήμα: Ανάπτυξε και χρησιμοποίησε κοινή γλώσσα για ποιοτική διδασκαλία. Ανάπτυξε τα δικά σου κλειδιά, με βάση τις οδηγίες της υπηρεσίας για το τι συνιστά καλή διδασκαλία. 2ο βήμα: Καθόρισε ξεκάθαρα και έγκαιρα τι περιμένεις από την παρουσία σου στις τάξεις και κοινοποίησε το σε όλο το προσωπικό. 3ο βήμα: Βάλε στο καθημερινό πρόγραμμά σου ανεπίσημες επισκέψεις/παρατηρήσεις, όπως κάνεις για όλα τα άλλα σημαντικά πράγματα. Μια 30λεπτη δέσμευση για την ενεργό παρουσία στις τάξεις πρέπει να ενσωματωθεί στην καθημερινή ρουτίνα. 4ο βήμα: Χρησιμοποίησε αυτές τις επισκέψεις για να προωθήσεις το διάλογο με τους εκπαιδευτικούς. Αυτές οι επισκέψεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προβληματίσεις τους εκπαιδευτικούς με προκλητικές ερωτήσεις και εισηγήσεις για εξαίρετες πρακτικές, όπως προκύπτουν από την έρευνα. 5ο βήμα: Μοιράσου την ανατροφοδότηση από τις επισκέψεις με το προσωπικό. Υλικό από τις παρατηρήσεις στις τάξεις μπορεί να αποτελέσει το αντικείμενο συνεδριών προσωπικού και ομάδων εργασίας. (Union Pacific Foundation)

Διαπροσωπικές προσεγγίσεις 1. μη-κατευθυντική προσέγγιση 2. συμμετοχική προσέγγιση 3. κατευθυντικήπληροφοριακή (directiveinformational) 4. κατευθυντική ελέγχου

Τα καθήκοντα του διευθυντή προς υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας Στάσου κριτικά απέναντι στη φύση της μάθησης και στις διάφορες προσεγγίσεις Κατανόησε ότι κάθε μάθηση περιέχει αλλαγή. Κατανόησε ότι η σχολική μάθηση περιέχει σκόπιμη αλλαγή προς συγκεκριμένο στόχο. Υποστήριξε τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών να προωθήσουν τη μαθησιακή διαδικασία, εστιάζοντας σε τέσσερα διαπλεκόμενα μαθησιακά στοιχεία: ξεκαθάρισμα στόχων, εξακρίβωση πού βρίσκονται οι μαθητές σε σχέση με τους στόχους, παροχή απαραίτητης διδακτικής υποστήριξης και διαρκής παρακολούθηση της προόδου. Σκέψου πώς μπορείς καλύτερα να υποστηρίξεις τους εκπαιδευτικούς στο ξεκαθάρισμα του περιεχομένου των στόχων τους Εντόπισε και χρησιμοποίησε πηγές πληροφόρησης για επιλογή κατάλληλων στρατηγικών για υλοποίηση των μαθησιακών στόχων (Beghetto & Alonzo, 2006)

Τα καθήκοντα του διευθυντή για την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών Κατανόησε τη φύση της παρακολούθησης της προόδου και τις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν σε κάθε φάση της μάθησης Αναγνώρισε τη σημασία της χρήσης πολλαπλών πηγών πληροφόρησης και έχε υπόψη τις διάφορες μεθόδους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των στόχων Βεβαιώσου ότι η πληροφόρηση για την παρακολούθηση της προόδου ερμηνεύεται επακριβώς και χρησιμοποιείται κατάλληλα. Βεβαιώσου ότι συχνή και ξεκάθαρη πληροφόρηση για την πρόοδο των μαθητών (ποιοι είναι οι στόχοι, πού βρίσκονται σε σχέση με τους στόχους και τι χρειάζεται να κάνουν για να προοδεύσουν σε σχέση με τους στόχους) δίνεται σε όλους τους εμπλεκόμενους. (Beghetto & Ketterlin- Geller, 2006)

