ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Βρισκόμαστε σ ένα σταυροδρόμι δεν ήμασταν ποτέ απομονωμένοι μείναμε πάντα ανοιχτοί σ όλα τα ρεύματα Ανατολή και ύση και τ αφομοιώναμε θαυμάσια τις ώρες που λειτουργούσαμε σαν εύρωστος οργανισμός. [ ] Συνταραζόμαστε κι εμείς, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, από διαδοχικές κρίσεις, αποκαλυπτικές εφευρέσεις και φόβους, που δεν αφήνουν τον ανθρώπινο νου να ηρεμήσει σαν την καλαμιά στον κάμπο. Μπροστά σ αυτά, τι μας μένει για να βαστάξουμε αν απαρνηθούμε τον εαυτό μας; ε μένω τυφλός στα ψεγάδια 1 μας, αλλά έχω την ιδιοτροπία να πιστεύω στον εαυτό μας. Σας παρακαλώ να με συγχωρήσετε που μνημονεύω εδώ προσωπικές εμπειρίες δεν έχω άλλο πειραματόζωο από εμένα. Και η προσωπική μου εμπειρία μου δείχνει πως το πράγμα που με βοήθησε, περισσότερο από κάθε άλλο, δεν ήταν οι αφηρημένοι στοχασμοί ενός διανοουμένου, αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σ έναν κόσμο ζωντανών και περασμένων 2 ανθρώπων στα έργα τους, στις φωνές τους, στο ρυθμό τους, στη δροσιά τους. Αυτός ο κόσμος, όλος μαζί, μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαι μια αδέσποτη μονάδα, ένα άχερο στ αλώνι. Μου έδωσε τη δύναμη να κρατηθώ ανάμεσα στους χαλασμούς που ήταν της μοίρας μου να ιδώ. Κι ακόμη, μ έκανε να νιώσω, όταν ξαναείδα το χώμα που με γέννησε, πως ο άνθρωπος έχει ρίζες, κι όταν τις κόψουν πονεί, βιολογικά, όπως όταν τον ακρωτηριάσουν. [ ] ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Κι όλα τούτα θα μπορούσα να τα ονομάσω με τη λέξη παράδοση, που την ακούμε κάποτε ψυχρά και μας φαίνεται υπόδικη 3. Αλήθεια, υπάρχουν ροπές 4 που νομίζουν πως η παράδοση μας στρέφει σε έργα παρωχημένα 5 και ανθρώπους παρωχημένους πως είναι πράγμα τελειωμένο και άχρηστο για τις σημερινές μας ανάγκες πως δεν μπορεί να βοηθήσει σε τίποτε τον σημερινό τεχνοκρατικό άνθρωπο που γνώρισε φριχτούς πολέμους και φριχτότερα στρατόπεδα συγκεντρώσεως αυτόν τον άνθρωπο που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην κατάσταση του θηρίου και την κατάσταση του ανδροειδούς 6. Η παράδοση είναι λοιπόν ένα περιττό βάρος που πρέπει να εξοβελιστεί 7. Μου φαίνεται πως αυτές οι ροπές εκπορεύουνται από τη σύγχρονη απελπισία για την αξία του ανθρώπου. Είναι τα συμπτώματα ενός πανικού, που εν ονόματι του ανθρώπου τείνουν να κατακερματίσουν την ψυχή του ανθρώπου. Όμως τι απομένει αν βγάλουμε από τη μέση τον άνθρωπο; Γ. Σεφέρη, οκιμές, τ.2, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1974, σσ. 175-177 1. ψεγάδια: ελαττώματα 2. περασμένων: ανθρώπων που έχουν φύγει από τη ζωή 3. υπόδικη: υπόλογη, ένοχη 4. ροπές: απόψεις 5. παρωχημένα: ξεπερασμένα 6. του ανδροειδούς: του ανθρωπόμορφου 7. εξοβελιστεί: διωχτεί Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη (90-110 λέξεις) του κειμένου που σας δόθηκε. Μονάδες 25 Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: «ε μένω τυφλός στα ψεγάδια μας, αλλά έχω την ιδιοτροπία να πιστεύω στον εαυτό μας». Μονάδες 10 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Β2.