Τα καθήκοντα του διευθυντή για την καλλιέργεια μιας κοινότητας εστιασμένης στη μάθηση Βεβαιώσου ότι το περιεχόμενο των στόχων αντικατοπτρίζει προσανατολισμό εστιασμένο στη μάθηση. Βεβαιώσου ότι μαθητές, εκπαιδευτικοί και άλλο προσωπικό αισθάνονται σωματικά και ψυχολογικά ασφαλείς, ότι είναι σεβαστοί και ότι αυτό που κάνουν έχει νόημα Βοήθα τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς να αναγνωρίσουν τη σημασία και την αξία των καθηκόντων τους. Δώσε χώρο σε μαθητές και εκπαιδευτικούς ώστε να έχει νόημα η εμπλοκή τους στις δομές εξουσίας και διοίκησης του σχολείου. Εστίασε την αναγνώριση και τις αμοιβές στην αυτο-βελτίωση. Βεβαιώσου ότι η ομαδοποίηση στην τάξη εξυπηρετεί, μαζί με τη μάθηση, και τη θετική κοινωνική αλληλεπίδραση. Βεβαιώσου ότι όλοι οι μαθητές έχουν ευκαιρίες εμπειρίας με μαθήματα που εστιάζουν στη μάθηση, σε βαθιά κατανόηση και αυτο-βελτίωση. Χρησιμοποίησε δομές μέτρησης και αξιολόγησης που υποστηρίζουν τη μάθηση, ενισχύοντας την προσπάθεια, κατανόηση και βελτίωση των μαθητών Χρησιμοποίησε δημιουργικά την τεχνολογία, για να αναπτύξεις ομάδες εργασίας εκπαιδευτικών Συνεργάσου με τους εκπαιδευτικούς, για να βοηθήσετε τους μαθητές να αναπτύξουν την ικανότητα διαχείρισης του μαθησιακού τους χρόνου. (Beghetto, 2006)

«Ο διευθυντής ως ηγέτης σε μια κουλτούρα αλλαγής» (Fullan) «Για να πετύχουμε μεταρρύθμιση που θα αντέξει στο χρόνο χρειαζόμαστε μεταμόρφωση της μαθησιακής κουλτούρας των σχολείων και του ιδίου του εκπαιδευτικού επαγγέλματος» (Fullan, 2002)

Πυρηνικά συστατικά της συλλογικής ικανότητας του σχολείου για αλλαγή 1. Γνώσεις, δεξιότητες και διαθέσεις του κάθε μέλους του προσωπικού 2. Η επαγγελματική μαθησιακή κοινότητα, στην οποία το προσωπικό εργάζεται συλλογικά να θέσει ξεκάθαρους στόχους για τη μάθηση, να αξιολογήσει την πρόοδο, να αναπτύξει σχέδια δράσης για βελτίωση της επίδοσης των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα ασχολούνται με έρευνα και λύση προβλήματος 3. Συνοχή του προγράμματος (ο βαθμός που τα σχολικά προγράμματα για τη μάθηση παιδιών και προσωπικού συντονίζονται, εστιασμένα σε ξεκάθαρους μαθησιακούς στόχους και με διάρκεια στο χρόνο) 4. Τεχνικοί πόροι ψηλή ποιότητα αναλυτικού προγράμματος, διδακτικών υλικών, εργαλείων μέτρησης, τεχνολογίας, χώρου εργασίας κτλ (Fullan, 2005)

Προσωπικά χαρακτηριστικά Ενέργεια Ενθουσιασμός Ελπίδα Συστατικά-κλειδιά Ηθικός σκοπός (moral purpose) Κατανόηση της αλλαγής Οικοδόμηση σχέσεων Δημιουργία γνώσης Ενημέρωση και οικοδόμηση συνοχής Τι απαιτεί από την ηγεσία η διαδικασία της αλλαγής

Αρχές για κατανόηση της διαδικασίας αλλαγής 1. Στόχος είναι η επιλεκτική καινοτομία με συνοχή. 2. Οι καλές ιδέες δεν αρκούν χρειάζεται μια συμμετοχική διαδικασία και υιοθέτηση των νέων τρόπων από τους άλλους. 3. Αναμένονται νωρίς οι πρώτες δυσκολίες στην εφαρμογή του νεωτερισμού. 4. Η αντίσταση να θεωρηθεί ως δυνητικά θετική δύναμη. 5. Η αλλαγή κουλτούρας είναι το κλειδί της επιτυχίας. 6. Ποτέ μην αρκεστείς σε λίστες, καθώς τα πράγματα είναι πάντα πολύπλοκα. (Fullan, 2002)

Mission impossible? Το έργο του διευθυντή εξαιρετικά απαιτητικό, ιδιαίτερα ευρύ, πολύπλοκο, αλλά και πολυεπίπεδο. Η παιδαγωγική ηγεσία με στόχο τη βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης το κεντρικό αλλά ίσως και δυσκολότερό του καθήκον.