α) Το στοχαστικό δοκίμιο έχει συχνά προσωπικό - βιωματικό χαρακτήρα. Να καταγράψετε δύο σχετικά παραδείγματα από το κείμενο που σας δόθηκε. Μονάδες 2 β) Βασικό, επίσης, χαρακτηριστικό του στοχαστικού δοκιμίου είναι η μεταφορική λειτουργία της γλώσσας. Να καταγράψετε τρία σχετικά παραδείγματα από το κείμενο που σας δόθηκε. Μονάδες 3 Β3. Να σχηματίσετε μία πρόταση ή μία περίοδο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εφευρέσεις, εμπειρία, αμφιταλαντεύεται, τεχνοκρατικό, πανικού. Μονάδες 5 Β4. Από το β συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη: σταυροδρόμι, αποκαλυπτικές, βιολογικά, παράδοση, υπόδικη. Μονάδες 5 Γ. Ο ήμος σας διοργανώνει μια εκδήλωση με θέμα την παράδοση. Ως εκπρόσωπος της μαθητικής σας κοινότητας αναλάβατε τη σύνταξη ενός κειμένου που θα εκφωνηθεί στην εκδήλωση. Σ αυτό να αναφέρετε τις αιτίες για τις οποίες πολλοί νέοι σήμερα έχουν απομακρυνθεί από την παράδοση και να προτείνετε τρόπους επανασύνδεσής τους με αυτήν (500-600 λέξεις). Μονάδες 50 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καμιά άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Να γράψετε τις απαντήσεις σας μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό. 5. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 6. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 7. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μετά τη 10.30 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ
Φροντιστήρια ΣΥΝΟΛΟ Πειραιάς 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Το θέμα που θίγεται στο δοκίμιο είναι η σχέση του ανθρώπου με την παράδοσή του. Ο ελληνικός πολιτισμός αφομοιώνοντας στοιχεία από την Ανατολή και τη Δύση παραμένει δυναμικός με τάσεις ανανέωσης. Η επαφή με τις ρίζες δημιουργεί στον άνθρωπο το αίσθημα της συνέχειας ενώ εκείνες είναι που τον κράτησαν ζωντανό στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας του. Υφίστανται βέβαια και απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η παράδοση ταυτίζεται με αναχρονιστικές και παρωχημένες ιδέες οι οποίες δε συνάδουν με την τεχνοκρατική εποχή που διανύουμε. Ωστόσο αυτές απορρίπτονται καθώς συντελούν στον κατακερματισμό και εκμηδενισμό της ανθρώπινης αξίας. Β1. Η ορθή στάση του ανθρώπου απέναντι στην παράδοση δεν είναι να εθελοτυφλεί και να αδιαφορεί για τα ελαττώματά της, αλλά ούτε και να την εξοβελίζει, απορρίπτοντας τα δυναμογόνα στοιχεία της. Καθένας δύναται, αντιμετωπίζοντάς την με κριτικό πνεύμα να πιστέψει στη δυναμική της, στην επίδραση που ασκεί στη διαμόρφωση του παρόντος και στην οικοδόμηση του μέλλοντος. Επομένως, θα ανταποκριθεί στις προκλήσεις των καιρών, μόνο αν, κρατήσει ουσιαστική επαφή με την παράδοση που αποτελεί την ιδιοπροσωπία του, την οποία αν απορρίψει είναι καταδικασμένος σε εθνική αλλοτρίωση και ετεροπροσδιορισμό. Β2 α) 1) Δε μένω τυφλός στα ψεγάδια μας σ έναν κόσμο ζωντανών και περασμένων ανθρώπων. 2) Αυτός ο κόσμος όλος μαζί όπως όταν τον ακρωτηριάσουν. β) αδέσποτη μονάδα, άχερο στ' αλώνι, ο άνθρωπος έχει ρίζες κι όταν του τις κόψουν πονεί. Β3. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανακαλύψεις και εφευρέσεις ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει τη διαύγεια να τις αξιοποιήσει με μέτρο και κριτικό νου. Η προσωπική εμπειρία κάθε ατόμου είναι εκείνη που το διδάσκει να αντιμετωπίζει ευχερέστερα τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη ζωή του. Όταν αμφιταλαντεύεται κανείς ανάμεσα σε δύο επιλογές θα πρέπει να σταθμίζει τις θετικές και αρνητικές προεκτάσεις τους πριν προβεί στην τελική του απόφαση. Ο τεχνοκρατικός και μονοδιάστατος προσανατολισμός του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος δυσχεραίνει τη διαμόρφωση σφαιρικών προσωπικοτήτων.
Φροντιστήρια ΣΥΝΟΛΟ Πειραιάς 2 Όταν το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση πανικού αδυνατεί, εξαιτίας αυτής της ψυχικής του ανισορροπίας, να κρίνει νηφάλια. Β4. παράδρομος, συγκάλυψη, απολογισμός, επιδοτική, φιλόδικος. Γ. Το θέμα απαιτεί τα σύνταξη ομιλίας γι' αυτό θα πρέπει να γίνει χρήση του αντίστοιχου επικοινωνιακού πλαισίου. Α) Χρήση Προσφώνησης "Αγαπητοί συμπολίτες". Β) ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αξιοποίηση των στοιχείων της ομιλίας σχετικά με το θέμα λόγο σκοπό για τον οποίο εκφωνείται. Γ) ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ Χρήση μεταβατικής παραγράφου. α) ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Αίτια παραγκωνισμού της παράδοσης από τους νέους: Ο αρνητισμός των νέων: θεωρούν την παράδοση ως φορέα παρωχημένων και αναχρονιστικών στοιχείων που αδυνατεί να εναρμονιστεί με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η παγκοσμιοποίηση ως αιτία εισβολής ξενόφερτων στοιχείων καθώς και το σύνδρομο επαρχιωτισμού που οδηγεί το άτομο στην άκριτη υιοθέτηση αυτών. Η ευθύνη των φορέων αγωγής (οικογένειας και σχολείου): η αδυναμία τους να μεταλαμπαδεύσουν τις παραδοσιακές αξίες και να εμπνεύσουν την ορθή στάση των νέων απέναντι στην παράδοση. Αναφορά πρέπει να γίνει στον εξειδικευτικό προσανατολισμό του σχολείου που αντιμετωπίζει τις παραδοσιακές αξίες ως αντικείμενο απομνημόνευσης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο παροχής χρησιμοθηρικών γνώσεων. Η αρνητική λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης : λειτουργούν ως προπύργιο υλιστικών μηνυμάτων και ξενόφερτων προτύπων Το υλιστικό πνεύμα της εποχής και η τεχνοκρατική αντίληψη: η αποθέωση της ύλης, το ενδιαφέρον του σύγχρονου ανθρώπου για το "έχειν" και όχι για το "είναι" του, η αντίληψη πως η τεχνολογία είναι πανάκεια, τον απομακρύνουν από την πνευματική του καλλιέργεια, μέρος της οποίας είναι η παράδοση. Η ευθύνη της πνευματικής ηγεσίας: αδυνατεί να αφυπνίσει την εθνική συνείδηση των νέων ανταποκρινόμενη στο ρόλο της, αυτόν του φωτοδότη. Β' ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Τρόποι επανασύνδεσης των νέων με την παράδοση. Δράση θα πρέπει να αναλάβουν οι φορείς κοινωνικοποίησης, ώστε να φέρουν το νέο σε βιωματική επαφή με την παράδοση από τα πρώτα κιόλας
Φροντιστήρια ΣΥΝΟΛΟ Πειραιάς 3 στάδια της κοινωνικοποίησής του. (Ανάλυση του ρόλου του σχολείου, της οικογένειας, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των πνευματικών ανθρώπων.) Στάση του ίδιου του ατόμου: Κριτική Στάση Αξιολόγηση της παράδοσης Απόρριψη των νεκρών στοιχείων και υιοθέτηση των ζωντανών και δυναμογόνων. Οφείλει να στέκεται με σεβασμό, ευσέβεια, ευγνωμοσύνη απέναντι στα στοιχεία που του έχουν κληροδοτήσει οι πρόγονοί του. Το άτομο θα πρέπει θα πρέπει να ενδιαφέρεται περισσότερο για τις ιδέες και τις σκέψεις των ανθρώπων που έζησαν σε παλιότερες εποχές και όχι τόσο για τους τύπους και τις μορφές της παραδοσιακής ζωής. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Παρουσίαση συνοπτικής ανακεφαλαίωσης και τονισμός της ανάγκης χρήσης κριτικού πνεύματος στην αξιοποίηση της παράδοσης και όχι στείρας απόρριψής της. Χρήση αποφώνησης Σας ευχαριστώ! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Β. ΚΑΣΤΑΝΗ ΕΜ. ΚΑΒΡΟΥΛΑΚΗ